Langaitz Ikastola (6.Maila)

1. GIZA GORPUTZA
DIGESTIO - APARATUA
Unai.D, Ruben eta
Marina.O

2. FUNTZIOA
Digestio-aparatuak, elikagaiak
konposatu sinplegotan eraldatzea
du herburu. Elikagaien bidea,
digestio urinen nahasketa,
elikagaien xurgapena eta
bukatzeko iraizketa da.

3. ORGANOAK
Hauek dira digestio aparatuko
organoak:
-Ahoa -Gibela
-Faringea -Pankrea -
Heste Meharra
-Urdaila -Heste Lodia

4. Ahoa
Elikagaien sarrera da,
elikagaiak murtxikatu
eta listu guruinakin nahasten ditu.

5. Faringea
Ahotik urdailera, elikagaiak bideratzen
ditu.

6. Urdaila
Elikagaiak urdail - urinekin
nahastu egiten ditu.

7. PANKREA
Urdailaren atzekaldean dago, eta
urina eta hormonak isuri
egiten ditu.

8. GIBELA
Gai desberdinen biltegia da eta bertan
lipidoak,proteinak,bitaminak eta
burdina pilatzen dira.

9. HESTE
MEHARRA
Elikagaiak xurgatzen ditu eta gero
gorputzara
bidaltzen ditu.

10. HESTE LODIA
Gorputzak nahi ez dituen elikagaiak,
pilatu egiten ditu, eta gero ipurditik
kanporatzen ditu.

11. DIGESTIO APARATUAREN
PROZESUA
Elikagaiak, ahoan murtxikatu, listu guruinekin
nahastu egiten ditu, eta elikadura boloa sortzen
du.Mihiak elikadura-boloa bultzatzen du, ahotik
urdailerantz faringean eta esofagoan zehar.

12. Mihiak elikadura-boloa bultzatzen du, ahotik
urdailerantz faringean eta esofagoan zehar.
Irenstea deritzo prozesu horri.

13. Elikadura-boloa urdailera iristen denean, urdaileko
digestioa hasten da. Urdailak urin gastrikoa
jariatzen du, oso substantzia korrosiboa. Urdailaren
mugimenduei esker, urin horiek elikadura-
boloarekin nahasten dira, eta xehe-xehe egiten dute.
Horrela, elikadura-boloa kimo bihurtzen da.

14. Kimoa heste meharrera igarotzen da eta han
hesteeko digestioa egiten da, areak, gibela eta heste
meharrak berak jariatzen dituzten urinei esker.
Ondorioz, kimoa kilo bihurtzen da.
Heste meharraren paretek kiloko mantenugaiak
xurgatzen dituzte. Mantenugai horiek odolera
igarotzen dira. Odolak
mantenugaiak gorputz
osora eramaten ditu.

15. Digeritu gabeko elikagai-hondarrak heste lodira
pasatzen dira. Heste lodiko paretek hondar horietan
dagoen ura xurgatzen dute, eta ura odolera pasatzen
da, eta odoletik zeluletara.
Azken elikagai-hondarrak trinkotuta, gorozkiak
eratzen dira, eta uzkitik kanporatzen ditu.

16. Gaixotasuna
kaparatuarekin erlazionatutako
Digestio
gaixotasunak elikadurarekin duten erlazioa.
Patologiak:
-Urdaileko ultzera. -Dibertikuloa.
-Kariesak. -
Idorreria. -Gaisotasun zeliakoa.
-Laktosari intolerantzia. -Kron
gaisotasuna. -Kolitisa.
-Bulimia. -Anoreksia.

17. Urdaileko ultzera
Urdaileko mukosan irekitako zauri bat da.Urin
gastriko gehiegi sortzerakoan urdailean zauri bat
irekitzen da.

18. Txantxarra
Janarien hondarrek, azido laktikoa sortzen duten
bakterioen hazkuntza errazten dute eta azido horrek
hortz-plakaren desmineralizazioa eragiten du.Hortza
beltzatu edo usteldu dezake.

19. Laktosari
intolerantzia
Esnerik ezin da hartu.Eta intolerantzia
daukan persona batek esne hartzen
badu oso gaisorik jarri daiteke eta
ingresatuta egon.

20. Bulimia.
Bulimia da pertsona bat gizena dagoena eta
gehiegi jaten duena. Pertsona horrek
gizenegia ikusten da eta jan ondoren
behatzak ahoan sartzen ditu, jan duena
botatzeko edo kanporatzeko.

21. Dibertikuloa
Hesteen barnealdean sortzen den konkor
txiki bat da eta berarekin ultzera bat sortzen da.

22. Gaixotasun
zeliakoa
Gaixotasun hau daukaten pertsonek ez dute
toleratzen glutena.Glutena proteina bat da, zenbait
elikagaietak aurkitzen dena.

23. Idorreria
Kaka egiteko zailtasuna.
Idorreria sortu daiteke eguraldiaren aldaketagatik,
dietaren aldaketagatik, bidaiengatik, zenbait
medikamentuengatik,...

24. Kolitisa
Diarrea eta sabeleko mina dira kolitisaren
ezaugarri nagusienak. Kakarekin batera odola
eta mukiak isuri ohi dira.Bi kolitis-mota nagusi
daude: bakterioek sortutakoa eta protozooek
sortutakoa.

25. Kron
gaixotasuna
Hesteetako inflamazioa bat da eta berarekin
ultzera bat sortzen da.

26. Anorexia
Nahiz eta argala egon beraiek bere gorputza,
gizena ikusten dute eta jateari uzten diote.
Horrek gaixotasun larriak dakartza.

27. Ohiturak osasungarriak
Dietak osasuntsua eta orekatua izan behar du.
Osasuntsua izango da, jaten ditugun elikagaiek
gorputzak behar dituen mantenugai guztiak eta behar
ditugun kantitateak ematen badizkigute.

28. Orekatua izango da talde guztietako elikagaiez
eratuta badago, eta kontuan hartzen badira pertsona
bakoitzaren adina, garaiera eta jarduera fisikoa.

29. Gazte nerabe batek, esaterako, adineko pertsona
batek baino elikagai energetiko eta eraikitzaile
gehiago hartu behar ditu egunero. Nerabearen
jarduera fisikoa askoz ere handiagoa da eta haren
gorputza garatzen ari da.