1. Nutrizio funtzinoa
Digestio prozesua
Digestinoa hartzen doguzan elikagaiak deskonposatu eta gure organismoarentzat beharrezkoa
diran mantenugai bihurtzea da.
•
Ahoan elikagaiak mastekatu egiten dira, hortz – haginen bidez. Mihinak txu guruinek
sortzen daben txuagaz nahasi eta elikadura boloa sortzen da.
•
Faringea eta hestegorrian behera, elikadura boloa urdailera heltzen da.
•
Urdailean elikadura boloa urin gastrikoagaz nahasten da, eta kimoa sortzen da.
•
Heste meharrean, kimoa pankreako urinagaz, behazunagaz eta heste urinagaz
nahasten da eta kiloa sortzen da. Heste meharrean, mantenugaiak xurgatzen dira,
mantenugaiak odolera heltzen dira, eta odolak gure gorputzeko zelula guztietara
eroaten dauz.
•
Heste lodiak guk aprobetxatu ezin doguna batu eta gorozkia bihurtzen dauz. Gorozkiak
uzkiaren bidez egozten dira.
Digestino aparatuaren gaixotasunak
•
Hortz-haginetako txantxarrak ahoko bakteriek kalte egiten deutse. Txantxarren
prebentzinorako gozoki asko ez jatea eta otordu bakotxaren ostean haginak
garbitu behar doguz.
•
Aerofagia digestino hodietan gasak sartzen diranean sortzen da, horri aurre egiteko
neurriz jan eta gasdun edari gitxi kontsumitu behar doguz.
•
Beherakoa heste meharrak ura eta mantenugaiak xurgatzeko gai ez danean gertatzen
da horregaitik gorozkiak sarri eta likidoak izaten dira. Osatzeko ura eta jaki arinak jan
behar doguz.

2. Arnasa aparatuaren osogaiak
•
Arnasbideak
 Sudur hobiak airea gure gorputzera sartzeko eta ateratzeko hobiak dira.
Airea birikietara heldu aurretik garbitzea, berotzea eta hezotzea da.
 Fringea airea ere eroaten dau sudur hobietatik birikietara. Horregaitik gara gai
ahotik ere arnasa hartzeko
 Laringea faríngea eta trakea lotzen dauzan hodia da. Barruan ahots kordak
daukaz, airea igarotean bibratu eta ahotsa sortzen daben muskulu bi.
 Trakea bronkio izeneko hodi bitan banandutako hodia da.
 Bronkioloak birikietan,bronkiolo izeneko hodi txikiagotan adarkatzen da.
•
Birikiak biriki bakotxaren barruan, bronkioloaen muturretan , biriki albeolo izeneko
zakutxo moduko batzuk dagoz.
Arnasa aparatuaren gaixotasunak
•
Gripea birus batek sortutako gaixotasun oso ohikoa da. Birus hori errez kutsatzen
da eta sukarra, muskuluetako mina eta ondoeza eragiten dauz.
•
Asmea bronkioloak estutu eta aireari pasatzen izten ez deutsienean sortzen da.
Bronkiodilatadore izeneko botiken bidez kontrolatu daiteke.
Zirkulazio aparatuaren osogaiak
Bihotza, odol basoak eta odola.
•
Bihotza toraxaren ezkerraldean kokatuta dago, odola gorputz guztira bultzatzen dau.
Bihotzaren hormak muskulu ehunez osotuta dagoz, eta barrualdea hutsa dauka, lau
barrunbez osotua: aurikula bi eta bentrikulu bi. Balbula triskuspidea eskumako
aurikulea eta eskumako bentrikulua bereizten dauz. Balbula mitralak ezkerreko
aurikulea eta ezkerreko bentrikulua banatzen dauz.

3. •
Odol basoak era askotako lodiera daukien hodiak dira, lodieraren arabera, arteriak,
benak eta kapilarrak bereizten dira.
 Arteriek odola bihotzetik gorputzeko organo guztietara zabaltzen dira.
 Benek odola gorputzeko atal guztietatik bihotzera daroe
 Kapilarrak arteriak eta benak lotzen dabez.
•
Odola mantenugaiak eta oxigenoa garraiatzen dauz, eta hondakinak batzen dauz,
zelulez osotuta dago.
 Odol zelulak globulu gorriak, zuriak eta plaketak dira.
·Globulu gorriek oxigenoa eta karbono dioxidoa garraiatzen dabe.
·Globulu zuriek gorputza infekzioetatik babesten dabe.
·Plaketek zauriak ixten dabez.
Odol zirkulazioa
Odol zirkuitu baten bidez egiten da: zirkulazio txikia edo birikietakoa, eta zirkulazio edo
orokorra.
•
Eskumako bentrikulutik karbono dioxidoz betetako odola biriki arteriaren bidez atera
eta birikietara heltzen da. Birikietako albeoloetan odolak karbono dioxidoa askatzen
dau, eta oxigenoa hartzen dau. Biriki benen bidez, odol oxigenatua bihotzaren
ezkerreko aurikulara heltzen da.
•
Ezkerreko bentrikulutik odol oxigenatuak aorta arteriaren bidez urteten dau, eta
gorputzeko organo guztietan banatzen da. Substantziaz betetako odola bihotzeko
eskumako aurikulara itzultzen da, kaba benen bidez.
Zirkulazino aparatuaren gaixotasunak

4. •
Tronbosia tronbo izeneko pikor bat eratu eta arteria bat edo bena bat ixten
dauanean gertatzen da. Obesitateak eta erreteko ohiturak gaixotasun hau izateko
arriskua ugariten dabe.
•
Miokardio infartua oxigeno ezak eraginda bihotzaren zati bateko zelulak hiltean
oinarritzen dan gaixotasun bat da. Bihotzekoa dieta orekatu baten eta jarduera
fisikoaren bidez ekidin daiteke.
•
Arteriosklerosia arterien barruan gantzak metatzen diralako arteriak gogortzean
sortzen da. Ariketa fisikoa egitea, neurriz jatea, koipe gitxi hartzea eta ez erretea
dira neurri egokienak.
Gernu sistema
Gorputzak karbono dioxidoa botaten dau eta, gernu sistemak gure zelulek sortutako
hondakin ez-gaseosoak egozten dau. Kuntzurrunek, ureterrek, gernu maikuluak eta
uretrrak osotzen daez gernu sistema.
•
Kuntzurrunak baba formako organo bi dira, eta kaxa torazikoaren azpian
dagoz, bizkarrazurraren alde banatan. Kuntzurrunetatik igaroten dan odola
iragaztea da horreen eginkizuna, organisnoarentzat toxikoak diran hondakinak
erauzten.
•
Ureterrak gernua kuntzurrunetatik hartu eta gernu maskurira eroaten daben
hodi bi dira.
•
Gernu maskuria zaku formako organo gihartzu bat da, eta zakuan gordeta
egoten da gernua, uretratik kanporatu arte.
•
Uretra hodiaren bidez, gernu maskurian gordetako gernua kanporatu egiten
da.
Izerdi guruinak
•
Izerdi guruinez bidez, horretatik hur dagozan kapilarretatik substantzia toxikoak
ezabatu dira. Horretarako, izerdia sortzen dabe, poroen bidez egozten da.
•
Izerdi guruinei esker, gorputzaren tenperatua kontrolatzen da.
Iraitz aparatuaren gaixotasunak

5. •
Zistitisa gernu maskuriaren infeksioa da, eta sukarra eta pixa egiteko mina ergiten
dau.
•
Kultzurrunetako harriak organo horreetan gernuan disolbatutako substantzietatik
sortzen diran masa solidoak dira. Harriek pixari pasatzen izten ez deutsielako min
handia eragin daikie.
•
Kuntzurrunetako gitxitasuna odola iragazteko gaitasuna galtzen dabenean sortzen
da. Kultzurrunek huts egiten dabenean trasplantea egin behar da.

6. •
Zistitisa gernu maskuriaren infeksioa da, eta sukarra eta pixa egiteko mina ergiten
dau.
•
Kultzurrunetako harriak organo horreetan gernuan disolbatutako substantzietatik
sortzen diran masa solidoak dira. Harriek pixari pasatzen izten ez deutsielako min
handia eragin daikie.
•
Kuntzurrunetako gitxitasuna odola iragazteko gaitasuna galtzen dabenean sortzen
da. Kultzurrunek huts egiten dabenean trasplantea egin behar da.