Dental posters (combined book) by Nay Aung

1. ဒ ေါက်တာဒေဒ ာင်
သာွားညှိကုသမှု၊ သာွားမမစ်တုကုသမှု နှင် သာွားကျေ်ွားမာဒဆွားိုှိုင်ဆာ
သှိမှတ်စဆာမျာွား

2. သ ို့
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
အတွက်
မှ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
အမှတ်တရ လက်ဆ ောင်

3. ဒီစောအပ်ဆလေးက ဆရေးသောေးရတို့အဆ ကောင်ေးရင်ေးကဆတောို့ ဆ ေးခန်ေးမှော လူနောဆတွက ရှင်ေးပပဆလို့ရှတို့
အချက်ဆတွက တပခောေးလူနောဆတွကလည်ေး သဆစချင်တို့ ရည်ရွယ်ချက်န ို့ ပြစ်ပါတယ်။ အချန် (၂) နှစ်ဆကျော်အတွင်ေး
ဆရေးလက်၊ ပပင်လက်န ို့ စောြတ်သူ စတ်ဝင်စောေးဆအောင်၊ အကျ ေးရှဆအောင် ပပင် င်ခို့ပါတယ်။ အထူေးသပြငို့် စောြတ်သူ
နောေးလည်လွယ်ဆအောင် ပဆတွက ဆဝဆဝ ော ော အသေးပပ ထောေးတော ပြစ်ပါတယ်။
လူနောဆတွအတွက် ရည်ရွယ်ထတ်ထောေးတယ် ဆပမယို့် သွောေးဘက် င်ရောဆ ေးပညောက သင်ယူဆနတို့
ဆကျောင်ေးသောေး၊ ဆကျောင်ေးသူဆတွအတွက်လည်ေး လူနောဆတွက ရှင်ေးပပရောမှော အဆထောက်အကူပပ ဆပေးနင်ြ ို့
ပပင် င်ဆပေးထောေး ပါတယ်။ ဒါ ို့
ဆ ကောငို့် ဒီစောအပ်မှောပါတို့ တစ်ချ ျို့အင်္ဂလပ်စောသောေးဆတွဟော
သွောေးဘက် င်ရောဆ ေးဆကျောင်ေးသောေးမျောေး၊ သူနောပပ မျောေးအတွက် ရည်ရွယ်ထောေးတော ပြစ်ပါတယ်။
ရေးရေးစောြတ်သူဆတွဟော အင်္ဂလပ်စောသောေးဆတွက ြတ်စရော မလဘ စောဆရေးသူဆပေးချင်တို့ ပညောဗဟသတက ရရှနင်မှော
ပြစ်ပါတယ်။
စောဆရေးစောြတ်က ဝါသနောအရ လပ်ချင်ဆနတောမ ို့
၊ လပ်ပြစ်ဆနတောမ ို့ဝါသနောအရင်ေးခပီေး ဒီစောအပ်ဆလေး
က ထတ်ြ ို့စတ်အောေးထက်သန်ခို့တောပြစ်ပါတယ်။ ဆ ေးပညောန ို့ င်တို့ ကသမှုဆတွဟော ဆန ို့
စဥ်ဆပပောင်ေးလဆနတတ်တော
မ ို့စောြတ်သူဆတွအဆနန ို့ မမက ကသဆပေးမယို့် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်ရ ို့
လမ်ေးညွှန်ချက်က အဓကထောေးပပီေး လက်နော
ရမှော ပြစ်ပါတယ်။
စောဆရေးသူရ ို့ စောအပ်ဆလေးက ြတ်ပပီေး ရောဝန်ဆတွက ရောသွောေးမလပ်ြ ို့ အနူေးအညွတ်
ဆတောင်ေး ပါရ ဆစ။ ဒီစောအပ်ဆလေးထမှော ဆရေးထောေးတို့အဆ ကောင်ေးအရောဆတွဟော အမျောေးနောေးလည်လွယ်ဆအောင်
သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးပညော ရ ို့သဆဘောတရောေးဆလေးဆတွကပ ဆရေးပပထောေးတော ပြစ်ပါတယ်။ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးပညောရ ို့
အတမ်အနက်က ဆပပောပပ ရရင် စောဆရေးသူကယ်တင် ဆန ို့
စဥ်ြတ်မှတ်ဆလို့လောဆနရ အ ငို့်သော ပြစ်ပါတယ်။
ဆလို့လောလ ို့ကန် ေးသွောေးမယို့် ပညောရပ် မဟတ်ပါဘူေး။
ဒီစောအပ်ဆလေးမှော အပင်ေး(၃)ပင်ေး ပါရှပါတယ်။ အပင်ေး(၁) သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး င်ရော သမှတ်စရောမျောေး
အပင်ေးက စောြတ်သူအောေးလေးအတွက် ရည်ရွယ်ဆရေးသောေးထောေးပါတယ်။ အပင်ေး(၂) သွောေးပမစ်တကသမှု င်ရော
သမှတ်စရောမျောေးအပင်ေးက သွောေးပမစ်တကသမှုမခယူမီ သွောေးပမစ်တအဆ ကောင်ေးဆလို့လောလတို့ လူနောမျောေးအတွက် အထူေး
ရည်ရွယ်ပါတယ်။ အပင်ေး(၃) သွောေးညကသမှု င်ရော သမှတ်စရောမျောေးအပင်ေးက သွောေးညကသမှုမခယူမီ
သွောေးညကသမှုအဆ ကောင်ေးက ဆလို့လောလတို့ လူနောမျောေးအတွက် အထူေးရည်ရွယ်ထောေးပါတယ်။ စောမျက်နှောတစ်ခချင်ေး
စီမှော သက် င်ရောအဆ ကောင်ေးအရောက အနှစ်ချ ပ်ပစ ဆရေးသောေးထောေးတောမ ို့ စောြတ်သူဟော စောအပ်ရ ို့
ဘယ်ဆနရောက
စြတ်သည်ပြစ်ဆစ လတို့အဆ ကောင်ေးအရောန ို့ သဆစလတို့ဗဟသတက အပမန် ေး သနင်မှောပြစ်ပါတယ်။
ရှင်ေးပပချက်ဆတွဟော ကသမှုအဆ ကောင်ေးက လူနောက နောေးလည်နင်ဆစြ ို့
သော အဓကရည်ရွယ်ထောေးတောမ ို့ခက်ခတို့အပင်ေး
ဆတွက ထညို့်သွင်ေးဆြေါ် ပပထောေးပခင်ေး မရှပါဘူေး။
ပမန်မောနင်ငရှ လူနောမျောေးအတွက် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးကျန်ေးမောဆရေးဆစောငို့်ဆရှောက်မှု၊ ပညောဆပေးမှုက ဒီစောအပ်
ဆလေးန ို့ ပါဝင်ခွငို့်ရပပီလ ို့ ခယူရင်ေး ကျွန်ဆတောို့်က သွောေးဘက် င်ရောဆ ေးပညောသင် ကောေးဆပေးခို့တို့ ရော၊
ရောမအောေးလေး က ဒီစောအပ်ဆလေးန ို့ကန်ဆတောို့လက်ပါတယ်။
ဒ ေါက်တာဒေဒ ာင်
BDS(Mdy), PhD(Tokyo, Japan)
မှာစာ

4. ဒီစောအပ်ဆလေးက ဆရေးသောေးထတ်ဆဝနင်ြ ို့ သွောေးနှင်ခတွင်ေးဆ ေးညောက သင် ကောေးဆပေးခို့တို့ သွောေးဘက်
င်ရောဆ ေးတက
က သလ်(ရန်ကန်၊ မနတဆလေး)မှ ရော၊ ရောမအောေးလေးက အထူေးဆကျေးဇူေးတင်ပါတယ်။
စောအပ်ပြစ်လောတို့ အထ ဆရေးထောေးြ ို့တက်တွန်ေးဆပေးခို့တို့ ဆဒါက်တောရန်နင်၊ စောဆတွဆရေးြ ို့အဆထောက်အကူပပ ဆအောင်
သွောေးညကပညောနှငို့် သွောေးပမစ်တပညော င်ရောအဆ ကောင်ေးအရောမျ ေးစက ပညောမျှဆဝဆပေးခို့ ကတို့ ဆဒါက်တောမေးဝင်ေးသန်ေး၊
ဆဒါက်တောဟန်လင်ေး၊ ဆဒါက်တောစန်ဝင်ေး၊ ဆဒါက်တောဆမောင်တေး၊ ဆဒါက်တောမေးထွန်ေး၊ ဆဒါက်တောနန်ေးစခမ်ေး၊
ဆဒါက်တောမင်ေးသန ို့
်ဆအောင်၊ ဆဒါက်တောဆရော်နီဆအောင်၊ ဆဒါက်တောဆကောင်ေးပမတ်၊ ဆဒါက်တောဆကျော်နင်တ ို့
ကလည်ေး
အထူေးဆကျေးဇူေးတင်ပါတယ်။
စောအပ်ဆရေးသောေးဆနစဥ် လအပ်တို့ အ ကဉောဏ်ဆတွ၊ အမှောေးဆတွပပင် င်ဆပေးတို့
ဆဒါက်တောကကဆအောင်၊ ဆဒါက်တောဆအောင်သူထွန်ေး၊ ဆဒါက်တော န်ေးဝင်ေးသန ို့
်တ ို့
ကလည်ေး ဆကျေးဇူေးတင်ပါတယ်။
သွောေးပမစ်တကသမှု၊ သွောေးည ကသမှုမျောေးပပ လပ်စဥ် အပမကူညီဆပေးခို့တို့
ဆဒါက်တောဆရော်နီဆအောင်၊ ဆဒါက်တောဉောဏ်လင်ေးနင်၊ ဆဒါက်တောချ မွန်ပမငို့် တ ို့
ရ ို့ ကူညီဆပေးမှုကလည်ေး
မှတ်တမ်ေးတင်လပါတယ်။
ဒကျွားဇွားတင်လာ

5. မာတှိကာ
ပှိုင်ွား (၁) သာွားနှင်ခံတင်ွားိုှိုင်ဆာ သှိမှတ်စဆာမျာွား
စောမျက်နှော ဆခါင်ေးစဥ်
၁ ကဆလေးသွောေးကျန်ေးမောဆရေး အဆလေးဆပေး
၂ ကဆလေးကျန်ေးမောဆရေးအတွက် သတထောေးစရောမျောေး
၃ ငယ်သွောေးမျောေးက အချန်မတင်ခင် ဘောို့ဆ ကောငို့် မနတ်သငို့်သလ
၄ ကဆလေးဆလေးဆတွ သွောေးကက်သွောေးနောတို့အခါ
၅ သငို့်ကဆလေးက သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်ထ ဘယ်အချန်မှော ပပသငို့်သလ
၆ အသက်(၁)နှစ်မှ (၅)နှစ်ကဆလေးမျောေး၏ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးက င်္ရစက်ပခင်ေး
၇ စနစ်မှန် သွောေးတက်နည်ေး
၈ သွောေးတစ်ဆချောင်ေး၏ ြွျို့စည်ေးတည်ဆ ောက်ပ
၉ သွောေးမျောေး၏ တောဝန်နှငို့်တန်ြေး
၁၀ သွောေးြေးဆရောင်္ါ သဆကောင်ေးစရော
၁၁ သွောေးြေးဆရောင်္ါ ကောကွယ်ပါ
၁၂ သွောေးြေးဆရောင်္ါ သတပပ ပါ
၁၃ သွောေးြေးဆရောင်္ါက ဆလျှောို့မတွက်ပါန ို့
၁၄ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးကျန်ေးမောဆရေး နှငို့် အစောေးအဆသောက်
၁၅ သွောေးကက်ဆဝဒနော နှငို့် ဆ ေးဆသောက်ပခင်ေး
၁၆ သွောေးြောပပီေးဆနောက် ဘယ်လဆနသငို့်သလ
၁၇ သွောေးနတ်ပပီေးဆနောက် လက်နောသငို့်ဆသော အချက်မျောေး
၁၈ သွောေးနတ်ပပီေး သွောေးပပန်မစက်မရင် ဘောဆတွ ပြစ်နင်သလ
၁၉ အ ေးသွောေးဆတွက ဘောို့ဆ ကောငို့် နှုတ်သငို့်သလ
၂၀ ခတွင်ေးမှော ပြစ်တတ်တို့ အနောဆလေးမျောေး
၂၁ ကွမ်ေးယောဆ ကောငို့် ဘောဆတွ ပြစ်နင်သလ
၂၂ သွောေးပြြူဆအောင် ပပ လပ်ပခင်ေး
၂၃ သွောေးဆတွ ဘောို့ဆ ကောငို့် မပြြူသလ

6. မာတှိကာ
စာမျက်နှာ ဒခေါင်ွားစဥ်
၂၄ ဝါဆန မဆနတို့ သွောေးဆတွက ပပန်ပြြူလောဆအောင် လပ်နင်သလောေး
၂၅ သွောေးမျက်နှောပပင်က လှပဆအောင် ပပ ပပင်ပခင်ေး
၂၆ သွောေးပေးဆပါက်ရှပါက ဘောို့ဆ ကောငို့် ပမန်ပမန် ြောသငို့်သလ
၂၇ ဆန ို့
စဥ်လက်နော သွောေးကျန်ေးမော
၂၈ ခတွင်ေးအန ို့
ပပဿနော အဆပြရှော
၂၉ ခတွင်ေးအန ို့ဆမွှေးပျျို့ဆအောင် ဘယ်လလပ်မလ
၃၀ ကယ်ဝန်ဆ ောင်မခင်မျောေး နှငို့် သွောေးကျန်ေးမောဆရေး
၃၁ တစ်သက်တော သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးကျန်ေးမောဆရေး ဆကောင်ေးမွန်ဆစရန်
၃၂ သွောေးပပန်မစက်ပခင်ေး၏ ေးကျ ေးမျောေး
၃၃ သွောေးြေးဆရောင်္ါအဆ ကောင်ေး
၃၄ သွောေးပွတ်ကက ေး အသေးပပ နည်ေး
၃၅ ဆရှျို့သွောေးဆတွ ကျဆနရင် လှသွောေးဆအောင် ဘယ်လပပ ပပင်နင်သလ
၃၆ ဆဘေးသွောေးမျောေးက အသေးပပ ပပီေး တတောေးထေးသွောေးစက်ပခင်ေး
၃၇ အကပ်က အသေးပပ ကမယ်
၃၈ သွောေးကျဥ်တောက ဘယ်လကမလ
၃၉ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးသ ို့ဘယ်အချန်မှော ပပသငို့်သလ
၄၀ သွောေးအဆ ကောထတ်ကသပခင်ေး သည်မှော
၄၁ သွောေးအဆပါက်က ဘယ်လြောသလ
၄၂ အပပ ေးအလှက ြန်တီေးပခင်ေး
၄၃ ထဆရောက်ဆသော သွောေးပေးချပခင်ေး နည်ေးလမ်ေးမျောေး
၄၄ စပ်ဆ ေး၊ လမ်ေးဆ ေး အနတရောယ်
၄၅ သွောေးဆကျောက်ဆတွက ြယ်တော ဆကောင်ေးသလောေး
၄၆ သွောေးတက်ဆ ေး ဝယ် ကတို့အခါ

7. မာတှိကာ
စာမျက်နှာ ဒခေါင်ွားစဥ်
၄၇ သွောေးမနတ်ဘ သွောေးအဆ ကောထတ်လ ို့ရနင်သလောေး
၄၈ မတညို့်တို့ဆ ေး၊ ဆသောက်ဆနတို့ဆ ေး အသဆပေးပါ
၄၉ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးကျန်ေးမောဆရေးအတွက် ကက တင်ကောကွယ်ပခင်ေး
၅၀ သွောေးဓါတ်မှန် ရက်ြ ို့လသလောေး
၅၁ သွောေးမှော စန်အလှ တပ် င်ပခင်ေး
၅၂ သွောေးဆရောင်္ါကသမှု နှငို့် အောမခ
၅၃ သွောေးတအစွပ်အဆ ကောင်ေး သဆကောင်ေးစရောမျောေး
၅၄ အကပ် တပ်ဆတောို့မည် လျှင်
၅၅ အကပ်ဆတွက ဘယ်လ ဆ ေးဆ ကော သန ို့
်ရှင်ေးမလ
၅၆ ီေးချ ဆသွေးချ ဆရောင်္ါ နှငို့် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ကျန်ေးမောဆရေး
၅၇ ဆသွေးတေးဆရောင်္ါ နှငို့် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ကျန်ေးမောဆရေး
၅၈ အစောအမ်အူလမ်ေးဆ ကောင်ေး နှငို့် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ကျန်ေးမောဆရေး
၅၉ လျှောက ဘောို့ဆ ကောငို့် သန ို့
်ရှင်ေးဆရေး လပ်သငို့်သလ
၆၀ သွောေးကက်ဆပျောက်တို့ ဆ ေးပမီေးတဆတွ ရှလောေး
၆၁ ောေးဆရဆနွေးက အသေးပပ ပပီေး ပါေးလပ်ကျင်ေးပခင်ေး
၆၂ ဆလေးညင်ေး ီက အသေးပပ ပပီေး သွောေးကက်၊သွောေးနော သက်သောဆစပခင်ေး
၆၃ ကဆလေးငယ်ရ ို့
သွောေးဆတွ ထပ်ဆနလ ို့ကျဆနလ ို့မညီလ ို့စေးရမ်ရလောေး
၆၄ Veneer သည်မှော
၆၅ Veneer or Braces ဘယ်ဟောက ဆရွေးချယ်မလ
၆၆ အပ်န ို့
ထွင်ေးမလောေး၊ ပ န်န ို့ဆပါက်မလောေး
၆၇ လမ်ေးဆဘေး သွောေးစက် င်ဆခတ် မဟတ်ဆတောို့ပါ သွောေး ရောဝန်န ို့ပပဆပေးပါ
၆၈ ပါေးလပ်ကျင်ေးဆ ေးရည်က အသေးပပ ြ ို့လအပ်သလောေး
၆၉ ဆ ေးခန်ေးပတ်ထောေးချန် ကဆလေးမျောေးအတွက် သွောေးကက်တော ယောယီသက်ဆစြ ို့

8. မာတှိကာ
ပှိုင်ွား (၂) သာွားမမစ်တုကုသမှုိုှိုင်ဆာ သှိမှတ်စဆာမျာွား
စောမျက်နှော ဆခါင်ေးစဥ်
၇၀ သွောေးပမစ်တန ို့သွောေးစက်တယ် တော ဘယ်လလ
၇၁ လူနောမှော တပခောေးဆရောင်္ါဆတွ ရှဆနရင် သွောေးပမစ်တ စက်ဆပေးလ ို့ရသလောေး
၇၂ သွောေးပမစ်တစက်လ ို့ရသလောေး၊ မရဘူေးလောေး တော ဘယ်လသနင်သလ
၇၃ သွောေးပမစ်တစက်ြ ို့သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးကျန်ေးမောဆရေး ဆကောင်ေးဆနြ ို့လသလောေး
၇၄ သွောေးပမစ်တကသမှုခယူတော အစအ ေး အချန်ဘယ်ဆလောက် ကောနင်သလ
၇၅ သွောေးပမစ်တကသမှုမခယူမီ ဘောဆတွ သထောေးသငို့်သလ
၇၆ သွောေးပမစ်တစက်လက်ရင် ဘယ်ဆလောက် ကော ကောခသလ
၇၇ သွောေးပမစ်တတစ်ဆချောင်ေးအဆပေါ်မှော သွောေးတဘယ်နှစ်ဆချောင်ေး တပ်ထောေးနင်သလ
၇၈ သွောေးပမစ်တသွောေးတ စက်ပ အ ငို့် ငို့်
၇၉ သွောေးပမစ်တစက်မယို့် ဆမေးရေး အဆနအထောေး စစ်ဆ ေးပခင်ေး
၈၀ အရေးပမောဏ ေးရှုေးမှုက ဘောဆတွက ပြစ်ဆစတတ်သလ
၈၁ သွောေးပမစ်တစက်ပခင်ေးက အရေးပမောဏ ေးရှုေးမှုက ထန်ေးဆပေးနင်သလောေး
၈၂ သွောေးပမစ်တကသမှုမပပီေးခင်မှော ယောယီသွောေးတ တပ်ထောေးလ ို့ရသလောေး
၈၃ သဘောဝသွောေးဆတွရ ို့အနောေးမှော သွောေးပမစ်တ ထညို့်လ ို့
ရပါသလောေး
၈၄ သွောေးပမစ်တဆတွအဆပေါ်က သွောေးတဆတွက တွထောေးလ ို့
ရသလောေး
၈၅ သွောေးပမစ်တထညို့်တို့အခါ နောသလောေး၊ သက်ဆသောငို့်သက်သော ရှပါ ို့
လောေး
၈၆ သွောေးပမစ်တထညို့်တို့အခါ အောရဆ ကောဆတွ လွတ်ပါ ို့
မလောေး
၈၇ သွောေးပမစ်တထညို့်တော အချန် ကောမယ် ရင် စတ်ပငမ်ဆ ေး၊ ဆမေးဆ ို့သေးမလောေး
၈၈ သွောေးပမစ်တထညို့်ြ ို့ဆမေးရေး တဆန၊ ကျဥ်ေးဆန၊ ဆသေးဆနရင် ဘောလပ်လ ို့
ရမလ
၈၉ သွောေးပမစ်တစက်ြ ို့အရေးထပ်ပြညို့်ြ ို့လတို့အခါ ဘယ်က အရေးက ယူမလ
၉၀ အရေးအစောေးထေးထညို့်ထောေးရင် သွောေးပမစ်တကသမှုအချန် ပ ကောသွောေးမလောေး
၉၁ သွောေးပမစ်တက ဘယ်လ င်္ရစက်မလ
၉၂ သွောေးပမစ်တစက်ပပီေး အ င်မဆပပရင် ဘောလပ်နင်သလ

9. မာတှိကာ
စာမျက်နှာ ဒခေါင်ွားစဥ်
၉၃ သွောေးပမစ်တစက်နည်ေး အမျ ေးမျ ေး
၉၄ သွောေးပမစ်တကသမှု အောေးသောချက်၊ အောေးနည်ေးချက်မျောေး
၉၅ သွောေးပမစ်တကသမှုအဆ ကောင်ေး ဆမေးဆလို့ရှဆသော အချက်မျောေး
၉၆ သွောေးပမစ်တထညို့်ပပီေးဆနောက် သတပပ လက်နောရန် အချက်မျောေး
၉၇ သွောေးပမစ်တကသမှုနှငို့်ပတ်သက်သညို့် သဆဘောတူညီချက် နမူနောပစ
၉၈ CBCT ဓါတ်မှန်ရ ို့အသေးဝင်ပ
၉၉ သွောေးပမစ်တစက်ပခင်ေး၏ အောေးသောချက်၊ အောေးနည်ေးချက်မျောေး

10. မာတှိကာ
ပှိုင်ွား (၃) သာွားညှိကုသမှုိုှိုင်ဆာ သှိမှတ်စဆာမျာွား
စောမျက်နှော ဆခါင်ေးစဥ်
၁၀၀ သွောေးညတော လှြ ို့
တစ်ခတည်ေး အတွက်လောေး
၁၀၁ သွောေးဆတွ မညီရတော ဘောို့ဆ ကောငို့်လ
၁၀၂ လူနောအတွက် သငို့်ဆတော်တို့ braces က ဘယ်လဆရွေးမလ
၁၀၃ သွောေးညကသမှု ခယူထောေးစဥ် လက်နောသငို့်ဆသောအချက်မျောေး
၁၀၄ သွောေးညကသမှု အ ငို့်မျောေး
၁၀၅ သွောေးညကသမှုဟော အချန်ဘယ်ဆလောက် ကောနင်သလ
၁၀၆ သွောေးလှချင်သူမျောေး နှငို့် အွန်လင်ေးမှ သွောေးညစက်မျောေး
၁၀၇ သွောေး၊ ဆမေးရေး နှငို့် မျက်နှော အချ ေးကျ လှပဆအောင်
၁၀၈ သွောေးညကရယော clear aligner
၁၀၉ သွောေးညကသမှုမခယူခင် စဥ်ေးစောေးသငို့်ဆသော အချက်မျောေး
၁၁၀ သွောေးညကသမှုခယူဆနစဥ် သွောေးသန ို့
်ရှင်ေးဆရေး ဘယ်လလပ်မလ
၁၁၁ ဘယ်သူ တက်တွန်ေးလ ို့သွောေးညပြစ်တောလ
၁၁၂ ဆရှျို့သွောေး (၂)ဆချောင်ေးပ မညီတောပါ
၁၁၃ သွောေးဆတွ ညီသွောေးပပီေးဆနောက် တပ် င်ရမညို့် retainer အဆ ကောင်ေး
၁၁၄ သွောေးညတို့အခါ ဘောို့ဆ ကောငို့် သွောေးနတ်ရတတ်လ
၁၁၅ Miniscrew သတ
တ တင်ဆလေးက သွောေးညရောမှော အသေးပပ ပ
၁၁၆ လူနောကယ်တင် ပြ တ်လ ို့
ရ တပ်လ ို့
ရတို့ removable appliance
၁၁၇ သွောေးမညခင် ဘောို့ဆ ကောငို့် ဓါတ်မှန်ရက်သငို့်သလ
၁၁၈ သွောေးဆ ကောငို့်လောေး ဆမေးရေးဆ ကောငို့်လောေး
၁၁၉ အဆပေါ်ဘက်သွောေးဆတွန ို့ဆအောက်ဘက်သွောေးဆတွ ထရ ို့
လောေး
၁၂၀ အလွယ်နည်ေး အပမန်နည်ေး သေးမလောေး၊ တစ်သက်တော စတ်ချချင်လောေး
၁၂၁ အဆမေးမျောေးဆသော ဆမေးခွန်ေးမျောေး
၁၂၂ အဆမေးမျောေးဆသော ဆမေးခွန်ေးမျောေး

11. မာတှိကာ
စာမျက်နှာ ဒခေါင်ွားစဥ်
၁၂၃ သွောေးညမယ် လျှင်
၁၂၄ သွောေးညကသမှုခယူဆနစဥ် ဘယ်လအစောေးအစောဆတွက ဆရှောင်သငို့်သလ
၁၂၅ သွောေးညကသမှုဟော နောသလောေး
၁၂၆ သွောေးညြ ို့သွောေးဆ ေးခန်ေး ဆရွေးချယ်ပခင်ေး
၁၂၇ သွောေးညက ရောဝန် တစ်ဦေးနှငို့်တစ်ဦေး ကသမှု မတူညီနင်ပ
၁၂၈ သွောေးညြ ို့သွောေးနတ်ရရင် နောမှောလောေး
၁၂၉ သွောေးညကသမှုက လက်ဆတွျို့ခစောေးပခင်ေး
၁၃၀ သွောေးနှငို့်ဦေးဆခါင်ေးဓါတ်မှန်မျောေးက ဘောို့ဆ ကောငို့် စစ်ဆ ေးရသလ
၁၃၁ မတူညီတို့ brace အမျ ေးအစောေးမျောေး
၁၃၂ သွောေးညြ ို့အသက်အရွယ်
၁၃၃ Retainer ဆလေးဆတွ တပ် ကမယ်
၁၃၄ သွောေးြေးအပပ ေး
၁၃၅ သွောေးြေးအပပ ေးက စစ် ကညို့်ရဆအောင်
၁၃၆ ကဆလေးဆတွမှော သွောေးနှငို့်ဆမေးရေး စစ်ဆ ေးပခင်ေးနှငို့်ကသပခင်ေး
၁၃၇ အဆပေါ်သွောေးဆတွပ bracesတပ်ပီေး သွောေးညချင်တယ် ရမလောေး
၁၃၈ သွောေးညကသမှု နှငို့် ဆခတ်ဆရစီေးဆ ကောင်ေး
၁၃၉ သွောေးညပပီေးဆနောက် ဆပပောင်ေးလသွောေးတို့မျက်နှော
၁၃၀ မျက်နှောရ ို့ဘယ်ဘက်နှငို့်ညောဘက် ထပ်တူကျနင်လောေး
၁၄၁ သွောေးမညသငို့်သူမျောေး

12. ပှိုင်ွား (၁)
သာွားနှင်ခံတင်ွားိုှိုင်ဆာ သှိမှတ်စဆာမျာွား

13. ၁။ ကဆလေးသွောေးဆပါက်ချန်မှစကော သွောေးသန ို့
်ရှင်ေးဆရေး ပပ လပ်ဆပေးပါ။
ဆရ ွတ်ထောေးဆသော ၀ါင်္ွမ်ေးပြငို့် အစောမျောေးကပ်မဆနဆအောင်
သွောေးဆတွက သန ို့
်ရှင်ေးဆရေးလပ်ဆပေးပါ။
၂။ အသွောေးမျောေး စတင်ဆပါက်ချန်တွင် သွောေးတက်ဆ ေး၊
သွောေးတက်တက စတင်အသေးပပ နင်ပါတယ်။ ကဆလေးမျောေးအတွက်
သီေးသန ို့
်ထတ်ထောေး ဆသော သွောေးတက်ဆ ေးနှငို့် နူေးညို့ဆသော
သွောေးတက်တမျောေးက အသေးပပ ပါ။
၃။ ကဆလေးအသက် (၄-၅)နှစ်ခန ို့
်အထ မဘအပ်ထန်ေးသူကယ်တင်
သွောေးမျောေးက ကူညီသန ို့
်ရှင်ေးဆပေးပါ။ ကဆလေးအသက် (၅)နှစ်
ဆကျော်လျှင် ကဆလေးကယ်တင် သွောေးက စနစ်တကျ
တက်တတ်သွောေးဆအောင် ဆလို့ကျငို့်ဆပေးပါ။
၄။ ကဆလေး၏သွောေးဆတွ ဆကောင်ေး၊ မဆကောင်ေးက သနင်ြ ို့ မဘမျောေးက
စစ်ဆ ေး ကညို့်ပါ။ သွောေးမျက်နှောပပင်ဆပေါ်မှော အမည်ေးစက်မျောေး၊
အဆပါက် မျောေးက ဆတွျို့လျှင် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးမှော
ချက်ချင်ေးပပသပါ။ သွောေးနောသွောေးကက်မှ ကသဆပေးလျှင်
ကသရန်ခက်ခသွောေးတတ်ပါတယ်။
၅။ အသက်(၆)နှစ်အရွယ်တွင် ကဆလေးသွောေးမျောေး၏ ဆနောက် ေးမှော
ဆပါက်လောဆသော ပထမအသွောေးကကီေး (permanent first molar) ဟော
လူကကီေးသွောေးပြစ်ပါတယ်။ အဆပေါ်ဆအောက်၊ ဘယ်ညော စစဆပါင်ေး (၄)
ဆချောင်ေးရှပပီေး င်္ရမစက်မပါက ငယ်စဥ်ကတည်ေးက ပေးစောေးပျက်စီေး
သွောေးနင်ပါတယ်။ ကဆလေးသွောေးမျောေး စဆပါက်ချန်မှ လူကကီေးသွောေးမျောေး
စလောမယို့်အချန် ကဆလေးအသက် (၁၂) နှစ်ခန ို့
်အထ (၃)လတစ်ကကမ်
သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်ထပပသကော စစ်ဆ ေးကသဆပေးနင်ပါတယ်။
ကဒလွားသာွားကျေ်ွားမာဒဆွား ဒလွားဒပွား
၁
Infant Oral Care Routine
 Wipe the baby gums after every
feed. (before eruption of teeth)
 Massage the gums and teeth with
mild pressure (during teething)
 Brush with silicone finger
toothbrush. (after teeth eruption)

14. ၁။ သွောေးတက်ရောမှော ကဆလေးမျောေးက ကူညီဆပေးပါ။ အသက် (၄-၅-၆)နှစ်
ဆလောက်အထ မဘရ ို့
အကူအညီ လအပ်နင်ပါတယ်။
၂။ အသက်(၆)နှစ် မပပညို့်ခင်အထ ကဆလေးမျောေးအတွက် သီေးသန ို့
်ထတ်
ထောေးတို့ သွောေးတက်ဆ ေးက အသေးပပ နင်ပါတယ်။
၃။ မနက်စောစောေးပီေး (၁)ကကမ်၊ ညစောစောေးပီေး (၁) ကကမ် တစ်ဆန ို့ (၂) ကကမ်
သွောေးတက်ြ ို့ဆပပောဆပေးပါ။ အစောစောေးပပီေးတင်ေး ပါေးလပ်ကျင်ေးြ ို့ဆပပောပါ။
၄။ ကဆလေးအရွယ်ကတည်ေးက သွောေးဆလေးဆတွက ဆသချောင်္ရစက်မှ
အရွယ် ဆရောက်လောတို့အခါ လူကကီေးသွောေးဆလေးဆတွ ညီညောလှပဆနမှော
ပြစ်ပါတယ်။ အနည်ေး ေး (၆)လ တစ်ကကမ် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်န ို့
ပပသကော လအပ် ပါက ကသဆပေးနင်ပါတယ်။
၅။ ငယ်သွောေးဆလေးမျောေးက ပေးမစောေးဆစရန်၊ အချန်မတင်ခင် မလအပ်ဘ
မနှုတ်မရန် အဆရေးကကီေးပါတယ်။ ငယ်သွောေးဆလေးဆတွက အချန်မတင်မီ
နှုတ်လက်ရပါက ကကီေးသွောေးဆလေးဆတွ ဆပါက်လောတို့အခါ သွောေးဆတွ မညီ
မညော ပြစ်လောတတ်ပါတယ်။
သွောေးအမည်
ငယ်သွောေးဆလေးမျောေး
ဆပါက်လောသညို့်
အချန်
ငယ်သွောေးက
ကကီေးသွောေးပြငို့်
အစောေးထေးမညို့်အချန်
ဆရှျို့သွောေး (အလယ်)
ဆရှျို့သွောေး (ဆဘေးဘက်)
စွယ်သွောေး
အသွောေး (ပထမ)
အသွောေး (ဒတယ)
အသွောေးမျောေး
စွယ်သွောေး
ဆရှျို့သွောေးမျောေး
ကဒလွား သာွားကျေ်ွားမာဒဆွား တက် သတှိထာွားစဆာမျာွား
mos. = လ
Yrs. = နှစ်
၂
Notes
1. Assist: most children can’t
clean their teeth adequately
until they can write.
2. Do not use adult toothpaste
before the age of six.
3. Brush teeth twice a day in the
morning and evening.
ငယ်သွောေးမျောေး ဆပါက်မညို့်အချန် နှငို့် ကကီေးသွောေးန ို့အစောေးထေးမညို့်အချန်

15. ၁။ ကဆလေးငယ်မျောေး၏ ငယ်သွောေးဆလေးမျောေးမှော သွောေးပေးစောေးလွယ်ပီေး မ ကောခဏ
သွောေးကက်ဆဝဒနောက ခစောေးရဆလို့ရှပါတယ်။ ငယ်သွောေးလပီေးရင် ကကီေးသွောေးဆတွ
ဆပါက်လောမှောမ ို့ သွောေးနတ်ဆပေးရန် မဘမျောေးက ဆတောင်ေး ကပါတယ်။
သွောေးနတ်သငို့်ချန် မဆရောက်ဆသေးလ ို့ နတ်မဆပေး ကတို့အခါ သွောေး ရောဝန်က
အထင်လွတတ်ပါတယ်။
၂။ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်မှ အချန်မတင်မီ သွောေးနတ်မဆပေးရပခင်ေးမှော အဆ ကောင်ေးရင်ေး
မျောေးစွော ရှဆနတတ်ပါတယ်။ ဥပမော အသက်(၁၀)နှစ်အရွယ်ဆရောက်မှ ကကီေးသွောေးနှငို့်
အစောေးထေးရမညို့် ငယ်သွောေးက (၇)နှစ်အရွယ်မှော နတ်မပါက ကဆလေးငယ်အဆနန ို့
အစောက ဆ ကညက်စွော ဝါေးစောေးနင်ရန် အခက်အခ ပြစ်ပါလမို့်မယ်။ ကကီေးသွောေးဆပါက်ြ ို့
ဆနောက်ထပ် (၃)နှစ် ဆစောငို့်ဆနစဥ်အတွင်ေး ကကီေးသွောေးဆပါက်ရမညို့်ဆနရောသ ို့
ဆဘေးမှသွောေးက ဆရွျို့လောလျှင် ကကီေးသွောေးဆပါက်ရန် ဆနရောအခက်အခပြစ်ကော
သွောေးထပ်ပခင်ေး၊ သွောေးမျောေး မညီညောပခင်ေးတ ို့ပြစ်လောနင်ပါတယ်။ ဒါ ို့
ဆ ကောငို့် ငယ်သွောေးက
ကကီေးသွောေးန ို့ အစောေးထေးမယို့် သငို့်ဆတော်တို့ အချန်အထ ငယ်သွောေးမျောေးက
ထန်ေးသမ်ေးကသဆပေးြ ို့လအပ်ပါတယ်။
၃။ တစ်ချ ျို့ကဆလေးဆတွမှော ငယ်သွောေးက အစောေးထေးမယို့် ကကီေးသွောေးဆပါက်လောဆပမယို့်
ငယ်သွောေးမှော က်လက်ရှဆနတတ်ပါတယ်။ အို့ဒီလပြစ်ဆနရင် ငယ်သွောေးက နတ်ဆပေး
ရပါမယ်။ ဥပမော အသက် (၇)နှစ်အရွယ်ကဆလေးမှော ဆရှျို့ဘက်ရှ ကကီေးသွောေးဆပါက်လော
ဆပမယို့် ငယ်သွောေးဆလေးမကျွတ်ပါက ထပ်ဆနတို့ငယ်သွောေးက နတ်ဆပေးနင်ပါတယ်။
၄။ ငယ်သွောေးဆလေးမျောေးက အချန်မတင်မီ မနတ်ရဆစြ ို့သွောေး ရောဝန်မျောေးမှ သွောေးဆ ေး
ထညို့်ပခင်ေး၊ အဆ ကောြယ်ပခင်ေး၊ သွောေးြောပခင်ေး၊ သွောေးအစွပ်စွပ်ပခင်ေး စသည်တ ို့
က
သငို့်ဆတော်သလ ပပ လပ်ဆပေး ကပါတယ်။ ကဆလေးငယ်၏မဘမျောေးအဆနန ို့ သွောေးနှငို့်
ခတွင်ေး ရောဝန်၏ကသမှုက နောေးလည်လက်ခြ ို့ လအပ်ပါတယ်။ ဒါမှသော မမ
ကဆလေးရ ို့
သွောေးကျန်ေးမောဆရေးက တစ်သက်တော စတ်ချရမှော ပြစ်ပါတယ်။
၅။ ငယ်သွောေးဆလေးမျောေးက အချန်မတင်မီ မပြစ်မဆန နတ်လက်ရတို့အခါ အို့ဒီဆနရောမှော
ဆပါက်လောမယို့် ကကီေးသွောေးအတွက် ဆနရောမဆပျောက်ဆစရန် သွောေးဆနရောထန်ေးကရယော
(space maintainer)ဆလေးက တပ်ဆပေး ကပါတယ်။ ကကီေးသွောေးဆပါက်လောတို့အထ
တပ်ထောေးဆပေးရမှောမ ို့ ပြစ်နင်ရင် ငယ်သွောေးက မနတ်ရဆစရန် ကက ေးစောေးကသပခင်ေးက
ပဆကောင်ေးပါတယ်။
၆။ ကဆလေးငယ်စဥ်က သွောေးဆတွက င်္ရမစက်မလ ို့ ကကီေးသွောေးဆတွဆပါက်လောတို့အခါ
သွောေးမလှပခင်ေး၊ သွောေးထပ်ပခင်ေး၊ သွောေး ကောေးညပ်လွယ်ပခင်ေး၊ သွောေးပေးစောေးလွယ်ပခင်ေး စတို့
ဆနောက် က်တွ ေးကျ ေးဆတွ ပြစ်လောနင်ပါတယ်။ သွောေးမလှရင် မျက်နှောရ ို့
လှပမှုကပါ
ထခက်ဆစတတ်တောမ ို့အထူေးင်္ရပပ သငို့်ပါတယ်။
၇။ ငယ်သွောေးဆကောင်ေးမှ ကကီေးသွောေးဆတွ ဆကောင်ေးလောမှောပါ။ ငယ်သွောေးက နတ်လက်လ ို့
ဘောမှ မပြစ်ဘူေး၊ ကကီေးသွောေးဆတွ ပပန်ဆပါက်လောမှောပလ ို့ အလွယ်တကူ မဆတွေးဆစချင်
ပါဘူေး။ သွောေး ရောဝန်ဆတွသော နောေးလည်တို့ ဆနောက် က်တွ ေးကျ ေးဆတွ ပြစ်နင်လ ို့
ပါ။
ငယ်သာွားမျာွားကှို ချှိေ်မတှိုင်ခင် ဘာဒ ကာင် မနုတ်သင်သလဲ
၃

16. ၁။ ကဆလေးဆလေးဆတွ သွောေးနောတို့အခါ မဘဆတွအဆနန ို့ ဆသချောဆမေး ကညို့်ဆစလပါ
တယ်။ အရင်ဦေး ေး နောတို့သွောေးက သဆအောင်လပ်ပါ။ နောတို့သွောေးမှော အဆပါက် ရှ၊ မရှ
စစ် ကညို့်ပါ။ နောတို့သွောေးရ ို့ပတ်ပတ်လည်က သွောေးြေးသောေးဆတွ နီရဆရောင်ရမ်ေးဆနပခင်ေး ရှ၊
မရှ စစ် ကညို့်ပါ။ သွောေးနော၊ သွောေးကက်ဆနတော ဘယ်နှစ်ရက်ရှပီလ တော ဆမေးပါ။
ဘယ်အချန်မှော သွောေးကက်လ၊ အပမကက်ဆနတောလောေး၊ ဘောလပ်ရင် သက်သောလ၊
ဘောလပ်ရင် ပ ေးလ စသပြငို့် ဆမေး ကညို့်ထောေးနင်ပါတယ်။ အမ်မှော ဆသချောဆမေး ကညို့်
ထောေးပခင်ေးပြငို့် ဆ ေးခန်ေးဆရောက်တို့အခါ ပမန်ပမန်ရှင်ေးပပနင်ပပီေး ကသမှုက ပမန်ပမန်ခယူနင်
ပါတယ်။ ဆ ေးခန်ေးဆတွ ပတ်တို့အချန်မှော ကဆလေးက သွောေးကက်တို့အခါ အကက်အခ
ဆပျောက်ဆ ေးရှလျှင် သငို့်တငို့်တို့ပမောဏက တက်ထောေးနင်ပါတယ်။
၂။ သွောေးအဆပါက်ဆ ကောငို့် သွောေးကက်ရင် သွောေးအဆပါက်ထမှော ကပ်ဆန၊ ဝင်ဆနတို့ အစော
အကကင်ေးအကျန်ဆတွက ြယ်ထတ်ပစ်ပါ။ ပါေးလပ်ကျင်ေးဆ ေးရည်(သ ို့
)ရေးရေးဆရန ို့
ပါေးလပ် ကျင်ေးခင်ေးပါ။ သွောေးတက်ဆ ေးန ို့ သွောေးတက်ခင်ေးပါ။ အမ်မှော ဆလေးညင်ေး ီန ို့
င်္ွမ်ေးရှပါက ဆလေးညင်ေး ီစွတ်ထောေးတို့ င်္ွမ်ေးက သွောေးအဆပါက်ထသ ို့ အနည်ေး ေး ၁၅
မနစ်ခန ို့
် ထညို့်ထောေး ကညို့်ပါ။ သက်သောသည်ပြစ်ဆစ၊ မသက်သောသည်ပြစ်ဆစ
သွောေးဆ ေးခန်ေးသ ို့ သွောေးပပဆပေးပါ။ ဆစေးကပ်ပီေး အချ ဓါတ်မျောေးတို့
အစောေးအဆသောက်ဆတွက ဆလျှောို့စောေးခင်ေးပါ။ တစ်ဆန ို့ (၂)ကကမ် ဆန ို့
စဥ် သွောေးတက်ြ ို့
သတဆပေးပါ။
၃။ သွောေးကက်တောအပပင် မျက်နှောဆရောင်ရမ်ေးပခင်ေး ပြစ်ဆပေါ်လောပါက အဆရေးကကီေးတောမ ို့
သွောေးဆ ေးခန်ေးသ ို့ အပမန်ပပသပါ။ သွောေးအပမစ်ထပ်မှော ပပည်တည်ဆနတတ်ပါတယ်။
အို့လပြစ်ဆနရင် မစောေးနင်၊ မအပ်နင် ပြစ်ဆနတတ်ပါတယ်။ သွောေးဆ ေးခန်ေးမှော ကက်တို့
သွောေးရ ို့ အတွင်ေးဘက်က ဆသချောသန ို့
်ရှင်ေးဆပေးတော အဆကောင်ေး ေး ပြစ်ပါတယ်။
သွောေး ရောဝန်မှ ညွှန် ကောေးတို့ဆ ေးဆတွက ဆသောက်ရပါမယ်။
၄။ တစ်ချ ျို့ကဆလေးငယ်ဆလေးဆတွမှော ငယ်သွောေးဆလေးဆတွ ဆပါက်တို့အခါ သွောေးြေးနီရ
ဆရောင်လောတတ်ပပီေး သွောေးြေးယောေးတော၊ နောတော ပြစ်တတ်ပါတယ်။ ကယ်ပူတက်ပပီေး
ြျောေးလောတတ်ပါတယ်။ အကက်အခဆပျောက်ဆ ေးရည် တက်လ ို့
ရပါတယ်။ ကဆလေးမှော
လူကကီေးသွောေးဆတွ ဆပါက်လောတို့အခါမှောလည်ေး ငယ်သွောေးက တွန်ေးထွက်လောတောမ ို့
နောတတ်ပါတယ်။
၅။ ကဆလေးသွောေးဆလေးဆတွက သွောေးကက်လ ို့ နတ်ဆပေးပါလ ို့ ဆပပောဆလို့ရှ ကပါတယ်။
သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်က ကက်တို့သွောေးက ဆ ေးထညို့်ဆပေးတော၊ သွောေးြောဆပေးတော၊
နောတို့သွောေးအဆ ကောဆလေးဆတွက ြယ်ဆပေးတော စသပြငို့် လပ်ဆပေးဆလို့ရှပါတယ်။
ဆနောက် ေးအ ငို့် ကသလ ို့
မရနင်ဆတောို့မှ၊ သွောေးနတ်ရမယို့်အချန်ဆရောက်မှ သွောေးက
နတ်ဆပေးဆလို့ရှပါတယ်။
၆။ အမ်မှော နောတောက ယောယီသက်သောဆစြ ို့ ောေးဆရဆနွေးန ို့
လည်ေး ပါေးလပ်ကျင်ေးဆပေးပါ။
ကဆလေးဆတွမှော တက်လ ို့
ရတို့ အကက်အခဆပျောက်ဆ ေးရှရင် ဆ ေးတက်ဆပေးပါ။
သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးသ ို့ သွောေးဆရောက်ပပသဆပေးပါ။ သွောေးကက်သွောေးနောမှ ဆ ေးခန်ေးပပ
တောထက် (၃-၆)လ တစ်ကကမ် ကက တင်ပပသဆပေးတော ပဆကောင်ေးပါတယ်။
ကဒလွားဒလွားဒတ သာွားကှိုက်သာွားောတဲ ခေါ
Causes
Tooth decay
It can be very painful, often
caused by poor dental hygiene &
high sugar intake.
Dental infection
Infections can cause a serious
amount of pain, interfering with
sleep and nutrition.
Adult teeth
As adult teeth grow in and push
the baby teeth out, some pain
may develop.
Sensitivity
It occurs when drinking and
eating especially hot and cold
food/drinks.
၄
Notes
1. Salt Water Rinse: Mix 1
tablespoon of salt and
warm water.
2. Over-the-counter medicine:
Including children’s tylenol
& anesthetic gels.
3. Go to a dentist: The most
thorough solution is to see
a pediatric dentist.

17. သင်ကဒလွားကှို သာွားနှင်ခံတင်ွားိုဆာဝေ်ထံ ဘယ် ချှိေ်မှာ မပသင်သလဲ
သွောေးြေးဆရောင်ဆနရင်၊ သွောေးြေးက ဆသွေးထွက်ဆနရင်
သွောေးရ ို့အဆပေါ်ယအလွှောဆတွ ပါေးလောပပီေး
သွောေးကျဥ်လောရင်
သွောေးကက်လောရင်၊
သွောေးအဆပါက် ရှဆနရင်
ခတွင်ေးအန ို့
နတော ဆရရှည်ပြစ်ဆနရင်
သွောေးမျက်နှောပပင်မှော အပြြူအစက်အဆပပောက်ဆတွ ရှရင်
၅

18. သက်(၁)နှစ်မှ (၅)နှစ်ကဒလွားမျာွား၏ သာွားနှင်ခံတင်ွားကှို ဂရုစှိုက်မခင်ွား
၁။ ကဆလေးဆမွေးစမှ ပထမ ေးသွောေး စဆပါက်တို့အရွယ်အတွင်ေး
ဘယ်လ င်္ရစက်ဆပေးရမလ။ န ို့
တက်ပီေးတင်ေး သန ို့
်ရှင်ေးပီေး
စစွတ်ဆပျောို့ဆပျောင်ေးတို့ အဝတ်စ သ ို့
မဟတ် င်္ွမ်ေးစန ို့
ကဆလေးရ ို့
သွောေးြေးက ညင်ညင်သောသော ပွတ်တက်သန ို့
်ရှင်ေးဆပေးပါ။
ပထမ ေးသွောေးဆလေး စထွက်လောပီ ရင် သွောေး ရောဝန်န ို့ ပပ ကညို့်ပါ။
(မှတ်ချက်။ ။တစ်ချ ျို့ကဆလေးဆတွမှော ဆမွေးစကတည်ေးက
သွောေးဆလေးပါလောတတ်ပါတယ်)
၂။ ပထမ ေးသွောေးဆလေး စဆပါက်တို့အချန်ကဆန အသက်(၃)နှစ်အရွယ်
ကဆလေးငယ်က ဘယ်လင်္ရစက်ဆပေးရမလ။ ကဆလေးရ ို့သွောေးဆတွက
မနက်တစ်ကကမ်၊ ညအပ်ရောမဝင်မီတစ်ကကမ် တစ်ဆန ို့
(၂)ကကမ် သွောေးသန ို့
်
ရှင်ေးဆရေးလပ်ဆပေးပါ။ သွောေးတက်ဆပေးပါ။ သွောေးတက်ခင်ေးပါ။ ကဆလေး
သွောေးတက်တက အသေးပပ ပါဆစ။ ြလရက်ဓါတ်အနည်ေးငယ်သောပါတို့
သွောေးတက်ဆ ေးပမောဏနည်ေးနည်ေးဆလေးသော သေးရပါမယ်။
၃။ ကဆလေးအသက် (၃)နှစ်မှ (၅)နှစ်အတွင်ေး ရင် ဘယ်လင်္ရစက်
ဆပေးရမလ။ တစ်ဆန ို့ (၂)ကကမ် သွောေးတက်တို့အခါ အချန်(၂)မနစ်ခန ို့
်
သွောေးတက်ြ ို့ သင်ဆပေးပါ။ ြလရက်ပါတို့သွောေးတက်ဆ ေးက
အနည်ေးငယ် သော အသေးပပ ြ ို့လပါတယ်။ သွောေးမျက်နှောပပင်အောေးလေးက
သွောေးတက်ြ ို့ဆသချောဆလေးပပဆပေးပါ။ တစ်ဆန ို့
(၂)ကကမ် သွောေးတက်ရောမှော
ကဆလေးက မဘတစ်ဦေးဦေးက တစ်ကကမ်တက်ဆပေးပီေး
ဆနောက်တစ်ကကမ်က ကဆလေး ကယ်တင် တက်ပါဆစ။ အို့လလပ်ရင်
စတ်အချရ ေးပါ။ ကဆလေးက သွောေးတက်ဆ ေးက ပမ မချဘ
ဆထွေးထတ်ပစ်တော ဆသချောပါဆစ။
၄။ ကဆလေးငယ်စဥ်ကတည်ေးက သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်န ို့ ပပသတော
အဆတွျို့အ က ရှဆအောင်၊ မဆ ကောက်ဆအောင် (၃)လတစ်ကကမ် သွောေးနှငို့်
ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးမှော ပပသဆပေးပါ။ အမ်မှော
ကယ်တင်င်္ရစက်ဆပေးဆပမယို့် သွောေးပေးဆပါက်ဆတွပြစ်ခို့ရင်
သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးမှော ပပသကော ကသမှုခယူသငို့်ပါတယ်။
အပခောေးင်္ရစက်ြ ို့ လအပ်တောဆလေးဆတွက သွောေး ရောဝန်က
ဆပပောပပပါလမို့်မယ်။
၅။ ကဆလေးငယ်ဆလေးဆတွဟော ငယ်သွောေးဆလေးဆတွန ို့ ဆတွျို့ကရောက
ဆလျှောက်ကက်တတ်ပါတယ်။ မောတို့ဟောဆတွက ကက်မရင် သွောေးဆတွ
နောတော၊ ပျက်စီေးတောဆတွ ပြစ်တတ်ပါတယ်။ ကဆလေးသွောေးဆပါက်ခါနီေး
မှော သွောေးြေးဆလေးဆတွယောေးပီေး အယောေးဆပပဆအောင် တစ်ခခက ကက်ချင်
ဆနတတ်ပါတယ်။ ကဆလေးဆတွကက်ြ ို့ ကဆလေးက
Birth to 1st Tooth
Gently wipe baby’s gum
with a clean, damp, soft
washcloth or gauze after
each feeding. Take your
baby to see the dentist
when your baby’s first
tooth pops through.
1st Tooth to 3 years
Brush your child’s
teeth twice a day
(morning and night).
Use a baby toothbrush
and a smear of fluoride
toothpaste the size of a
grain or rice.
3 to 5 years old
Brush your child’s
teeth for two minutes
twice a day.
Use a pea-size amount
of fluoride toothpaste
on a child’s toothbrush.
Be sure to clean all
surfaces of the teeth.
Make sure your child
spits out the toothpaste
instead of swallowing
it!
Have
a question or
concerns about
your baby’s
teeth? Put your
worries to rest
by talking with
your dentist!
၆

19. ၁။ သွောေးအောေးလေး၏ အပပင်ဘက်မျက်နှောပပင်မျောေးက တက်တို့အခါ သွောေးြေးနှငို့် သွောေး
ထသညို့်ဆနရောမှ သွောေးဆပါက်တို့လောေးရောအတင်ေး ၄၅ ဒီင်္ရီခန ို့
်ဆစောင်ေးကော တက်ပါ။
အဆပေါ်သွောေးက တက်တို့အခါ သွောေးြေးနှငို့်သွောေး ထသညို့်ဆနရောမှ ဆအောက်သ ို့ တက်ပါ။
ဆအောက်သွောေးက တက်တို့အခါ သွောေးြေးနှငို့်သွောေး ထသညို့်ဆနရောမှ အဆပေါ်သ ို့တက်ပါ။
၂။ အထက်ပါအတင်ေး က်တက်သွောေးတက်တို့အခါ သွောေးတက်တမှော စက်ဝင်ေးပ
သဏ္ဍောန် ဆရွ ျို့ဆနပါလမို့်မယ်။ အို့ဒီလ ဆရွ ျို့လျောေးပီေး သွောေးတက်နင်ပါတယ်။
၃။ အသွောေးမျောေး၏ အတွင်ေးပင်ေးမျက်နှောပပင်မျောေးက တက်တို့အခါ သွောေးတက်တက
ဆရှျို့တေး၊ ဆနောက် တ်ပပ လပ်ကော တက်နင်ပါတယ်။
၄။ ဆရှျို့ဘက် အဆပေါ်သွောေးမျောေး၏ အတွင်ေးပင်ေးမျက်နှောပပင်မျောေးက တက်တို့အခါ သွောေး
တက်တက အနည်ေးငယ်ဆစောင်ေးပီေး ဆဒါင်လက် တက်နင်ပါတယ်။
၅။ ဆရှျို့ဘက် ဆအောက်သွောေးမျောေး၏ အတွင်ေးပင်ေးမျက်နှောပပင်မျောေးက တက်တို့အခါ
သွောေးတက်တက အနည်ေးငယ်ဆစောင်ေးပီေး ဆဒါင်လက် တက်နင်ပါတယ်။
၆။ သွောေးအောေးလေး၏ အစောဝါေးစောေးတို့ သွောေးမျက်နှောပပင်ဆတွကလည်ေး သန ို့
်ရှင်ေးဆပေးရ
ပါမယ်။ သွောေးတက်တက ဆရှျို့တေး၊ ဆနောက် တ်ပပ လပ်ကော တက်နင်ပါတယ်။
သွောေးအောေးလေး၏ အပပင်ဘက်မျက်နှောပပင်၊ အတွင်ေးဘက်မျက်နှောပပင်၊ အစောဝါေးစောေးတို့
သွောေးမျက်နှောပပင်အောေးလေးက သန ို့
်ရှင်ေးဆအောင် ညင်ညင်သောသော တက်ဆပေးရပါမယ်။
တစ်ဆနရောလျှင် အနည်ေး ေး (၅)ကကမ်ခန ို့
် တက်ဆပေးသငို့်ပါတယ်။ ဒါ ို့
ဆ ကောငို့်
သွောေးတက်ရန် ကောမညို့်အချန်မှော အနည်ေး ေး (၂-၃)မနစ်ခန ို့
် ပြစ်ပါတယ်။
၇။ စနစ်မှန် သွောေးတက်နည်ေးက အသေးပပ ပခင်ေးပြငို့် အစောအကကင်ေးအကျန်မျောေး၊ သွောေးဆချေး
လွှောမျောေးက ထထဆရောက်ဆရောက် ြယ်ရှောေးနင်ပါတယ်။ ြလရက်ပါဆသော
သွောေးတက်ဆ ေး န ို့ ဆပျောို့ဆပျောင်ေးဆသော အမျှင်မျောေးပါရှတို့ သွောေးတက်တက အသေးပပ ြ ို့
လအပ်ပါတယ်။ (၃)လ (၁)ကကမ် သွောေးတက်တအသစ် လသငို့်ပါတယ်။ ောေး၊ ပပော၊
မီေးဆသွေး၊ သ တ ို့
က အသေးပပ ပီေး သွောေးမတက်သငို့်ပါ။
၈။ ဆန ို့
စဉ် တစ်ဆန ို့ (၂) ကကမ် သွောေးတက်သငို့်ပါတယ်။ မနက်စော စောေးပပီေးချန်နှငို့်
ညအပ်ယော မဝင်မီ အချန်တ ို့ ပြစ်ပါတယ်။ သွောေးနှစ်ဆချောင်ေး ကောေးတွင် အစောမျောေး
ဝင်ဆနပါက သွောေးပွတ်ကက ေးက အသေးပပ ကော ြယ်ရှောေးနင်ပါတယ်။ ဒါ ို့
အပပင် အစောစောေး
ပီေးတင်ေး၊ သဆရစော စောေးပီေးတင်ေး၊ အချ ရည် ဆသောက်ပီေးတင်ေး ပါေးလပ်ကျင်ေးသငို့်ပါတယ်။
၉။ မမကယ်တင် ဆန ို့
စဉ်သွောေးတက်ကော သန ို့
်ရှင်ေးဆရေးလပ်ဆသော်လည်ေး သန ို့
်ရှင်ေးဆရေး
ပပ လပ်ရန် ခက်ခတို့ဆနရောမျောေးမှော အစောကကင်ေးကျန်မျောေး ကပ်ဆနပခင်ေး၊ သွောေးြေးဆရောင်ဆန
ပခင်ေးတ ို့ ပြစ်တတ်ပါတယ်။ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်န ို့ (၆)လ တစ်ကကမ် ပပသသငို့်
ပါတယ်။
စေစ်မှေ် သာွားတှိုက်ေည်ွား
၇

20. ၁။ ပါေးစပ်က ဟ ကညို့်လျှင် ပမင်ဆနရတို့ သွောေး၏ဆခါင်ေးပင်ေးက crown ဟ
ဆခေါ် ပပီေး သွောေးြေးနှငို့်ဆမေးရေးထတွင် ပမ ပ်ဆနသညို့် မပမင်ရဆသော
ဆအောက်ဘက်အပမစ်ပင်ေးက root ဟ ဆခေါ်ပါတယ်။
၂။ သွောေး၏ဆခါင်ေးပင်ေးရှ အဆပေါ် ေးအလွှောမှော ဆကကသောေးကို့သ ို့ ပြြူဆြွေးဆန
သညို့် ဆကကသောေးလွှော(enamel)ပြစ်ပီေး ဆအောက်တွင်
အဝါနှစ်ဆရောင်ရှဆသော င်စွယ်နှစ်လွှော(dentine)ရှပါတယ်။
သွောေး၏အတွင်ေးဘက် ေးတွင် အသောေးနမွသောေးလွှော(pulp) ရှပါတယ်။
သွောေး၏အပမစ်ပင်ေးတွင် င်စွယ်နှစ်လွှောနှငို့် သွောေးပမစ်ပတ်ဆပမေးလွှော
(cementum) တ ို့
ရှပါတယ်။ သွောေးပမစ်ပတ်ဆပမေးလွှောနှငို့် သွောေးအပမစ်
ပတ်ပတ်လည်ရှအရေးက သွောေးြေးဆပမေးပတ်လွှော(Periodontal ligament)
နှငို့် တွ က်ထောေးပါတယ်။
၃။ သွောေး၏အတွင်ေးဘက် ေးအလွှောပြစ်တို့ အသောေးနမွသောေးလွှောတွင်
ဆသွေးဆ ကောနှငို့်အောရဆ ကောမျောေးရှသပြငို့် နောပခင်ေး၊ ကက်ပခင်ေးက
ခစောေးဆသော အလွှော ပြစ်ပါတယ်။ အဆပေါ်ဘက်တွင်ရှဆသော
င်စွယ်နှစ်လွှောမှော အပူ အဆအေးနှငို့် ထဆတွျို့ပါက သွောေးကျဉ်ပခင်ေးက
ခစောေးဆသော အလွှော ပြစ်ပါတယ်။ ဒါ ို့
ဆ ကောငို့် အထက်ဆြေါ် ပပပါ
အလွှောနှစ်ခက ကောကွယ်မှု ဆပေးနင်ရန် ဆကကသောေးလွှောမှော
ဆကောင်ေးမွန် ကို့ခင်ဆနြ ို့လအပ်ပါတယ်။
၄။ သွောေးအပမစ်နှငို့်သွောေးြေးရေးတ ို့ ထထမမတွ က်ဆနနင်ြ ို့ သွောေးြေးနှငို့်
သွောေးြေးဆပမေးပတ်လွှောမျောေး ကျန်မောဆနြ ို့ လပါတယ်။ သွောေးမတက်ပါက
သွောေးြေးမျောေး နီရဆရောင်ရမ်ေးလောတတ်ပီေး သွောေးြေးဆပမေးပတ်လွှောနှငို့်
သွောေးြေးရေးတ ို့
က ထခက်ဆစနင်ပါတယ်။ အချန်မီ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးသန ို့
်ရှင်ေး
ဆရေးလပ်တော၊ ကသတော မလပ်ပါက သွောေးမှော ယင်န ို့
လောတတ်ပါတယ်။
၅။ သွောေးမျောေးအဆပါက် ရှ-မရှ၊ သွောေးြေးမျောေး ဆရောင်ရမ်ေးဆနပခင်ေး ရှ-မရှ
မှန်ထတွင် မမဘောသော ကညို့်ရှုျို့စစ်ဆ ေးသငို့်ပါတယ်။ ရှပါက သွောေးနှငို့်
ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးမှော ပပသြ ို့လအပ်ပါတယ်။
သာွားတစ်ဒချာင်ွား၏ ဖဲွဲ့စည်ွားတည်ဒိုာက်ပံု
၈

21. ၁။ ညီညောလှပတို့သွောေးဆလေးဆတွရှရင် မျက်နှောအဆနအထောေးန ို့အပပ ေးက ပလှ
ဆစပပီေး မျက်နှောအလှက ပမဆပေါ်လွင်ဆစပါတယ်။
၂။ သွောေးဆတွရှမှ အစောေးအစောဆတွက ၀ါေးစောေးြ ို့ အ င်ဆပပပါမယ်။ ဆရှျို့သွောေး
ဆလေးဆတွန ို့ အစောဆတွက ကက်ပြတ်ပီေး အသွောေးမျောေးန ို့ အစောက ဆကျညက်
ဆအောင် ၀ါေးစောေးနင်ရင် အောဟောရပပညို့်ဝတို့ အစောေးအစောဆတွက ဆကောင်ေးမွန်စွော
သေးဆ ောင်နင်မှောပြစ်ပါတယ်။
၃။ ဆရှျို့သွောေးဆလေးဆတွ မရှရင် စကောေးဆပပောတို့အခါ အသထွက် မပီသတော
ပြစ်တတ်ပါတယ်။
၄။ မမကယ်က ယ ကည်မှုရှြ ို့လအပ်ချက်ဆတွထက တစ်ခက ဆပပောရမယ်
ရင် ညီညောလှပတို့သွောေးဆလေးဆတွလ ို့ ရပါမယ်။ သွောေးအလှန ို့
အပပ ေး
ဆ ကောငို့် ဆပါင်ေးသင်ေး က် ဆရေးန ို့
စီေးပွောေးဆရေးနယ်ပယ်ဆတွမှော ပမယ ကည်မှု
ရဆစနင်ပါတယ်။
၅။ ဓါတ်ပရက်တို့အခါ ရရဝို့ဝို့ပပ ေးနင်ြ ို့ ညီညောလှပတို့ သွောေးဆတွရှြ ို့ လပါ
တယ်။ မဟတ်ရင် ဓါတ်ပရက်တို့အခါ ပွငို့်ပွငို့်လင်ေးလင်ေး မပပ ေးရ ကပါဘူေး။
ရယ်ရင်လည်ေး မညီညောတို့ သွောေးဆတွဆ ကောငို့် မလှမပ ပြစ်တတ်ပါတယ်။
၆။ သွောေးမဆကောင်ေးလ ို့မောတို့အစောေးအစောဆတွက ပမ ချဆနရတို့ဒကခက ခစောေးြူေး
သူတင်ေး သ ကပါတယ်။ သွောေးဆတွန ို့ ဆကျညက်ဆအောင်
မဝါေးစောေးနင်တို့အတွက် အစောအမ်က ပမအလပ်လပ်ရတောမျ ေး ရှနင်ပါတယ်။
အစောက ဆကောင်ေးစွော မဆချြျက်နင်ရင် ရသငို့်တို့အောဟောရဓါတ်က
မရတောမျ ေးလည်ေး ပြစ်နင် ပါတယ်။
၇။ သွောေးဆလေးဆတွဟော ခနဓောကယ်ရ ို့
သက်ရှအစတ်အပင်ေးဆတွ ပြစ်တောဆ ကောငို့်
သူတ ို့
က င်္ရမစက်ဘ ပစ်ထောေးတို့အခါ သွောေးဆ ွေးဆပမို့ဆရောင်္ါန ို့သွောေးြေးဆရောင်
ဆရောင်္ါဆတွ ခစောေးရတတ်ပါတယ်။ ဆစောစီေးစွော ကသမှုမခယူခို့ရင် သွောေး
အဆ ကောထတ်ကသလက်ရတော၊ သွောေးနှုတ်ပစ်လက်ရတောမျ ေးဆတွဆ ကောငို့်
သဘောဝသွောေးဆတွရ ို့ လပ်ငန်ေးဆ ောင်တောဆတွက ထခက်နင်ပါတယ်။ ဆန ို့
စဉ်
မှန်မှန် သန ို့
်ရှင်ေးဆရေးလပ်ပခင်ေးပြငို့် သွောေးဆရောင်္ါမျောေးက ကောကွယ်နင်ပါတယ်။
သာွားမျာွား၏ တာဝေ် နှင် တေ်ဖှိုွား
၉

22. ၁။ သွောေးပတ်ပတ်လည်က သွောေးြေးဆတွန ို့
အရေးဆတွဟော သွောေးကျန်ေးမောဆရေး
အတွက် အလွန်အဆရေးကကီေးပါတယ်။ သွောေးြေးဆတွဆရောင်ပီေး အရေးပမောဏနည်ေး
သွောေးရင် သွောေးဆတွ န ို့
လောပီေး ဆနောက် ေးမှော ကျွတ်ထွက်သွောေးတတ်ပါတယ်။
၂။ သွောေးြေးဆရောင်္ါရှမရှ ကယ်တင်စစ်ဆ ေး ကညို့်တို့အခါ သွောေးြေးသောေးဆတွ
နီရဆရောင်ရမ်ေးဆနပခင်ေး ရှ-မရှ၊ သွောေးတက်တို့အခါ-လက်န ို့
ြ ကညို့်တို့အခါ
ဆသွေးထွက်ဆနပခင်ေး ရှ-မရှ၊ သွောေးအပမစ်ဆတွ ဆပေါ်ဆနပခင်ေး ရှ-မရှ စသပြငို့်
မမဘောသောစစ်ဆ ေးနင်ပါတယ်။ သွောေးြေးသောေးဆတွ နီရဆနပီေး
သွောေးတက်တို့အခါ ဆသွေးထွက်တတ်ရင် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးက
ပပသသငို့်ပါတယ်။
၃။ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်မှ သွောေး၊ သွောေးြေး၊ အရေးပမောဏဆတွက ဆသချော
ကညို့်ရှုစစ်ဆ ေးဆပေးပပီေး သွောေးဆချေးလွှောမျောေးနှငို့် ဆကျောက်မျောေးက ြယ်ရှောေးပစ်
ပခင်ေး၊ ငဆ ေးနှငို့်ဆသောက်ဆ ေးမျောေး ညွှန် ကောေးပခင်ေး၊ ခွစတ်ပပ ပပင်ပခင်ေးတ ို့
အထ
လအပ်သလ ကသဆပေးပါလမို့်မယ်။ လအပ်ပါက အရေးတ
အစောေးထေးကသပခင်ေး၊ သွောေးြေးသောေးမျောေးအောေး ခွစတ်ကော အစောေးထေးကပခင်ေး
တ ို့
က ပပ လပ်နင်ပါတယ်။
၄။ နှစ်ကောလ ကောရှည်စွော င်္ရမစက်ဘ ပစ်ထောေးမတို့အခါ သွောေးဆတွအောေးလေး
အလလယင်န ို့
လောပီေး နှုတ်ပစ်လက်ရတို့အဆပခအဆနလည်ေး က ဆတွျို့ နင်ပါ
တယ်။ ကက တင်ကောကွယ်ြ ို့ ရင် တစ်နှစ်လျှင် (၂)ကကမ် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး
ဆ ေးခန်ေးမှော ပပသစစ်ဆ ေးသငို့်ပါတယ်။
၅။ သွောေးြေးဆရောင်္ါဆ ကောငို့် အစောဆကောင်ေးစွော မဝါေးစောေးနင်ပခင်ေး၊ ခတွင်ေးအန ို့
အသက်မဆကောင်ေးပခင်ေး၊ သွောေးမျောေးအလလ ကျွတ်ထွက်တတ်ပခင်ေး၊ သွောေးြေး
ဆရောင်ဆရောင်္ါနှငို့် က်နွယ်ကော အပခောေးခနဓောကယ်အစတ်အပင်ေးမျောေးတွင်
ဆရောင်္ါတေးဆစပခင်ေးမျောေး ပြစ်နင်သပြငို့် မဆပါ ို့ ကြ ို့တက်တွန်ေးလပါတယ်။
သာွားဖံုွားဒဆာဂေါ သှိဒကာင်ွားစဆာ
၁၀

23. ၁။ သွောေးဆသချောမတက်ရင် သွောေးဆချေးလွှောဆ ကောငို့် ကောလောတို့အခါ သွောေး
နှစ်ဆချောင်ေး ကောေးက သွောေးြေးသောေးဆလေးဆတွ နီရလောပီေး သွောေးြေးဆရောင်
လောမယ်။ သွောေးတက်တို့အခါ၊ ပန်ေးသီေးစောေးတို့အခါ သွောေးြေးကဆန ဆသွေးထွက်
တတ်ပါတယ်။ ခတွင်ေးအန ို့နမယ်။
၂။ သွောေးြေးဆရောင်ဆရောင်္ါဟော ပြစ်ခါစမှောကသရင် အလွယ်တကူ
ဆပျောက်ကင်ေး သွောေးနင်ပီေး ဆနောက်ကျမှ ကသမယ် ရင် ခက်ခက်ခခန ို့
အချန်ယူကော ကသရဆလို့ရှပါတယ်။
၃။ ကျန်ေးမောတို့သွောေးြေးသောေးဆလေးဆတွဟော အမျောေးအောေးပြငို့် ပန်ေးဆရောင် ပြစ်
ပါတယ်။ နီရမဆနပါဘူေး။
၄။ ကျန်ေးမောတို့သွောေးြေးသောေးဆလေးဆတွဟော ြ ကညို့်ရင် ဆသွေးမထွက်ပါဘူေး။
သွောေးတက်တို့အခါ ဆသွေးမထွက်ပါဘူေး။
၅။ ဆရောင်ရမ်ေးဆနတို့သွောေးြေးဆတွဟော သွောေးပတ်ပတ်လည်မှော ထထမမ ကပ်
မဆနဆတောို့ဘ ဆလျောို့ရလောတောဆ ကောငို့် သွောေးအပမစ်အဆပခဆတွ ဆပေါ်လောတော၊
သွောေးန ို့လောတောဆတွ ပြစ်လောမယ်။
၆။ သွောေးြေးဆရောင်ဆရောင်္ါက ပြစ်ခါစမှော မကသဘထောေးရင် ကောလောတို့အခါ
သွောေးပတ်ပတ်လည်မှောရှတို့ အရေးပမောဏ နည်ေးသွောေးပါတယ်။ သွောေးြေးဆတွ
နမို့်ကျသွောေးပီေး သွောေးအပမစ်ဆတွ ဆပေါ်လောမယ်။ သွောေးန ို့
အရေး ကောေးမှောရှတို့
အလွှောဆလေး ပျက်စီေးသွောေးပီေး သွောေးဆတွ ပယင်န ို့
လောပါတယ်။
၇။ ဆနောက် ေးအ ငို့်မှော သွောေးဆတွ အရမ်ေးယင်န ို့
လောတို့အခါ အစောေးစောြ ို့
ခက်ခသွောေးတတ်ပါတယ်။ ကသြ ို့ ခက်ခသွောေးပီေး သွောေးဆတွ အလလ
ကျွတ်ထွက်လောတတ်ပါတယ်။
၈။ မပြစ်ဆအောင် ကောကွယ်ြ ို့တစ်ဆန ို့(၂)ကကမ် သွောေးမှန်မှန် တက်ပါ။ အစော
စောေးပီေးတင်ေး ပါေးလပ်ကျင်ေးပါ။ သွောေးနှစ်ဆချောင်ေး ကောေးမှော အစောညပ်ဆနရင်
သွောေးပွတ်ကက ေးန ို့ ြယ်ရှောေးဆပေးပါ။ ကယ်တင် သန ို့
်ရှင်ေးဆရေးလပ်ြ ို့ ခက်တို့
ဆနရောဆတွမှော ကပ်ဆနတို့ အစော ကကင်ေးကျန်ဆတွ၊ သွောေးန ို့
သွောေးြေး ကောေးမှောရှတို့
ဆကျောက်ဆတွ၊ သွောေးဆချေးလွှောဆတွက ြယ်ရှောေးပစ်ြ ို့ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး
ဆ ေးခန်ေးမှော (၆)လ တစ်ကကမ် ကသမှု ခယူပါ။
သာွားဖံုွားဒဆာဂေါ ကာကယ်ပေါ
၁၁

24. ၁။ သွောေးပတ်ပတ်လည်က သွောေးြေးဆတွန ို့
အရေးဆတွဟော သွောေးကျန်ေးမောဆရေးအတွက် အလွန်အဆရေးကကီေးပါတယ်။
သွောေးြေးဆတွဆရောင်ပီေး အရေးပမောဏနည်ေးသွောေးရင် သွောေးဆတွန ို့
လော၊ လှုပ်လောပီေး ဆနောက် ေးမှော အလလကျွတ်ထွက်
သွောေးတတ်ပါတယ်။
၂။ သွောေးြေးဆရောင်္ါရှမရှ ကယ်တင်စစ်ဆ ေး ကညို့်တို့အခါ သွောေးြေးသောေးဆတွ နီရဆရောင်ရမ်ေးဆနပခင်ေး ရှ-မရှ၊ သွောေးတက်
တို့အခါ-လက်န ို့
ြ ကညို့်တို့အခါ ဆသွေးထွက်ဆနပခင်ေး ရှ-မရှ၊ သွောေးအပမစ်ဆတွ ဆပေါ်ဆနပခင်ေး ရှ-မရှ စသပြငို့် မမဘောသော
ပထမဦေး ေး စစ်ဆ ေးနင်ပါတယ်။ သွောေးြေးသောေးဆတွ နီရဆနပီေး သွောေးတက်တို့အခါ ဆသွေးထွက်တတ်ရင်
သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးက ပပသသငို့်ပါတယ်။
၃။ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ရောဝန်မှ သွောေး၊ သွောေးြေး၊ အရေးပမောဏဆတွက ဆသချော ကညို့်ရှုစစ်ဆ ေးဆပေးပပီေး သွောေးဆချေးလွှော
မျောေးနှငို့်ဆကျောက်မျောေးက ြယ်ရှောေးပစ်ပခင်ေး၊ ငဆ ေးနှငို့်ဆသောက်ဆ ေးမျောေး ညွှန် ကောေးပခင်ေး၊ ခွစတ်ပပ ပပင်ပခင်ေးတ ို့
အထ
လအပ်သလ ကသဆပေးပါလမို့်မယ်။ တစ်ချ ျို့အဆပခအဆနမျောေးမှော အရေးတ အစောေးထေးကသပခင်ေး၊ သွောေးြေးသောေးမျောေးအောေး
ခွစတ်ကော အစောေးထေးကပခင်ေးတ ို့
က ပပ လပ်နင်ပါတယ်။
၄။ နှစ်ကောလ ကောရှည်စွော င်္ရမစက်ဘ ပစ်ထောေးမတို့အခါ သွောေးဆတွအောေးလေးအလလယင်န ို့
လောပီေး နှုတ်ပစ် လက်ရတို့
အဆပခအဆနလည်ေး က ဆတွျို့ နင်ပါတယ်။ ကက တင်ကောကွယ်ြ ို့ ရင် တစ်နှစ်လျှင် (၂)ကကမ် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးမှော
ပပသစစ်ဆ ေးသငို့်ပါတယ်။
သာွားဖံုွားဒဆာဂေါ သတှိမပြုပေါ
၁၂

25. ၁။ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးကျန်ေးမောဆရေး မဆကောင်ေးပါက အပခောေးဆရောင်္ါမျောေးက
ပမ ေးရွောေး ဆစနင်ပါတယ်။ သွောေးြေးဆရောင်ဆရောင်္ါပြစ်ဆစဆသော
ဘက်တီေးရီေးယောေးမျောေးမှော ခတွင်ေးမှ နှလေးသ ို့ ဆသွေးဆ ကောမျောေးမှတ ငို့်
ဆရောက်ရှနင်ကော နှလေးဆရောင်္ါက ပမ ေးရွောေးဆစနင်ပါတယ်။ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးက
ဆသချောစွော သန ို့
်ရှင်ေးဆရေးပပ လပ် သငို့်ပါတယ်။
၂။ ဆသွေးချ ၊ ီေးချ ဆရောင်္ါလူနောမျောေးတွင် သွောေးြေးဆရောင်ဆရောင်္ါ ပပြစ်တတ်ပါ
တယ်။ ဆသွေးချ ပမောဏထန်ေးရန် ဆ ေးဆသောက်ပခင်ေးနှငို့် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး
သန ို့
်ရှင်ေးဆရေးပပ လပ်ပခင်ေးတ ို့
က အထူေးအဆလေးထောေး ဆ ောင်ရွက်သငို့်ပါတယ်။
၃။ ကယ်ဝန်ဆ ောင်မခင်မျောေးတွင် သွောေးြေးဆရောင်ဆရောင်္ါဆ ကောငို့် အချန်မတင်မီ
မီေးြွောေးပခင်ေး၊ ဆမွေးလောသညို့်ကဆလေးမှော ကယ်အဆလေးချန်ဆလျောို့ဆနပခင်ေးတ ို့
က
ပြစ်ဆပေါ်ဆစနင်ပါတယ်။
၄။ သွောေးြေးဆရောင်္ါနှငို့်အပပန်အလှန် က်စပ်ဆနနင်ဆသော အပခောေးဆရောင်္ါမျောေးမှော
သဆတသနရလဒ်ဆတွအရ မျောေးစွောရှဆနပါတယ်။ သွောေးြေးဆရောင်္ါက မကသရင်
အပခောေးဆရောင်္ါဆတွက ကသရောမှော မထဆရောက်ဘ ပြစ်ဆနတတ်ပါတယ်။
ဥွားဒနှာက်တင် သက်ဒဆာက်ပံု
နှလံုွားတင် သက်ဒဆာက်ပံု
ဒကျာက်ကပ်တင် သက်ဒဆာက်ပံု
ခံတင်ွားတင် သက်ဒဆာက်ပံု
ိုုတ်တင် သက်ဒဆာက်ပံု
ပေ်ကဆှိယတင် သက်ဒဆာက်ပံု
သာွားဖံုွားဒဆာဂေါကှို ဒလ ာမတက်ပေါေဲ
၁၃

26. သွောေးကျန်ေးမောဆရေးဆကောင်ေးဆစမယို့် အစောေးအဆသောက်ဆတွဟော
ခနဓောကယ်တစ်ခလေးကျန်ေးမောဆရေးအတွက် ဆရွေးချယ် စောေးဆသောက်ရမယို့် အစောေးအစောဆတွန ို့အတူတူပါပ။
၁။ လအပ်သဆလောက် မျှတဆအောင် စောေးသေးပါ။
ဥပမော - ကယ်လ်စီယမ်ဓါတ်ပါတို့ အစောေးအစောဆတွ၊ န ို့
ထွက်ပစစည်ေးဆတွ၊ ပရတီေးဓါတ်ပါတို့ ပအမျ ေးမျ ေး၊ အဆစို့အစ
ဆလေးဆတွ၊ အသီေးအရွက်ဆတွဆပါ ို့
။
၂။ အချ ဓါတ်ပါဆသော အစောေးအစောမျောေး (သ ကောေး၊ ကသကော၊ ထန်ေးညက်) တ ို့
က ဆလျှောို့စောေးပါ။ စောေးပီေးလျှင် ဆသချော
ပလတ်ကျင်ေးပါ။ ထမင်ေးစောေးပီေး အချ တည်ေးချန်မှလွပီေး ကျန်အချန်မျောေးတွင် ချ ဆသောသဆရစောမျောေး
စောေးပခင်ေးကတတ်နင်သမျှ ဆရှောင်ပါ။
၃။ ဆစေးကပ်ဆသော အစောေးအစောဆတွဆ ကောငို့် သွောေးပေးစောေးပခင်ေးက ပပြစ်ဆစပါတယ်။ ဆလျှောို့စောေးပါ။
၄။ သဘောဝအသီေးအရွက်ဆတွက စောေးသေးပခင်ေးက ပပ ပပင်ထောေးတို့၊ အချဉ်ဆြောက်ထောေးတို့ အသီေးအရွက်ဆတွက
စောေးသေးပခင်ေးထက် ပဆကောင်ေးပါတယ်။
၅။ အစောေးအဆသောက်မှော ပါဝင်တို့ အညွှန်ေးစောရွက်ဆတွက ြတ် ကညို့်ပီေး အမျှင်ဓါတ်န ို့ ပရတီေးဓါတ်မျောေးပီေး
သ ကောေးန ို့ ောေးဓါတ်နည်ေးတို့ အစောေးအစောေး ဆတွက ဆရွေးချယ်ပါ။
၆။ ဆရမျောေးမျောေးဆသောက်ပါ။ တစ်ခခဆသောက်မယ် ဆရက အဓက ဆရွေးချယ်ပါ။ အသီေးဆြျော်ရည်ဆတွ၊
နွောေးန ို့
ဆတွမှောဆတောင် အချ ဓါတ်အနည်ေးငယ် ပါဆနတတ်ပါတယ်။ ဆကော်ြီ၊ လက်ြက်ရည်ဆတွမှောလည်ေး အလောေးတူ
ပါပ။
၇။ သဆရစော ဆလျှောို့စောေးပါ။ အချ ဓါတ်ပါတို့ သဆရစောဆတွက တစ်ဆနကန် စောေးဆနမယ် ရင် သွောေးဆတွန ို့
အချ ဓါတ်က
အပမထဆတွျို့ဆနဆတောို့မှော ပြစ်ပါတယ်။ သွောေးဆတွက အချ ရည်န ို့ စမ်ထောေးသလပြစ်ဆနဆတောို့ ဘက်တီေးရီေးယောေးဆတွ
အကက က် ပြစ်ဆနမှောပါ။ သဆရစော မစောေးရ မဆနနင်ဘူေး ရင် အချ ဓါတ်မပါတို့ အစောေးအစောဆတွက စောေးပါ။
၈။ ကပ်ဆနတို့အစောေးအစောဆတွက ြယ်ရှောေးပစ်ြ ို့မနက်စောစောေးပီေး (၁)ကကမ်၊ ညအပ်ရော မဝင်မီ (၁)ကကမ် တစ်ဆန ို့(၂)ကကမ်
စနစ်မှန်သွောေးတက်နည်ေးပြငို့် သွောေးတက်ပါ။ အစောစောေးပီေးတင်ေး ပါေးလတ်ကျင်ေးပါ။ အပူ၊အဆအေးဆတွ ဆသောက်လ ို့
သွောေးကျဉ်ဆနတောမျ ေးပြစ်ရင် သွောေးနှင်ခတွင်ေး ရောဝန်ထ ပပသပါ။
သာွားနှင်ခံတင်ွားကျေ်ွားမာဒဆွား နှင် စာွား ဒသာက်
၁၄

27. ၁။ သွောေးကက်သပြငို့် ဆသောက်ဆ ေးဆပေးရန်၊ သွောေးအဆပါက်အတွင်ေး
ဆ ေးထညို့် ြ ို့ဆ ေးဆပေးရန် လူနောမျောေးမှ ဆတောင်ေး ဆလို့ရှပါတယ်။
၂။ သွောေးကက်ဆဝဒနောခစောေးရသညို့်အခါ သွောေးကက်ဆစသညို့် အဆ ကောင်ေးရင်ေး
က ရှောဆြွကော ကသရပါတယ်။ သွောေး၏ ဆ ွေးဆပမို့ဆနသညို့်အပင်ေးမျောေးက
ြယ်ရှောေးပစ်ပခင်ေး၊ ဆရောင်ရမ်ေးဆနသညို့် သွောေးြေးသောေးမျောေးက ကသပခင်ေး၊
သွောေးအဆ ကောအထ ပေးစောေးဆနပါက သွောေးအဆ ကောထတ် ကသပခင်ေး၊
သွောေးအဆပါက်အတွင်ေးသ ို့ ဘက်တီေးရီေးယောေးမျောေး ထပ်မမဝင်ဆရောက်ဆစရန်
ြောဆထေးပပ ပပင်ပခင်ေးတ ို့
က အဆပခအဆနအရ ပပ လပ်ဆပေးရတယ်။
၃။ သွောေးနော၊သွောေးကက်ဆစသညို့် ဇစ်ပမစ်က မြယ်ရှောေးဘ မမဘောသော
ဆ ေးဆသောက်၊ဆ ေးထညို့်ပခင်ေးမှော ယောယီခဏသော သက်သောဆစပီေး ဆရရှည်
တွင် သွောေးဆရောင်္ါက ပ ေးဆစပါတယ်။
ဆနောက် ေး အနောမခနင်ဆတောို့မှ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးသ ို့ ပပသသညို့်အခါ
အလွယ်တကူ ကသလ ို့ မရနင်ဆတောို့ပါ။ မ ကောခဏ နှုတ်ပစ်ရဆလို့
ရှပါတယ်။
၄။ သွောေးကက်သွောေးနောတင်ေး မ ကောခဏ ဆ ေးဆသောက်မညို့်အစောေး သွောေးနှငို့်
ခတွင်ေးဆ ေးခန်ေးသ ို့ သွောေးဆရောက်ကသလက်ပါက တစ်ကကမ်တည်ေးန ို့
ဆကောင်ေးသွောေးနင်ပါတယ်။
၅။ သွောေးကက်ပခင်ေးဆ ကောငို့် အပ်ဆရေးပျက်ပခင်ေး၊ အလပ်ပျက်ပခင်ေး၊
အစောေးအစော ဆကောင်ေးမွန်စွော မစောေးနင်ပခင်ေးတ ို့ ပြစ်နင်သလ သွောေးကက်တင်ေး
ဆ ေးဆသောက်ပါက ဆ ေး၏ဆဘေးထွက် ေးကျ ေး မျောေး ခစောေးရနင်ပါတယ်။
၆။ လူနောမျောေးအဆနပြငို့် (၆)လ တစ်ကကမ် သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး ကျန်ေးမောဆရေး
အတွက် ကက တင်စစ်ဆ ေးကသပါက အဆကောင်ေး ေး ပြစ်ပါတယ်။
ကက တင်ကောကွယ်ကသပခင်ေးဆ ကောငို့် သွောေးနောပခင်ေး၊ သွောေးအဆ ကောထတ်
ကသရပခင်ေး၊ သွောေးနှုတ်ရပခင်ေး စသည်တ ို့
မှ ကင်ေးဆဝေးသွောေးပါလမို့်မယ်။
သွောေးကက်ပါက ဆ ေးပမီေးတမျောေးက အသေးမပပ ဘ သွောေးနှငို့်ခတွင်ေး
ရောဝန်က ပပသရန် ထပ်မတက်တွန်ေးလပါတယ်။
သာွားကှိုက်ဒဝ ော နှင် ဒိုွားဒသာက်မခင်ွား
၁၅