www.mientayvn.com Tải thêm các tài liệu sinh học khác tại địa chỉ: https://drive.google.com/folderview?id=0Bw5sTGnTS7NhUk01a3RYQV9TUjJ4blJDUDcyekp6UQ&usp=sharing

1. Ph m Kim ðăng - B môn HS-SL 1/22/2008
Khoa CN & NTTS - Trư ng ðHNN1 1
Ch−¬ng V. Ho¹t ®éng thÇn kinh cÊp cao
Do vá n·o ®iÒu khiÓn = PXC§K
I. §Æc ®iÓm cÊu t¹o chøc n¨ng c¸c vïng ë vá n·o
-Vïng thÞ gi¸c (3): ∈ thuú chÈm
-Vïng thÝnh gi¸c (4): ∈ thuú th¸i d−¬ng
-Vïng khøu gi¸c (5): ∈ thuú khøu gi¸c
-Vïng vÞ gi¸c (6): ∈ thuú ®Ønh, …….
n»m d−íi håi ®Ønh.
Ng−êi cßn vïng ng«n ng÷
(tiÕng nãi + ch÷ viÕt)
- Vïng v/®éng (1):∈ thuú tr¸n (X/ph¸t bã th¸p th¼ng & chÐo)
- Vïng c¶m gi¸c da (2): ∈ thuú ®Ønh
R·nh Rolando
1
VËn
®éng
3
ThuúchÈm
Thuú®Ønh
2
Thuúth¸id−¬ng
5
Thuútr¸n
Thuú khøu gi¸c
4
6
Thuú
tr¸n
R·nh trung t©m Thuú ®Ønh
Thuú chÈm
Thuú th¸i
d−¬ng
R·nh
bªn
C¸c thuú trªn vá n·o ng−êi
C¸c chøc n¨ng chÝnh vá n·o ng−êi
Vïng vËn ®éng
Vïng thÝnh gi¸c
Vïng thÞ gi¸c
Vïng c¶m gi¸c da
II. PXC§K vµ qu¸ tr×nh HF trong vá n·o
H/® TK cÊp cao = tæ hîp c¸c PXK§K vµ C§K
2. PXC§K (tËp nhiÔm)
- TN Paplop: tiÕt n−íc bät ë chã
C¸ch ly, ®Ó ®ãi. Chu«ng 30s→→→→ cho ¨n→→→→ tiÕt n−íc bät. LÆp l¹i nhiÒu lÇn
→→→→ chu«ng, kh«ng cho ¨n chã vÉn tiÕt PXC§K tiÕt n−íc bät
• TiÕng chu«ng (KT C§K), TA (KT K§K)
TÝn hiÖu PXC§K ë gia sóc ∈ hÖ thèng tÝn hiÖu thø nhÊt. Riªng ng−êi cã hÖ thèng
thø 2 lµ ng«n ng÷. VD: khi nãi chanh→ ?
1. PXK§K (b m sinh)
- Cã KT lµ ®/− : TA ch¹m l−ìi→ tiÕt (không ñòi h i ñi u ki n)
- 3 lo¹i: ¨n uèng, tù vÖ, sinh dôc

2. Ph m Kim ðăng - B môn HS-SL 1/22/2008
Khoa CN & NTTS - Trư ng ðHNN1 2
3. §iÒu kiÖn thµnh lËp PXC§K
• KÕt hîp KTC§K, KTK§K nhiÒu lÇn, th−êng xuyªn
(KTK§K cã t/d cñng cè PXC§K)
• Th t kích thích
- KTC§K tr−íc KTK§K thµnh lËp dÔ, bÒn v÷ng
- KTC§K & KTK§K ®ång thêi khã thµnh lËp, kh«ng bÒn
- KTC§K sau KTK§K → kh«ng thµnh lËp ®−îc PXC§K
• C−êng ®é: KTK§K t¹o HF ph¶i m¹nh h¬n KTC§K (chã ®ãi, TA
ngon→ trung khu ¨n HF m¹nh h¬n)
• Vá n·o ph¶i toµn vÑn, hÖ TK ë tr¹ng th¸i b×nh th−êng
• TiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn yªn tÜnh, tr¸nh kÝch thÝch l¹
4. C¬ chÕ thµnh lËp PXC§K
a. C¬ chÕ kinh ®iÓn Paplop: ®−êng liªn hÖ t¹m thêi ë vá n·o
Trung khu thÝnh gi¸c Trung khu ¨n
Chu«ng
Quay l¹i
C¬ cæ
Niªm m¹c
l−ìi
TA
Hµnh tuû
TuyÕn
nư c b t
Ti t
Tai trong
d©y VIII
Hưng ph n m nh hơn
thu hút sóng
b. B¶n chÊt liªn hÖ t¹m thêi (quan niÖm hiÖn ®¹i)
Liªn hÖ néi bµo vµ tån t¹i ngay trong 1 n¬ron
PXK§K: liªn hÖ cã s½n (chÊt m«i giíi, tiÕp nhËn cã s½n)
PXC§K: lÆp l¹i KTC§K & K§K t/h chÊt m«i giíi & tiÕp nhËn míi
Khi HF xung TK n¬ron h−íng t©m KT mµng tr−íc synap
g/phãng chÊt m«i giíi (adrenalin or axetylcolin)
Mµng sau cã chÊt tiÕp nhËn (protein - gen tæng hîp) ARNm duy
tr× liªn hÖ gi÷a “protein tiÕp nhËn - chÊt m«i giíi” lµ c¬ së ph©n tö c a
PXCðK (c¬ chÕ nhí)

3. Ph m Kim ðăng - B môn HS-SL 1/22/2008
Khoa CN & NTTS - Trư ng ðHNN1 3
TN Connell, Thompson (1962) trªn ®Øa phiÕn
- Cho vµo n−íc bËt ®Ìn ®iÖn giËt ®Øa co róm
- LÆp l¹i 150 lÇn chØ bËt ®Ìn, kh«ng KT ®Øa co róm
- PXC§K ®−îc thµnh lËp (®Øa ®· nhí vµ ®¸p øng)
NghiÒn ®Üa ®ã cho ®Øa ch−a thµnh lËp PXC§K ¨n chØ cÇn
40 lÇn lÆp l¹i ®· thµnh lËp ®−îc.
do ¨n ARNm tæng hîp protein tiÕp nhËn nhanh h¬n????
TN Corning
– TN1: ®Üa (®· cã PXC§K) ng©m trong d2 chøa ribonucleaza muèn
thµnh lËp mÊt 150 lÇn nh− ban ®Çu
– TN2: nghiÒn ®Üa (®· cã PXC§K) chiÕt dÞch ARNm tiªm cho ®Øa
kh¸c chØ mÊt 40 lÇn
5. So s¸nh
ChØ cÇn tÝn hiÖu (®Ìn, chu«ng)Ph¶i cã kÝch thÝch trùc tiÕp vµo
thô quan (TA ch¹m n.m l−ìi)
Thùc hiÖn ë vá n·oThùc hiÖn ë TKTW (n·o, t/s)
Cung ph¶n x¹ t¹m thêi (®−êng
liªn hÖ t¹m thêi)
-Cung ph¶n x¹ cè ®Þnh, cã c¬ së
gi¶i phÉu
Thay ®æi theo m«i tr−êng t¹o tËp
tÝnh (kh«ng cñng cè sÏ mÊt)
æn ®Þnh c¶ khi m«i tr−êng thay ®æi,
di truyÒn, t¹o b¶n n¨ng loµi
TËp nhiÔm (®êi sèng c¸ thÓ)BÈm sinh, ®/tr−ng loµi (mæ, bó …)
PXC§KPXK§K
• Mang tÝnh t−¬ng ®èi: 1 sè tr−êng hîp PXC§K ®−îc di truyÒn: gµ
logo kh«ng Êp (PXC§K) →→→→ trë thµnh PXK§K)
• Sù giao phèi theo mïa
!
6. ý nghÜa vµ øng dông PXC§K
a. ý nghÜa
- Linh ho¹t, thÝch øng cao
- TÝnh chÊt tÝn hiÖu → nh¹y c¶m, linh ho¹t (tù vÖ): p/− víi thay
®æi → tr¸nh nguy hiÓm, ph¸t hiÖn måi nhanh…
VD: mïi lîn ®ùc, mïi hæ, kiÕn khi trêi s¾p m−a→ thay ®æi ®é Èm
→ di chuyÓn tr¸nh m−a
b. øng dông
- LÊy tinh
- §Æt tªn bß, chã…
- Dïng kÎng lµm hiÖu lÖnh ch¨n th¶
- V¾t s÷a (cè ®Þnh ng−êi v¾t, ®Þa ®iÓm, dông cô, thêi gian …)
- HuÊn luyÖn chã nghiÖp vô
- Cè ®Þnh giê, kh«ng gian… gia sóc ¨n → t¨ng hiÖu qu¶ tiªu ho¸…

4. Ph m Kim ðăng - B môn HS-SL 1/22/2008
Khoa CN & NTTS - Trư ng ðHNN1 4
III. Qu¸ tr×nh øc chÕ trong vá n·o
•HF −/c, 2 mÆt qu¸ tr×nh h/® vá n·o→ thèng nhÊt
• HF tiªu tèn E lµ n.nh©n ø/c (phôc håi E, b¶o vÖ n¬ron)
• ¦/c sinh ra do KT C§K, K§K 2 lo¹i: ¦CC§K & K§K
3.1. ¦CK§K: (K0 cÇn ®k, bÈm sinh, K0 cÇn luyÖn tËp)
a. ¦/C ngoµi (ngo¹i lai): ®ang thùc hiÖn PXC§K tiÕt n−íc bät.
Dïng ®iÖn KT ch©n chã → ø/c ngoµi→ k×m h·m p/x tiÕt n−íc bät
- C¬ chÕ: do KT g©y ®iÓm HF m¹nh trong vá n·o, ®iÓm nµy sinh
−/c ®èi víi c¸c ®iÓm HF cña PXC§K → mÊt tËp trung
MÊt tËp trung. p/x quan träng thêi ®iÓm ®ã k×m h·m p/x kh¸c
Ng−êi: −/c ngoµi cã thÓ kh¾c phôc b»ng lý trÝ
b. ¦/c qu¸ giíi h¹n (qu¸ møc):
- C−êng ®é qu¸ m¹nh, thêi gian KT cña KTC§K qu¸ dµi → ø/c
- Do TB vá n·o chØ h/® trong thêi gian, c−êng ®é nhÊt ®Þnh
c−êng ®é qu¸ cao hoÆc thêi gian qu¸ dµi→ xuÊt hiÖn −/c qu¸
møc (nghØ vµ phôc håi n¬ron)
3.2. ¦CC§K:
a. ¦/c dËp t¾t: do K0 cñng cè KTC§K b»ng KTK§K
K0 cho ¨n nhiÒu lÇn→ K0 tiÕt
- VdËp t¾t ∈ tÇn sè lÆp l¹i KTC§K K0 cñng cè, lo¹i h×nh TK,
c−êng ®é KT vµ ®Æc biÖt ®é bÒn PXC§K
- ý nghÜa: biÕn ®æi thÝch øng ®iÒu kiÖn míi PXC§K chÝnh x¸c
h¬n, tiÕt kiÖm E. Lo¹i bá thãi quen K0 cÇn thiÕt
b. øc chÕ ph©n biÖt
- PXC§K kh«ng chØ do KTC§K mµ cßn do KT t−¬ng tù, nh−ng
c¸c KT nµy kh«ng ®−îc cñng cè
- VD: víi m¸y gâ nhÞp: KT 100 lÇn/phót → cho ¨n → tiÕt n−íc
bät, lÆp l¹i nhiÒu lÇn
- KT 140 lÇn/phót → kh«ng tiÕt do vá n·o xuÊt hiÖn −/c ph©n biÖt.
§©y lµ c¬ së ph©n tÝch ho¹t ®éng cña vá n·o
c. øc chÕ chËm (−/c kÐo dµi)
- T = k/c gi÷a 2 KT. HuÊn luyÖn chã gÆp kÎ gian kh«ng vå ngay
d. øc chÕ cã ®iÒu kiÖn nghÜa hÑp: nÕu xuÊt hiÖn KT kh«ng
liªn quan víi KTC§K
VD: chu«ng → ¸nh ®Ìn → xuÊt hiÖn ¦CC§K → kh«ng tiÕt

5. Ph m Kim ðăng - B môn HS-SL 1/22/2008
Khoa CN & NTTS - Trư ng ðHNN1 5
IV. GiÊc ngñ vµ th«i miªn
4.1. GiÊc ngñ: −/c vá n·o, −/c cµng më réng ngñ cµng s©u.
+ −/c (chØ 1 vïng) ≠ giÊc ngñ më réng −/c
+ C¸c KT vá n·o ®Òu cã thÓ g©y −/c, khi −/c më réng→ ngñ
B¶n chÊt cña chÊt g©y ngñ lµ g×? cã ë ®©u?
-Thøc: adrenalin, noradrenalin ®−îc tiÕt d−íi t/d hÖ l−íi n·o
trung gian (n¬i ghi nhËn KT) tõ ®ã ph¸t xung ®éng t/d TK cÊp cao
- Ngñ: do serotonin
C/m: dïng Clorophelalanin −/c men tæng hîp serotomin
(tryptophan-hydroxylase) →→→→ serotomin kh«ng ®−îc h×nh thµnh
→→→→ kh«ng ngñ (g©y thao thøc triÒn miªn)
* ý nghÜa sinh lý cña giÊc ngñ
- B¶o vÖ vá n·o vµ hÖ thÇn kinh
- Kh«i phôc c/n sinh lý vá n·o, hÖ TK. Ngñ cµng say k/n
kh«i phôc cµng cao.
- GiÊc ngñ ch÷a bÖnh. §Ó ngñ nhanh → t¹o t¸c nh©n g©y
−/c, gi¶m KT ngo¹i c¶nh
4.2. Th«i miªn: lµ giÊc ngñ bé phËn (côc bé)
X/hiÖn khi −/c kh«ng lan kh¾p vá n·o mµ mét sè vïng
Ng−êi: dïng lêi nãi −/c 1 sè vïng cña n·o nh−ng vÉn duy
tr× HF vïng nghe lêi nãi → ch÷a mét sè bÖnh t©m lý x· héi
V. Lo¹i h×nh thÇn kinh
5.1. C¬ së ph©n lo¹i lo¹i h×nh TK (3 c¬ së)
- C−êng ®é cña HF vµ −/c
- T−¬ng quan gi÷a HF vµ −/c
- §é linh ho¹t TK (HF −/c) vµ V thµnh lËp PXC§K
(dÔ hay khã)
5.2. C¸c lo¹i h×nh thÇn kinh: 4 lo¹i
M¹nh
M¹nh c©n b»ng
(HF vµ −/c c©n b»ng)
M¹nh K0 c©n b»ng
(HF chiÕm −u thÕ)
YÕu
−/c chiÕm −u thÕ
Linh ho¹t yªn tÜnh

6. Ph m Kim ðăng - B môn HS-SL 1/22/2008
Khoa CN & NTTS - Trư ng ðHNN1 6
a. TK m¹nh kh«ng c©n b»ng (HF −u thÕ)
- §.®iÓm: HF, −/c ®Òu m¹nh, kh«ng c©n b»ng (HF −u thÕ)
DÔ HF, dÔ thµnh lËp PXC§K, khã g©y −/c ph©n biÖt
-B.hiÖn: dòng c¶m, d÷ tîn, x«ng x¸o, hung h¨ng, ®Çu ®µn
b. TK m¹nh c©n b»ng linh ho¹t
- HF, −/c ®Òu m¹nh, c©n b»ng → linh ho¹t, ho¹t b¸t, thÝch
vËn ®éng, dÔ thÝch nghi (hoµn thiÖn)
- M¹nh mÏ, cã kh¶ n¨ng kiÒm chÕ…
c. TK m¹nh c©n b»ng yªn tÜnh
- HF, −/c ®Òu m¹nh, khã chuyÓn cho nhau → Ýt linh ho¹t,
khã thÝch nghi, b¶o thñ nh−ng giµu nghÞ lùc, lµm viÖc ch¾c
ch¾n nh−ng chËm
- Gia sóc dÔ vç bÐo
d. TK yÕu (øc chÕ): HF, −/c ®Òu yÕu, −/c chiÕm −u thÕ → khã
thµnh lËp PXC§K, kh«ng chÞu ®−îc KT m¹nh, kh«ng lµm
®−îc viÖc phøc t¹p.
• Ng−êi: nhót nh¸t, an phËn, hay ch¸n n¶n, thiÕu nghÞ lùc, ®a
sÇu, tù ti…
5.3. ý nghÜa
• Chän g/s theo môc ®Ých sö dông
Bß s÷a chän linh ho¹t (HF, −/c ®Òu m¹nh, c©n b»ng) →→→→ s¶n l−îng
s÷a cao, æn ®Þnh, thÝch nghi tèt.
Lîn: chän lo¹i tr× trÖ (m¹nh c©n b»ng yªn tÜnh) dÔ vç bÐo.
Lîn ®ùc: linh ho¹t→→→→ søc sèng cao, PXC§K khai th¸c tinh
• Ph©n lo¹i ®Ó qu¶n lý theo ®µn, tr¸nh sù lÊn ¸t, ¨n nhanh…
• Trong thó y cÇn l−u ý: lo¹i h×nh TK kh¸c nhau th× søc ®Ò kh¸ng ≠
nªn c¸ch ®iÒu trÞ vµ tiªm phßng ≠≠≠≠ ./.