Trabajo realizado por Jorge García de 1º de Bachillerato

1. Edificacións emblemáticas galegas.

2. Romano.
Torre de Hércules.
 Construírona os romanos como faro de navegación no século II D.C.
segundo indica a inscripción ós pes da torre e as referenzas
documentais que sobre a ciudade de Brigantium revelan a existenza
dun faro da época de Trajano. A torre perdeu, posiblemente, o seu
uso marítimo, durante a Idade Media ó convertirse nunha
fortificación. Será no século XVII cando o Duque de Uceda – 1682 –
se encargue a súa restauración arquitectónica ó arquitecto Amaro
Antune, quen construíu unha escada de madeira que atravesaba as
bóvedas ata a parte superior onde sitúa dous pequenas torreciñas
para soporta os fanais.
 No reinado de Carlos IV realizase unha reconstrucción completa. A
obra neoclásica rematouse en 1791 e dirixíuna Eustaquio Giannini.
A torre foi antes de acomete-la reforma, un corpo prismático con
base cadrada, cuxo exterior presentaba un muro de pedra con dous
portas na parte baixa e ventás asimétricas que o recorrían ata o piso
superior, e un mordente helicoidal que tamén chegaba ata o alto. No
seu interior conservaba a vella estructura romana, pero con escadas
de madeira que pertencían á restauración do edificio, armonizándoa
na súa decoración cos marcos superiores de portas e ventás.

3. A Torre de
Hércules

4. Muralla de Lugo.
 Lucus Augusti, a actual cidade de Lugo, fundouna o emperador Augusto como
poboación romana e capital do convento xurídico lucense, durante as guerras
cántabras entre os anos 26 y 24 antes de Cristo.
 Debeu surxir coma unha cidade campamental, a partir da tradicional organización
reticular de distribución urbana, propia dos campamentos militares do exército
romano. Ó largo da etapa imperial adquiríu importancia pola súa situación estratéxica
entre as poboacións tamén romanas de León, Astorga e Braga, así como por distribuir
as calzadas que acercaban á costa do nordeste peninsular.
 O seu amurallamento realizouse no século III, cubrindo co recinto unha extensión
superior á da misma cidade, ata encerrar máis de 30 hectáreas, incluíndo terras de
labor dentro da zona fortificada. Isto orixinou unha grande muralla con oitenta e cinco
torreóns circulais e numerosas portas das que se conservan catro romanas, cunha
lonxitude total de 2.140 m.
 Algúns destes torreóns conserva os ventanais que deberon ter en dous pisos
superiores nos que remataban orixinalmente. A súa estructura é de laxa de pizarra e
sillares de granito, segundo as zoas, cun grosor que lle permite un amplo camiño
superior de ronda. Neste século liberouse das numerosas construccións que teiña
adosadas.

5. Muralla de Lugo.

6. Románico.
Catedral de Santiago de Compostela.
Iglesia prerrománica.
Durante o reinado de Alfonso III, ante o número crecente de peregrinos e as pequenas
dimensións da igrexa, decidióse a construcción dunha edificación, de estilo prerrománico e máis
amplia ca anterior.
En verano do 997 Santiago de Compostela atacouna Almanzor, despois de que, temendo as súas
intencións, o obispo Pedro de Mezonzo evacuara a ciudade. Almanzor e os seus huestes
musulmáns quemaron o templo prerrománico dedicado a Santiago, respetando o sepulcro. Eso
permitíu a continuidade do Camiño de Santiago. Hacia o ano 1000 volveu construírse polo obispo
Pedro de Mezonzo.
Iglesia románica.
O templo do século X tamén resultou insuficiente para atender as numerosas peregrinacións que
acudían a Santiago de Compostela. Baixo o impulso do rey Alfonso VI e do obispo Diego
Peláez iniciaronse as obras dunha gran catedral románica no ano 1075, a cargo dos mestres de obra
Bernardo o Vello e o seu axudante Galperinus Robertus con medio centear de canteiros, segundo
o Codex Calixtinus.
En 1101 abandoa a ciudade de Compostela o mestre Esteban deixando completadas as capelas do
deambulatorio e iniciadas as obras da fachada das Platerías.
Desde este momento continuaronse con regularidade os traballos, e durante as duas primeiras
décadas do século XII remataronse os traballos dos brazos do cruceiro (en 1111), ata a colocación
da última pedra, que, se atendemos as indicacións do Codex Calixtinus, tivo lugar no ano 1122.

7. Catedral de Santiago de
Compostela
Fachada do Obradoiro.
A plaza do Obradoiro á que da esta fachada fai alusión ó obradoiro de canteiros que funcionaba
na plaza durante a construcción da catedral. Para protexer o Pórtico da Gloria do deterioro que
estaba sufrindo polas inclemencias meteorolóxicas, esta fachada e as súas torres xa tiñan varias
reformas desde o século XVI. No século XVIII decidíuse construir a actual fachada barroca, obra
de Fernando de Casas Novoa. Conta cuns grandes ventanais acristalados que permiten iluminar a
antiga fachada románica e encuentrase entre as torres das Campás e da Carraca. No medio deo
corpo central está o Apóstolo Santiago e un nivel máis abaixo os seus dous discípulos, Atanasio e
Teodoro, todos vestidos de peregrinos. No medio, a urna (representación do sepulcro atopado) e a
estrela (representación das luminarias que viu o ermitaño Pelayo) entre anxos e nubes. Na torre da
dereita está María Salomé, madre de Santiago, e na torre da esquerda o seu pai, Zebedeo. Sobre
a balaustrada desta parte esquerda pode verse a santa Susana e san Xoan e sobre a da dereita a
santa Bárbara e Santiago o Menor.
Para subir ata a entrada da fachada encontrase unha escada, realizada no século XVII por Ginés
Martínez, de estilo renacentista inspirada na de Jacopo Vignola do Palacio Farnesio, en forma de
rombo con duas rampas que rodean a entrada á antiga cripta románica do século XII do mestre
Mateo, denominada popularmente «catedral Vella». Entre o plano existente da fachada do
Obradoiro e a antiga portalada románica (pórtico da Gloria) encuentrase un nártex cuberto.
Esta fachada converteuse nun símbolo da catedral e da ciudade de Santiago de Compostela.
Proba da súa representatividade é o grabado que aparece no reverso das monedas españolas de 1,
2 e 5 céntimos de euro.

8. Catedral de Santiago de
Compostela.

9. Igrexa de Santa María de Cambre.
 Igrexa monacal de tres naves, cruceiro e xirola con cinco capelas en torno á maior.
 Pese á confluenza de elementos románicos e protogóticos como a xirola, o templo pode ser
encadrado entre as obras del século XII, en pleno estilo Románico. Deste período conserva a súa
estructura de muros con estribos, arcos faxóns e formeiros e a fachada principal, todo en sillería de
granito.
As capelas absidiaies de planta semicircular cobrense con bóvedas de cascarón ou cuarto de esfera,
sobre nervios con clave colgante, comunicándose coa xirola por arcos apuntados. A teitume de
madeira, apoiase no entramado de arcos de medio punto peraltados, elevados a súa vez sobre
columnas adosadas ós pilares.
No tramo central da fachada, encontranse tres elementos singulares: a espadaña, o rosetón
románico con arquitos de ferradura e a bela portada co Agnus Dei no tímpano, catro columnas
acodiladas nas xambas e enmarcándoo todo as arquivoltas semicirculares, traballadas con
pequenas flores e animais fantásticos.
 Moi estudiada polos historiadores, datan a fundación do Monasteiro na Alta Idade Media,
coñecendose documentos do ano 942. A igrexa levantouse sobre unha antiga ermita merced á
poderosa familia Traba, sendo o seu constructor Miguel Pérez, quen deixou taiado nos sillares o
seu nome e o ano 1194.

10. Igrexa de Santa María de Cambre.

11. Monasterio de Oseira.
 O monasteiro de Oseira fundárona os benedictinos en 1137, adherínronse á orde
cisterciense poucos anos despois. San Bernardo mandou desde Claraval a un grupo de
monxes para instruir na nova regla ós fundadores, cara o 1140. Situado nun paraxe
inaccesible da provincia de Ourense, nos séculos XII e XIII levantouse o templo
seguindo o modelo da Catedral de Santiago con xirola na cabeceira, así como a
tipoloxía da orde, con nave central abovedada en canón, sen triforio e decoración moi
elemental con capiteis xeometrizados.
 No centro do cruceiro construíuse a finais do século XIII unha gran cúpula sobre
nervios, apoiada en trompas, obra atribuida a un monxe chamado Fernán Martínez.
As capelas da xirola, sufriron diversas reformas, conservándose so unha románica. A
finais do século XV iniciouse a construcción da actual sala capitular, con catro
columnas centrais de fustes estriados e retorcidos, dos que arrancan faces de nervios
entrelazados por terceletes nunha caprichosa e orixinal bóveda.
 Un incendio arruinou o monasteiro no século XVI, iniciándose unha larga
restauración, na que se levantou o coro os pes do templo, os claustros e a nova
fachada barroca da igrexa coas duas torres campanario, en 1647. O conxunto conta
con tres claustros, o dos pináculos, o dos medallóns e o dos cabaleiros, que trala
desamortización de 1835, quedaron en estado ruinoso. O monumental conxunto
empezouse a restaurar en 1930, ataos nosos días.

12. Monasterio de Oseira.

13. Gótico.
Igrexa de San Francisco de
Betanzos.
 A súa construcción debese ó Conde D. Fernán Pérez de Andrade en
1387. No século XIX quedou abandoado trala
desamortización, exceptuandoo da subasta de bens
eclesiásticos, pasando a ser propiedade municipal. Os franciscanos
volveron a ocupalo en 1914.
 É o templo gótico franciscano máis interesante de Galicia.
Declarouse Monumento Nacional en 1919. Ten planta de cruz latina
cunha soa larga nave e arcos transversais cos faldóns de madeira do
tellado directamente apoiados sobre eles, cuxo hoco central do
cruceiro tamén cúbrese directamente con madeira. Os saíntes brazos
do mesmo teñen bóvedas de canón apuntado.
 A cabeceira, de planta poligonal, con amplos muros laterais e testero
formado por cinco estreitos e altos panos rectos entre contrafortes de
ángulo, está cuberta con bóveda de nervios en abanico entre os cales
nacen catro panos verticais, calados por altísimas ventás divididas
con finos maineis, tendo o central un rosetón no alto.

14. Igrexa de San Francisco de
Betanzos.

15. Igrexa de Santa Clara de
Pontevedra.
 Os documentos do convento remontan o seu orixe ó século XIV, sabéndose que en
1362 aínda non estaba feita a cabeceira. Sen embargo, o templo, cunha soa nave e
cabeceira poligonal, refíxose, en gran parte durante o barroco, cando construíu a
bóveda de canón da primeira.
 A capela maior, cos peldaños delanteiros paralelos, teñen arco de ingreso
apuntado, doblado, de perfil rectangular, sobre haz de tres semicolumnas por
lado, con basamento a base de "colgantes" e capiteis animados, con monstruos.
Cúbrese a bóveda de abanico con florón na clave e nervios de perfil triangular, que
rematan en baquetón recorrido por un delgado filete descansan en columnas
acodilladas de capiteis animados.
 No zócalo, baixo os amplos ventanais apuntados e amaineados, recorre o seu
perímetro unha serie de arquitos apuntados. No seu exterior os contrafortes das
esquinas, con resaltos, recóllense por líneas oblicuas nos seus laterais.
 Só vese ó exterior o muro do evanxelio, no que tralas reformas barrocas conservanse
ventanais, aleros e a portada gótica. Esta ten arquivoltas apuntadas, sobre dous pares
de columnas acodilladas, sen tímpano. Na outra arquivolta, no lado
dereito, represetanse enumerados a partir da clave unha figura con escarcela a
maneria de cesta e un bastón, San Pedro coas chaves, un ánxel tocando a trompeta e
unha figura desnuda xunto a unha cabeza monstruosa, todo a modo de sinxelo Xuizo
Final.

16. Igrexa de Santa Clara de
Pontevedra.

17. Renacemento.
Colexio do Cardenal de Monforte de Lemos.
 O Colexio do Cardenal de Monforte de Lemos (Lugo), debe os seus
oríxes ó Cardenal Rodrigo de Castro, cuxa infancia transcurríu en
dita cidada.
 En xullo de 1593, o Cardenal viaxa a Madrid onde visita ó provincial
dos xesuitas para facer a escritura de fundación e dotación do
Colexio. Nese documento consta da cesión dun conxunto de
reliquias á institución.
 Compositivamente tratase dun conxunto manierista, ordeado cos
claustros ós lados do templo "vignolesco" cuberto con cúpula,
recordando na súa monumentalidad á Escorial.

18. Colexio do Cardenal de Monforte de Lemos.

19. Barroco.
Igrexa de Santa María da Pastoriza - Arteixo
 Aínda que as intervencións máis importantes realizadas na igrexa de
Santa María de Pastoriza datan do século XVII, no seu interior
encontramos elementos que nos permiten falar dun orixen
anterior, en torno ó século XIII, e incluso máis remoto. Santuario de
gran devoción, celebra en outubro unha popular romería en honor á
Virxe.
 Desde o punto de vista arquitectónico o templo consta dunha soa
nave con dous capelas situadas nos seus laterais. A fachada
estructurase en dous corpos independentes que rematan nun
campanario, estando toda ela ornamentada con motivos clásicos. No
seu interior, o altar maior consta dun retablo barroco, con columnas
salomónicas decorado con motivos vexetais.

20. Igrexa de Santa María da Pastoriza - Arteixo

21. Capela e claustro do hospital de San Roque.
A capela comenzouse en 1517 dedicada a San Roque para pedir polo fin da peste que nese
ano propagabase por Galicia e concluída sesenta años despois, tras cincuenta e tres de paro.
É de planta única e ábside octogonal.
O hospital fundouse en 1577, a raíz doutra peste que asolou a ciudad de Santiago, cun
claustro de maior riqueza artística que a mesma capela.
O contrato de construcción da capela é de 1570, o acta de fundación e dotación do Hospital
polo Arzobispo D. Francisco Blanco de 1577, e o acta de cesión de terreos para a
construcción do hospital de 1578.
No primeiro terzo do século XIX, o hospital sufríu unha restauración completa, como
indican as inscripcións que se len no friso e sobre unha das columnas do claustro.
O claustro de órden dórico, é dunha elegante sencillez. Ten catro arcos por lado, que
descansan en hermosas columnas dunha soa peza.
Os tre altares son Churriguerescos. No maior venerase a imaxe do Santo e as de San
Cosme e San Damián, que tamén adorna a porta do edificio. Os colateraiis están dedicados a
Nosa Sra. de Monserrat el do Evanxelio, e a San Sebastián o da Epístola. A fachada actual
que non pode ser máis sencilla fíxose a mediados do século XVII como demostra a
inscripción que ten enriba da porta:
" Esta portada realizouse coa limosna dos cofrades do Sr. S. Roque e de Antonio Freijóo
Mayordomo que foi catro anos pola súa deboción. Ano de 1642".

22. Capela e claustro do hospital de San Roque.

23. Convento de San Francisco de Compostela.
Un dos máis grandes monasteiros de Santiago de Compostela, o dos
franciscanos, contruíuse fora das murallas medievais da cidade no período
gótico. Daquela época so restan en pe varios arcos do primitivo claustro.
A reforma de monasteiro na idade moderna, completouse coa construcción
do monumental templo de San Francisco a mediados do século XVIII, con
proxecto de 1741 e dirección de obra de Simón Rodríguez, un dos máis
importantes artistas do barroco galego. A airada denuncia dos benedictinos
de San Martín Pinario polo voluminoso tamaño da obra, obligou a rebaixar
o terreo do novo templo, proxectado con planta rectangular, unha alta nave
central abovedada en canón e cúpula no cruceiro.
Pero o máis significativo da igrexa “barroca” de San Francisco, é
precisamente o seu “anti-barroco”, unha corrente de diseño de aplacados
xeométricos como única ornamentación da arquitectura, alexada dos
motivos clásicos ou naturalistas do momento. No século XIX, Melchor de
Prado adosoulle á fachada unha estructura neoclásica.

24. Convento de San Francisco de Compostela.

25. Neoclásico
A Colexiata.
Os templos de planta basilical, recuperáronse no neoclasicismo francés as
pantallas de columnas, propias do pasado paleocristiano, en lugar dos
pilares. Juan de Villanueva utilizou este recurso tipolóxico no oratorio do
Cabaleiro de Gracia.
Na obra viguesa, a pegada de Villanueva é palpable, cunha planta casi
idéntica á dun proxecto de basílica no construido do arquitecto madrileño. A
fachada, polo contrario alexase das solucións do século XVIII, para definir o
novo tipo de fría composición que repetirase nos novos tempos da primeira
mitade doséculo XIX. Unhas fachadas de rigurosa ordeación modular e
xeométrica, con planos lixeiramente resaltados nos que destacan ou
rehundense cadrados, hornaciñas e medallóns lisos. A Colexiata de Vigo
utiliza a orde toscana nas súas columnas o que lle proporciona un porte
monumental, acentuado por altos e voluminosos plintos cúbicos. Este
purismo clásico, tan axeno ó galego, é o resultado da evolución dos
postulados racionalistas da Ilustración, hacia un pragmatismo obsesionado
coa composición codificada. As ventás trátanse como meras perforacións nas
bóvedas e nos muros, a pilastra casi desaparece, chegándose a unha
situación de tensa frialdade emocional.

26. A Colexiata.

27. Igrexa de San Xulian de Ferrol.
 É un templo proxectado polo arquitecto académico Julián Sánchez Bort, a
partir do ano 1763, para a nova barriada que levantabase na cidade de
Ferrol. Na súa planta centrada e nos primeiros proxectos, recollíanse
conceptos arquitectónicos e compositivos propios
do Renacemiento, reformados na obra final.
 Ten planta de cruz grega, cuberta cunha gran cúpula, que non deixa ver o
seu cascarón ó exterior. A portada repite modelos compositivos propios do
manierismo, con dous corpos superpostos e xambas de saíntes
sillares, enmarcada por dous altas torres. A pegada italiana preséntase na
obra deste académico, autor tamén da nova fachada da catedral de
Lugo, unha arquitectura que non é auténticamente neoclásica, pese a
desenvolverse en pleno proceso da Ilustración, seguindo pautas artísticas da
Academia de San Fernando.
 A estructura urbá do novo barrio da Magdalena, concebida por Jorge Juan e
completada polo mesmo Sánchez Bort, responde a unha retícula con dous
plazas simétricas, de ela destacan dous mazás nas que construíeronse este
templo de San Xulián e o teatro Xofre, frente á portada do Arsenal
Naval, construída igualmente por este arquitecto.

28. Igrexa de San Xulián de Ferrol.

29. Eclecticismo.
Teatro García Barbón.
 A cidade de Vigo contou desde mediados do século XIX cun teatro no seu ensanche
urbano, chamado primeiro “Romea”, logo “Cervantes” e finalmente “Rosalía de
Castro”, cuxo último propietario foi don José García Barbón, ata que un incendio o
destruíu en febreiro de 1910.
 Para sustituílo, os sucesores do Sr. García Barbón encargaron o arquitecto Antonio
Palacios un ambicioso proxecto de complexo cultural formado por dous salas teatrais
superpostas, amplos salóns de columnas e unha monumental escada, seguíndo o
modelo da Opera de París. O imaxinativo e ecléctico Palacios non defraudou coa
grandiosidade nin coa calidade artística da súa nova obra, iniciada en 1913, á que deu
unha imaxe “xarneriana” na fachada principal á rúa Policarpo Sanz. O 23 de abril de
1927 inaugurabase coa ópera “Madame Pompadour”.
 Os muros exteriores do teatro “García Barbón” construíronse en bloques de granito. A
platea da sala apoiouse sobre unha bóveda nervada de formigón con arcos moi
rebaixados, un auténtico alarde técnico. Varios salóns superpostos, decorados
luxosamente e unidos pola suntuosa escada central, completan este “templo” social da
burguesía viguesa.
 Nos últimos anos rehabilitouse para centro cultural pola entidade bancaria da que é
propiedade.

30. Teatro García Barbón.

31. Modernismo.
A terraza de Sada.
 O estilo “Art Nouveau”, coñecido en España como “Modernismo”, tIvo en
Galicia excelentes exemplos de singulares obras arquitectónicas. Unha de
elas é a coñecida como “La Terraza” na población costeira de
Sada, provincia de A Coruña.
 Tratase dun quiosco-restaurante, inicialmente construído nos xardíns de
Méndez Nuñez de A Coruña, polo arquitecto Antonio López Hernandez en
1912. Tras unha serie de reformas e añadidos, acabou sendo traslada ó paseo
marítimo de Sada, onde hoxe conservase.
 Esta fráxil estructura de madeira, ferro e cristal, ten dous plantas cerradas
por unha membrana acristalada e policroma, con un diseño de rítmicos
módulos verticais. Nas súas formas ondulantes e ovaladas adivínase a
inspiración naturalista do estilo modernista, a súa fina estructura metálica
recorda ós emparrados das vides galegas, creando uns alegres ambentes
propios para a finalidade de ocio e recreo do edificio.
 Pese a ser construído como unha arquitectura “efímera”, o seu traslado e
restauración convertérona nun auténtico monumento ó liviano.

32. A terraza de Sada.

33. Arquitectura militar.
Castelo de Monterrei.
 Este monumental conxunto fortificado, no que asentaronse os linaxes
dos Ulloa, os Zúñiga, os Viedma, os Fonseca, os Acevedo e os Duques de
Alba, foi enclave estratéxico desde a Idade Media na fronteira con
Portugal. A “Acrópole” máis grande de Galicia fórmase por tres recintos
amurallados sobre unha alargada loma, nas cercanías de Verín
(Ourense).
 No recinto superior encerrabase a poboación medieval, conservándose o
palacio renacentista, a torre do Homenaxe do século XV, a Torre das
Damas, os restos do hospital de peregrinos e a igrexa gótica de Santa
María. Estas construcciós debense en gran medida a D. Sancho Sánchez
de Ulloa, primer Conde de Monterrey en tempo dos Reyes Católicos.

34. Castelo de Monterrei.

35. Castelo de San Antón de A Coruña.
 Sobre un pequeno illote, na ría de A Coruña, edificouse a finais da Idade
Media unha capela dedicada a San Antón, na que recollíase ós navegantes
enfermos do mal gangrenoso “Fogo de San Antón”. Este illote foi maís tarde
empregado como lazareto, lugar de confinamento dos viaxeiros sospechosos
de padecer lepra.
 No século XX uniuse a terra, deixando de ser una illa. En 1960 o ministerio
do Exército o sucedeu o Ayuntamiento, tras unha larga etapa como prisión
militar. En 1964 convirteuse en Museo Arqueolóxico e Histórico de A
Coruña.

37. A casa galega.
 1.- VIVENDAS MARIÑEIRAS.- Casas en poboacións costeiras das rías
galegas, das provincias de A Coruña e Pontevedra. Son estreitas
construccións de dous plantas en cuxos baixos hay soportais e locais para
gardar os útiles de pesca. No piso alto está a vivenda con galerías
acristaladas, corredores de madeira ou patines de cantería.
 3.- A PALLOZA.- A máis ancestral construcción vernácula de Galicia,
encontramola nas montañas de Lugo, en poblacións como Piornedo. O seu
orixe e planta ovalada relaciónanse coas cabanas prehistóricas dos castros
galegos. Os muros son grosos e baixos, cubríndose con paxa (colmo). No seu
interior o espazo único contén a vivenda, os establos para o gando e o paxar.
Todo colabora a crear un medio climático templado, frente ó frío exterior.

38. A casa galega.
Vivendas mariñeiras. A palloza.

39. A casa galega.
 3.- A CASA DE LUGO.- Casas “bloque” de forma prismática, con grosos muros e
escasos hocos que aíslan a vivienda da crudeza climática nas altas chairas do interior
de Galicia, na provincia de Lugo. Os animales e a cociña (lareira) están situados na
planta baixa, mentres que o piso alto destinase a vivienda. Construense con sillería ou
mampostería e cubertas de losas de pizarra.
 4.- A CASA DE A CORUÑA.- É o modelo de edificio rural máis común no campo
galego. Son construccións de mampostería, con sillares nos elementos
principais, cubertas con tella. Trátanse de agrupacións volumétricas en torno a un
núcleo central, no que está la vivenda dunha ou dous plantas. Nos corpos adosados
encóntrase as cadras, os graneros, o paxar e os almacéns. Son edificios agrícolas
diseminados polas zoas de fértiles cultivos.

40. A casa galega. A casa de A Coruña.
A casa de Lugo.