chẩn đoán và điều trị Bại não theo YHHĐ và YHCT

1. BẠI NÃO
(CEREBRAL PALSY)
BS. Phan Thị Mỹ Sương

2. MỤC TIÊU
1. Liệt kê được các nguyên nhân gây Bại não
2. Trình bày các thể của Bại não
3. Trình bày các dấu hiệu nghi ngờ và phương pháp chẩn
đoán Bại não
4. Trình bày các thể bệnh theo Đông y
5. Trình bày các phương pháp điều trị theo Tây y
6. Trình bày các phương pháp điều trị và cơ sở lý luận
theo Đông y

3. ĐỊNH NGHĨA
Là thuật ngữ chỉ một nhóm tình trạng bệnh
lý mạn tính ảnh hưởng đến sự kiểm soát
vận động và tư thế
Xảy ra trong những năm đầu tiên ( < 2
năm), kể cả trước khi sinh
Là kết quả của tổn thương não không tiến
triển, không lây nhiễm

4. NGUYÊN NHÂN
Tổn thương não
 Trong lúc mang thai:
70%
 Trong khi sinh
 Sau khi sinh tới
khoảng 2 tuổi

5. Nguyên nhân
 Nhiễm trùng trong thai kỳ:
rubella, cytomegalovirus,
toxoplasmosis.
 Thiếu khí não bào thai:
suy nhau thai, nhau bong
non, nhau tiền đạo
 Các bệnh máu: bất đồng
nhóm máu Rh, ABO

6. Nguyên nhân (tt)
 Ngạt trong quá trình chuyển dạ
và sinh nở: 10%
 Sinh non: nhiễm trùng ối, nhiễm
trùng hệ tiết niệu – sinh dục
 Vàng da nhân
 Bại não mắc phải: xuất huyết
não, viêm não, viêm màng não,
chấn thương sọ não trong 2 năm
đầu.

7. CÁC THỂ BẠI NÃO
1. Bại não thể liệt cứng (spastic cerebral
palsy):70-80%
2. Bại não thể múa vờn hay loạn động
(athetoid or dyskinetic cerebral palsy):
10-20%
3. Bại não thể thất điều (ataxic cerebral
palsy): 5-10%
Trên một trẻ có thể có nhiều thể kết hợp

10. Bại não thể liệt cứng

12. Bại não thể múa vờn hay loạn động

13. Bại não thể thất điều

14. DẤU HIỆU NGHI NGỜ BẠI NÃO
 Sau sinh trẻ mềm rũ, tím tái, không khóc, khóc
yếu
 Chậm ngẩng đầu, chậm ngồi, chậm đi
 Không sử dụng 2 bàn tay hoặc chỉ sử dụng 1 tay
 Khó khăn khi bú, nuốt, nhai (ăn hay nghẹn)
 Khó bế, tắm, thay quần áo
 Co giật
 Mù, câm, điếc

15. Chẩn đoán
Hỏi: Yếu tố nguy cơ? Quá trình phát triển của trẻ
(lật, bò, ngồi, đứng, đi, bú nhai nuốt…)
Khám:
- Phản xạ nguyên thủy (phản xạ bú mút, phản xạ
cầm nắm, phản xạ đứng và tự động bước, phản xạ
Moro): bình thường mất sau 6 tháng, trẻ bại não vẫn
còn
- Trương lực cơ: co nhiều hơn duỗi, giữ được đầu,
góc khoeo 90 độ.
- Khuynh hướng thuận tay xuất hiện sớm ở trẻ bại
não

16. Cận lâm sàng
 CT (Computerised Tomography)
 MRI (Magnetic Resonance Imaging)
 EEG (Electroencephalogram)
 Hóa sinh

17. Theo Y học cổ truyền
Ngoại tà Tiên thiên
bất túc
Hậu thiên thất
dưỡng
Chấn
thương
Phế
Thận - Can
Tỳ
Đàm
Huyết ứ
Tắc trở
Huyết hư
Âm hư
Não tủy hư rỗng
Cân không được
nuôi dưỡng
Nuy chứng, ngũ trì, ngũ nhuyễn

18. THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN
 Ngũ trì: chậm mọc tóc, chậm mọc răng, chậm đi,
chậm nói, chậm khôn
 Ngũ nhuyễn:
- Đầu cổ mềm: đầu không để ngay được, cổ oặt
nghiêng
- Tay chân mềm: tay buông xuôi, không cầm
nắm được,không đi lại được
- Lưng mềm
- Miệng mềm: lưỡi thè ra
- Da thịt mềm: thịt ít, da nhão

19. CÁC BỆNH CẢNH LÂM SÀNG ĐÔNG Y
 Thận tinh bất túc:
RL chức năng bế tàng, chủ cốt tủy
Gầy, yếu, tay chân mềm yếu liệt, thóp chậm đóng
 Can Thận âm hư:
RL chức năng bế tàng, chủ cốt tủy
Quan trọng dấu dương vượng ở Can, Tâm, dấu nội nhiệt
Gầy yếu, chân tay yếu liệt nhưng co cứng. Dấu nóng bức
rức
 Ứ tắc não lạc:
Quan trọng dấu biểu hiện tuần hoàn kém ở ngoại vi (tay
chân lạnh)
 Đàm thấp nội tắc:
Dấu quan trọng là đàm thấp (chảy nước dãi, điên cuồng…)

20. ĐIỀU TRỊ BẠI NÃO
THEO TÂY Y

21. ĐIỀU TRỊ
Cần sự phối hợp của nhiều chuyên ngành
Điều trị di chứng Bại não còn khó khăn,
phức tạp và rất tốn kém
Bố mẹ( hoặc người chăm sóc trẻ) giữ vai
trò quyết định sự thành công của điều trị
Yêu cầu: vạch ra một kế hoạch cụ thể phù
hợp cho từng cá nhân

22. ĐIỀU TRỊ TÂY Y
 Vật lý trị liệu
 Phương pháp chống co cứng
cơ bằng độc tố BotulinumA
 Phương pháp truyền baclofen
 Phẫu thuật chỉnh hình
 Cắt bỏ một số nhánh TK: giảm
co cứng
 Phương pháp tế bào gốc

23. Liệu pháp tế bào gốc
 Các tế bào gốc có khả năng
kích thích quá trình chữa
lành các tế bào bị tổn
thương
 Do quá trình tiết ra cytokine,
một loại hormon tăng trưởng
tế bào thần kinh để thúc đẩy
cơ chế tự sửa chữa của cơ
thể.
 CCĐ: động kinh, não úng
thủy, tự kỷ, tăng động, chậm
phát triển chí tuệ nhưng khả
năng vận động tốt.

24. ĐIỀU TRỊ BẠI NÃO
THEO ĐÔNG Y

25. BỆNH CẢNH THẬN TINH BẤT TÚC
BÀI THUỐC HỮU QUY HOÀN
Dược lý các vị thuốc
Thục địa Nuôi Thận dưỡng âm, bổ Thận, bổ huyết
Hoài sơn Bổ Tỳ Vị, bổ Phế Thận, sinh tân chỉ khát
Sơn thù Ôn bổ Can Thận, sáp tinh chỉ hãn
Thỏ ty tử Bổ Can Thận, Ích tinh tủy, mạnh gân cốt
Câu kỷ Bổ Can Thận, nhuận Phế táo, mạnh gân cốt
Nhung giác
giao
Sinh tinh, bổ tủy, ích huyết
Quy bản Tư âm, Bổ Tâm Thận
Tử hà sa Bổ khí, nuôi huyết, ích tinh
Đương quy Dưỡng Can huyết
Đỗ trọng Bổ Can Thận, mạnh gân cốt

26. ĐIỀU TRỊ BỆNH CẢNH THẬN TINH BẤT TÚC
BÀI THUỐC HỮU QUY HOÀN
BÀI TẬP
 Tác dụng trị liệu Đông y của bài thuốc ?
 Những tác dụng trị liệu cụ thể nào (Tây
y) sẽ xuất hiện khi sử dụng bài thuốc?

27. BỆNH CẢNH THẬN TINH BẤT TÚC
Dược lý các vị thuốc
Thục địa Nuôi Thận dưỡng âm, bổ Thận, bổ huyết
Hoài sơn Bổ Tỳ Vị, bổ Phế Thận, sinh tân chỉ khát
Sơn thù Ôn bổ Can Thận, sáp tinh chỉ hãn
Thỏ ty tử Bổ Can Thận, Ích tinh tủy, mạnh gân cốt
Câu kỷ Bổ Can Thận, nhuận Phế táo, mạnh gân cốt
Nhung giác giao Sinh tinh, bổ tủy, ích huyết
Quy bản Tư âm, Bổ Tâm Thận
Tử hà sa Bổ khí, nuôi huyết, ích tinh
Đương quy Dưỡng Can huyết
Đỗ trọng Bổ Can Thận, mạnh gân cốt
1.Bổ Thận dưỡng âm, sinh tinh
2.Bổ Can Thận âm – Cố sáp
3.Bổ Can Thận để Dưỡng huyết
4.Bổ Can Thận âm để Mạnh gân cốt

28. ĐIỀU TRỊ BỆNH CẢNH THẬN TINH BẤT TÚC
 Bổ Thận dưỡng âm, sinh tinh:
Bồi dưỡng cơ thể, nâng tổng trạng (Nhung giác giao, tử hà
sa)
 Bổ Can Thận âm – Cố sáp
Chữa chứng gầy còm, chữa ra mồ hôi trộm (Sơn thù)
 Bổ Can Thận để Dưỡng huyết
Chữa chứng thiếu máu (Đương quy)
Phòng ngừa co cứng, co giật (trị phong tiên trị huyết)
 Bổ Can Thận âm để Mạnh gân cốt
Giúp trẻ bại não phục hồi vận động, chữa tay chân yếu
mềm, thóp mau đóng (theo kinh nghiệm và tài liệu cổ - Thỏ
ty tử, Câu kỷ, Đỗ trọng)

29. BỆNH CẢNH CAN THẬN ÂM HƯ
BÀI THUỐC ĐẠI ĐỊNH PHONG CHU GIA GIẢM
Dược lý các vị thuốc
A giao Tư âm, bổ huyết.
Quy bản
Mẫu lệ
Tư âm, Bổ Tâm Thận
Tư âm tiềm dương, hóa đờm cố sáp
Miết giáp Dưỡng âm, nhuận kiên, tán kết
Ngũ vị tử Cố tinh, chỉ mồ hôi. Cường gân ích khí, bổ ngũ tạng
Kê tử hoàng Tư âm huyết, tức phong
Bạch thược Dưỡng huyết, Liễm âm. Lợi tiểu, nhuận gan
Xích thược Hành huyết
Sinh địa Nuôi Thận, dưỡng âm, thanh huyết nhiệt
Mạch môn Nhuận Phế, sinh tân
Địa long Thanh nhiệt, trấn kinh, lợi tiểu, giải độc
Cam thảo Bổ Tỳ nhuận Phế, giải độc

30. ĐIỀU TRỊ BỆNH CẢNH CAN THẬN ÂM HƯ
BÀI THUỐC ĐẠI ĐỊNH PHONG CHU GIA GIẢM
BÀI TẬP
 Tác dụng trị liệu Đông y của bài thuốc ?
 Những tác dụng trị liệu cụ thể nào (Tây
y) sẽ xuất hiện khi sử dụng bài thuốc?

31. BỆNH CẢNH CAN THẬN ÂM HƯ
BÀI THUỐC ĐẠI ĐỊNH PHONG CHU GIA GIẢM
Dược lý các vị thuốc
A giao
Kê tử hoàng
Tư âm, bổ huyết.
Tư âm huyết, tức phong
Quy bản
Mẫu lệ
Miết giáp
Tư âm, Bổ Tâm Thận
Tư âm tiềm dương, hóa đờm cố sáp
Dưỡng âm, tiềm dương, nhuận kiên, tán kết
Ngũ vị tử Cố tinh, chỉ mồ hôi. Cường gân ích khí, bổ ngũ
tạng
Bạch thược Dưỡng huyết, Liễm âm. Lợi tiểu, nhuận gan
Xích thược Hành huyết
Sinh địa Nuôi Thận, dưỡng âm, thanh huyết nhiệt
Mạch môn Nhuận Phế, sinh tân
Địa long Thanh nhiệt, trấn kinh, lợi tiểu, giải độc
Cam thảo Bổ Tỳ nhuận Phế, giải độc
Tư âm
Dưỡng huyết
Tư âm
Tiềm dương
Cố sáp
Mạnh gân cốt
Tư âm
Thanh nhiệt

32. ĐIỀU TRỊ BỆNH CẢNH CAN THẬN ÂM HƯ
BÀI THUỐC ĐẠI ĐỊNH PHONG CHU GIA GIẢM
 Bổ Thận dưỡng âm, bổ huyết:
Bồi dưỡng cơ thể, nâng tổng trạng
 Bổ Can Thận âm – Cố sáp
Chữa chứng ra mồ hôi trộm, ngũ không yên, khóc
đêm
 Bổ Can Thận âm để tiềm dương
Chữa chứng bức rức, nóng khô cổ họng
 Bổ Can Thận – dưỡng huyết
Giảm bớt tình trạng co cứng, co rút (trị phong tiên trị
huyết) ?
 Bổ Can Thận âm để Mạnh gân cốt
Giúp trẻ bại não phục hồi vận động, chữa tay chân
yếu mềm (theo kinh nghiệm và tài liệu cổ - Ngũ vị tử)

33. PHƯƠNG PHÁP CUỘN DA CỘT SỐNG
 Tác động lên mạch đốc:
dẫn Kinh khí từ Thận lên
não
 Có khả năng phục hồi yếu
cổ lưng
 Yếu tố ảnh hưởng đến khả
năng phục hồi:
Cân nặng của trẻ
Kỹ thuật cuộn da

34. Phòng ngừa
 Dinh dưỡng tốt cho bà mẹ trước và trong khi
thai nghén.
 Tránh dùng các loại thuốc không cần thiết khi
mang thai.
 Khám thai định kỳ đầy đủ.
 Tránh các sang chấn sản khoa trong khi sinh.
 Nuôi con bằng sữa mẹ.
 Tiêm chủng đầy đủ cho trẻ.
 Tránh để trẻ bị sốt cao, co giật.
 Tránh để mất nước khi trẻ bị tiêu chảy.

35. TÀI LIỆU THAM KHẢO
 Bại não, Bệnh học và điều trị nội khoa kết hợp Đông –
Tây y, PGS.TS. Phan Quan Chí Hiếu, NXB Y học.
 Slide Bại não. PGS.TS. Phan Quan Chí Hiếu
 KHẢO SÁT CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ PHỤC
HỒI CHỨNG YẾU CỔ LƯNG CỦA PHƯƠNG PHÁP CUỘN DA
CỘT SỐNG TRÊN TRẺ BẠI NÃO. Nguyễn Thị Thanh Thảo -
Nguyễn Thị Lina
 http://www.medicinenet.com/cerebral_palsy/article.htm

36. XIN CHÂN THÀNH CÁM ƠN SỰ CHÚ Ý THEO DÕI