Chẩn đoán và điều trị đau thần kinh tọa theo YHHĐ và YHCT

1. ĐAU THẦN KINH TỌA
BS.PHAN THỊ MỸ SƯƠNG

2. MỤC TIÊU
1. Trình bày được nguyên nhân gây Đau TK tọa
2. Trình bày biểu hiện lâm sàng và Cận lâm sàng
trong Đau TK tọa
3. Trình bày phương pháp điều trị nội khoa và chỉ
định điều trị ngoại khoa
4. Phân tích tác dụng các bài thuốc sử dụng trong
điều trị Đau TK tọa theo YHCT
5. Trình bày phương pháp Châm cứu và Dưỡng sinh
trong điều trị Đau TK tọa theo YHCT

3. NHẮC LẠI GIẢI PHẨU TK TỌA

4. NHẮC LẠI GIẢI PHẨU TK TỌA
 Là dây TK lớn nhất
trong cơ thể
 Là sự hợp nhất của các
rễ: L4, L5, S1, S2, S3
 Từ chậu hông đi xuống
mông, đùi, đến khoeo
chân, chia làm 2
nhánh:
 TK mác chung
 TK chày

5. VÙNG PHÂN BỐ CẢM GIÁC CÁC RỄ CỦA DÂY TK
TỌA

6. ĐAU THẦN KINH TỌA?
(sciatic nerve pain, sciatica)
 Kết quả của sự kích
thích dây thần kinh tọa
 Gây đau ở chi dưới
thường đi kèm với đau
thắt lưng
 Vị trí tổn thương có thể
ở tại màng tủy, tại cột
sống, tại khung chậu,
tại vùng đùi

7. NGUYÊN NHÂN
TỔN THƯƠNG RỄ TK TỌA
 Thoát vị đĩa đệm
 Thoái hóa cột sống
 Khối u
 Nguyên phát
 Di căn
 Viêm nhiễm
 Tụ mủ ngoài màng cứng
 Tổn thương do ĐTĐ
TỔN THƯƠNG DÂY TK TỌA
 Chấn thương
 Chèn ép từ ngoài
 Khối u
 Không rõ nguyên nhân

8. Bài tập:
Tình huống:
Bn nam, 65 Tuổi, nhập viện vì đau thắt lưng lan
xuống mông, mặt sau chân P. Bệnh nhiều tháng
nay, có nhiều đợt đau nhiều trên nền đau âm ỉ .
Hai tuần nay, Bn đau tăng dần  NV
Khám ghi nhận: Lasegue P : 45 độ.
Chụp MRI CSTL: Thoái hóa thân sống từ L2-L5,
Thoái hóa mất nước và thoát vị đĩa đệm khoảng
3mm tầng L5-S1, không gây chèn ép rễ TK
Câu hỏi:
Chẩn đoán trên BN này?
Nguyên nhân và cơ chế gây đau?

9. VIDEO VỀ NGUYÊN NHÂN
ĐAU THẦN KINH TỌA

10. THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM
Herniated Disc
 Nguyên nhân thường
gặp nhất
 Gây chèn ép trực tiếp
rễ thần kinh

11. THOÁI HÓA CỘT SỐNG
 Thoái hóa đĩa đệm
(Degenerative Disc
Disease)
 Hẹp ống sống (Spinal
Stenosis) do hình thành
gai xương
 Cơ chế:
 Chèn ép TK tọa
 Phản ứng viêm ở các diện
khớp  viêm TK tọa

12. ViIDEO VỀ THOÁI HÓA ĐĨA ĐỆM

13. TRIỆU CHỨNG CƠ NĂNG
 Đau thắt lưng: chiếm 95% BN đau TK tọa
 Đau theo rễ TK tọa
 Vị trí: tùy theo rễ bị tổn thương, có thể 1 bên hoặc 2 bên
 Cường độ: thay đổi từ nhẹ đến dữ dội
 Khởi phát: sau khiêng vật nặng hoặc làm những việc bình
thường hoặc không có yếu tố khởi phát
 Tăng khi rặn, ho, hắt hơi
 Dị cảm, loạn cảm: phân bố giống như cảm giác đau
 Rối loạn tiêu tiểu
 RL tiểu tiện: hiếm gặp ( dòng tiểu yếu hoặc bí tiểu)
 RL đại tiện: táo bón do đi cầu gây đau

14. TRIỆU CHỨNG THỰC THỂ
Rễ Phản xạ gân gót Giảm hoặc mất
cảm giác
Vận động
L5 Bình thường Phía ngón cái Không đi được
bằng gót chân
Teo cơ
Hoặc
Phì đại
cơ
S1 Giảm
( 60% trường hợp )
Phía ngón út Không đi được
bằng mũi bàn
chân

15. CÁCH ĐỨNG-DÁNG ĐI
 Có khuynh hướng gập người
ra phía trước
 Đứng nghiêng về 1 bên để
tránh sức nặng dồn lên chân
bệnh
 Các cử động của lưng bị giảm
 Dáng đi khập khiễng

16. NGHIỆM PHÁP LASÈGUE
 NP Lasègue:
 Độ nhạy: 0,8
 Độ chuyên biệt: 0,4
 Góp phần trong chẩn đoán và
dùng để theo dõi diễn tiến điều trị
 NP Lasègue chéo:
 Độ nhạy: 0,25
 Độ chuyên biệt: 0,9
 NP nâng chân ngược
 Kiểm tra rễ L3, L4
NP căng dây TK, gây kích thích màng tủy và kích thích các rễ
thắt lưng-cùng gây đau theo rễ

17. CẬN LÂM SÀNG
 X-Quang cột sống thắt lưng
 Chụp cộng hưởng từ(MRI)
 Điện cơ

18. X-Quang CSTL

19. CHỤP CỘNG HƯỞNG TỪ (MRI)

20. THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN
NGOẠI NHÂN
(Phong hàn, phong nhiệt
Thấp nhiệt, hàn nhiệt)
BẤT NỘI NGOẠI NHÂN
TỌA ĐIẾN PHONG, TỌA CỐT PHONG
CHỨNG TÝ, CHỨNG THỐNG
Khí huyết không thông ở kinh BÀNG QUANG, ĐỞM
Chức năng Can Thận suy giảm
Chính khí suy Huyết ứ
Kéo dài mạn tính

21. ĐIỀU TRỊ ĐAU THẦN KINH TỌA
THEO YHHĐ VÀ YHCT

22. ĐIỀU TRỊ NỘI KHOA
 Nghỉ ngơi ( 1-3 ngày )
 Kháng viêm: NSAIDS, hoặc aspirin,
corticoid…
 Giảm đau: paracetamol, codein…
 Giãn cơ: benzodiazepine…
 Chống trầm cảm: amitriptyline
 Thuốc chống động kinh : Gabapentin
YHHĐ

23. CHỈ ĐỊNH ĐIỀU TRỊ NGOẠI KHOA
 Yếu cơ quá nhiều hoặc liệt chân hoàn toàn
 Đau dữ dội dù BN đã được điều trị tích cực,
đúng mức ( thường sau 3 tháng )
 Tái phát nhiều lần, ngày càng gần, ảnh
hưởng đến sinh hoạt của BN
 Thể phức tạp ( kèm HC chùm đuôi ngựa )
YHHĐ

24. ĐIỀU TRỊ THEO YHCT
BÀI THUỐC TRỊ THẤP KHỚP (GS. BÙI CHÍ HIẾU)
Vị thuốc Tác dụng
Lá lốt Ôn trung tán hàn, hạ khí chỉ thống
Cà gai leo Trừ phong thấp, chỉ thống
Quế chi Ôn kinh, thông mạch, giải biểu
Thiên niên kiện Trừ phong thấp, mạnh gân xương
Cỏ xước Thanh nhiệt giải biểu, khu phong trừ thấp
Thổ phục linh Thanh nhiệt trừ thấp
Sài đất Thanh nhiệt giải độc, chỉ thống
Hà thủ ô Bổ Can Thận, bổ huyết thêm tinh
Sinh địa Nuôi Thận, dưỡng âm, thanh huyết nhiệt

25. BÀI THUỐC TRỊ THẤP KHỚP (GS. BÙI CHÍ HIẾU)
BÀI TẬP
 Tác dụng trị liệu đông y của bài thuốc?
 Tại sao anh ( chị ) có nhận định như vậy?

26. BÀI THUỐC TRỊ THẤP KHỚP (GS. BÙI CHÍ HIẾU)
Trị phong chứng
Lá lốt
Cà gai leo
Quế chi
Thiên niên kiện
Trị hàn chứng
Cỏ xước
Thổ phục linh
Trị thấp chứng
Sài đất Trị nhiệt chứng
Hà thủ ô
Sinh địa
Bổ âm

27. Độc hoạt Khử phong thấp, giải biểu, tán hàn
Tế tân Tán phong hàn, hành khí khai khiếu
Thục địa Bổ huyết, bổ thận
Đương quy Dưỡng huyết, hoạt huyết
Xuyên khung Hành khí hoạt huyết,trừ phong chỉ thống
Phòng phong Phát biểu, trừ phong thấp
Tang ký sinh Thanh nhiệt lương huyết , trừ thấp
Ngưu tất Thanh nhiệt, trừ thấp
Tần giao Trừ phong thấp, thư cân hoạt lạc
Bạch thược Dưỡng huyết, chỉ thống
Đỗ trọng Bổ Can Thận, mạnh gân cốt
Quế chi Ôn kinh thông mạch
Cam thảo Ôn trung, hòa vị

28. ĐỘC HOẠT TANG KÝ SINH
BÀI TẬP
 Tác dụng trị liệu đông y của bài thuốc?
 Tại sao anh ( chị ) có nhận định như vậy?

29. Độc hoạt Khử phong thấp, giải biểu, tán hàn
Tế tân Tán phong hàn, hành khí khai khiếu
Thục địa Bổ huyết, bổ thận
Đương quy Dưỡng huyết, hoạt huyết
Xuyên khung Hành khí hoạt huyết,trừ phong chỉ thống
Phòng phong Phát biểu, trừ phong thấp
Tang ký sinh Thanh nhiệt lương huyết , trừ thấp
Ngưu tất Thanh nhiệt, trừ thấp
Tần giao Trừ phong thấp, thư cân hoạt lạc
Bạch thược Dưỡng huyết, chỉ thống
Đỗ trọng Bổ Can Thận, mạnh gân cốt
Quế chi Ôn kinh thông mạch
Cam thảo Ôn trung, hòa vị

30. CHÂM CỨU
 Thể cấp: châm tả
 A thị huyệt
 Hoa đà giáp tích
 Thể mạn
 Châm tả: A thị huyệt,
hoa đà giáp tích
 Châm bổ: Thận du,
Thái khê, Phi dương,
Tam âm giao

31. Dưỡng sinh
 Không tập trong tình trạng
đang đau dữ dội
 Bài tập phụ thuộc vào tình
trạng sức khỏe
 Tập từ những động tác dễ đến
khó
 Các động tác tập trung vào
vùng lưng dưới
 Tác dụng:
 Tăng tuần hoàn tại chỗ
giảm đau
 Tăng cường sự vững chắc
của khối cơ cạnh cột sống

32. Cám ơn sự chú ý lắng nghe