1. Ch­¬ng III
C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh møc
®é - C¸c chØ sè thèng kª
1

2. Giai ®o¹n ph©n tÝch thèng
kª
Ph©n tÝch thèng kª bao gåm c¸c c«ng viÖc
chÝnh sau:
- X¸c ®Þnh nhiÖm vô cô thÓ cña viÖc ph©n
tÝch
- Lùa chän, ®¸nh gi¸ c¸c tµi liÖu dïng ®Ó
ph©n tÝch
- X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu vµ ph­¬ng ph¸p ph©n
tÝch.
- TÝnh to¸n, so s¸nh, ®èi chiÕu c¸c chØ tiªu.
- Rót ra c¸c kÕt luËn, ®Ò xuÊt c¸c 2 kiÕn

3. I. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh møc
®é cña hiÖn t­îng KT - XH
1. Sè tuyÖt ®èi.
a. KN: lµ chØ tiªu biÓu hiÖn quy m«,
khèi l­îng cña hiÖn t­îng KT-XH trong
®iÒu kiÖn thêi gian vµ ®Þa ®iÓm cô
thÓ.
Sè tuyÖt ®èi biÓu hiÖn sè ®¬n vÞ cña
tæng thÓ hay cña bé phËn trong
tæng thÓ.
Sè tuyÖt ®èi biÓu hiÖn tæng trÞ sè cña
3
mét tiªu thøc , mét chØ tiªu KT-XH.

4. b. §Æc ®iÓm
Sè tuyÖt ®èi trong thèng kª lu«n g¾n liÒn víi
hiÖn t­îng KT-XH nhÊt ®Þnh.
Sè tuyÖt ®èi trong thèng kª lµ nh÷ng con sè
thu ®­îc th«ng qua ph­¬ng ph¸p thèng kª phï
hîp.
Sè tuyÖt ®èi cã ®¬n vÞ tÝnh phï hîp bao
gåm:
- ®v hiÖn vËt tù nhiªn: con , c¸i, chiÕc…
- ®v ®o l­êng: m, kg, lÝt…
- ®v thêi gian lao ®éng: ngµy c«ng, giê
c«ng… 4

5. c. C¸c lo¹i sè tuyÖt ®èi
Sè tuyÖt ®èi thêi kú: lµ chØ tiªu ph¶n
¸nh quy m«, khèi l­îng cña hiÖn t­îng
trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.
VD: gi¸ trÞ s¶n xuÊt CN trong 1 n¨m,
tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) trong
1 n¨m…
Sè tuyÖt ®èi cña cïng mét chØ tiªu cã
thÓ céng ®­îc víi nhau ®Ó cã trÞ sè
cña thêi kú dµi h¬n.
5

6. c. C¸c lo¹i sè tuyÖt ®èi
Sè tuyÖt ®èi thêi ®iÓm: lµ chØ tiªu
ph¶n ¸nh quy m«, khèi l­îng cña hiÖn
t­îng trong mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
VD: tæng d©n sè ViÖt Nam vµo lóc 0
giê ngµy 01 th¸ng 05 n¨m 2010, hµng
tån kho cuèi th¸ng…
6

7. d. Ý nghĩa
- Sè tuyÖt ®èi cã ý nghÜa trong c«ng
t¸c qu¶n lý kinh tÕ - x· héi
- Sè tuyÖt ®èi lµ c¬ së ®Çu tiªn thùc
hiÖn ph©n tÝch thèng kª, lµ c¬ së
tÝnh c¸c chØ tiªu
- Sè tuyÖt ®èi trong thèng kª lµ c¨n cø
®Ó x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n,
kÕ ho¹ch; tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn
vµ kiÓm tra kÕt qu¶ thùc hiÖn.
7

8. 2. Sè t­¬ng ®èi
a. KN:
Sè t­¬ng ®èi trong thèng kª lµ chØ tiªu
biÓu hiÖn quan hÖ so s¸nh gi÷a hai
møc ®é cña hiÖn t­îng nghiªn cøu.
Cã 2 tr­êng hîp so s¸nh
8

9.  So s¸nh hai møc ®é cïng lo¹i nh­ng
kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn kh«ng gian
hoÆc thêi gian.
 Hai hiÖn t­îng kh¸c lo¹i nh­ng cã mèi
quan hÖ víi nhau.
9

10. b. §Æc ®iÓm
- Sè t­¬ng ®èi ®­îc h×nh thµnh dùa vµo
tÝnh to¸n tõ c¸c sè tuyÖt ®èi, sè b×nh
qu©n,…
- Sè t­¬ng ®èi nµo còng cã gèc so s¸nh.
- §¬n vÞ tÝnh cña sè t­¬ng ®èi lµ: lÇn,
%, s¶n phÈm/ ng­êi, kwh/ ng­êi…
10

11. c. C¸c lo¹i sè t­¬ng ®èi
 Sè t­¬ng ®èi ®éng th¸i ( tèc ®é ph¸t triÓn): lµ kÕt
qu¶ so s¸nh gi÷a hai møc ®é cña cïng hiÖn t­îng nh­
ng kh¸c nhau vÒ thêi gian.
CT: y1
t=
y0
y1: MÖÙC ÑOÄ KYØ NGHIEÂN CÖÙU (BAÙO CAÙO)
y0: MÖÙC ÑOÄ KYØ GOÁC
y1, y0 : PHAÛI BAÛO ÑAÛM SO SAÙNH ÑÖÔÏC VÔÙI CAÙC
ÑIEÀU KIEÄN SAU :
- PHAÛI CUØNG 1 PHÖÔNG PHAÙP TÍNH
- CUØNG NOÄI DUNG TÍNH
- CUØNG PHAÏM VI TÍNH
- CUØNG ÑOÄ DAØI KHOAÛNG THÔØI GIAN TÍNH
- CUØNG ÑÔN VÒ TÍNH
11

12. VD: Cã sè liÖu s¶n phÈm A s¶n xuÊt ®­îc trong
hai n¨m nh­ sau: N¨m 2004 s¶n xuÊt 1000 tÊn.
N¨m 2005 s¶n xuÊt 1500 tÊn.
Sè t­¬ng ®èi ®éng th¸i:
y1 1500
t= = =1,5 =150%
y0 1000
VËy: Sè s¶n phÈm s¶n xuÊt cña xÝ nghiÖp n¨m
2005 so víi n¨m 2004 t¨ng 0,5 lÇn hay 50% t­¬ng
øng lµ 500 s¶n phÈm.
12

13. •Sè t­¬ng ®èi kÕ ho¹ch
 Sè t­¬ng ®èi nhiÖm vô kÕ ho¹ch: lµ kÕt qu¶
so s¸nh gi÷a hai møc ®é kÕ ho¹ch víi møc ®é
thùc tÕ cña chØ tiªu Êy ë kú gèc.
yK
tNK =
y0
yK: MÖÙC ÑOÄ KYØ KEÁ HOAÏCH
y0: MÖÙC ÑOÄ THÖÏC TEÁ KYØ GOÁC
13

14. •Sè t­¬ng ®èi kÕ ho¹ch
 Sè t­¬ng ®èi hoµn thµnh kÕ ho¹ch: lµ kÕt
qu¶ so s¸nh gi÷a møc ®é thùc tÕ ®¹t ®­îc
víi møc ®é kÕ ho¹ch ®Æt ra cïng kú cña
mét chØ tiªu.
y1
tHK =
yK
yK: MÖÙC ÑOÄ KYØ KEÁ HOAÏCH
y1: MÖÙC ÑOÄ THÖÏC TEÁ KYØ BAÙO CAÙO
14

15. TA COÙ MOÁI QUAN HEÄ :
t = tNK × tHK
VD: Saûn löôïng Ngoâ (baép) cuûa hoä A
naêm 2002 laø 10 taán, keá hoaïch döï
kieán naêm 2003 saûn löôïng Ngoâ laø
15 taán, thöïc teá naêm 2003 saûn löôïng
Ngoâ ñaït ñöôïc laø 12 taán.
Tính soá töông ñoái ñoäng thaùi vaø soá
töông ñoái keá hoaïch.
15

16. • Sè t­¬ng ®èi kÕt cÊu (tû träng)
Là kết quả so sánh trị số tuyệt đối của từng bộ phận với
trị số tuyệt đối của cả tổng thể
yi
di = n
∑y
i =1
i
VD: Tªn cöa Doanh thu Tû träng
hµng (tû ®ång) (%)
A 1 10
B 2 20
C 3 30
D 4 40
Tæng 10 100
16

17. • Số liệu Doanh số năm 2009 của 3 CTY
Tªn Cong ty Doanh thu
A Tû träng
(tû ®ång) (%)
D B
A 1 10
B C2 20
C 3 30
D 4 40
Tæng 10 100
17

18.  Sè t­¬ng ®èi c­êng ®é: lµ kÕt qu¶ so s¸nh møc
®é cña hai hiÖn t­îng kh¸c nhau nh­ng cã liªn
quan víi nhau.
VD: mËt ®é d©n sè, GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi,…
 Sè t­¬ng ®èi kh«ng gian: lµ kÕt qu¶ so s¸nh
gi÷a hai møc ®é cña mét hiÖn t­îng nh­ng kh¸c
nhau vÒ kh«ng gian, hoÆc lµ kÕt qu¶ so s¸nh
gi÷a hai bé phËn trong cïng mét tæng thÓ
VD: KÕt qu¶ so s¸nh GDP cña ViÖt Nam víi GDP
cña Th¸I Lan trong n¨m 2005, so s¸nh sè lao
®éng Nam vµ lao ®éng N÷ trong cïng mét c«ng
ty.
18

19. 3. Sè b×nh qu©n
a.KN: lµ chØ tiªu biÓu hiÖn møc ®é
®¹i biÓu theo mét tiªu thøc nµo ®ã
cña tæng thÓ bao gåm nh÷ng ®¬n
vÞ cïng lo¹i.
VD: tiÒn l­¬ng b×nh qu©n, tû gi¸ b×nh
qu©n…
- Chiều cao TB của SV lớp CĐ QT K31… là :...
19

20. b. §Æc ®iÓm
- Sè b×nh qu©n ®­îc tÝnh tõ nh÷ng tiªu
thøc sè l­îng vµ cã ®¬n vÞ tÝnh cô
thÓ.
- Sè b×nh qu©n cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t ,
cã tÝnh chÊt tæng hîp cao
20

21. c. C¸c lo¹i sè b×nh qu©n
 Sè b×nh qu©n céng:
- Sè b×nh qu©n gi¶n ®¬n: Dïng cho tµi liÖu
kh«ng ph©n tæ.
n
∑x i
x = i=1
n
VD: Cã sè liÖu NSL§ cña 5 CN (®vt: kg/ng­
êi): 7,1; 8,2; 5,3; 6,9; 5,5. TÝnh n¨ng suÊt
lao ®éng b×nh qu©n.
21

22. c. C¸c lo¹i sè b×nh qu©n
 Sè b×nh qu©n céng:
- Sè b×nh qu©n gia quyÒn: Dïng cho tµi liÖu
ph©n tæ.
k
∑x i f i
x i =1
= k
∑f i
i =1
22

23. VD: Cã sè liÖu ph©n tæ n¨ng suÊt lao ®éng cña
nhãm c«ng nh©n
N¨ng suÊt lao ®éng Sè c«ng nh©n
(kg/ giê)
2 10
5 20
6 30
TÝnh n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n mçi c«ng
nh©n.
23

24. ∀ ∗TÍNH SOÁ TB COÄNG TRONG TRÖÔØNG
HÔÏP TAØI LIEÄU PHAÂN TOÅ COÙ
KHOAÛNG CAÙCH TOÅ :
• NGÖÔØI TA LAÁY TRÒ SOÁ GIÖÕA MOÃI
TOÅ LAØM LÖÔÏNG BIEÁN ÑAÏI DIEÄN CHO
TOÅ ÑOÙ.
xmax + xmin
• VÔÙI: xi =
2
• TRONG ÑOÙ xMAX, xMIN LAØ GIÔÙI HAÏN TREÂN,
GIÔÙI HAÏN DÖÔÙI CUÛA MOÃI TOÅ. 24

25. NSLÑ (KG) TRÒ SOÁ SOÁ CN (fi) xi fi
GIÖÕA (xi)
400-500 450 10 4500
500-600 550 30 16500
600-700 650 45 29250
700-800 750 80 60000
800-900 850 30 25500
900-1000 950 5 4750
COÄNG 200
140500
∑ xifi 140500
x= = = 702,5kg
∑ fi 200
25

26. • Sè b×nh qu©n ®iÒu hßa
 Sè b×nh qu©n ®iÒu hßa gia quyÒn:
Sử dụng khi biết giá trị của mọi lượng biến trong tổng
thể (xi), chỉ tiêu của các lượng biến (Mi=xifi)
n
M 1 + M 2 + ... + M n ∑M i
x= = i =1
M1 M 2 Mn n
Mi
+
x1 x2
+ ... +
xn ∑ =1
i26 xi

27. VD: Cã tµi liÖu vÒ tiªu thô s¶n phÈm A trªn ba
thÞ tr­êng nh­ sau:
ThÞ tr­êng Gi¸ ®¬n vÞ s¶n Møc tiªu thô
phÈm (1000®)
(1000®/ sp)
I 0,3 300
II 0,35 700
III 0,4 800
27

28. TÝnh gi¸ b¸n b×nh qu©n cña s¶n phÈm A trªn
mçi thÞ tr­êng.
n
∑M i
300 + 700 + 800
x= i =1
= = 0,36
n
M i 300 700 800
∑ x 0,3 + 0,35 + 0,4
i =1 i
28

29.  Sè b×nh qu©n ®iÒu hßa gi¶n ®¬n
Nếu M1 = M2 =...= Mn = M thì
n n
∑ Mi ∑M
x= i= 1 = i= 1 = nM = n
n M n M n 1 n 1
∑ i ∑ M∑ ∑
i= 1 xi i= 1xi i= 1xi i= 1xi
29

30. • Sè b×nh qu©n nh©n
Số bình quân nhân là số bình quân của những đại
lượng có quan hệ tích số với nhau, tức là x1.x2…xn =
Πxi
C«ng thøc:
m
t = m t1t 2t 3 ...t m = m ∏ t i
i =1
ti : caùc bieán löôïng
30

31. VD: Coù soá lieäu ghi laïi toác ñoä phaùt
trieån cuûa neàn kinh teá töø 2000 ñeán
2005 nhö sau: 150%, 120%, 98%, 97% vaø
96%. Tính toác ñoä phaùt trieån bình quaân
cuûa neàn kinh teá.
5
t=5 ∏ ti = 5 1,5 x1,2 x0,98 x0,97 x0,96 ≈ 1,1 = 110%
i =1
31

32. 4. Daõy soá thôøi gian
 4.1 Khái niệm
 Döõ lieäu ghi nhaän qua thôøi gian
 Thôøi gian: naêm, quyù, thaùng, tuaàn,...
Ví duï:
Naêm: 2001 2002 2003 2004 2005
Doanh soá: 75.3 74.2 78.5 79.7 80.2
( tỷ đồng )
32

33. 4.2 Kết cấu : Gồm 2 yếu tố là thời gian và chỉ tiêu
a.Thời gian : Ngày, tháng, năm... Độ dài giữa 2
thời gian liền nhau được gọi là khoảng cách
thời gian
b.Chỉ tiêu : Ứng với từng khoảng thời gian là
các chỉ tiêu. Trị số của chỉ tiêu được gọi là mức
độ của dãy số
33

34.  4.3 Các loại dãy số thời gian
a. Dãy số thời kỳ
Biểu hiện biến động của hiện tượng trong từng
khoảng thời gian nhất định
b. Dãy số thời điểm
Biểu hiện biến động của hiện tượng tại những
thời điểm nhất định.
34

35.  4.4 Các chỉ tiêu phân tích dãy thời gian
a. Mức độ bình quân theo thời gian ( Y )
Phản ánh mức độ “đa số” của các mức độ
tuyệt đối trong một dãy số thời gian
* Dãy số thời kỳ : Y1 +Y2 +... +Yn
Y =
n
* Dãy số thời điểm :
Y1 Yn
+ Y2 + ... + Yn −1 +
Y = 2 2
n −1
35

36. b. Löôïng taêng giaûm tuyeät ñoái
*Lieân hoaøn
δ=i
i Y − i−
Y 1
i = ,3,..., n
2
*Ñònh goác
∆= i −1
i Y Y
i = ,3,..., n
2
*Trung bình
n
δ
δ =i=
2
n −
∑
36 1
i

37. c.Toác ñoä phaùt trieån
*Lieân hoaøn Yi
ti =
Yi −1
i = ,3,..., n
2
*Ñònh goác Yi
Ti =
Y1
i = ,3,..., n
2
37

38. *Toác ñoä phaùt trieån trung bình
t= n −1 t 2 .t3 ....t n
38

39. d.Toác ñoä taêng (giaûm)
Lieân hoaøn ai =ti −1
i =2,3,..., n
Ñònh goác bi =Ti −1
i = 2,3,..., n
Trung bình
a =t −1
39

40. Tính tốc độ tăng:
Năm 2008 2009
DThu 500 600
-Liên hoàn : ( 600 – 500 )/ 500 = 0,2 hay 20%
- Định gốc : ( 600 – 500 ) / 500 = 0,2 hay 20%
40

41. VD:
Năm 1997 1998 1999 2000 2001 2002
xi (trđ) 10,0 10,2 11,0 11,8 13,0 14,8
41

42. II. C¸c chØ sè thèng kª
1. KN:
ChØ sè thèng kª lµ sè t­¬ng ®èi biÓu
hiÖn quan hÖ so s¸nh gi÷a hai møc
®é cña mét hiÖn t­îng kinh tÕ.
ChØ sè ®­îc tÝnh b»ng c¸ch ®o gi¸
trÞ cña nh÷ng quan s¸t so víi mét gi¸
trÞ cña mét quan s¸t ®· cho.
42

43. 2. Ý nghÜa:
ChØ sè cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc
nghiªn cøu sù biÕn ®éng cña c¸c hiÖn t­îng:
 BiÓu hiÖn sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua
thêi gian, lo¹i chØ sè nµy gäi lµ chØ sè ph¸t
triÓn.
 BiÓu hiÖn sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua
kh«ng gian, lo¹i chØ sè nµy gäi lµ chØ sè
kh«ng gian hay chØ sè ®Þa ph­¬ng.
 BiÓu hiÖn nhiÖm vô kÕ ho¹ch hay t×nh
h×nh hoµn thµnh kÕ ho¹ch cña mét chØ tiªu
kinh tÕ, lo¹i chØ sè nµy gäi lµ chØ sè kÕ
ho¹ch, chØ sè hoµn thµnh kÕ ho¹ch
 Ph©n tÝch vai trß vµ ¶nh h­ëng biÕn ®éng
cña tõng nh©n tè ®èi víi biÕn ®éng cña
hiÖn t­îng KT-XH phøc t¹p 43

44. 3. Ph©n lo¹i chØ sè
* C¨n cø vµo ph¹m vi tÝnh to¸n:
• ChØ sè c¸ thÓ
• ChØ sè chung
* C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña chØ tiªu
ph¶n ¸nh
• ChØ sè chØ tiªu chÊt l­îng
• ChØ sè chØ tiªu khèi l­îng
44

45. 4. Ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè
4.1 Mét sè ký hiÖu th­êng dïng
a. Ký hiÖu c¸c chØ tiªu chÊt l­îng
P: gi¸ ®¬n vÞ hµng hãa (®¬n gi¸)
Z: gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm
W: n¨ng suÊt lao ®éng
N: n¨ng suÊt thu ho¹ch
45

46. 4.1. Mét sè ký hiÖu th­êng dïng
b. Ký hiÖu c¸c chØ tiªu sè l­îng
q: sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt hay tiªu thô
T: sè lao ®éng
D: diÖn tÝch ®Êt ®ai
c. Ký hiÖu c¸c chØ tiªu thêi gian
0: kú gèc
1: kú nghiªn cøu (kú b¸o c¸o)
k: kú kÕ ho¹ch
d. Ký hiÖu cña chØ sè
i: chØ sè c¸ thÓ
I: chØ sè chung ( chØ sè tæng hîp)
46

47. 4.2. Ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè c¸ thÓ
p1
ChØ sè c¸ thÓ vÒ gi¸ b¸n: ip =
p0
q1
ChØ sè c¸ thÓ vÒ khèi l­îng: i q =
q0
47

48. VD1: Tính chỉ số cá thể về giá : Phòng loại 1
Tªn s¶n phÈm §¬n vÞ §¬n gi¸ (1000 ®ång)
tÝnh
N¨m 2008 N¨m 2009
Phòng loại A phòng 500 700
Phòng loại B phòng 300 400
48

49. VD2: Tính chỉ số cá thể về lượng : Phòng loại 2
Tªn s¶n phÈm §¬n vÞ Lượng phòng đã bán
tÝnh
N¨m 2008 N¨m 2009
Phòng loại A phòng 1500 1200
Phòng loại B phòng 3000 2500
49

50. VD3:
Tªn §¬n vÞ §¬n gi¸ (triÖu L­îng hµng
s¶n tÝnh ®ång) tiªu thô
phÈm N¨m N¨m N¨m N¨m
2000 2001 2000 2001
1000 1200
A MÐt 30 28 2000 2100
B C¸i 50 55 5000 6000
C LÝt 20 21
50

51. 4.3. Ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè
tæng hîp
a. ChØ sè tæng hîp chØ tiªu chÊt l­îng
∑ p1q1 ∑ w1T
IP = Iw = 1
∑ p0q1 ∑ w0T1
∑ z1q1 ∑ N1D1
IZ = IN =
∑ z0q1 ∑ N0D1
51

52. 4.3. Ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè
tæng hîp
b. ChØ sè tæng hîp chØ tiªu sè l­îng
∑ q1p0 ∑T W
Iq = IT = 1 0
∑ q0p0 ∑ T0W0
∑ q1z0 ∑ D1N0
Iq = ID =
∑ q0z0 ∑ D0N0
52

53. * Chỉ số chung về mức tiêu thụ :
IM =I p * Iq =
∑q 1 p1
∑q 0 p0
53

54. VD1:
Loại Đơn Gía bán Lượng phòng
Phòng Vị (1000đ) đã bán
tính N¨m N¨m N¨m N¨m
2008 2009 2008 2009
Loại A Phòng 500 700 1500 1200
Loại B phòng= 1,36
Tính Ip 300 400 3000 2500
Gía cả chung các loại phòng kỳ nghiên cứu so
với kỳ gốc đạt 1,36 lần hay tăng 36% =>làm cho
doanh thu thuê phòng tăng 490.000
54

55. VD1:
Loại Đơn Gía bán Lượng phòng
Phòng Vị (1000đ) đã bán
tính N¨m N¨m N¨m N¨m
2008 2009 2008 2009
Loại 1 Phòng 500 700 1500 1200
Loại 2 phòngI = 300
Tính q 0,82 400 3000 2500
Lượng phòng các loại bán được kỳ nghiên cứu so
với kỳ gốc đạt .0,82 lần hay (- 18% ) => làm cho
doanh thu thuê phòng giảm 300.000
55

56. VD 2:
Tªn §¬n vÞ §¬n gi¸ (1000®) L­îng tiªu thô
s¶n tÝnh N¨m N¨m N¨m N¨m
phÈm 2000 2001 2000 2001
A Kg 5 6 10 13
B MÐt 40 50 20 25
C LÝt 10 12,2 5 5,5
56

57. VD3: DN X có tài liệu về doanh thu như sau:
Tính IP và IQ
Tên Doanh thu (triệu đồng) Chỉ số cá thể (%)
hàng
Năm 2009 Năm 2010 Về giá cả Về lượng
tiêu thụ
A 60 80 97.5 105
B 100 90 98.2 106.6
C 120 100 102.3 98.4
57