Bab 3

1. 1

2. 2
Hasil Pembelajaran
Menerangkan asas-asas pembentukan Tamadun
Melayu.
Menjelaskan kesinambungan antara Tamadun
Melayu dan Malaysia
Mengenal unsur-unsur Tamadun Melayu sebagai
dasar kebangsaan Malaysia

3. 3
Bahasa Melayu dan Islam
Dibentuk sekumpulan manusia Melayu
TAMADUN MELAYU

4. Asal usul penduduk Tanah Melayu
Bangsa Austronesia
Dari Yunan China
Paleolitik
Mesolitik
Neolitik
• Zaman
logam
gangsa
• Kedatangan
Melayu
Proto Kira-
kira 2500
B.C
• Zaman logam besi
• Kedatangan
Melayu Deutro
kira-kira 1500 B.C
• Menjadi nenek
moyang bangsa
Melayu kini
Zaman Logam
Zaman Batu
Zaman Logam
4

5. KONSEP MELAYU
Ras (genetik @ biologi)
• Iaitu sekumpulan manusia memiliki ciri
genetik yg sama & berasal dari Alam Melayu
Kebudayaan Melayu
• Pegangan dan amalan berteraskan agama
Islam dan adat resam masyarakat Melayu
Bahasa Melayu
• Bahasa yg dituturkan di seluruh kepulauan
Melayu

6. Konsep Alam
Melayu
• merangkumi kawasan
kepulauan yang merentasi
seluruh Asia Tenggara
sehingga sempadan
Australia.
•Melayu Diaspora seperti
Melayu Cape di Afrika
Selatan
6

7. Melayu dalam Perlembagaan
Dalam Perkara 160, Perlembagaan Malaysia,
Orang Melayu ditakrifkan sebagai:
1. Secara lazimnya berbahasa Melayu
2. mengamalkan adat istiadat Melayu, dan
3. Beragama Islam.
Pentakrifan di atas berkaitan dengan kaedah
menentukan warganegara Persekutuan Tanah
Melayu pada waktu penggubalan Perlembagaan
Persekutuan dan kemerdekaan
7

8. 8
Asas
Tamadun
Melayu
Raja
Ulama
Pembesar
Pedagang
& Petani
Susunan
masyarakat
yang
kompleks

9. Selepas Islam
• Sumatera:
• Perlak Samudera Pasai (840), Aceh
(1507 M), Minangkabau (1500)
• Semenanjung Tanah Melayu
• Melaka (1400-1511M), Johor-Riau-
Lingga (1673M), Patani di Selatan
Thailand (1500M)
• Borneo
• Kesultanan Melayu Brunei (1480),
Sambas (1580 M)
• Pulau Jawa
• Demak (1540M), Bantan (1572M),
Sunda Kelapa (1527), Mataram
(1586M)
• Indonesia Timur
• Makassar (1600M), Tarnate
(1490M), Sulu (1450M), Magindanao
(1490M
• Tanah Besar Asia Tenggara
• Champa, Indo-China.
Pra-Islam
Kerajaan berbentuk Agraria:
Antaranya:
• Funan
• Angkor
• Majapahit
Kerajaan berbentuk maritim:
• Funan (2M)
• Langkasuka (2M)
• Kedah (4 M)
• Perak (5M)
• Jambi/Melayu (6/7M)
• Srivijaya (7M)
• Surabaya (11M)
Kemunculan Pusat-Pusat Kerajaan
Melayu
9

10. 10
Asas Pembentukan Tamadun Melayu
Amalan bermesyuarah dalam kalangan masyarakat Melayu –
masyarakat desa
Masyarakat bangsawan dan istana, raja @ sultan – berkuasa mutlak
Perubahan teknologi – tempat tinggal dan pertanian tetap
Masyarakat Melayu dikatakan mula bertapak sejak 5,000 thn dahulu.
Kemunculan tamadun dan masyarakat Melayu berteraskan
penguasaan pertanian

11. 11
Asas Pembentukan Tamadun Melayu
Masyarakat Melayu boleh menyesuaikan nilai luar dgn nilai tempatan.
Pengaruh agama Hindu dan Buddha , Islam dan kuasa barat
Nilai-nilai luar turut mempengaruhi masyarakat Melayu .

12. Kemunculan Tamadun Melayu Hasil
Penguasaan Laluan Perdagangan
12
Kerajaan Melayu telah wujud 2500 tahun dahulu di Lembah Bujang, Kedah
dan Kuala Selinsing, Perak.
Bukti terdapat pelabuhan-pelabuhan yang mengendalikan perdagangan jarak
jauh
Dikuasai oleh pemimpim sesebuah kerajaan – petanda kewujudan susunan
masyarakat kompleks
Antara nilai dalam Tamadun Melayu –
i. kebolehan berinteraksi dengan masyarakat luar,
ii. bersifat terbuka,
iii. hormat undang-undang tempatan dan
iv. mengambil kira pandangan pihak lain.

13. Pembentukan Empayar Melayu Sebelum Islam
13
Penguasaan teknologi
maritim oleh masyarakat
Melayu menghasilkan
tamadun awal
Kerajaan Melayu awal –
pengaruh Hindu Buddha:
i. candi di Lembah Bujang,
ii. candi Borobodur di
Jogjakarta,
iii. Angkor Wat di Kemboja.
Dua empayar Melayu yang luas
– empayar Funan dan empayar Sri
Vijaya – menguasai laluan dagang
Kerajaan Melayu Langkasuka dan
Beruas di Tanah Melayu, Sri Vijaya
dicatat dlm catatan sejarah
sarjana India dan Cina
menggambarkan
ketinggian kesenian
tersendiri masyarakat
Melayu ketika itu

14. Tamadun Melayu Selepas Kedatangan Islam
Laluan
kedatangan
Islam ke Alam
Melayu
dari Arab & Parsi
ke
Laluan
perdagangan laut
India Laluan
perdagangan darat
China
Laluan
perdagangan
darat(Laluan
Sutera) sebelum
mengikuti lalauan
perdangan laut ke
kawasan Alam
Melayu
14

15. Kesan kedatangan Islam
15
Membentuk Tamadun
Melayu baru
Pusat keintelektualan dan persuratan Melayu.
Kesultanan
Melayu IslamKesultanan
Melayu Melaka
Acheh Pasai Perlak
Patani
Johor-
Riau-
Lingga

16. 16
Pusat keintelektualan dan persuratan Melayu.
Karya-
karya

17. 17
Kesan…
Wali Songo
Tokoh-tokoh Alim Ulama
Hamzah
Fansuri

18. 18
Pusat pengembangan ilmu dan agama Islam
Istana
Masjid
Ilmu dikembangkan kepada semua
peringkat masyarakat –
pemerintah, pembesar dan orang
awam

19. 19
Tamadun Melayu Islam – zaman kegemilangan
tamadun Melayu
Empayar Melaka – kemuncak
pencapaian tamadun Melayu
Islam diterima secara
menyeluruh dalam kalangan
orang Melayu
Pengaruh penggunaan bahasa Melayu yang meluas :
- Lingua franca, bahasa agama dan bahasa ilmu
Pelaksanaan undang-undang Islam dan adat spt
Hukum Kanun Melaka dan Undang-undang Laut
Melaka.

20. Pandangan
Semesta
Tamadun
Melayu
Akidah
Islam
Ketaatan
kepada
Sultan
Berpegang
kepada Adat
Memulia
kan
Orang
Tua
Mengutamakan
Kekeluargaan dan
Silaturahim
Saling
Menghormati
Meraikan
Tetamu
Bertimba
ng rasa
Berbudi
Bahasa &
Sopan Santun
Bermuafakat
Bergotong-
royong

21. Akidah
Islam
Orang Melayu berpegang pada akidah Islam
sebagai asas pandangan semestanya
Mementingkan keimanan dan ketakwaan
kepada Allah S.W.T
Pandangan semesta orang Melayu berunsur
tradisional disesuaikan dengan dasar-dasar
akidah Islam.
Mentaati segala yang disuruh dan
meninggalkan segala larangan Allah adalah
tuntutan imam
21

22. • Masyarakat Melayu sangat
menghormati pemimpin. Nilai-nilai ini
adalah nilai-nilai yang asas dalam
tamadun Melayu
• Institusi beraja adalah unsur tradisi
masyarakat Melayu.
• Ketaatan dan kesetiaan kepada
Sultan/Raja telah menjadi sebahagian
daripada budaya orangn Melayu sejak
zaman awal tamadun lagi
Ketaatan
kepada Sultan
dan
Menghormati
Pemimpin
22

23. Berpegang
teguh
kepada Adat
Resam
 Masyarakat Melayu berpegang teguh
kepada adat tradisi seperti yang dapat
dilihat dalam amalan hidup seharian
 Orang Melayu amat menjaga adat resam
termasuklah pantang larang dan adat
istiadat yang diwarisi dan diamalkan
turun-temurun
 Antara adat yang masih diamalkan
seperti adat istiadat menyambut
kelahiran, perkahwinan dan kematian.
23

24. Memulia-
kan orang
Tua
 Tamadun Melayu memberi keutamaan
kepada yang tua atau berusia.
 Nilai ini berkaitan dengan pemahaman masyarakat
Melayu bahawa orang yang lebih berusia
mempunyai lebih banyak pengalaman berbanding
dengan orang muda.
 Pengalaman adalah sesuatu yang
dipandang penting dalam masyarakat
Melayu.
24

25. Mengutamakan
Ikatan
Kekeluargaan
dan Hubungan
Silaturahim
Terbukti melalui gelaran dalam keluarga
seperti datuk, nenek, along, angah, pak cik, dan
makcik.
Aktiviti kenduri-kendara juga membuktikan
orang Melalu mementingkan hubungan
silaturrahim
Demikian juga dalam amalan ziarah-
menziarahi
25

26. Saling
menghormati
Tamadun Melayu tidak memandang rendah
kepada orang lain.
Mereka saing menghormati malahan seringkali
bersikap rendah diri
Penghormatan diberikan kepada orang lain
yang turut menghormati orang lain
Orang yang tidak membalas penghormatan
yang diberikan akan dipandang rendah
26

27. Meraikan
Tetamu
Meraikan tetamu adalah satu nilai yang
penting dalam masyarakat Melayu.
Mengikut ajaran Islam, tetamu membawa
rezeki kepada tuan rumah. Oleh yang
demikian, tetamu sentiasa dialu-alukan dan
diraikan dengan sebaik-baiknya .
Pepatah Melayu- “suami pulang kelaparan,
dagang lalu ditanakkan”
27

28. Bertimbang
rasa
Orang Melayu sentiasa mengutamakan
perasaan orang lain dalm pelbagai keadaan
Sikap ini menjadikan orang Melayu tidak
mementikang perasaan diri semata-mata.
28

29. Bersopan
santun,
Berbudi
Bahasa
 Bersopan santun dan berbudi bahasa adalah
sebahgian daripada nilai-nilai tamadun
Melayu yang dikaitkan dengan adab.
 Masyarakat Melayu menganggap
bahawa orang yang beradab sebagai
halus budi pekertinya manakala orang
yang tidak bersopan santun dan tidak
berbudi bahasa sebagai biadab dan
kasar.
29

30. Bermesyuarah/
Bermuafakat
 Ialah cara bagaimana masyarakat Melayu
cuba mencapai persetujuan ramai
 Golongan ramai diberi peluang untuk
menyuarakan pendapat mereka dan
persetujuan dicapai dengan mengambil
kira semua pendapat.
 Hal ini dibuktikan dengan peribahasa
Melayu yang berbunyi bulat air kerana
pembentung, bulat kata kerana
muafakat”.
30

31. Bergotong-
royong
 Salah satu daripada ciri Tamadun Melayu
adalah melakukan kerja pekerjaan secara
bergotong-royong.
 Nilai kerjasama ini merupakan sebahagian
daripada nilai kebudayaan Melayu yang
berteraskan kepentingan kehidupan secara
berkumpulan.
 Gotong-royong diamalkan dalam aktiviti
seperti kenduri-kendara, menanam dan
menuai padi, membersih rumah ibadat
dan tanah perkuburan.
31

32. Pencapaian Tamadun Melayu
Sebelum Islam
- Bentuk sastera lisan
dan hikayat
32
Persuratan
Cerita mitos –
Puteri Santubong
Cerita legenda –
Mahsuri
Cerita mergastua –
Sang Kancil
Ungkapan–
pantun, peribahasa,
gurindam, seloka
Selepas Islam
Sastera kitab–
Sharabul Ashiqin – Hamzah Fansuri
Sastera ketatanegaraan–
Tajul Salatin – Bukhari al-Jauhari
Historiografi–
Sulalatul Salatin– Tun Sri Lanag
Kitab-kitab perubatan–
Tayyib al-Ihsan fi Tibbil Insan – Wan
Ahmad Muhammad Zain al-Fatani
Astronomi–
Ilmu Falak– Syeikh Ahmad al-Fatani
Matematik–
Raudat al-Hussab fi A’mal al-Hisab –
Syeikh Ahmad Abdul Latif al-Khatib

33. Seni tari
 Zapin
 Mak Yong
 Inang
Kesenian
33
Seni Muzik
 Gamelan
 Cak Lempong
 Kompang
Seni Ukir dan Khat
 Mimbar masjid
 Ukiran kayu
 Ukiran tembaga
Seni Bela Diri/Persilatan
 Silat gayong
 Silat cekak
 Silat lincah
Seni Pertukangan
 Rumah
 Senjata
 Perahu
Seni Tenun, Sulaman dan Anyaman
 Songket
 Tekat
 Selendang
 Tikar
 Terendak
Seni Kulinari
 Acar buah
 Rendang
 Gulai
 Nasi – Dagang, Ulam,
Ambang, Kerabu

34. Sains dan
Teknologi
Teknologi Pertanian
Bajak & Sistem saliran air
Teknologi Alam Bina
Rumah kutai, rumah
panjang, kubah, masjid
Kampung Laut
Teknologi Tekstil dan warna
Mencanting batik & Mesin tenun
Sains Ukuran,
Timbangan dan
Sukatan
Ukuran – jengkal, hasta,
depa , relong
Timbangan – mayam,
saga
Sukat – ling, cupak,
gantang, koyan
Masa – pekan, purnama,
musim

35. Kesinambungan antara Tamadun Melayu dan
Tamadun Malaysia
Asas sistem
pemerintahan
Agama , Adat
Istiadat
Sistem
Perundangan
Peranan Bahasa
Melayu
• Tamadun Malaysia yang ada kini wujud hasil dari satu proses
sejarah yang berkesinambungan dan dapat dibuktikan melalui
pelbagai sumber sejarah Arkeologi.
• Jelas sekali paksi dan landasan utama yang menyumbang kepada
pembinaan dan pemantapan Tamadun Malaysia ialah tamadun
Melayu.
35

36. Asas
Sistem
Pemerin-
tahan
• Tamadun Melayu sebelum ini seperti Srivijaya,
Temasik, Kesultanan Melayu, Melaka Johor Riau-
Lingga membentuk sistem pemerintahan yang
tersendiri dan terbukti menjadi sebuah kerajaan
yang berjaya.
• Setiap kuasa Melayu tersebut diperintah oleh raja
atau Sultan yang mana akhirnya telah menyumbang
kepada sistem pemerintahan raja berpelembagaan
dalam Tamadun Malaysia hari ini.
• Sistem Raja berperlembagaan di negara ini Yang di-
Pertian Agong dan Majlis Raja-Raja Melayu menjadi
komponen penting dalam sistem pemerintahan
demokrasi berparlimen.
• Yang di-Pertuan Agong merupakan ketua utama
negara yang mengetuan tiga badan:
• Badan perundangan
• Badan pemerintahan
• Badan kehakiman.
36

37. Sistem Perundangan
• Sistem pentadbiran tamadun Melayu dahulu dikukuhkan lagi
dengan sistem perundangan tradisional yang berasaskan adat
Melayu dan hukum syariah.
• Melaka: Hukum Kanun Melaka dan Undang-Undang Laut
Melaka
• Johor: Undang-undang Johor (Undang-undang Tubuh
Negeri Johor, 1895)
• Pahang: Undang-Undang Pahang
• Kedah: Undang-Undang Kedah
• Perak: Undang-undang 99 Perak dan Undang-undang
Keturunan Daripada Turun Negeri Perak
• Terengganu: Perlembagaan Negeri Terengganu, 1911.
• Negeri Sembilan: Hukum adan dan Undang-undang adat.
• Sistem perundangan tradisional ini telah dilanjutkan kepada
politik Malaysia dalam perlembagaan Malaysia dan
Perlembagaan Negeri
37

38. Agama dan Adat istiadat
Melayu
• Berdasarkan sejarah, tamadun Melayu telah dimantapkan
oleh agama Islam di mana Islam dan adat Melayu telah
menjadi sturktur penting kemelayuan dan ketamadunan
Malaysia.
• Pengaruh tersebut berkekalan hingga kini di mana:
• Islam menjadi faktor dalam mendefinisikan Melayu
(Melayu sebagai yang mengamalkan adat istiada
Melayu, berbahasa Melayu dan beragama Islam.
• Islam menjadi agama Persekutuan Malaysia, dan setiap
raja atau sultan ialah ketua agama bagi setiap negeri
dalam Persekutuan Malaysia.
• Adat Melayu juga mempengaruhi cara berpakaian, jenis
pakaian, pengucapan dan tingkah laku.
38

39. Peranan Bahasa Melayu
• Sejarah Ketamadunan Melayu juga berkembang disebabkan
peranan bahasa Melayu pada waktu itu sebagai alat
penyebaran agama Islam.
• Peranan bahasa Melayu pada waktu itu yang dibantu
dengan huruf jawi menjadikan bahasa Melayu sebagai
bahasa dalam kitab-kitab agama dan bahasa karya sastera.
Bahkan bahasa yang digunakan olah para pendakwah pada
masa itu sebagai media komunikasi mereka.
• Hal ini menjadikan bahasa Melayu sebagai lingua franca
dalam kalangan pedagang.
• Bahasa Melayu telah berperanan sebagai bahasa persatuan
dan kesatuan Melayu pada waktu itu.
• Berdasarkan sejarah tersebut, Bahasa Melayu diangkat
sebagai bahasa Kebangsaan Malaysia
39

40. KESIMPULAN
• Tamadun Melayu muncul dengan kemunculan kerajaan-kerajaan
Melayu awal
• Kemunculan tamadun awal membantu atau memberi kesan positif
kepada pembinaan Tamadun Melayu
• Kerajaan Melayu awal lebih mantap setelah menerima Islam
• Islam telah banyak membawa perubahan corak pemikiran dan
sosiopolitik masyarakat Melayu
• Pembentukan kerajaan-kerajaan Melayu Islam sebagai zaman
kegemilangan Tamadun Melayu
40

41. Rujukan
41
Kementerian Pengajian Tinggi. (2009). Modul Pengajian Tamadun Islam dan Tamadun Asia.
Kuala Lumpur : Penerbit Universiti Malaya.
Ahmad Zaki Abd. Latiff (et.al). (2009). Tamadun Islam dan Tamadun Asia (TITAS). Shah
Alam: Oxford Fajar
Afifah Abu Yazid(et.al). (2012). Tamadun Islam dan Tamadun Asia. Petaling Jaya :Pearson