Açık ve Uzaktan Öğretimde Öğreten ve Öğrenen Rolleri
1. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE
ÖĞRETEN VE ÖĞRENEN ROLLERİ
EMİNE DEMİRCİ
SINIF ÖĞRETMENLİĞİ/2
DANIŞMAN:DOÇ.DR.AGAH TUĞRUL KORUCU
2. Açık ve Uzaktan Öğretimde Öğreten ve
Öğrenen Rolleri
• Öğreten ve öğrenen rolleri araştırma bulguları
kapsamında çarpıcı ilk nokta bağlantıcı ağlara
dayalı çevrimiçi öğrenme ortamlarında öğreten-
öğrenen rollerinin belirlenmesinde net sınırlar
olmadığı ve farklı rolleri karşılıklı olarak
paylaştıkları görülmüştür
3. • Siemens tarafından ifade edilen ‘‘…öğrenen
öğretendir , öğreten öğrenendir…’’ döngüsünü
doğrulamaktadır. Öğreten-öğrenen rollerinde
yaşanan karşılıklı değişimin sebebi çevrimiçi
öğrenme ortamlarında öğrenenlerin öz-yönetimli,
öz-yönelimli ortaklar olarak öğrenme sürecindeki
sorumluluğu üstlenmeleridir.
4. Bahçıvan
Denge bozucu
Kolaylaştırıcı
Nesne yapıcı
Ortam hazırlayıcı
Öğretim/Öğrenme tasarımcısı
Rehber
Sosyal yatıştırıcı
Tetikleyici
Toparlayıcı
Yol gösterici
Etkinleştirici
Bağlayıcı
Destekleyici
Eş kolaylaştırıcı
Gözlemci
Katkı sağlayıcı
Kuvvetlendirici
Öğrenme tasarımcısı
Öz düzenleyici
Öz kolaylaştırıcı
Üretici-tüketici
yaratıcı
• ÖĞRETEN VE ÖĞRENEN ROLLERİ
• ÖĞRETEN ÖĞRENEN
5. ÖĞRETEN ROLLERİ
• Açık ve uzaktan öğrenmede öğretmen, örgün
öğretimden daha kapsamlı rollere sahiptir.
Öğretmen öğreten olmaktan çok; öğrencinin kendi
kendine öğrenmesini sağlayabilmek için ortamı
düzenleyen, öğrencinin gerek gördüğünde soru
sorabileceği bir danışmandır.
6. • Etkinleştirici (activator): Öğreten ve/veya öğrenenlerin öğrenme
sürecine katılım gösteren paydaşlara bir gereksinim sağlayarak
öğrenme sürecinde aktif katılımcılar olarak öğrenmeye
başlamalarını sağlama, eski bilgilerin etkinleştirilerek yeni bilgi ile
ilişkilendirilmesini sağlama rolüdür.
• Kolaylaştırıcı (Facilitator): Bu rol öğretenin öğrenme sürecini
kolaylaştırması ile ilgilidir. Öğrenme sorumluluğunu alan
öğrenenlerin daha etkili bir şekilde öğrenme deneyimi
yaşayabilmesine yönelik öğreten tarafından yapılan etkinlikleri
içerir.
• Tetikleyici (trigger): Öğretenin öğrenenlerin üst düzey bilişsel
becerilerini sergileyebilmeleri için öğrenenleri düşünmeye
zorlayan, kışkırtıcı, tahrik edici sorularla, ifadelerle tartışma
konusu başlatmasıyla ilgili rolüdür.
7. • Bahçıvan (gardener): Bahçıvan rolü metaforik bir rol olup
öğretenin öğrenme ekolojisini, öğrenme ortamını ve öğrenenleri
tanıması ve öğrenme sürecini buna göre tasarımlamasıyla ilgilidir.
• Denge bozucu (destabilizer): Özellikle bağlantıcılık gibi doğrusal
olmayan öğrenme ortamlarında kullanılan roldür. Öğreten belirli
durumlarda öğrenenlerin belirsizliği kabullenmelerini sağlayarak
yaratıcı özgün fikirlerin ortaya çıkmasını sağlamakla sorumludur.
• Ortam hazırlayıcı (tone setter): Öğretenin sosyal öğrenme ortamını
hazırlama sürecinde üstlendiği roldür. Öğretenin kullandığı dilin
tonundan, sorulara cevap verirken takındığı üsluba kadar
sergilediği davranışlar bu rol ile ilgilidir.
Sosyal yatıştırıcı (social soother): Öğreten, öğrenenlerin kültürel,
inançsal veya algısal farklılıklarını göz önüne alarak öğrenme
ortamında bu farklılıkların yansımasını en aza indirgemekle
sorumludur.
8. • Toplayıcı (gatherer): Öğrenenler etrafında toplanabilecekleri bir
bağlantı noktasına ihtiyaç duyarlar. Öğretenin görevi öğrenenlerin
etrafında toplanıp, katkı sağlayıp geliştirebilecekleri bir başlangıç,
bağlantı noktasına ulaşabilmelerini sağlamaktır.
• Nesne yapıcı (thing maker): Öğretenin sergilemesi gereken
rollerden birisi de öğrenenlerin sahiplenebilecekleri, aidiyet
duyabilecekleri bir nesne oluşturmaktır. Oluşturulun bu nesne
genellikle somut değil; bilişsel, soyut bir nesnedir.
• Öğretim/öğrenme tasarımcısı (Instruction/learning designer):
Öğretenin ihtiyaç duyulan öğrenme deneyimlerine göre öğretim
veya öğrenme tasarımcısı olma rolüdür.
9. • Rehber (guide): Öğretenin öğrenenlerin öğrenme yolculuğunda
onlara yol göstermesi, öğrenme sorumluluğunu öğretenin alması
yerine öğrenenin üstlenmesi ve ihtiyaç duyduğunda öğretene
başvurmasıyla ilgili bir roldür.
• Yol gösterici (way finder): Öğreten farklı öğrenme seçeneklerini
öğrenenlere sunarak yol gösterici rolünü üstlenebilir. Bu rolü
üstlenen öğretenin amacı öğrenenlerin farklı deneyimleri
yaşayabilmesini sağlamaktır.
10. Berge’nin Çevrimiçi Öğreten Rollleri
PEDOGOJİK ROLLER
•Öğrencilerin demografik özelliklerine uygun iletişim
kurmalı
•Öğrencilere ulaşabilmek için mümkün olan tüm iletişim
kanallarını kullanmalı
•Eşzamanlı iletişim araçlarını da etkili kullanabilmeli
•Öğrencilere açık ve anlaşılır bir yol haritası sunabilmeli
•Öğrenci merkezli yaklaşımı ders içinde yansıtmalı
•Öğrenci merkezli öğrenme etkinliklerini kullanabilmeli
•Öğrencilere özdenetim duygusu altında araştırma ortamı
sunabilmeli
11. •Öğrenme türleriyle ilgili bilişsel süreçlerin farkında olmalı
•İşbirlikçi, aktif ve yansıtıcı öğrenmeyi desteklemeli
•Öğrencilerin bilgi ve becerileri nasıl kazandığını bilmeli
•Öğrencilerin yaşam becerileri kazanmalarına yardımcı
olmalı
•Öğretimi eleştirel olarak analiz edebilmeli
•Kişisel inançlarının farkında olarak gerektiğinde
değiştirebilmeli
•Çevrimiçi öğrenme ve öğretme işleminin bileşenlerini
anlayabilmeli
•Konu alanı bilgisini güncel tutar. (Öğrenmeye açıklık)
•Kişisel ve mesleki gelişimini organize edebilmeli
12. • SOSYAL ROLLER
•Ders içerisinde topluluk duygusu geliştirmeye yardımcı
olmalı
•Öğrenciler arası etkileşimi artırıcı etkinlikler (işbirliği,
grup çalışmaları vs.) düzenlemeli
•Kültürel farklılıkları minimize ederek ve ders içi insani
ilişkileri güçlendirmeli
•Oluşabilecek ders içi çatışmaları dostça çözebilmeli
•Öğrencileri destekleyici mesajlar gönderebilmeli
13. • TEKNİK ROLLER
•Temel düzeyde teknik sorunları çözebilmeli
•Mikrofon, kamera, kulaklık vb. cihazların çalışır durumda
olduğunu ders öncesi kontrol etmeli
•Yeni teknolojileri araştırabilmeli
•Uzaktan bir derste kullanılan teknolojilerde yetkin olabilmeli
•Uygun teknolojik kaynakları uzaktan eğitimde kullanabilmeli
•Öğrenciler üzerinde farklı teknolojik kaynakların bıraktığı
etkilerin farkına varabilmeli
•Basit ve özgün kaynaklar düzenleyebilmeli
•Fikri mülkiyet, medya ve kopyalama haklarına içerik
seçiminde dikkat etmeli.
14. • YÖNETİMSEL ROLLER
•Ders planlaması yapabilmeli
•Ders etkinliklerini takvimsel olarak ayarlayabilmeli
•Ders içi etkinliklere ayrılacak süreyi belirleyebilmeli
•Değerlendirme zamanlamasını belirleyebilmeli
•Haftalık gerçekleştirilecek aktivitelerin zaman aralığını
belirlemeli
•Derse katılan öğrencilere ders ile ilgili kuralları
hatırlatmalı
•Ders içinde dersle ilgisiz ifade veya soruları önleyebilmeli
•Etik kuralları ders içerisinde uygulayabilmeli
15. •Kurum misyonunu ve ilkelerini bilmeli
•Kurumsal istekler karşısında idari prosedürleri uygulamalı
•İhtiyaç halinde kurumsal destek mekanizmalarını
uygulayabilmeli
•Öğrencileri kurumsal sorular karşısında ilgili birimlere
yönlendirebilmeli
•Yasal, gizlilik ve etik konuları ve bunların etkileri
konusunda bilgi sahibi olmalı.
16.
17. ÖĞRENEN ROLLERİ
• Bağlayıcı (connector): Bağlayıcı rolü öğrenenlerin çevrimiçi
ortamlarda oluşan öğrenme topluluklarında öğrenenler arasında
bağlar oluşturarak üstlendikleri roldür. Bu rol aktif katılımı
gerektiren ve ağ içerisinde bilgi akışını artıran kritik bir roldür. Bu
rolü üstlenen öğrenenlerin sayısı ağın yapısını da belirlemektedir.
• Destekleyici (supporter): Destekleyici rolü sosyal bir öğrenme
ortamı olarak dijital ağlar üzerinde öğrenme topluluğunun
devamlılığının sağlanması, öğrenenlerin ağdan kopmamaları için
gerekli destek hizmetlerinin öğrenenler tarafından sağlanmasıyla
ilgili bir roldür.
• Eş-kolaylaştırıcı (co-facilitator): Eş-kolaylaştırıcı rolü öğrenenlerin
öğretenin kolaylaştırıcı rolünü üstlenmeleriyle ortaya çıkan bir
roldür. Bu rol bağlantıcı öğrenme ortamlarında öğrenme
sorumluluğunun paylaşılmasıyla da ilgilidir.
18. • Öz-kolaylaştırıcı (self-facilitator): Öz-kolaylaştırıcı rolü öğrenenin
otonomluğunu ve bağımsızlığını vurgulayan ve öğrenenin kendi öğrenme
sürecini kolaylaştırmasıyla ortaya çıkan roldür. Bu rol öğreten
sorumluluğun paylaşıldığı eş-kolaylaştırıcı rolünden farklıdır.
• Gözlemci (observer): Öğrenenlerin öğrenme içeriği üreterek aktif katılım
göstermeleri yerine bilişsel bir biçimde aktif katılımcılar olarak öğrenme
sürecinde yer aldıkları, öğrenenlerin diğer öğrenen davranışlarını ve
öğrenme etkinliklerini gözleyerek sergiledikleri roldür.
• Katkı sağlayıcı (contributer): Katkı sağlayıcı rolü, öğrenenlerin mevcut
öğrenme sürecine katkı sağlamaları, öğrenme sürecini desteklemeleriyle
ortaya çıkan bir roldür. Bir tartışmaya katılmaktan, oluşturulan bir
içeriğe dönüt vermeye kadar birçok etkinlik bu rol kapsamında
değerlendirilebilir.
19. • Kuvvetlendirici (amplifier): Bu rolü üstlenen öğrenenler kendi
etkinlikleri ile katkı sağlamaktan daha çok mevcut etkinliklere
yenilikçi ve yaratıcı bakış açıları sağlayarak, öğrenme deneyimini
zenginleştirmeyi hedeflerler.
• Öğrenme tasarımcısı (learning designer): Bağlantıcı öğrenme
ortamlarında yer alan öğrenenlerin karakteristik özelliklerinden
birisi de öğrenenlerin özyönelimli, öz-denetimli olmasıdır.
Öğrenenler bu özelliklerinin bir uzantısı olarak aynı zamanda kendi
oluşturdukları öğrenme içeriklerinin de tasarımcılarıdırlar.
• Öz-düzenleyici (self-regulator): Öz-düzenleyici rolü öğrenme
sürecinin düzenlenmesinde kontrolün öğrenenler tarafından ele
alınmasıyla ortaya çıkan roldür.
20. • Üretici-tüketici (producer-consumer): Bu rolü üstlenen
öğrenenlerin sayısı öğrenme topluluğu içerisinde ortaya çıkacak
öğrenme deneyiminin ve çeşitliliğinin de belirleyicisidir. Bu rolü
üstlenen öğrenenler aynı zamanda ağ yapısı içerisinde ortaya çıkan
ve sosyal ağ analizi ile hesaplanan ağ yoğunluğu ve karşılıklılık
değerlerini üretim ve tüketim yaparak, başka bir ifadeyle karşılıklı
etkileşime katkı yaparak artırır.
• Yaratıcı (creator/curator): Yaratıcı rolü, öğrenenlerin tamamen
özgün fikirler (create) veya mevcut fikirlerden özgün sentezler
(curate) oluşturmalarıyla ortaya çıkan roldür. Bu rolü üstlenen
öğrenenlerin sayısı öğrenme topluluğu içerisinde ortaya çıkacak
yaratıcı fikirlerin de belirleyicisi olmaktadır.
21. • Çevrimiçi öğrenme ortamlarında öğrenenlerin yaşamış oldukları
problemlerin en önemlisinden biri sosyal topluluk hissi
oluşturulamamasıdır. Bride ve Beers (2008) öğrenme grubu üyesi
ve kendi kendine öğrenen birey olmak üzere tanımlamışlardır.
ÖĞRENME GRUBU ÜYESİ: Öğrenenler çevrimiçi ortamda yer alan
öğrenme faaliyetlere katılmalı, öğrenen ve öğreten arasında
etkileşim olmalı ve tartışmalarda yer alınmalı.
KENDİ KENDİNE ÖĞRENEN BİREY: Öğrenenler eş zamanlı öğrenme ve
araştırma becerilerine sahip olmalı ve çevrimiçi eş zamansız
öğrenme araçlarını etkin bir şekilde kullanabilmeli.