Meetup

1. Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Datum
23/08/2018
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Auteur(s)
PilotTeam Sensorenregister

2. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
1 van 20
Inhoudsopgave
1 Inleiding ...............................................................................................................................................2
2 Sensoren..............................................................................................................................................3
2.1 Sensordefinitie ......................................................................................................................................3
2.2 Sensortypen..........................................................................................................................................3
2.3 Sensorgegevens ...................................................................................................................................4
3 Quadruple Helix...................................................................................................................................6
3.1 Burgers..................................................................................................................................................6
3.2 Bedrijven ...............................................................................................................................................7
3.3 Overheden en lokale overheden ...........................................................................................................8
4 Voortzetting webapplicatie.................................................................................................................9
4.1 Invulling viewer......................................................................................................................................9
4.1.1 Registratieattributen ............................................................................................................................10
4.1.2 Datakwaliteit........................................................................................................................................10
4.1.3 Sensortypen........................................................................................................................................11
4.2 Aanpassingen n.a.v. feedback ............................................................................................................12
4.2.1 Feedback gebruikers...........................................................................................................................12
4.2.2 Feedback projectteam.........................................................................................................................13
5 Binding en draagvlak........................................................................................................................15
5.1 Registratie...........................................................................................................................................15
5.1.1 Vrijwillig ...............................................................................................................................................15
5.1.2 Overgeidsinstrumenten .......................................................................................................................16
5.2 Awareness ..........................................................................................................................................16
6 Conclusie...........................................................................................................................................17
7 Bibliografie ........................................................................................................................................19
8 Bijlage I: Datamodel Sensorenregister............................................................................................20

3. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
2 van 20
1 Inleiding
Op dit moment gebeurt er een wildgroei van meetapparatuur in de publieke ruimte die voor verschillende
toepassingen wordt ingezet: luchtkwaliteit, passanten tellen, geluidmetingen, verkeer. Doordat de apparatuur
door verschillende partijen wordt geplaatst, ontbreekt er een overzicht van de sensoren, wat er gemeten
wordt, door wie, waarvoor het wordt gebruikt en waar de data heen gaan. Dit veroorzaakt ongerustheid in de
maatschappij, belemmert innovatie en doorontwikkeling van nuttige toepassingen en is inefficiënt vanuit het
infrastructuur oogpunt. In februari 2017 hebben wethouders Ollongren (Amsterdam) en Depla (Eindhoven)
een open brief gestuurd om aandacht te wekken aan de dillema’s en uitdagingen van de digitalisering van de
openbare ruimte. In de brief staan een aantal principes die opgesteld zijn gebaseerd op de ervaring die
Eindhoven en Amsterdam al hebben opgedaan1
. Een belangrijke aspect daarvan is transparantie en
bekendheid van meetapparatuur zoals sensoren die in de publieke ruimte door verschillende partijen worden
geplaatst. Om daar invulling aan te geven, hebben een aantal gemeenten in de afgelopen periode
geëxperimenteerd met het opstellen van een “sensorenregister”, een overzicht van meetapparatuur in de
publieke ruimte, waaronder een experiment van de gemeente Eindhoven in samenwerking met het Kadaster.
Een bèta-versie van een sensorregister is gemaakt door Gemeente Eindhoven en het Kadaster, met als doel:
 Transparantie van metingen en apparatuur in de publieke ruimte voor de bewoners en bezoekers,
met mogelijkheid om vragen te stellen / contact op te nemen met de partijen
 Stimuleren van samenwerking, innovatie en nieuwe oplossingen en kansen op basis van bestaande
mogelijkheden van de apparatuur en de metingen, voor ondernemers, bedrijven, kennisinstellingen
en overheidsinstanties
 Efficiëntie en beheersing van de digitale infrastructuur in de publieke ruimte voor de gemeente en
relevante instanties
Dit rapport dient ter bevordering van deze doelen en kan gebruikt worden bij vervolgstappen voor individuele
gemeenten die ook de behoefte hebben aan een sensorenregister, als ook gebruikt worden bij de
vervolgstappen op weg naar een landelijk sensorenregister. Het document is praktisch ingestoken en gestoeld
op de aanpak en uitwerkingen zoals gemaakt door de gemeente Eindhoven en het Kadaster.
Voor de totstandkoming van dit adviesrapport is er samengewerkt met de leden van het Pilotprojectteam
Sensorenregistratie:
Kadaster – Jene van der Heide (opdrachtgever), Magdalena Grus (projectleider), Erik van Beesten;
Gemeente Eindhoven - Olha Bondarenko (opdrachtgever), Marlou van Lubeek (projectleider), Rick Schager,
Tinus Kanters, Arno van der Most, en Waël Hamada.
1
https://vng.nl/files/vng/brieven/2018/20180502_ledenbrief_spelregels-voor-de-digitale-stad.pdf

4. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
3 van 20
2 Sensoren
Tijdens het project dook meerdere malen een simpel ogende doch verrassend lastig te beantwoorden vraag
op: wat is een sensor, en wat niet? In dit hoofdstuk wordt er kritisch naar de algemene standaarden gekeken,
en worden deze vergeleken om de beste te vinden. Hiernaast wordt er ook gekeken naar de SensorThings
API, een methode van het categoriseren en opslaan van sensorgegevens, en in welke mate deze aansluit bij
het Sensorenregistratieproject.
2.1 Sensordefinitie
De definitie van een sensor die door de gemeente Eindhoven en het Kadaster is gehanteerd bij de het maken
van de bèta-versie luidt: Een sensor is ‘een mechanisch zintuig met een vaste locatie ten opzichte van het
aardoppervlak in of gericht op, de openbare ruimte’.
2.2 Sensortypen
Er bestaat helaas geen algemeen geaccepteerde en gestandaardiseerde lijst van sensortypen. De meeste
bronnen die sensoren classificeren in typen, classificeren ze aan de hand van hun meetwaarden, zoals
temperatuur, licht, druk, elektrische lading, geluid of kracht (Electrical4U, 2018) (Postscapes, 2016). Voor de
algemene categorisatie van de sensoren in de alfaversie van de webapplicatie is gebruik gemaakt van vijf
categorieën die in meer of mindere mate afgeleid zijn van hetgeen de sensor observeert: camera, weer-,
luchtkwaliteits-, verkeers-, en watersensor. Deze categorieën waren voor het simpele doeleinde van het
proefformulier toereikend, maar zijn voor de uiteindelijke versie niet toereikend om iedere sensor te kunnen
registreren.
Binnen het Sensorenregistratieproject wordt al lang gebruik gemaakt van het informatiemodel geografie
(IMGeo). Deze standaard is ontwikkeld voor de Basisregistratie Grootschalige Topografie en wordt beheerd
door Geonovum in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Een sensor is
ook gedefinieerd als IMGeo-object, met daarin elf vastgestelde sensortypen. Deze zijn: (Geonovum, 2015)
Camera; Debietmeter; Hoogtedetectieapparaat; Detectielus; Weerstation; Flitser; Waterstandmeter;
Windmeter; Lichtcel; GMS-sensor; Radardetector.
Deze sensortypen zijn deels toegepast in de typeselectie in de alfaversie van de webapplicatie, maar dekken
in de praktijk onvoldoende de lading: er zijn ook overduidelijke afwezigen, zoals een CO2-sensor of een
bewegingssensor. Hierom is de IMGeo-standaard alleen niet genoeg om te hanteren als lijst van sensortypen.
Omdat er geen toereikende vaststaande lijst van sensortypen bestaat en zonder fatsoenlijke categorisatie van
sensortypen belemmerd zal zijn is er gekozen om de categorisering van de sensoren te benaderen vanuit het
doel van het register. Het uiteindelijke doel van het registreren van sensoren is voor de bevordering van de
ontwikkeling en ondersteuning van smart cities. In het paper Sensors and the Smart City worden vier
applicaties van sensoren in smart cities genoemd: (Berntzen, Johannessen, & Florea, 2016)
 Safety and security (Veiligheid en beveiliging);
 Energy monitoring and control (Energiemonitoring en –beheersing);
 Environmental protection (Milieubescherming);
 Health (Gezondheid).

5. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
4 van 20
Deze vier categorieën vormen samen de pijlers voor het
sensornetwerk van een smart city. Echter, voor de casus van het Sensorenregister is dit niet het hele verhaal:
álle sensoren in de openbare ruimte horen geregistreerd te worden, niet alleen sensoren gericht op de smart
city. Daarbij wordt de categorie Health beschreven als ondersteuning van de ouderen, maar dit gebeurt bijna
alleen in hun eigen huizen, en niet in de openbare ruimte, waardoor deze pijler voor dit register niet van
toepassing is. Ook de pijler Energy monitoring and control heeft weinig toepassing in de openbare ruimte,
omdat het meer gericht is op smart buildings dan op smart cities. Aan de andere kant ontbreken er ook twee
belangrijke onderwerpen: verkeerssensoren, gerelateerd aan filevorming, verkeersovertreders en kwaliteit van
de wegen; en de categorie Overig.
Advies:
De projectgroep adviseert aan de NEN Standaardisatie AdviesGroep Smart Cities (NEN-SAG SC) dan ook
om deze gestandaardiseerde lijst van sensortypen te ontwikkelen in samenhang en afstemming met
Geonovum (IMGEO) en OGC (Open Geospatial Consortium).
2.3 Sensorgegevens
Voor het invullen van het metadata-profiel voor de sensoren die in het register geregistreerd gaan worden, is
er in eerste instantie op basis van de gebruiksprofielen (use-case scenarios) een simpel proto-profiel
gemaakt, met daarin slechts enkele simpele waarden. Deze waren: Naam van eigenaar, E-mailadres van
eigenaar, Telefoonnummer van eigenaar, Naam van sensor, Sensorcategorie, Sensortype, en Omschrijving
van sensor. Hiernaast waren er ook twee binaire waarden: de een vroeg of de eigenaar particulier was of een
organisatie vertegenwoordigde, en de ander vroeg of de (particuliere) eigenaar zijn/haar naam publiek
beschikbaar wilde stellen. Dit proto-profiel werd gebruikt voor de alfaversie, en wordt nog steeds gebruikt in de
lokale versie. Echter, voor de bètaversie van de website is er verder gekeken, en is in eerste instantie in
overleg besloten om te kijken naar de mogelijkheden van de SensorThings API.
De relatie met SensorThingsAPI is onderzocht om te kijken of we het register zo konden opzetten dat het
makkelijk te koppelen zou zijn aan portalen die gebruik maken van deze API en mogelijk om een structuur te
hebben die we kunnen gebruiken als basis voor het metamodel van het register.
De SensorThings API is een OGC-standaard gericht op het standaardiseren van verbindingen tussen IoT-
sensorapparatuur. Het maakt onderscheid tussen een sensor, wat een (a) data stream heeft waaruit (b) live
data kan worden gewonnen, en (c) een Thing, dat kan staan voor enig en ieder fysiek of virtueel object dat
kan worden geïdentificeerd en geïntegreerd in een communicatienetwerk. (International Telecommunication
Union, 2012)

6. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
5 van 20
Figuur 1: Het SensorThings API datamodel. (Liang, Huang, & Khalafbeigi, 2016)
Omdat het Sensorenregistratieproject uiteraard ook te maken heeft met het Internet of Things, leek dit een
logische keuze. Echter, na analyse van de inhoud van de SensorThings API is gebleken dat sommige
onderdelen niet compatibel waren met het doel en de middelen van het Sensorenregistratieproject.
Een voorbeeld van een aspect waarover in overleg is besloten dat het niet goed aansluit bij de wensen voor
het beheer van het Sensorenregister is het feit dat de sensor niet centraal staat, maar de data stream. Het
SensorThings API is gericht om het interacteren met data, in plaats van de concrete registratie van de
metadata; dat aspect zit hierin ietwat verstopt.
Omdat het model van SensorThingsAPI een complexere structuur heeft dan nodig was voor de eerste
implementatie van het register is ervoor gekozen om de normalisatie die in het model van SensorThingsAPI
heeft plaatsgevonden (nog) niet over te nemen voor de implementatie in het register.
Advies:
De projectgroep adviseert om het metadata model nader uit te werken en te standaardiseren welke past aan
de SensorThings API. Dit zou ook de NEN SAG SC op kunnen pakken in samenwerking met Geonovum en
gemeenten (VNG Realisatie).

7. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
6 van 20
3 Quadruple Helix
Op 8 december 2017 is tijdens het evenement Innovation Friday bij het Kadasterkantoor De Brug in Apeldoorn
gewerkt aan de invulling van het Sensorenregistratieproject. Het kernonderdeel van de werkzaamheden van
die dag was het vaststellen van de belangen van verschillende gebruikers- en stakeholdersgroepen door
middel van het Quadruple Helix-model, hieronder weergegeven.
Figuur 2: Het Quadruple Helix-model. (Cohen & Blau, 2016)
Na de uitwerking en verwerking van de resultaten is gebleken dat de invloed van de Academia-helix te klein is
om mee te nemen, dus is er verder gegaan met een driedelig systeem van Citizens (burgers), Industry
(bedrijven), en Government (overheden). In dit hoofdstuk wordt teruggekeken naar de verwerkte definities van
de belangen van deze drie onderdelen, en in hoeverre deze in de huidige staat behartigd worden.
3.1 Burgers
Binnen de context van het Sensorenregister worden met Burgers de gebruikers van de viewer - of
andersoortige app in de toekomst - bedoeld: de mensen die over straat lopen en benieuwd zijn naar wat de
sensoren meten, en of hun privacy wordt geschonden. De belangen van de burgers zijn bij projectaanvang als
volgt gedefinieerd:
 Sensoren meten informatie over aspecten die het persoonlijk welzijn kunnen beïnvloeden, zoals
milieu. Hierdoor kan de burger grip krijgen op zijn eigen gezondheid.
 Is informatie en data van sensoren te koppelen aan eigen data, zoals smart watches of
gezondheidsapplicaties op smartphones? Deze combinaties kunnen bijvoorbeeld leiden tot meer
eigenschap en verbeterde zelfzorg.
 Het concept van “individuele relevantie”: er zijn sommige individuele burgers die meer belang hebben
bij een sensorenregister en sensordata dan anderen. Dit is lastiger te definiëren, maar wel belangrijk.
Een voorbeeld hiervan is het kunnen herkennen van hoge luchtvervuilingswaarden in de lucht van
een wijk waar de persoon een huis wil kopen: voor deze personen is dit zeer relevant.
 De burger wil inzicht krijgen in sensoren; wat ze meten, van wie ze zijn, en of ze zelf ook gemeten
worden.

8. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
7 van 20
De meeste belangen die genoemd worden, worden momenteel nog niet behartigd. Deze hebben namelijk
allemaal betrekking tot het gebruiken van de sensordata, terwijl tot nu toe het project zich voornamelijk
toespitste tot het verzamelen en tonen van metadata. Echter, het is de bedoeling dat de dataverstrekking in
een later stadium wordt toegevoegd aan de functionaliteiten van een sensorenregister, ofwel ingebouwd,
ofwel door een Linked Data-koppeling naar de databron. Binnen de huidige staat van het project is vooral
gefocust op het laatstgenoemde belang, het krijgen van inzicht. Dit is dan ook zo goed mogelijk vervuld.
Advies:
De projectgroep adviseert voor het vervolg om de (wijze tot) toegang tot de sensordata mee te nemen. Naar
verwachting zal hiervoor kennis en kunde omtrent een SensorSDI nodig zijn in de projectgroep en aansluiting
verkend moeten worden op reeds bestaande (netwerken van) platforms.
3.2 Bedrijven
Binnen de context van het Sensorenregister worden met Bedrijven de registranten bedoeld: de personen en
organisaties die sensoren in de openbare ruimte bezitten en de data van deze sensoren inzet voor diverse
doeleinden maar ook bedrijven die van de sensoren en infrastructuur gebruik van kunnen maken. De wensen
van de bedrijven zijn bij projectaanvang als volgt gedefinieerd:
 transparant zijn over waar sensoren zijn en wat ze doen.
 betrouwbare data van de sensoren kunnen krijgen.
 heldere instructies dan wel randvoorwaarden om sensoren te plaatsen, zodat de veiligheid van hun
investering gegarandeerd kan worden.
 sensordata gebruiken om nieuwe diensten en producten op de markt te krijgen.
 sensoren en/of sensordata te hergebruiken om kosten te besparen en geen eigen apparatuur hoeven
op te hangen.
Het eerstgenoemde belang is behartigd, want sensoreigenaren kunnen door middel van het
registratieformulier zo transparant zijn als ze willen. Het tweede en vierde belang is net als bij de burgers
afhankelijk van de dataverstrekking, wat nog niet geïmplementeerd is. Hierom is dit belang nog niet behartigd.
Voor het derde belang (heldere instructies en randvoorwaarden) moet er wet- en regelgeving komen. Voor het
in goede banen kunnen leiden van de plaatsing van sensoren, moet er overzicht komen, zodat
sensoreigenaren er vertrouwen in kunnen hebben dat hun investering veilig is, en dat hun datastroom continu
is.
Advies:
De projectgroep adviseert het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de VNG om de huidige wet- en
regelgeving tegen het licht te houden in de context van het plaatsen van meetapparatuur en bijvoorbeeld
gateways in de openbare ruimte. Inmiddels loopt dit in samenwerking met Pels-Rijcken.
De projectgroep adviseert het bedrijfsleven om vooral deel te gaan nemen aan de NEN SAG SC.

9. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
8 van 20
3.3 Overheden en lokale overheden
Binnen de context van het Sensorenregister worden met Overheden de beheerders bedoeld: de organen die
de registratiegegevens opslaan en beheren, en het registratieplatform en wellicht ook een viewer of app in de
lucht houden. De wensen van de overheden zijn bij projectaanvang als volgt gedefinieerd:
 De overheden willen wetgevende besluiten ondersteunen en motiveren.
 De overheden willen transparantie bieden aan particulieren over data eigendom en –locatie.
 De overheden willen handvatten aanreiken om met de data te kunnen werken.
 De overheden willen continue innovatie stimuleren.
 De overheden willen inspelen op de wensen van het publiek.
 De overheden willen up-to-date blijven met technologische ontwikkelingen, en deze aanmoedigen.
 De overheden nemen hun rol serieus in het borgen van de (digitale) veiligheid van burgers, als ook
inclusivitieit na te streven.
De meeste belangen van de overheden kunnen behartigd worden door het steunen van een initiatief als het
Sensorenregister, of door de invoering van bepaalde wet- en regelgeving waardoor innovatie en
samenwerking worden gestimuleerd. Het tweede belang wordt al behartigd, net als bij de sensoreigenaren.
Ieder gewenst niveau van transparantie kan worden toegepast in het registratiemodel.
Advies:
De projectgroep adviseert overheden de burger centraal te stellen bij het ontwikkelen van een
sensorenregister. Betrek ze vanaf het begin en informeer de massa, via open kanalen en (social) media.

10. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
9 van 20
4 Voortzetting webapplicatie
In dit hoofdstuk zullen de belangrijkste onderdelen van de voortzetting van de website en –applicatie worden
benoemd en besproken. Hierin wordt ook feedback meegenomen vanuit gebruikers en management.
4.1 Invulling viewer
Een van de belangrijkere onderdelen van de website is de sensorviewer: in de vorm van een kaart waarop alle
geregistreerde sensoren te zien zijn. Niet alleen geeft het de fysieke locatie weer van elke geregistreerde
sensor, maar als er op het bijbehorende icoontje wordt geklikt, wordt er basisinformatie weergegeven over
diezelfde sensor.
In de huidige versie van de pop-up ziet de lay-out er als volgt uit:
Sensortype: Categorie –actief/niet actief
Sensoreigenaar: Eigenaar
Omschrijving: Omschrijving
Laatst gewijzigd: DD/MM/JJJJ
Contact – Meer informatie
Na toetsing op straat bij voorbijgangers op het Stratumseind in Eindhoven bleek dat de belangrijkste vraag
“Wat doet de sensor?” is. Hierdoor kwam de terechte feedback om het sensortype/de sensorcategorie als
eerste te tonen.
De naam van de sensoreigenaar wordt vervangen door “Particuliere eigenaar” indien de eigenaar heeft
aangegeven dit te willen. Tevens om het ‘een gevoel van actualiteit’ te geven, wordt de registratiedatum
toegevoegd. Als laatste kwam er tevens vanuit het management de vraag of de huidige status van de sensor
– staat deze aan of uit – ook weergegeven. Dit wordt naast het sensortype weergegeven.
Hiernaast is er ook een kwestie met betrekking tot apparaten met meerdere sensoren. Momenteel, als er
meerdere sensoren op dezelfde locatie zitten, wordt het aantal van deze sensoren weergegeven. (Zie Figuur
5a) Vervolgens door in te zoemen worden meer sensoren op een locatie gepresenteerd (Zie Figuur 5b). De
blauwe kleur geef door dat de sensor actief is, grijs kleur informeert dat de sensor niet-actief is.
In de huidige code van de viewer wordt alle relevante data, dus alles wat in de pop-up komt of hier invloed op
heeft, opgehaald uit de database, en wordt er automatisch per sensor een pop-up gegenereerd op basis van
de doorgegeven coördinaten.

11. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
10 van 20
Figuur 3a aantal sensoren Figuur 3b actief en niet-actief sensoren
4.1.1 Registratieattributen
In het datamodel van het Sensorenregister, te zien in Bijlage I, zijn meerdere onderdelen genoemd die
momenteel in de bètaversie anders zijn ingevoerd dan in het datamodel wordt gespecificeerd. De
belangrijkste onderdelen die nog besproken moeten worden zijn de kwesties van datakwaliteit en de invulling
van de sensortypen.
4.1.2 Datakwaliteit
In het datamodel staat voor het attribuut “Kwaliteit” een simpele keuzelijst gedefinieerd, met opties als
Professioneel, Amateur, Wegwerp et cetera. Echter, logischerwijs gaat iedere sensoreigenaar er vanuit dat
zijn/haar sensor van hoge kwaliteit is. Zelfs als iemand erkent dat hij/zij een amateur is, kan het zo zijn dat de
kwaliteit van de data door externe factoren sterk beïnvloed kan worden. Hierom is de vraag: kunnen alle
sensoreigenaren worden vertrouwd om hun eigen datakwaliteit nauwkeurig in te schatten? Zo nee, hoe moet
datakwaliteit dan gecontroleerd worden?
Het concept van datakwaliteit is een veelomvattend onderwerp, met sterk uitgewerkte en beproefde theorieën
en best practices. Het is ook een integraal onderdeel van de uiteindelijke functionaliteiten van het
Sensorenregister, aangezien de kwaliteit en integriteit van de data van de geregistreerde sensoren uiteindelijk
de bruikbaarheid bepaalt van niet alleen de data, maar ook de collaboratieaspecten van het register zelf. Van
alle maatstaven die beschikbaar zijn, is het Data Quality Maturity Model het meest algemeen bekend en
geaccepteerd. (Loshin, 2010) Echter, dit model is minder relevant in dit geval, omdat het DQMM meer gericht
is op interne organisatorische data, ten opzichte van het model in het Sensorenregister, wat over externe en
niet-gerelateerde gegevens gaat. Hierom moet er verder worden gekeken dan de algemene standaard.
Bij veel organisaties die met data werken, is een zogenaamde data steward aangesteld. De rol van deze
functie is het vaststellen en waarborgen van de integriteit en bruikbaarheid van de data in de organisatie.
Hieronder valt ook de taak om de vereisten vast te stellen waaraan de inhoudelijke en metadata moet
voldoen, en om deze af te dwingen waar nodig. (Robertson, 2018) Ook bepaalt de data steward wat te doen
met onvolledige, afwijkende of foutieve databaserecords. (Jacob, 2016) Een Data Quality Checklist is uniek

12. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
11 van 20
voor elke organisatie, afhankelijk van de specifieke manieren
waarop de data gebruikt wordt. Echter, er zijn wel generieke onderwerpen te noemen waar aan gedacht kan
worden bij het meten van datakwaliteit, zoals:
 Beschikbaarheid;
 Bereikbaarheid;
 Bruikbaarheid;
 Gestructureerdheid;
 Betrouwbaarheid;
 Consistentie.
Voor het identificeren van datakwaliteit zijn bepaalde quality metrics nodig; meetwijzen waarmee de kwaliteit
kan worden gekwantificeerd. Een basisvoorbeeld hiervan is “aantal foutieve records”. Echter, omdat er vanaf
de sensoren live data komt, is zelfs dit voor sensoreigenaren lastig van tevoren in te schatten.
Het grootste probleem met het door de gebruiker in laten schatten van de kwaliteit van de sensordata, is het
idee van de slager die zijn eigen vlees keurt. De kwaliteit van data wordt vaak gedefinieerd als de fitness-for-
use, in hoeverre het kan voldoen aan de behoeften van de gebruikers van het systeem. (Cappiello,
Francalanci, & Pernici, 2004) Hierdoor kan het voorkomen dat sensoreigenaren een verkeerde inschatting
maakt van het begrip ‘datakwaliteit’ en een verkeerde invulling eraan geeft. Als wordt besloten om de
gebruiker inderdaad de datakwaliteit zelf aan te laten geven, dan moet op zijn minst helder aan de gebruiker
worden beschreven wat er wordt bedoeld met datakwaliteit, en welke vereisten en voorwaarden erbij horen.
Concluderend zijn er twee scenario’s mogelijk. In het ene scenario geeft de gebruiker nog altijd zelf aan wat
de kwaliteit van de data van de sensor die wordt geregistreerd is. In dit geval moet er heldere en
ondubbelzinnige tekst en uitleg komen, waardoor elke registrant begrijpt wat ermee wordt bedoeld. Tevens
moeten de opties waaruit de gebruiker kan kiezen net zo ondubbelzinnig zijn. In het tweede scenario wordt de
datakwaliteit na registratie bepaald door een data steward of een data quality assessment. Hierbij worden de
quality metrics gebruikt om een beeld te formuleren, en een oordeel te vellen. Dit kan bijvoorbeeld gedaan
worden door een cijfer van 1 tot 10, of een klassensysteem, bijvoorbeeld een A-klasse sensor, een B-klasse
sensor, enzovoorts. Ook dit oordeel moet volledig helder en ondubbelzinnig zijn.
Voor de huidige scope van het Sensorenregistratieproject is het beste om voor het eerste scenario te gaan.
Nu het register zich nog aan het ontwikkelen is, hangt er nog niet veel af van de datakwaliteit, en kan het
risico op incorrecte waardes (beperkt) veroorloofd worden. Dit houdt dus in dat er tekst en uitleg geschreven
dient te worden in het registratieformulier. Echter, zodra het Sensorregister grotere proporties begint aan te
nemen, is het wijs om een data steward in de arm te nemen, wiens taak het is om de integriteit van de data te
controleren en waarborgen. Die kan dan het beste de datakwaliteit objectief analyseren en beoordelen.
4.1.3 Sensortypen
De typen die werden gebruikt in de alfaversie waren grotendeels gebaseerd op de IMGeo-standaarden, met
enkele aanvullingen, zie sectie 2.2. De gedefinieerde sensorgroepen in het sensordiagram, Figuur 1, zijn
echter slechts enkele voorbeelden van sensortypen. Echter, dit is op geen enkele manier een volledige lijst. Er
zijn altijd soorten sensoren die hele specifieke toepassingen hebben, waardoor ze niet algemeen bekend zijn.

13. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
12 van 20
Deze zullen daardoor vaak onder de radar blijven, totdat iemand
een dergelijke sensor wil registreren, en erachter komt dat hij/zij de juiste keuze niet kan maken.
Een oplossing voor dit probleem is een relatief simpele: gebruik de keuzelijst als voorheen, maar voeg een
“Anders, namelijk:“-optie toe. Hierdoor kunnen de grootste groepen worden opgevangen door de beschikbare
keuzes, zonder dat de bijzondere gevallen tussen wal en schip terechtkomen. Echter, er moet dan wel een zo
volledig mogelijke keuzelijst zijn, misschien ook wel toegespitst op de algemene categorieën, en elke invulling
van de “Anders, namelijk:“-optie moet worden geanalyseerd en indien van toepassing toegevoegd aan de
relevante keuzelijst. Omdat het dan een keuzelijst is, kan het woord type ook gewoon gebruikt blijven worden,
omdat het in de meest gevallen geen vrije invoer zal zijn, waardoor er geen moeite zal zijn met het begrijpen
van de term.
Indien er toch voor wordt gekozen om een vrije invoer te gebruiken, moet de betekenis van het veld helder en
ondubbelzinnig worden uitgelegd aan de registranten. Een voorbeeld van de definitie die hiervoor gebruikt kan
worden, is: “De specifieke soort sensor, vaak afhankelijk van de meettypen of het doel. Denk hierbij aan een
windmeter, of een beveiligingscamera.”. Op deze manier, met voldoende verhelderende voorbeelden, kan een
duidelijker beeld worden geschetst van wat er wordt bedoeld met het veld kan een duidelijker beeld worden
geschetst van wat er wordt bedoeld met het attribuut “Type”. Het kan dan echter alsnog lastig zijn voor de
gebruikers om de juiste verwoording te kiezen, waardoor de problemen van de verminderde bruikbaarheid,
gestructureerdheid en consistentie van de data als geheel niet weg worden genomen. Hiervoor is de “Anders,
namelijk:“-optie beter.
4.2 Aanpassingen n.a.v. feedback
In deze sectie worden de feedbackpunten besproken die gegeven werden vanuit het publiek en vanuit het
team, gebaseerd op de bètaversie van de webapplicatie. Dit zijn de onderdelen die af waren of waarvoor het
plan al grotendeels klaarstond, maar die verbeterd kunnen worden.
4.2.1 Feedback gebruikers
Op maandag 23 april 2018 is er door twee leden van het Sensorregistratieproject een testcase uitgevoerd op
het Stratumseind in Eindhoven, het hart van de bruisende binnenstad. Mensen op de straat werden gevraagd
om de website en de bijbehorende onderdelen, zoals de stickers met de QR-codes, te beoordelen en om
feedback te geven. In deze sectie zal de feedback van de respondenten besproken worden.
Over het algemeen was de respons van het publiek positief. Er was voldoende animo, en een groot deel van
de ondervraagden vonden het weergeven van de sensoren in de openbare ruimte een goed idee. Echter, er
waren ook heldere feedbackpunten, voornamelijk op de presentatiewijze. In de huidige staat is het register
volledig en enkel toegespitst op Nederlandstalige gebruikers, maar in binnensteden van grote steden als
Eindhoven zijn er veel anderstaligen alsook toeristen. Ook deze gebruikers dienen op de een of andere
manier geïnformeerd worden.
Daarnaast was het grootste gedeelte van de feedback gericht op de QR-codefunctionaliteiten binnen het
register. Naar aanleiding van initiële exploraties en het onderzoek naar de mogelijkheden van QR-codes, is er

14. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
13 van 20
een plan ontwikkeld om stickers te maken voor elke sensor, met
daarop een QR-code die een link bevat naar de informatie over die sensor op de sensorpilot-website. Echter,
QR-codes zijn vaak nog ingewikkeld en onduidelijk voor veel mensen. Op veel smartphonemodellen zit de
QR-codelezer vaak verstopt in de Camera- of Galerij-applicatie, en verschijnt alleen als de foto gemaakt is.
Real-time QR-codescanners zitten bijna nooit ingebouwd. Hierdoor sluit de QR-code niet aan op de
belangrijkste doelgroep: mensen die minder verstand hebben van technische zaken, en hierdoor niet of
minder goed begrijpen wat sensoren zijn en wat ze doen. Sommige respondenten wisten niet eens wat een
QR-code überhaupt is.
Niet alleen de QR-code kreeg feedback, ook de sticker als geheel werd lang niet door iedereen als een goede
oplossing gezien. Het was groot, opzichtig, en omdat sensoren vaak op centrale locaties hangen, hingen de
stickers vaak in het fotobeeld van stadsgezichten en monumenten. Dit werd door enkele respondenten
aangegeven als vervelend. Hiernaast is er ook het praktische probleem van de stickers in het geval van
meerdere sensoren op dezelfde locatie. Vier of vijf stickers plakken aan dezelfde lantaarnpaal is rommelig en
onoverzichtelijk; het tegenovergestelde van wat het Sensorenregister probeert uit te dragen.
Door het samennemen van deze feedbackpunten is in samenwerking met de andere projectteamleden een
alternatieve oplossing gevonden: plaats fysieke borden aan de rand van sensorgebieden zoals binnensteden,
waarop mensen in meerdere talen worden geïnformeerd over de aanwezigheid van sensoren, en dat als ze
meer willen weten, dat ze gebruik kunnen maken van de website van het Sensorenregister. Op deze manier is
er een simpele en overzichtelijke manier van het informeren voor iedereen, zonder in de weg te zitten van
foto’s.
4.2.2 Feedback projectteam
Naar aanleiding van de succesvolle testcase met gebruikers zijn er door meerdere medewerkers van het
Kadaster en de Gemeente Eindhoven die betrokken zijn bij het project enkele lijsten met feedbackpunten
opgesteld. In deze sectie worden de feedbackpunten die nog niet eerder genoemd zijn, besproken.
Belangrijke punten die genoemd zijn, zijn als volgt:
4.2.2.1 Transparantie vs privacy
Een punt dat veel genoemd is, is de transparantie van verschillende onderdelen van het contactproces. Dit
proces is opzettelijk zo ontworpen dat de persoon die contact verzoekt de daadwerkelijke contactgegevens
van de sensoreigenaar niet te zien krijgt. Dit is gedaan om mogelijkheden tot spam te voorkomen. Aan de
sensoreigenaar wordt een gestandaardiseerd e-mailbericht gestuurd, met daarin het e-mailadres dat de
verzoeker heeft ingevuld. Het is dan aan de sensoreigenaar om op dit contactverzoek in te gaan. Echter, de
terechte vraag is hier dan: hoe weet de verzoeker dat zijn bericht is aangekomen? Hoe weet de verzoeker met
wie hij/zij communiceert? En wat gebeurt er als de eigenaar niet reageert?
De volgende discussie punt focust op privacy vs transparancy. Moeten personen en/of organisaties die
metingen willen doen in de openbare ruimte zich aan het publiek bekendmaken?

15. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
14 van 20
4.2.2.2 Overige feedbackpunten
Opties om in te vullen
In de huidige versie van het registratieformulier hebben registranten van organisaties veel meer opties om in
te vullen, ten opzichte van particuliere sensoreigenaren. Dit is in overleg gedaan, om de mogelijk minder
technisch bekende particulieren niet af te schrikken met te veel technische opties. Echter, het is beter om
deze opties ook aan particulieren te geven. De beste manier om dit te bereiken zal waarschijnlijk zijn door een
knop “Geavanceerd…” waar, als men erop klikt, de rest van de opties door verschijnen. Dit kan indien
wenselijk ook bij de organisaties geïmplementeerd worden.
Goedkeuren en verifiëren van registratiegegevens
Het goedkeuren en verifiëren van registratiegegevens gebeurt momenteel niet, maar is ook genoemd als
eventueel wenselijk. Op deze manier kunnen foutieve of onvolledige registraties worden opgevangen, en kan
gecontroleerd worden of de registrant is wie hij/zij zegt te zijn. Aangezien er vraag is naar deze functies, is het
aan te raden om een onderzoek in te stellen naar de mogelijkheden op dit vlak.
Actief houden van de locatie
Op het moment dat er op een link wordt geklikt in de viewer, en er daarna door middel van de knop Vorige
terug wordt gegaan naar de viewer, dan wordt de gebruiker niet teruggebracht naar waar hij/zij was gebleven,
maar terug naar de beginpositie. Het actief houden van de locatie op de kaart kan worden bereikt door
bijvoorbeeld cookies of het aanmaken van een sessie. Allebei deze opties hebben echter duidelijke nadelen:
voor cookies is expliciete toestemming vereist, en een sessie betekent dat er maar één venster actief mag
zijn. Dit onderwerp kan het beste besproken worden in een document of een vergadering, waarin de voor- en
nadelen naast elkaar worden gelegd.
Meertalig sensoren registreren
Als iemand heel veel sensoren heeft om te registreren, dan is het logischerwijs wenselijk om een
automatische registratiewijze beschikbaar te stellen voor bijvoorbeeld Excel-spreadsheets of CSV-bestanden.
Het is dan handig dat het datamodel ergens te downloaden is, om problemen te voorkomen. Echter, voor het
invoeren van dergelijke bestanden is een nieuwe registratiemethode benodigd, wat een grote en ingewikkelde
implementatie zal zijn. Als een andere mogelijkheid: in het geval dat de sensoreigenaar een (data)platform
heeft, kan de informatie er automatisch uit gehaald worden (bv. middels een speciale module) om vervolgens
een (near)real-time verbinding te leggen die bijvoorbeeld ook de aan / uit status kan weergeven.
Advies:
De projectgroep adviseert voor de vervolgstappen nadere aandacht en technische en organisatorische keuzes
op de gebieden: wijze van beoordeling en communiceren van datakwaliteit; discussie/debat voeren over
verhouding transparantie en privacy; inregelen continue feedback door eindgebruikers; bulk-registratie van
sensoren; intuïtieve functionaliteit.

16. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
15 van 20
5 Binding en draagvlak
Het Sensorenregister is gebaseerd op de aanname dat sensoreigenaren en het grote publiek (burgers)
behoefte hebben aan een register, dat organisaties het goed vinden dat hun gegevens publiek worden
getoond, en dat gebruikers zullen weten wat het register is en waar ze het kunnen vinden. In dit hoofdstuk
worden deze drie aannames beschreven en getoetst, en wordt er gekeken naar hoe deze onderwerpen het
beste kunnen worden aangepakt.
5.1 Registratie
Aan de basis van het Sensorenregister staat het idee dat sensoreigenaren hun sensoren willen (of wellicht
moeten) registreren. Echter, het is mogelijk dat er belangrijke sensoreigenaren zijn, grote organisaties met
veel sensoren in de openbare ruimte bijvoorbeeld, die in de eerste instantie weigeren mee te werken. Dit kan
het doel van het register – het informeren van het publiek over sensoren in de openbare ruimte – schaden,
omdat de informatie over een grote groep sensoren ontbreekt. Hoe zorgt men ervoor dat aarzelende of
onwillige sensoreigenaren toch instemmen met het registreren van hun sensoren?
5.1.1 Vrijwillig
Als men het standpunt van iemand anders wil veranderen, moet deze persoon de andere overtuigen van wat
het de eigenaar oplevert, in praktisch nut of in een andere wijze. Een beproefde en betrouwbare methode van
het overtuigen of beïnvloeden van iemand, is door hen te laten realiseren wat er voor hen mee te halen valt.
Deze methode is al decennia lang een welbekend feit (Carnegie, 1936) en kan ook in dit geval worden
toegepast.
Samenwerking
Bij de inceptie van het project werd als een van de doelen genoemd dat door middel van het Sensorenregister
sensoreigenaren bij elkaar kunnen komen, hun data kunnen uitwisselen en combineren, en zo samen kunnen
werken. Dit is een enorm sterk argument voor het registreren van sensoren: voor bedrijven kan het betekenen
dat er meer omzet uit data kan worden gehaald, omdat de data actief wordt gebruikt en gekoppeld zonder
extra kosten, en voor non-profitorganisaties betekent het een hogere mate van innovatie en goodwill, immers
een organisatie die innoveert en teruggeeft aan de samenleving ontwikkelt een beter imago. (Moser &
Nicholas, 2013) (Sukernik, 2015)
Promoten
Als dit onvoldoende blijkt te zijn om bepaalde bedrijven over te halen, kan worden getracht om op een andere
manier te werk te gaan, bijvoorbeeld door het geven van presentaties, masterclasses of workshops. Op deze
manier kunnen vertegenwoordigers van bedrijven bekend raken met de concepten, en zelf de voordelen
ervaren van het Sensorenregister. Hierdoor zal de registratiekans vergroot worden.
Slechte imago
Als organisaties weigeren hun sensoren te registreren, moet er wellicht gedacht worden aan placeholders
(bijv.van de gemeente), die aangeven dat hier inderdaad een sensor hangt, maar dat de sensoreigenaar
weigert informatie af te staan. Als voldoende mensen hier een probleem mee hebben of een klacht indienen,

17. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
16 van 20
kan dit als argument worden aangedragen bij de halsstarrige organisatie, waardoor deze misschien toch
alsnog overstag gaat.
5.1.2 Overgeidsinstrumenten
Vanuit het overheidsperspectief zijn er verschillende instrumenten beschikbaar om de inrichting van de
openbare ruimte te beheren zoals: vergunning stelsel, registratieplicht, handhaving. Voor dit project waren
deze instrumenten in principe buiten de scope maar deze mogelijkheden zijn zeker onderzoek waard. Zie
advies paragraaf 3.2.
5.2 Awareness
Zodra het Sensorenregister actief en werkend is, moet het publiek op de hoogte gebracht worden van het
bestaan ervan. Immers, een product heeft geen nut als niemand er gebruik van maakt. Aangezien een van de
kerndoelen van het Sensorenregister is om awareness te creëren van het bestaan, de werking en de functie
van sensoren, is het ook belangrijk om awareness te creëren van het bestaan van het Sensorenregister zelf.
Hoe kan dit het beste worden aangepakt?
De methode van het plakken van stickers met QR-codes bij sensoren is, zoals
beschreven in 3.2.1, voor de meeste gebruikers te gecompliceerd. Hierom
werd in deze sectie ook aandacht besteed aan hoe het awareness-vraagstuk
kan worden opgepakt zonder stickers, wat heeft geleid tot de oplossing van de
fysieke borden bij de ingangen van een belangrijk sensorgebied. Op deze
borden staat informatie over de sensoren en de website in Nederlands en
Engels, zodat mensen weten dat er sensoren hangen, en dat ze op de website
meer informatie kunnen vinden. Echter is ook awareness op straat nodig. Dan
kan gedacht worden aan het ontwikkelen van apps die je actief informeren over
de aanwezigheid van sensoren. Waarbij aangetekend dat je eigen smart phone
ook meerdere sensoren bevat die ook werken wanneer je je in de publieke
ruimte begeeft.
Advies:
De projectgroep adviseert voor de vervolgstappen om actief organisaties met veel sensoren te betrekken en
deze te registreren. Dit levert massa op en vergroot de kans dat andere organsiaties ook hun sensoren willen
registreren. Dit naast wellicht de verplichting om sensoren te registreren (advies par. 3.2). Daarnaast is nader
onderzoek nodig hoe mensen ter plekke geïnformeerd kunnen worden over de aanwezigheid van sensoren.
Een algemene campagne en publicaties in de media om het bewustzijn van de digitale laag in de openbare
ruimte bloot te vergroten kan hierbij helpen.

18. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
17 van 20
6 Conclusie
Het Sensorenregister vertegenwoordigt een belangrijke trend in de moderne samenleving: de vraag naar
publiek beschikbare gegevens over de leefomgeving. Het gebrek aan een gecentraliseerde, landelijke
verzameling van alle bronnen van deze data belemmert de moderne mens in zijn beslissingsvaardigheid.
Het huidige voorstel van het Sensorenregister is een sterk begin, maar het dekt nog niet de volledige lading.
Dit rapport functioneert hierom als een wegwijzer naar de volgende stappen.
Binnen de context van het Sensorenregister is de beste definitie van het woord ‘sensor’ “een mechanisch
zintuig met een vaststaande locatie in of gericht op de openbare ruimte”. Deze betekenis omvat het beste
welke sensoren mee moeten worden genomen. Voor het behartigen van de belangen van de gebruikers van
sensordata, is het belangrijk dat er een heldere categorisatie en dataindeling komt. Hiervoor kan bijvoorbeeld
gebruik gemaakt worden van de drie hoofdcategorieën Veiligheid en Beveiliging, Weer en Milieu, en Verkeer
en Transport, alsook het vastgestelde datamodel, zoals te zien in Bijlage I.
Het verder uitbouwen van de webapplicatie is dan ook cruciaal. De huidige staat zoals te zien op
sensorpilot.nl is goed ter illustratie van de concepten, maar staat nog duidelijk in de kinderschoenen. Welke
onderdelen nog nodig zijn, zijn bijvoorbeeld een uitstalling van alle geregistreerde gegevens van een
bepaalde sensor, een mogelijkheid tot het wijzigen van geregistreerde gegevens, het kunnen controleren van
datakwaliteit, en een optie om snel en efficiënt groepen van sensoren te registreren. Verder zijn er ook
aanpassingen en optimalisaties die gemaakt dienen te worden in bijvoorbeeld de pop-up in de viewer, de
keuzelijst van de sensortypen, de locatiepicker, het contactproces, en de kaarticonen.
Een register van sensoren is weinig waard zonder sensoren om te registreren. Hierom is het belangrijk dat
sensoreigenaren een reden hebben om hun sensoren te registreren. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden
aan de belofte van samenwerking ten behoeve van innovatie, het geven van workshops en masterclasses, of
het aanspreken van het publieke imago. Voor het pacificeren van tegenstand, moet ook de optie worden
gegeven om bepaalde geregistreerde gegevens te kunnen verwijderen. Nader onderzoek is nodig hoe
mensen op straat het beste geïnformeerd kunnen worden (borden / apps / ...). Voorlopig lijken borden in
belangrijke sensorgebieden, zoals binnensteden, te volstaan.
Bovendien een soepel en duidelijk proces met waar mogelijk automatisering en voorkomen van handmatig
werk ook cruciaal is. Goede classificatie en duidelijke instructies spelen hier ook een belangrijke rol.
Reflecterend op de belangen van de betrokken partijen is duidelijk te zien dat hoewel er al veel werk is verzet,
er nog veel gedaan moet worden voordat alle belangen zijn behartigd. Nadat het huidige metadata-
registratieplatform volledig is uitgewerkt, moet er verdergegaan worden met het koppelen van de gemeten
gegevens. Op deze manier kunnen innovatieve organisaties sneller en beter samenwerken, kunnen slimme
burgers de data gebruiken ter bevordering van hun beslissingsvaardigheid, en kunnen de overheden
doorgaan met het promoten van innovatie en de uitrol van de ontwikkeling van slimme steden.
Het Sensorenregister is een intrinsiek onderdeel van de samenleving van morgen. Als de ontwikkeling van
smart cities gestaag doorgaat, wordt een Sensorenregister steeds groter en belangrijker. Op den duur kan het

19. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
18 van 20
zelfs zo groot worden, dat het kan worden geïntegreerd als een
Basisregistratie Sensoren. Er wordt vandaag gewerkt voor het behalen van de doelen van morgen, en zo kan
ook het Sensorenregister aan de wereld van morgen een belangrijke bijdrage leveren.

20. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
19 van 20
7 Bibliografie
Agafonkin, V. (2017). Markers With Custom Icons. Opgehaald van Leaflet:
https://leafletjs.com/examples/custom-icons/
Berntzen, L., Johannessen, M. R., & Florea, A. (2016). Sensors and the Smart City. SMART 2016 (pp. 31-36).
Valencia: IARIA XPS Press.
Cappiello, C., Francalanci, C., & Pernici, B. (2004). Data quality assessment from the user’s perspective.
International Workshop on Information Quality in Information Systems (pp. 68-73). Parijs: ACM.
Carnegie, D. (1936). How To Make Friends and Influence People. New York: Simon & Schuster, Inc.
Cohen, O., & Blau, Y. (2016). Open Innovation - Going on a Roll. Opgehaald van Innovation Israel:
http://innovationisrael.mag.calltext.co.il/article/41/435
Electrical4U. (2018, Maart 5). Sensor | Types of Sensor. Opgehaald van electrical4u.com:
https://www.electrical4u.com/sensor-types-of-sensor/
Geonovum. (2015). Sensor. Opgehaald van Objectenhandboek BGT | IMGeo:
http://imgeo.geostandaarden.nl/def/imgeo-object/sensor
International Telecommunication Union. (2012). Overview of the Internet of things. Genève: International
Telecommunication Union.
Jacob, S. (2016). What is Data Quality and How Do You Measure It for Best Results? Opgehaald van
Kissmetrics: https://blog.kissmetrics.com/data-quality/
Liang, S., Huang, C.-Y., & Khalafbeigi, T. (2016, Juli 26). OGC SensorThings API Part 1: Sensing. Opgehaald
van Open Geospatial Consortium: http://docs.opengeospatial.org/is/15-078r6/15-078r6.html
Loshin, D. (2010). The Practitioner's Guide to Data Quality Improvement. Amsterdam: Elsevier Science &
Technology. Opgehaald van http://dataqualitybook.com/kii-content/Practitioners-Guide-to-Data-
Quality.pdf
Moser, P., & Nicholas, T. (2013, September). Prizes, Publicity and Patents: Non-Monetary Awards as a
Mechanism to Encourage Innovation. The Journal of Industrial Economics, 763-788.
Postscapes. (2016, Februari 11). IoT Sensors and Actuators. Opgehaald van Postscapes:
https://www.postscapes.com/trackers/video/the-internet-of-things-and-sensors-and-actuators/
Robertson, M. (2018, Januari 29). How do I test my data quality? Opgehaald van Experian Data Quality:
https://www.edq.com/blog/how-do-i-test-my-data-quality/
Sukernik, L. (2015, Mei 19). Goodwill and Innovation. Opgehaald van Larry Sukernik:
http://larrysukernik.com/blog/2015/5/19/goodwill
van Bork, G. J., Struik, H., Verkruijsse, P. J., & Vis, G. J. (2002). Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek.
Den Haag: Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren. Opgehaald van
http://www.dbnl.org/tekst/bork001lett01_01/bork001lett01_01_0021.php
Van Dale Uitgevers BV. (2018). Betekenis 'sensor'. Opgehaald van Van Dale Gratis Woordenboek:
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/sensor

21. Datum
23/08/2018Fout! Verwijzingsbron niet
gevonden.
Titel
Adviesrapport ‘Op weg naar een sensorenregister’
Versie
0.91Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Blad
20 van 20
8 Bijlage I: Datamodel Sensorenregister
Veld-ID Eigenschap Inhoud
1 Waar staat de sensor Geometrisch xy-punt (lat, lon)
2 Object waar sensor aan vast zit IMGeo ID
3 Waarnemingsgebied Geometrisch vlak
S1 Sensor-ID Auto-increment
4 Sensoromschrijving string
5 Eigenaar Naam eigenaar/organisatie
Site met informatie eigenaar
E-mail (contactpersoon) eigenaar
6 Beheerder Naam contactpersoon beheerder
Site met informatie beheerder
E-mail contactpersoon beheerder
7 Contactpersoon data Naam contactpersoon data
Site met informatie data
E-mail contactpersoon data
8 Vindplaats data Link naar locatie met meer info (bijv. website
met toelichting/contactgegevens)
9 API
10 Indicatie data toegankelijkheid open, gesloten of gedeeltelijk open
URL open data portaal
11 Sensor actief Ja/nee
12 kwaliteit simpele keuzelijst, bijv. professioneel,
amateur, wegwerp..
13 Uiterlijk Rasterbeeld
13a Beschrijving Standaarddocumentatie
14 Sensorfabrikant lijst met…
15 Sensormodel lijst met…
16 Sensortype lijst met…
17 Wat wordt gemeten? Lijst met meettypen (bijv. luchtkwaliteit,
geluidsniveau, aantallen mensen/ voertuigen)
18 Doel =waarom? Vrije tekst, lijst met thema's/keywords
19 Doelomschrijving string