Σενάριο διδασκαλίας Πολιτική Παιδεία, Β' Λυκείου

1. Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΉ ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ
(ΣΕΛ. 66-68)
Πολιτική Παιδεία, Β’ Λυκείου
Κριπαροπούλου Αντιγόνη

2. Η δικαστική εξουσία αποτελεί μία από τις τρεις εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική,
δικαστική) κάθε δημοκρατικού κράτους.
Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης εγγυάται την αρχή του Κράτους Δικαίου καθώς
και την ομαλή εφαρμογή του δικαίου κατά τρόπο αμερόληπτο, δίκαιο, έντιμο και
αποτελεσματικό.
Οι πολίτες, εφόσον, προσφεύγουν στην δικαιοσύνη δεν χρησιμοποιούν την
αυτοδικία και τα κρατικά όργανα δεν κάνουν κατάχρηση εξουσίας, εφόσον,
γνωρίζουν ότι θα τιμωρηθούν.

3. H δικαιοσύνη απονέμεται
από δικαστήρια
συγκροτούμενα από
τακτικούς δικαστές, που
απολαμβάνουν
λειτουργική και
προσωπική ανεξαρτησία.
Oι δικαστές κατά την
άσκηση των καθηκόντων
τους υπόκεινται μόνο στο
Σύνταγμα και στους
νόμους και σε καμία
περίπτωση δεν
υποχρεούνται να
συμμορφώνονται με
διατάξεις που έχουν τεθεί
κατά κατάλυση του
Συντάγματος.
Η διοίκηση έχει
υποχρέωση να
συμμορφώνεται προς τις
δικαστικές αποφάσεις.
Η παράβαση της
υποχρέωσης αυτής γεννά
ευθύνη για κάθε αρμόδιο
όργανο.

4. Τα δικαστήρια ανάλογα με τις υποθέσεις που δικάζουν
διακρίνονται:

5. Διοικητικά
Αποτελούν τον κλάδο της
δικαιοσύνης που είναι
επιφορτισμένος με τον
δικαστικό έλεγχο των
πράξεων και παραλείψεων
της διοίκησης.
Όταν ένας πολίτης θίγεται
από μια πράξη της
διοίκησης, μπορεί να
προσφύγει στα διοικητικά
δικαστήρια (πρωτοδικείο,
εφετείο και Συμβούλιο της
Επικρατείας).
Το Συμβούλιο της
Επικρατείας (ΣτΕ) είναι το
Ανώτατο Διοικητικό
Δικαστήριο ελέγχου της
νομιμότητας των
διοικητικών πράξεων και
έχει καταξιωθεί ως ο
ισχυρός προστάτης τόσο
του πολίτη όσο και του
Δημοσίου.

6. Το Ελεγκτικό Συνέδριο
είναι ένα από τα τρία
ανώτατα δικαστήρια της
Ελλάδας (μαζί με τον Άρειο
Πάγο και το Συμβούλιο της
Επικρατείας).
Ταυτόχρονα έχει και
διοικητικές αρμοδιότητες.
Αποστολή του είναι ο
έλεγχος των δαπανών του
κράτους, τόσο του
Δημοσίου, όσο και των
ΟΤΑ.
Αρμοδιότητά του επίσης
είναι ο καταλογισμός των
"δημοσίων υπολόγων"
(έλεγχος και απόδοση
ευθύνης σε διαχειριστές
του Δημοσίου), ενώ έχει
δικαστικές αρμοδιότητες
και σε ορισμένες
μισθολογικές υποθέσεις
δημοσίων υπαλλήλων.

7. Πολιτικά
Είναι τα δικαστήρια
(ειρηνοδικείο,
πρωτοδικείο, εφετείο,
Άρειος Πάγος) τα
οποία είναι αρμόδια
για την επίλυση
ιδιωτικών διαφορών
(π.χ. διαζύγια,
κληρονομικά), για την
εκδίκαση δηλαδή
διαφορών μεταξύ
ιδιωτών.

8. Ποινικά
Είναι τα δικαστήρια εκείνα
(πταισματοδικείο,
πλημμελειοδικείο, εφετείο,
μικτό ορκωτό δικαστήριο,
Άρειος Πάγος-το ανώτατο
πολιτικό και ποινικό
δικαστήριο της χώρας) τα
οποία δικάζουν εγκλήματα
(ποινικά αδικήματα)
επιβάλλοντας στους
δράστες τους τις
προβλεπόμενες από το
νόμο ποινές.
Αποτελούν τα αρμόδια
όργανα της Πολιτείας για
την τιμωρία των δραστών
για πράξεις οι οποίες από
τον νόμο έχουν
χαρακτηριστεί ως άδικες
και τιμωρητέες.

9. Η δικαιοσύνη απονέμεται σε δυο
βαθμούς
• Στον πρώτο βαθμό η υπόθεση
εκδικάζεται από το πρωτοβάθμιο
δικαστήριο.
• Ο διάδικος όμως μπορεί να κάνει
έφεση, δηλ. η υπόθεση
εκδικάζεται σε δεύτερο βαθμό
από το εφετείο (έλεγχος της
ορθότητας της απόφασης ώστε ή
να την εξαφανίσει είτε να την
τροποποιήσει).
• Αν δεν ικανοποιηθεί και στο
εφετείο μπορεί να κάνει αναίρεση
στον Άρειο Πάγο (δεν εξετάζει
την υπόθεση αλλά μόνο εάν έγινε
σωστή ερμηνεία και εφαρμογή του
νόμου στην συγκεκριμένη
περίπτωση).

10. Συνταγματικές εγγυήσεις υπέρ των ατόμων για την
απονομή δικαιοσύνης:

11. • Δικαίωμα παροχής έννομης
προστασίας από τα δικαστήρια:
Kαθένας έχει δικαίωμα στην παροχή
έννομης προστασίας από τα
δικαστήρια και μπορεί να
αναπτύξει σ' αυτά τις απόψεις του
για τα δικαιώματα ή συμφέροντά
του.
• Αρχή του νόμιμου δικαστή:
Κανένας δεν στερείται χωρίς την
θέλησή του τον δικαστή που του
ορίζει ο νόμος. Δεν επιτρέπεται να
συσταθούν επιτροπές και έκτακτα
δικαστήρια, με οποιοδήποτε όνομα.
• Αρχή δημοσιότητας των
συνεδριάσεων: Oι συνεδριάσεις
κάθε δικαστηρίου είναι δημόσιες,
εκτός αν το δικαστήριο κρίνει με
απόφασή του ότι η δημοσιότητα
πρόκειται να είναι επιβλαβής στα
χρηστά ήθη ή ότι συντρέχουν ειδικοί
λόγοι προστασίας της ιδιωτικής ή
οικογενειακής ζωής των διαδίκων.
• Η αρχή της αιτιολόγησης των
αποφάσεων: κάθε δικαστική
απόφαση πρέπει να περιέχει πλήρη
και εμπεριστατωμένη αιτιολογία και
να απαγγέλλεται σε δημόσια
συνεδρίαση. Η γνώμη της
μειοψηφίας δημοσιεύεται
υποχρεωτικά.

12. Έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων: αναφέρεται
στη δυνατότητα των δικαστηρίων να κρίνουν κατά
πόσον ένας νόμος εναρμονίζεται με το Σύνταγμα.

13. Το Σύνταγμα ορίζει ότι «η δικαιοσύνη απονέμεται από δικαστήρια
συγκροτούμενα από τακτικούς δικαστές που απολαμβάνουν λειτουργική και
προσωπική ανεξαρτησία.»
• Ως «λειτουργική ανεξαρτησία»
των δικαστών σημαίνει ότι κατά
την άσκηση των καθηκόντων
τους «υπόκεινται μόνο στο
Σύνταγμα και τους νόμους και σε
καμία περίπτωση δεν
υποχρεούνται να
συμμορφώνονται με διατάξεις
που έχουν τεθεί κατά κατάλυση
του Συντάγματος.»
• Ως «προσωπική
ανεξαρτησία» σημαίνει ότι κατά
την άσκηση των καθηκόντων
τους δεν εξαρτώνται από τις
άλλες δυο εξουσίες και
λειτουργούν απερίσπαστοι
χωρίς δεσμεύσεις και
εξαρτήσεις.

14. Συνταγματικές εγγυήσεις υπέρ των δικαστών:
• Διάκριση των
λειτουργιών
• Απονομή δικαιοσύνης
από τακτικούς δικαστές
• Ισοβιότητα των δικαστών
• Υπηρεσιακές μεταβολές
δικαστών
• Προνομιακή μισθολογική
μεταχείριση δικαστών
• Ασυμβίβαστα έργα με το
δικαστικό λειτούργημα