Αρχές Κοινωνικών Επιστημών Β' τάξη - Ανθρωπιστικές Σπουδές Σενάριο διδασκαλίας

1. Αρχές Κοινωνικών Επιστημών
Β’ Λυκείου Ανθρωπιστικές Σπουδές
Κριπαροπούλου Αντιγόνη

2. Οι δομικές αλλαγές που
πραγματοποιούνται στο
Ρωμαϊκό κράτος {τα
λατιφούντια -latus
(ευρύς, εκτεταμένος) +
fundus (κτήμα) -
σταδιακά έπαψαν να
ανήκουν στην Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία και
ανήκαν σε
άτομα/γαιοκτήμονες}
δημιουργούν τις
προϋποθέσεις για την
εμφάνιση της
φεουδαρχίας. Η
κεντρική εξουσία δεν
μπορούσε να ελέγξει
τους μεγάλους
γαιοκτήμονες οι οποίοι
αυτονομήθηκαν
στρατιωτικά για να
προστατεύσουν την
ιδιοκτησία τους.

4.  Απελευθερωμένοι δούλοι αλλά και
ελεύθεροι αγρότες
(δουλοπάροικοι) άρχισαν να
νοικιάζουν και να καλλιεργούν
μικρές εκτάσεις που ανήκαν στην
μεγάλη ιδιοκτησία του
γαιοκτήμονα.
 Οι δουλοπάροικοι δεν είναι δούλοι.
Είναι ημι-ελεύθεροι δηλ. είναι
εξαρτημένοι από τον φεουδάρχη
και «δεμένοι» με την γη που
καλλιεργούν.
 Δεν μπορούν να την εγκαταλείψουν
χωρίς την άδεια του φεουδάρχη.
 Σε πολλές περιπτώσεις ο
φεουδάρχης επεμβαίνει και σε
προσωπικά ζητήματα (π.χ. σε
θέματα γάμου).

6.  Ανήκει στον φεουδάρχη και
αποτελείται από τα κτήματα που
δεν ενοικιάζονται αλλά
καλλιεργούνται για τις ανάγκες
του ιδιοκτήτη.
 Περιλαμβάνει επίσης, το σπίτι
του φεουδάρχη, τους στάβλους,
τις αποθήκες, τα ζώα, τα
εργαλεία και ό,τι χρειάζεται για
να απολαμβάνει την άνετη ζωή
του.
 Ο φεουδάρχης στα πλαίσια του
φέουδου είναι ανώτατος
οικονομικός, στρατιωτικός,
διοικητικός, δικαστικός άρχοντας
(απόλυτη εξουσία). Λειτουργεί
επίσης, ο νόμος της διαδοχής (η
εξουσία είναι κληρονομική).

7.  Μικρά χωράφια που νοικιάζει ο
φεουδάρχης στους
δουλοπάροικους. Αυτοί έχουν
υποχρέωση να καταβάλλουν
στον φεουδάρχη «πρόσοδο»
(δηλ αμοιβή) που στην αρχή
ήταν σε είδος (μέρος της
παραγωγής) και αργότερα σε
χρήμα.
 Οι δουλοπάροικοι επίσης, ήταν
υποχρεωμένοι να πληρώνουν
τον φεουδάρχη όταν
χρησιμοποιούσαν τα ζώα του
(για ζευγάρωμα) ή τον μύλο του
κ.λπ. (Επιβολή
εκμεταλλευτικών μονοπωλίων-
banalites).

8.  Πρόσοδος σε εργασία (αγγαρεία): Οι
δουλοπάροικοι ήταν υποχρεωμένοι να
εργάζονται για τον φεουδάρχη χωρίς
αμοιβή στην καλύτερη περίπτωση τρεις
ημέρες την εβδομάδα. Μετά τον 12ο αιώνα
η αγγαρεία μειώνεται αλλά δεν
εξαφανίζεται.
 Πρόσοδος σε είδος (προϊόντα): Ο
φεουδάρχης παίρνει ένα ποσοστό της
παραγωγής των δουλοπάροικων και τους
αφήνει ένα ελάχιστο μέρος που φτάνει
μόνο για να επιβιώνουν με δυσκολία.
 Πρόσοδος σε χρήμα: Από τον 14ο-16ο
αιώνα οι απαιτήσεις των φεουδαρχών
αυξάνονται και επιβάλλεται η καταβολή
ενοικίου σε χρήμα. Οι δουλοπάροικοι
υποφέρουν γιατί δυσκολεύονται να
πληρώσουν το ενοίκιο και έτσι, έχουμε
την περίοδο αυτή έντονες αντιδράσεις και
εξεγέρσεις (Επανάσταση Ζακερί-
Γαλλία,1358, Επανάσταση χωρικών-
Γερμανία, 1525).

9. Eίμαστε του Γκάιερ η μαύρη η ορδή
και με τους τυράννους θέλουμε συμπλοκή
Το δόρυ προτάξτε και μπήξτε το βαθιά
στην στέγη του μοναστηριού βάλτε τον κόκκινο κόκκορα (…)
Ο Φλόριαν Γκαιερ και η μαύρη η ορδή
Τον κύριο στον παράδεισο κατηγορούμε
που τους παπάδες να σφάξουμε δεν μπορούμε
Μας οδηγεί ο Φλόριαν Γκάιερ παρόλο τις απειλές και τον αφορισμό
μόνο το παπούτσι το δετό μας δείχνει τον προορισμό (…)
Η κόμισσα Χέλφενσταιν παρακαλά τους χωρικούς να μη σκοτώσουν τον άντρα της
Όταν ο Αδάμ και η Εύα γεννήθηκαν
οι πλούσιοι τότε που βρίσκονταν
Του αριστοκράτη το αγόρι στη κόλαση θα σταλεί
του αριστοκράτη το κορίτσι σήμερα θα κυνηγηθεί
Το βασίλειο και ο βασιλιάς δεν μας ακούν
όσοι μας εκμεταλλεύονταν τώρα από εμάς θα δικαστούν
Ένα νόμο ίσο θέλουμε για όλους
από πρίγκιπες μέχρι χωρικούς
Δεν θέλουμε άλλο δούλους να μας έχουνε
να υποκύπτουμε, χωρίς δίκιο εμείς να έχουμε (…)
Στο Βάινσμπεργκ βάλαμε φωτιά
και σε κάποιους μίλησαν τα σπαθιά
Με τα όπλα μας χτυπήσανε
με την πείνα μας χορτάσανε
Νικημένοι τώρα γυρνάμε στα σπίτια μας
θα παλέψουν καλύτερα τα εγγόνια μας…

10. Η κόμισσα
Χέλφενσταιν
παρακαλά τους
χωρικούς να μη
σκοτώσουν τον
άντρα της.

11. Η εκτέλεση
ενός εκ των
ηγετών των
χωρικών, του
Γιάκομπ
Ρόαμπαχ

13. Πατέρας και
γιος σέρνουν
το άροτρο…

14. Βιασμένη
αγρότισσα.
(Οι
γαιοκτήμονες
διατηρούσαν
ακόμα το
δικαίωμα της
πρώτης νύχτας
του γάμου)

15. Στα όπλα!

16. Ξεσηκωμός…

17. Η στρατιά των
αγροτών
προχωρά.
Ο κόκκινος
κόκορας
φαίνεται στη
σκεπή του
κάστρου

18. Μια γυναίκα
ψάχνει το
βράδυ τους
δικούς της
ανάμεσα
στους
νεκρούς …

19. Οι
αιχμάλωτοι
περιμένουν
την μοίρα
τους…

20. Εκτός από τους φεουδάρχες (ευγενείς, κόμητες, βαρόνοι,
μαρκήσιοι δηλ. «αριστοκρατία» που διακρίνεται στους
«ιππότες» και την αριστοκρατία της γης) και τους
δουλοπάροικους, έχουμε επίσης:

21.  Στην φεουδαρχία απουσιάζει το
συγκεντρωτικό κράτος και η
κεντρική διοίκηση.
 Ο βασιλιάς λειτουργεί ως
σύμβολο ενότητας και στηρίζεται
στην ανοχή και την υποστήριξη
των υποτελών του.
 Υποχρέωση του φεουδάρχη ήταν
να δώσει «όρκο πίστης» (τιμής)
στον βασιλιά και αυτό σήμαινε
ότι σε περίπτωση πολέμου θα
έπρεπε να τον ακολουθήσει με
στρατιωτική ακολουθία και να
μην υποστηρίζει άλλον
επικυρίαρχο. Είχε κάποιες φορές
και την υποχρέωση καταβολής
φόρων (σε είδος αρχικά και σε
χρήμα αργότερα).

22.  Λειτουργεί ως «συλλογικός
φεουδάρχης» γιατί είχε στην
ιδιοκτησία της μεγάλες
εκτάσεις γης που
καλλιεργούσαν
δουλοπάροικοι.
 Επειδή οι άνθρωποι ήταν
αγράμματοι (δικαίωμα στην
μόρφωση είχαν μόνο οι
ευγενείς) η εκκλησία τους
έπειθε ότι η ανισότητα του
συστήματος ήταν δοσμένη
από το Θεό και όποιος
αντιδρούσε στην αδικία ήταν
αμαρτωλός.

23.  Από τον 11ο αιώνα
δημιουργείται μια τάξη
κατώτερων υποτελών, οι
ιππότες (έφιπποι μαχητές)
οι οποίοι έπαιρναν και
αυτοί γη για τις υπηρεσίες
τους.
 12-14 ετών ο ιππότης
παίρνει το χρίσμα με ειδική
τελετή και ορκίζεται να
υπερασπίζεται την
δικαιοσύνη, τους
αδύνατους και τους
καταπιεσμένους.

24. Κοινωνική πυραμίδα
Κοινωνική
διαστρωμάτωση
στην φεουδαρχία
της Δυτ. Ευρώπης
Κοινωνικές
τάξεις/ανισότητες

25.  Υπήρχαν μεγάλοι
γαιοκτήμονες και
δουλοπάροικοι που
υπέφεραν και από την
επιβολή αγγαρείας (πιο
περιορισμένα από την
Δυτ. Ευρώπη).
 Η διαφορά από την Δυτ.
Ευρώπη είναι ότι στο
Βυζάντιο υπάρχει ισχυρό
κράτος και κεντρική
εξουσία.

26.  Η γη ανήκει στον
Σουλτάνο που κάποιες
εκτάσεις τις παραχωρούσε
σε πασάδες. Αυτοί
λειτουργούσαν και ως
φοροεισπράκτορες.
 Φόροι: Δεκάτη (το 1/10 της
παραγωγής)
Κεφαλικός φόρος (χαράτσι)
Istira: Υποχρεωτική αγορά
από την Πόλη των προϊόντων
(κυρίως σιτηρών), που
αντιστοιχούσε στο 1/12 της
παραγωγής.