хичээл4

1. Лекц 4
 Амьсгалийн систем
 Биеийн температур
Шавжийн амьсгалийн систем нь цусны
системийг бодвол илүү сайн хөгжсөн
байдаг бөгөөд амьсгалыг маш олон
гуурснуудаас тогтдог. Энэ гуурсын
бүтэц болон автомат хамхих
зохилдолгооны тухай

2. Шавжийн амьсгалах эрхтэн
• Шавжийн бие маш олон
салбарласан гуурсаар
торлогдож биеийн
дотоод бих эрхтэн ба
эд болон эс тус бүр
гуурсаар хангагдана.
Эдгээр гуурсыг
трахей
• Гуурсны гадаад жижиг
нүх
стигма
• Нисдэг шавжын
гуурсуудад хүүдийлэг
цэвэрүү
Агаарын
хүүдий

3.  Хэвлэй, чээжний хажуу талаар
амьсгалуурууд байдаг. Бие гүйцсэн
шавжид ихэвчлэн чээжинд нь 2
хэвлэйд нь 8 хос амьсгалуур байна.


4.  Гуурс буюу трахейн дотоод хана
хитинжсэн кутикулаар цагираглан
бүрхэгдсэн байдаг тул шавжийн
хөдөлгөөний үйлчилгээнд шахагдан
хавчигддаггүй.Трахейн маш нарийн /1
микрон диаметртэй /салбаруудыг
трахеол гэнэ.

5. Стигма
Трахей

6.  Амьсгалах үед агаар амьсгалуураар
орон трахейба түүний салбараар
дамжин трахеолд орж улмаар
трахеолын ханаар нэвтрэн эд, эс болон
цусанд орно.

7. Амьсгалуурын хамхих аппарат
 Амьсгалуурын хамхих аппарат чухал
үүрэг гүйцэтгэнэ. Их халуунд
амьсгалуур нээгдэж шавжийн биеэс
гадагшлах усны ууршилтыг ихэсгэн
ялгаруулж биеийг хөргөнө.

8. Амьсгалах ажиллагаа
Тэжээлийн
бодис уураг
өөх тос
исэлдэнэ
Нүүрс
хүчилийн
хийг
ялгаруулна
Хүлчилтөрөгч
авч

9.  Амьсгалах ажиллагаа нь тэжээлийн
бодис уураг, өөх, тос, нүүрс усны
нэгдлийг исэлдүүлэхэд зайлашгүй
хэрэгцээтэй хүчилтөрөгч хийг агаараас
авч нүүрсхүчлийн хийг ялгаруулахад
оршино.

10.  Зарим жижиг шавжууд /ургамлын бөөс/
гуурсан систем байдаггүй тул
арьсаараа амьсгална.

11. Шавжийн биеийн температур
 Уураг, өөх, тос, нүүрс усны
исэлдэлтийн улмаас тасралтгүй үүсч
байгаа дулааны энергүүд, бие
махбодиос гадаад орчинд тасралтгүй
алдагдаж байдаг.

12.  Шавжийн биеийн эзэлхүүн бага,
кутикул давхарга дулааныг сайн
нэвтрүүлдэг ба үсэн бүрхүүл байхгүй
тул бие махбодийн дотор үүсч байгаа
дулааныг бодвол гадагш алдагдах
температур их байдаг. Иймд шавжийн
биеийн температур гадаад орчны
/агаар, хөрс, ус/ дулаантай
шүтэлцээтэй юм.

13.  Нарны гэрлийн нөлөөгүй, тайван
байдалд байгаа шавжийн биеийн
температур гадаа орчны
температуртай ижил байдаг. Шавжийг
нарны гэрэлд байлгахад түүний
биеийн температур 10 ба түүнээс дээш
болж нэмэгддэг харин сүүдэрт
оруулахад амархан тем буурдаг.

14.  Ихэнхи шавжийн идэвхитэй үйл
ажиллагааны температурын хязгаар
10-45 хэм байх ба харин оптимал
температур нь 25-38 хэм байдаг.

15.  Шавжийн амьдралын үйл ажиллагаа
хөгжилийн явц, хоололт, үржил, гм нь
өөрийн амьдарч байгаа орчны тем-аас
их шалгаална.

16. Лекц 6
 Мэдрэлийн систем
Шавжийн мэдрэлийн зангилаа нь
хэвлийдээ байрлах бөгөөд төв болон
захын мэдрэлийн систем нь бие
организмыг зохицуулж удирдаж
байдаг тухай

17. • Төв мэдрэлийн
систем
• Хязгаарын
мэдрэлийн
систем
Мэдрэлийн
систем

18. Чээжний булчингууд
Далавч хөл
Багалзуурын дээрхи зангилаа нилээд том
Багалзуурын дээрхи
Сахал нүдийг мэдрэлжүүлнэ
Багалзуурын доорхи
Дээд доод угааж болон доод уруулыг мэдрэлжүүлнэ.
Төв мэдрэлийн системд
Багалзуурын дээрхи зангилаа Хэвлийн мэдрэлийн гинж

19.  Мэдрэх эрхтэн
Шавжид 5 мэдрэх эрхтэн байдаг бөгөөд
энэ нь хүрэлцэх үнэрлэх амтлах сонсох
харах зэрэг нь тухай эд юмыг
тодорхойлоход оршдог. Эдгээр мэдрэх
эрхтний байрлал бүтэц үйл
ажиллагааний тухай

20. Мэдрэх эрхтэн
Мэдрэх
эрхтэн
Харах эрхтэн
Нүдхэн фасет
Үнэрлэх
эрхтэн
сахал
Сонсох эрхтэн
Дугираг юм
уу зууван нүх
Хүрэлцэх
эрхтэн
Сахал, хэвлэй Тэмтрүүл, хөл
Амтлах
эрхтэн
Доод уруул Угааж

21. Сонсох эрхтэн
царцаа
• Өмнөт хөлний шилбэн байдаг
хос ховил юмуу дугираг нүх
голио
• Хэвлэйн нэгдүгээр цагирагны
2 талд байрлана

22. Царцааны сонсох эрхтэн