1. «Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα
για όλους»
Αριστοτέλης Νανιόπουλος
καθηγητής Τμ. Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ.
Παναγιώτης Τσαλής
Δρ. Πολιτικός Μηχανικός Α.Π.Θ.
2. Ορισμοί
«Προσβασιμότητα»: χαρακτηριστικό κάθε περιβάλλοντος, που
επιτρέπει σε όλα τα μέλη της κοινωνίας να μπορούν αυτόνομα, με
ασφάλεια και με άνεση να προσεγγίσουν και να χρησιμοποιήσουν
τις προσφερόμενες υποδομές, υπηρεσίες και αγαθά
Η προσβασιμότητα, αναφέρεται όχι μόνο στη φυσική πρόσβαση,
αλλά και στη λειτουργικότητα, στην αντίληψη, στην επικοινωνία,
στην αυτονομία και στην ασφάλεια.
«Σχεδιασμός για Όλους» ή «Οικουμενικός Σχεδιασμός»: εκείνος
στον οποίο λαμβάνονται υπ’ όψιν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι
ανάγκες των διαφόρων ομάδων εμποδιζομένων ατόμων με
αποτέλεσμα να διευκολύνεται η ζωή όλων.
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
3. Ορισμοί
«Εμποδιζόμενα άτομα» είναι τα άτομα με αναπηρίες
αλλά και οι ηλικιωμένοι, τα προεφηβικά άτομα, οι έγκυες
γυναίκες, άτομα με ασυνήθεις σωματικές διαστάσεις,
άτομα που μεταφέρουν βάρη κ.α.
Σύμφωνα με το Υ.Π.Ε.Κ.Α. τα εμποδιζόμενα άτομα
αποτελούν περίπου το 50% του συνολικού πληθυσμού
ενώ σε Έρευνα Εργατικού Δυναμικού το 2002 το 84%
των ατόμων που ανέφερε αναπηρία ή ασθένεια ήταν
οικονομικά μη ενεργό, έναντι 58% του γενικού
πληθυσμού.
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
4. Αλυσίδα μετακίνησης – το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης
Η έννοια της αλυσίδας μετακίνησης διαφοροποιείται ανάλογα με τις
προσωπικές ανάγκες και χαρακτηριστικά των χρηστών. Διακρίνονται τρεις
ομάδες χρηστών ιδιαίτερου ενδιαφέροντος:
• κάτοικος της πόλης
• φοιτητής/ σπουδαστής
• επισκέπτης/ τουρίστας
1) Πρόσβαση σε χώρους ενδιαφέροντος
- ΟΑΣΘ/ συστήματα Μαζικών Μεταφορών
- Ι.Χ
- Ειδικές υπηρεσίες
- Λευκό ΤΑΧΙ/ προσβάσιμο ΤΑΧΙ
2) Μετακίνηση στους ελεύθερους χώρους
3) Πρόσβαση και παραμονή στην οικία/ σε δημόσια κτίρια ενδιαφέροντος
4) Σύστημα πληροφόρησης για την προσβασιμότητα υποδομών
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
5. ΟΑΣΘ
• Ο ΟΑΣΘ διαθέτει 622 λεωφορεία, από τα οποία 4 είναι ειδικά
λεωφορεία που χρησιμοποιούνται για την υπηρεσία εξυπηρέτησης
ΑμεΑ. Από το σύνολο των λεωφορείων, το 35% έχει αποκτηθεί την
τελευταία πενταετία
• Ο στόλος σε ποσοστό 80% διαθέτει σύστημα πρόσβασης ΑμεΑ και
σύστημα επιγονάτισης. Χρησιμοποιούνται διάφοροι τύποι ραμπών,
με συνηθέστερη τη χειροκίνητη
• Εντός των συμβατικών λεωφορείων προβλέπονται θέσεις για τα
εμποδιζόμενα άτομα.
• Σημαντική διευκόλυνση η υπηρεσία τηλεματικής
• Ανάγκη για ενιαία, προσβάσιμη διαμόρφωση των στάσεων
• Έγιναν προσπάθειες για καλύτερη εξυπηρέτηση των
εμποδιζομένων ατόμων από το προσωπικό
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
8. Ι.Χ.
• Απαραίτητη η
διαμόρφωση
προσβάσιμων θέσεων
στάθμευσης, ιδιαίτερα
κοντά σε προορισμούς
ενδιαφέροντος
• Σημαντική η υποστήριξη
από σχολές οδηγών
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
9. Ειδικές υπηρεσίες
Υπηρεσία «ΑΙΝΕΙΑΣ» του Δήμου Θεσσαλονίκης
• Σεπτέμβριος 1995 Απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου για δημιουργία
δικτύου μεταφοράς Α.με.Α. στα πλαίσια του προγράμματος «ΗΛΙΟΣ»
• Μάιος 1996: Έναρξη λειτουργίας του «ΑΙΝΕΙΑ», που πήρε το όνομά
του από τον ήρωα τον Τρώων
• Νέα ώθηση το 2006 στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος
«SUNRISE» (αντικατάσταση οχημάτων, εγκατάσταση τηλεματικής,
εκπαίδευση προσωπικού – το σύστημα τηλεματικής ΔΕΝ
χρησιμοποιείται συνήθως σήμερα)
• Αφορά κυρίως άτομα με κινητικά προβλήματα και νοητικές αναπηρίες
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
10. Υπηρεσία «ΑΙΝΕΙΑΣ» του Δήμου Θεσσαλονίκης
• Λειτουργεί καθημερινά από τις 06:00 έως τις 22:00
• 11 άτομα προσωπικό, 5 οδηγοί, 5 συνοδοί και 1 υπεύθυνος
συντονισμού
• 3 οχήματα, 2 καινούργια και 1 παλιό
• 2 ειδών δρομολόγια, καθημερινά και «εμβόλιμα»
• Η «κράτηση» θέσης για τα καθημερινά δρομολόγια δεν είναι
απαραίτητη, για τα «εμβόλιμα» γίνεται τηλεφωνικά μία μέρα πριν
• Το κόμιστρο είναι 0,60 ευρώ για τους εργαζόμενους και 0,30 ευρώ για
τα παιδιά
• Οι καθημερινοί χρήστες πληρώνουν επιπλέον 15 ευρώ το χρόνο
• Υπολογίζεται ότι μετακινούνται καθημερινά 40 άτομα, εκ των οποίων
τα 22 έχουν πλήρη μετακίνηση από και προς τον προορισμό τους
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
12. Ειδική υπηρεσία του ΟΑΣΘ
• Λειτουργεί από το 2005
• Χρησιμοποιεί 3 οχήματα με δυνατότητα μεταφοράς χρηστών
τροχοκαθίσματος και συνοδών
• Λειτουργεί 7 ημέρες την εβδομάδα και καλύπτει την ευρύτερη
περιοχή Θεσσαλονίκης (καθημερινά από 06:00’ έως 22:00’ και τα
Σάββατα, τις Κυριακές και αργίες από 07:00’ έως 23:00’)
• Εξυπηρετεί κυρίως χρήστες τροχοκαθίσματος και άτομα με
προβλήματα όρασης
• Κάθε μετακίνηση προγραμματίζεται από την προηγούμενη ημέρα
κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας
• Η υπηρεσία παρέχεται δωρεάν
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
14. Λευκό ταξί
• Λειτουργούν δύο οχήματα που μπορούν να εξυπηρετήσουν χρήστες
τροχοκαθίσματος καθώς και συνοδούς
• Στο πίσω μέρος του αυτοκίνητου λειτουργεί μηχανικό αναβατόριο
• Τα οχήματα βρίσκονται υπό την εποπτεία του Πανελλήνιου Συλλόγου
Παραπληγικών – Παράρτημα Μακεδονίας Θράκης
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
15. Προσβάσιμο ταξί
• Δρομολογήθηκε από τον
Συνεταιρισμό Ραδιοταξί
Θεσσαλονίκης ΑΛΦΑ-Λευκός
Πύργος
• Αποκτήθηκε με επιχορήγηση
του Υπουργείου Μακεδονίας
Θράκης
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
16. Μετακίνηση στους ελεύθερους χώρους
Προσπάθειες για να καταστούν προσβάσιμοι από το Δήμο
Θεσσαλονίκης
Κρίσιμα σημεία παρεμβάσεων:
• Οδηγοί όδευσης τυφλών
• Ράμπες
- Πλάτος
- Κλίση
- «δόντι»
• Εμπόδια «διαδρόμου όδευσης πεζών» (τραπεζοκαθίσματα κλπ.)
• Έλεγχος «επιφάνειας κύλισης» - προβλήματα συντήρησης
• Εμπόδια για αποτροπή παράνομης στάθμευσης
Δυνατότητα εξασφάλισης δύο μεγάλων προσβάσιμων «αρτηριών»
• της παραλίας
• του άξονα του ΜΕΤΡΟ
- σύνδεσή τους με «κάθετους»
- σταδιακή επέκταση σε όλο το πλέγμα
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
20. Πρόσβαση στο ΑΠΘ
• Ο μεγάλος αριθμός κτιρίων δυσχεραίνει τη δημιουργία
ενός προσβάσιμου δικτύου
• Πολλά προβλήματα στην πρόσβαση των κτιρίων
• Αισθητή έλλειψη σήμανσης
• Εκτεταμένη παράνομη στάθμευση
• Πρόσφατες δράσεις για τη βελτίωση της
προσβασιμότητας (σωστή τοποθέτηση οδηγών όδευσης
τυφλών, προσβάσιμοι χώροι στάθμευσης, μεταφορική
υπηρεσία) έχουν σημαντικά αποτελέσματα
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
22. Πρόσβαση σε μνημειακούς χώρους – το έργο PROSPELASIS
Το έργο PROSPELASIS είχε ως κύριο στόχο του την ανάπτυξη
μιας μεθοδολογίας παρεμβάσεων διευκόλυνσης της πρόσβασης
των Ατόμων με Αναπηρία (ΑμεΑ) σε Μνημεία και την πιλοτική
εφαρμογή της σε Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης
(UNESCO Monuments)
Το έργο υλοποιήθηκε από την Ερευνητική Ομάδα Συστημάτων
Μεταφοράς του Α.Π.Θ σε συνεργασία με την 9η Εφορεία
Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και χρηματοδοτήθηκε κατά 50 % από
εθνικούς πόρους (Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας) και κατά 50%
από πόρους του ΕΟΧ (Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου). Στα
πλαίσια του έργου ολοκληρώθηκαν παρεμβάσεις βελτίωσης
προσβασιμότητας σε έξι Βυζαντινά Μνημεία (Ροτόντα,
Αχειροποίητο, Επταπύργιο, Αγ. Σοφία, Αγ. Δημήτριο, Αγ. Νικόλαο
Ορφανό)
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
23. Πρόσβαση σε μνημειακούς χώρους – το έργο PROSPELASIS
Οι παρεμβάσεις που ολοκληρώθηκαν στα πλαίσια του έργου
περιλαμβάνουν:
Για άτομα με πρόβλημα όρασης: Δημιουργία δύο απτικών
μοντέλων σε Ροτόντα και Επταπύργιο καθώς και εγκατάσταση
συστημάτων πληροφόρησης WiFi στα έξι Mνημεία. Τα συστήματα
παρέχουν πληροφορία σε ακουστική μορφή για χρήστες με
πρόβλημα όρασης ενώ, όπου έχουν εγκατασταθεί απτικά μοντέλα,
παρέχεται και «περιήγηση δακτύλου» στο χρήστη ώστε να μπορεί
ευκολότερα να αξιοποιήσει τις πληροφορίες που του παρέχονται
από το μοντέλο. Η πληροφόρηση παρέχεται σε τρεις γλώσσες
(Ελληνικά, Αγγλικά, Ρώσικα). Το λογισμικό που χρησιμοποιείται
είναι συμβατό με αναγνώστες οθόνης
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
24. Πρόσβαση σε μνημειακούς χώρους – το έργο PROSPELASIS
Οι παρεμβάσεις που ολοκληρώθηκαν στα πλαίσια του έργου
περιλαμβάνουν:
Για άτομα με κινητικά προβλήματα:
Δημιουργία τριών νέων προσβάσεων σε Επταπύργιο,
Αχειροποίητο και Ροτόντα. Δημιουργία πεζογέφυρας που οδηγεί
σε νέα είσοδο για το κοινό και εγκατάσταση αναβατορίου στη
Ροτόντα, δημιουργία νέας εισόδου και εγκατάσταση δύο
αναβατορίων στην Αχειροποίητο, διάνοιξη νέας εισόδου και
δημιουργία ράμπας στο Επταπύργιο. Κατασκευή προσβάσιμου
χώρου υγιεινής στον Αγ. Δημήτριο.
Για άτομα με πρόβλημα ακοής: Εγκατάσταση συστημάτων
πληροφόρησης WiFi τα οποία προσφέρουν πληροφοριακό υλικό
και σε ελληνική και διεθνή νοηματική γλώσσα
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
29. Πληροφόρηση
Α. Ιστοτόπος προσβασιμότητας της Θεσσαλονίκης στο
πλαίσιο διπλωματικής εργασίας στο ΑΠΘ (2000)
Β. Οδηγός προσβάσιμων ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων
της ΕΣΑμεΑ
Γ. Ιστοτόπος προσβασιμότητας της Θεσσαλονίκης στο
πλαίσιο διπλωματικής εργασίας στο ΑΠΘ (2011)
http://prosvasimotita.auth.gr/
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
30. Συμπεράσματα - προτάσεις
• Η εξασφάλιση προσβασιμότητας σε ολόκληρη την «αλυσίδα
μετακίνησης» αποτελεί το σημαντικότερο βήμα προς την
εξασφάλιση ίσων ευκαιριών στα Α.με.Α
• Παρότι έχει αναπτυχθεί μια εκτενής νομοθεσία η χώρα μας
εξακολουθεί να στερείται ουσιαστικής στρατηγικής βελτίωσης
• Στην ελληνική πόλη με τη σημερινή μορφή της τα εμποδιζόμενα
άτομα αντιμετωπίζουν καθημερινά σημαντικά προβλήματα που
προκύπτουν από ένα συνδυασμό
έλλειψης μιας ολιστικής προσέγγισης για την έννοια της
προσβασιμότητας
κακής εφαρμογής των υπαρχουσών προδιαγραφών και
κακοτεχνιών στις κατασκευές
εμποδίων που οφείλονται σε παγιωμένες αντιλήψεις
ελλιπών συστημάτων πληροφόρησης
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
31. Συμπεράσματα - προτάσεις
• Απαιτείται συγκροτημένη πολιτική, συνεργασία όλων των
εμπλεκόμενων φορέων και συνεχής προσπάθεια για τη βελτίωση
του προσφερόμενου επιπέδου προσβασιμότητας
• Ο καθορισμός των αρμοδιοτήτων των διαφόρων τμημάτων που
εμπλέκονται με την έννοια της προσβασιμότητας και η
δημιουργία σαφούς δομής σε επίπεδο Δήμου, με τη δημιουργία
μιας Συμβουλευτικής Επιτροπής Προσβασιμότητας σε
συνεργασία και με ομάδες χρηστών, μπορεί να παίξει σημαντικό
ρόλο
• Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι μια παρέμβαση που γίνεται για τη
διευκόλυνση των Α.με.Α και των εμποδιζομένων ατόμων
διευκολύνει ΟΛΟΥΣ τους χρήστες
Εξασφαλίζοντας αστική κινητικότητα για όλους
