1. Kwartaire klimaatveranderingen:
de ijstijden
Wereldvisie H26 (p 241– 250)

2. 1. Klimaatveranderingen in het Kwartair
Klimaat-afkoeling,
eerder en
sterker bij
grotere
breedtegraad
 Het Pleistoceen is het tijdvak van de ijstijden
begin
eerste
ijstijd
einde
laatste
ijstijd

3. 1. Klimaatveranderingen in het Kwartair
Wat is een ijstijd?
 gemiddelde jaartemperatuur = 5 à 10°C lager;
 Ijstijden of glacialen worden onderling gescheiden
door interglacialen of tussenijstijden.
 Binnen een ijstijd zijn er ook koude perioden
(stadialen) en warmere periodes (interstadialen)

4. 1. Klimaatveranderingen in het Kwartair
(Würm)
(Riss)
(Mindel)
(Günz)
(Donau)
(Biber)

5. 1. Klimaatveranderingen in het Kwartair
Wat is een ijstijd?
 gemiddelde jaartemperatuur = 5 à 10°C lager;
 veel landijs en gletsjers

6. 1. Klimaatveranderingen in het Kwartair
Wat is een ijstijd?
 gemiddelde jaartemperatuur = 5 à 10°C lager;
 veel landijs en gletsjers
Weichseliaan
(ca 20 000 YA)
Saaliaan
(ca 10 000 YA)

7. 1. Klimaatveranderingen in het Kwartair
Wat is een ijstijd?
 gemiddelde jaartemperatuur = 5 à 10°C lager;
 veel landijs en gletsjers
 daling van de zeespiegel

8. 2. Klimaatonderzoek in het (verre) verleden)
# indicatoren voor # periodes:
 Laatste eeuwen: jaarringen van bomen
 Laatste millennia: varven (sedimentlagen in meren)

9. 2. Klimaatonderzoek in het (verre) verleden)
# indicatoren voor # periodes:
 Laatste eeuwen: jaarringen van bomen
 Laatste millennia: varven (sedimentlagen in meren)
 tot 10 000 YA: pollenanalyse

10. 2. Klimaatonderzoek in het (verre) verleden)
# indicatoren voor # periodes:
 tot 10 000 YA: pollenanalyse
 > 10 000 YA: isotopenverhouding 18O / 16O in
ijskernen en in kalksteen

11. 2. Klimaatonderzoek in het (verre) verleden)
# indicatoren voor # periodes:
 tot 10 000 YA: pollenanalyse
 > 10 000 YA: isotopenverhouding 18O / 16O in
ijskernen en in kalksteen

12. 2. Klimaatonderzoek in het (verre) verleden)
# indicatoren voor # periodes:
 tot 10 000 YA: pollenanalyse
 > 10 000 YA: isotopenverhouding 18O / 16O in
ijskernen en in kalksteen

13. 3. Oorzaken van de ijstijden
 Δ stralingsdichtheid ~ kosmografie: Milankovitch
(~ excentriciteit, obliquiteit, precessie)
Excentriciteit
Obliquiteit Precessie

14. 3. Oorzaken van de ijstijden
 Δ stralingsbalans (= instraling zon – uitstraling aarde)
* ligging continenten
 hogere breedtes = meer landijs
 verstoring oceanische warmtepomp

15. 3. Oorzaken van de ijstijden
 Δ stralingsbalans (= instraling zon – uitstraling aarde)
* ligging continenten
 hogere breedtes = meer landijs
 verstoring oceanische warmtepomp
* stof in de dampkring (vulkanen, meteorieten, …)

16. 3. Oorzaken van de ijstijden
 Δ stralingsbalans (= instraling zon – uitstraling aarde)
* ligging continenten
 hogere breedtes = meer landijs
 verstoring oceanische warmtepomp
* stof in de dampkring (vulkanen, meteorieten, …)
* broeikasgassen in de atmosfeer
* (toeval) meer sneeuw  grotere reflectie
 duidelijk voorbeeld: “snowball earth”, zo’n 650 MYA
(erna begint het Phanerozoïcum rond 541 MYA)

17. 3. Oorzaken van de ijstijden

18. Veel succes
met de
examens!