24 de geologische tijdschaal

1. De geologische tijdschaal
Wereldvisie H24 (p 227 – 232)

2. Aarde
= 4540 MYA
Leven op aarde
= ca. 3600 MYA
Meercellig leven
= ca. 1000 MYA
Dierlijk leven
= ca. 600 MYA
Mensachtigen
= ca. 5 MYA
 Elke periode wordt gekenmerkt door
• klimaat
• fauna en flora
• gesteente
 Geologische tijdschaal als referentie

3. 1. De geologische tijdschaal
“kalender” van de levensloop van de aarde
 hoe ouder, hoe minder info, hoe ruwer de
indeling
 indeling: EONen – ERA’s – PERIODEs – TIJDVAKken
– TIJDSNEDEs - …
 namen = tijd, bijhorend gesteente, zee, …

4. 1. De geologische tijdschaal
 Precambrium = vóór de eerste echte meer-cellige
diversifiëring
* ontstaan aardkorst, oceanen en atmosfeer

5. 1. De geologische tijdschaal
 Phanerozoïcum = vanaf 541
MYA, “periode met aantoonbaar
leven”: veelvuldig fossielen,
schelpen, …

6. 1. De geologische tijdschaal – PHANEROZOÏCUM
 Opdeling periodes ~ massa-extincties

7. 1. De geologische tijdschaal – PHANEROZOÏCUM

8. 1. De geologische tijdschaal: Paleozoïcum
Cambrium en Ordovicium
( 541 – 440 MYA)
 bloeiperiode van weekdieren
(gidsfossiel: trilobiet)
 ontstaan landplanten en vissen
 eindigt met een grote massa-extinctie
(door een kleine ijstijd)

9. 1. De geologische tijdschaal: Paleozoïcum
Siluur en Devoon
(440 – 360 MYA)
 Caledonische orogenese of
gebergtevorming: ontstaan van
•Highlands (Schotland)
•Hooglanden van Scandinavië
•Massief van Brabant (B)
bloeitijd vissen, landplanten
ontstaan amfibieën, insecten
eindigt met een grote massa-extinctie

10. 1. De geologische tijdschaal: Paleozoïcum
Carboon ( 360 – 300 MYA)
 Hercynische orogenese:
ontstaan van
• Apalachen (NO-kust Amerika)
• Ardennen en Eifel
• Oeral (Rusland)
 ontstaan reptielen,
naaldbomen
 tropische varenwouden ~
steenkoolafzettingen
(B = ondiepe tropische kustzone)

11. 1. De geologische tijdschaal: Paleozoïcum
Perm ( 300 – 250 MYA)
 ontstaan supercontinent
Pangea
 bloeitijd reptielen
(zowel voorouders van dino’s
als van zoogdieren)
 eindigt met grootste massa-extinctie
ooit: einde van het
Paleozoïcum, begin van
Mesozoïcum

12. 1. De geologische tijdschaal
Mesozoïcum (250 – 65 MYA)
 Trias – Jura – Krijt
laatste supercontinent breekt op
bloeiperiode van dino’s
 ontstaan bedektzadige planten
(bloemen)
 evolutie dino tot vogels
 eindigt met massa-extinctie van
de dino’s (meteoriet): begin van het
Cenozoïcum

13. 1. De geologische tijdschaal: Cenozoïcum
Paleogeen (65 – 24 MYA)
 Alpiene orogenese (Afrika botst
tegen Eurazië): ontstaan van
Alpen, Pyreneeën, Kaukasus en
(later, door India) Himalaya
(nog steeds bezig!)
 start klimaatafkoeling

14. 1. De geologische tijdschaal: Cenozoïcum
Neogeen (24 – 2 MYA)
 klimaatafkoeling zet voort
 ontstaan mensachtigen

15. 1. De geologische tijdschaal: Cenozoïcum
Quartair (2 MYA – nu)
Pleistoceen (2 MYA – 10000 YA)
snelle afwisseling ijstijden en
tussenijstijden ~ groot effect op
Vlaams landschap
ontstaan moderne mens
Holoceen (10000 YA – nu)
laatste tussenijstijd
landbouw - geschiedenis
Meer detail en achtergrond
volgend semester…

16. 2. De principes achter de geologische tijdschaal: relatieve datering
 oorspronkelijke
horizontaliteit door
zwaartekracht
 superpositie
 plooiing, scheefstelling en breking van
lagen steeds jonger dan de lagen zelf

17. 2. De principes achter de geologische tijdschaal: relatieve datering
 biologische evolutie: dezelfde fossielen
in dezelfde volgorde
in dezelfde lagen

18. 2. De principes achter de geologische tijdschaal: relatieve datering
 oefening: zet chronologisch
 sediment A, sediment B,
De intrusie doorbreekt de lagen
- de intrusie is jonger
A
intrusie D (Dike), breuklijn F (Fault) Jongste sediment
B
De breuk gaat door de intrusie
én de lagen - de breuk is jonger
Oudste sediment

19. 2. De principes achter de geologische tijdschaal: absolute datering
 radioactieve elementen en halfwaardetijd
 Interessante elementen
voor de geologie:
• K-40 (1,3 109 Y)  Ar-40
• U-235 (700 106 Y)  Pb-207
• U-238 (4,5 109 Y)  Pb-206
• U-234 (80 10³ Y)  Th-230
• C-14 (5370 Y)  N-14