ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940

1. ΚΔΙΜΔΝΑ ΓΙΑ ΣΗΝ 28ε
ΟΚΣΩΒΡΙΟΤ 1940
ΔΙ΢ΑΓΩΓΗ:
Κπξίεο, θύξηνη, αγαπεηνί ζπκκαζεηέο.
΢αο επραξηζηνύκε γηα ηελ παξνπζία ζαο ζηε ζεκεξηλή γηνξηή γηα ηελ επέηεην ηνπ ΟΥΗ.
Ζ 28ε Οθησβξίνπ είλαη εκέξα κλήκεο θαη ηηκήο γηα όιεο ηηο Διιελίδεο θαη ηνπο Έιιελεο.
Δίλαη εκέξα ππεξεθάλεηαο γηα ην ζζέλνο θαη ηε δύλακε ςπρήο πνπ επέδεημε ν ειιεληζκόο.
Δίλαη επέηεηνο απόδνζεο ηεο νθεηιόκελεο ηηκήο ζε όινπο όζνπο όξζσζαλ ην αλάζηεκά ηνπο,
απέλαληη ζηηο δπλάκεηο ηεο βίαο θαη ηνπ θαζηζκνύ. Με ην ΟΥΗ απηό απνηππώλεηαη ε
αθιόλεηε πίζηε ελόο ιανύ λα ηηκήζεη ηελ ηζηνξία θαη ηηο ζπζίεο ησλ πξνγόλσλ ηνπ. Σν ΟΥΗ
απηό δελ ήηαλ παξόξκεζε θάπνηαο ζηηγκήο. ΢ην δηάβα ηεο ηζηνξίαο, από ηελ αξραηόηεηα θαη
κέρξη ζήκεξα, ν ειιεληζκόο έρεη λα επηδείμεη πνιιέο πεξηπηώζεηο ελαληίσζεο θαη ππνηαγήο
ζηα επίδνμα ζρέδηα ησλ θαηαθηεηώλ. Έλα ηέηνην ΟΥΗ είλαη θη απηό πνπ γηνξηάδνπκε
ζήκεξα. Γελ είλαη κόλν ην ΟΥΗ απέλαληη ζηνπο Ηηαινύο. Δίλαη θαη ην ΟΥΗ ζηνπο Γεξκαλνύο,
ην ΟΥΗ ζηελ Καηνρή, ην ΟΥΗ ζηελ πείλα θαη ηνλ αθαληζκό ηνπ ιανύ. Δίλαη ην ΝΑΗ ζηελ
ειεπζεξία. Απηό ην δηαρξνληθό ΟΥΗ ζα πξνζπαζήζνπκε λα αθεγεζνύκε ζήκεξα, κε
θείκελα, πνηήκαηα θαη ηξαγνύδηα.
Η ΔΤΡΩΠΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΣΟΝ ΠΟΛΔΜΟ
1933-1934. Μαύξα ζύλλεθα θαιύπηνπλ ηελ Δπξώπε. Ζ θαζηζηηθή δηθηαηνξία ηνπ
Μνπζνιίλη ζηελ Ηηαιία έρεη ήδε αληηθαηαζηήζεη ην δεκνθξαηηθό πνιίηεπκα. Ζ νηθνλνκηθή
θξίζε νδεγεί ζε απειπηζία εθαηνκκύξηα αλζξώπσλ. ΢ηε Γεξκαλία, ν αγθπισηόο ζηαπξόο
παίξλεη ηελ εμνπζία. Ο Υίηιεξ, αλαθεξύζζεη ην «Σξίην Ράηρ», κηα λέα απηνθξαηνξηθή
Γεξκαλία. Όια ηα πνιηηηθά θόκκαηα, εθηόο ηνπ λαδηζηηθνύ, ηίζεληαη εθηόο λόκνπ. Οη
Δβξαίνη, πξώηνη απ‟ όινπο, είλαη ζην ζηόραζηξν ησλ θαζηζηώλ θαη ησλ λαδηζηώλ. Ζ βία θαη
ε ηξνκνθξαηία είλαη θνηλέο κέζνδνη. Γέξλνπλ θαη δνινθνλνύλ αζώνπο πνιίηεο αλ ηπρόλ δελ
ραηξεηίζνπλ ηα θαζηζηηθά ζύκβνια. Ζ εθπαίδεπζε, ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, ηα
γξάκκαηα θαη νη ηέρλεο αζθπθηηνύλ θάησ από ηε κπόηα ησλ νινθιεξσηηθώλ απηώλ
θαζεζηώησλ. Οη δηαλννύκελνη πνπ δε ζπκθσλνύλ αλαγθάδνληαη λα εγθαηαιείςνπλ ηε
Γεξκαλία. Έλαο λένο κεζαίσλαο απεηιεί ηνλ θόζκν. Μία από ηηο πξώηεο πξάμεηο ήηαλ ην
θάςηκν ησλ «ελνριεηηθώλ» βηβιίσλ: Μαξμ, Μπξερη, Φξόηλη, Νηνζηνγηέθζθη, Γθαίηε θαη
πνιινί άιινη νη αλεπηζύκεηνη ζπγγξαθείο πνπ ηα βηβιία ηνπο ξίρλνληαη ζηελ ππξά.
΢ηελ Κεληξηθή Δπξώπε, ζηα Βαιθάληα θαη ηε Ν. Ακεξηθή ηα δεκνθξαηηθά πνιηηεύκαηα
αληηθαζίζηαληαη από θαζηζηηθά θαζεζηώηα.

2. Ο Μπέξηνιη Μπξερη γξάθεη:
(ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ)
Όηαλ δηαηαγή έβγαιε ην θαζεζηώο λα θανύλε
ζε δεκόζηεο πιαηείεο ηα βηβιία πνπ
πεξηθιείλνπλ ηδέεο αλαηξεπηηθέο,
θη από παληνύ θεληξίδαλε ηα βόδηα
λα ζέξλνπλ θάξα νιόθιεξα
κε βηβιία γηα ηελ ππξά, έλαο εμνξηζκέλνο
πνηεηήο, έλαο απ’ ηνπο θαιύηεξνπο,
δηαβάδνληαο ησλ βηβιίσλ ηνλ θαηάινγν,
κε θξίθε ηνπ είδε πσο ηα δηθά ηνπ
ηα είραλε μεράζεη. Υύκεμε ζην γξαθείν ηνπ
κε ηηο θηεξνύγεο ηεο νξγήο, θη έγξαςε ζηνπο ηπξάλλνπο έλα γξάκκα:
«Κάςηε κε!» έγξαθε κε πέλα αθξάηεηε, « θάςηε κε!
Μ’ αθήζαηε έμσ! Γε κπνξείηε λα κνπ ην θάλεηε απηό, εκέλα!
Σελ αιήζεηα δελ έγξαθα πάληα ζηα βηβιία κνπ; Καη ηώξα
κνπ θεξλόζαζηε ζαλ λα’ καη ςεύηεο! ΢αο δηαηάδσ:
Κάςηε κε!»
(Μπέξηνιη Μπξερη, 1938)
1939-1940
Σα ζύλλεθα ηνπ πνιέκνπ ππθλώλνπλ. Ο Υίηιεξ έρεη ήδε πξνζαξηήζεη ηελ Απζηξία, ηε
Ρελαλία, θαζώο θαη Σζερνζινβαθηθά εδάθε. Ζ Ηαπσλία έρεη ήδε εκπιαθεί ζε πόιεκν κε ηελ
Κίλα. Ο Μνπζνιίλη θαηαιακβάλεη ηελ Αιβαλία. Καηόπηλ ν Υίηιεξ εηζβάιιεη ζηελ Πνισλία
ηαπηόρξνλα κε ηνπο ΢νβηεηηθνύο. Ζ Γαιιία θαη ε Αγγιία, θεξύζζνπλ ηνλ πόιεκν ζηε
Γεξκαλία. Ζ Γαλία, ε Ννξβεγία, ην Βέιγην, ε Οιιαλδία θαη ε Γαιιία θαηαιακβάλνληαη
δηαδνρηθά. Ζ Αγγιία πνπ κέλεη κόλε ηεο, βνκβαξδίδεηαη αλειεώο αιιά θαη βνκβαξδίδεη
απνηειεζκαηηθά ηε Γεξκαλία. Ο Γεύηεξνο Παγθόζκηνο πόιεκνο είλαη ήδε δνθεξή
πξαγκαηηθόηεηα.
Σα παηδηά γηα άιιε κηα θνξά δνπλ ηνλ παξαινγηζκό ηνπ πνιέκνπ.

3. Ο Μπέξηνιη Μπξερη γξάθεη:
(Ζ ΢ΣΑΤΡΟΦΟΡΗΑ ΣΩΝ ΠΑΗΓΗΩΝ)
΢ηελ Πνισλία ην ’39
κηα θνβεξή γίλεθε κάρε
θαη πιήζνο πόιεηο θαη ρσξηά
ζάθηεθαλ ζηε ζηάρηε.
Υάλεη ε αδεξθή ηνλ αδεξθό ηεο
ηνλ άληξα ε γπλαίθα ζηε θσηηά.
Καη ην παηδί κεο ηα ξεκάδηα
ηνπ θάθνπ ηνπο γνληνύο αλαδεηά.
Ζ ΔΝΑΡΞΖ ΣΟΤ ΔΛΛΖΝΟΪΣΑΛΗΚΟΤ ΠΟΛΔΜΟΤ
Μεηά ηελ θαηάιεςε ηεο Αιβαλίαο ε Ηηαιία δείρλεη ηα δόληηα ηεο ζηελ Διιάδα. Ζ πξώηε
πξόθιεζε έξρεηαη ηνλ Γεθαπεληαύγνπζην ηνπ 1940, ζηελ Σήλν: ηνξπηιίδεηαη
απξνεηδνπνίεηα, ηελ ώξα ηεο κεγάιεο γηνξηήο, ε θξεγάηα «Έιιε». Όζν θη αλ ην Μεηαμηθό
θαζεζηώο πξνζπαζεί λα θξύςεη ηνπο πξαγκαηηθνύο ελόρνπο, όινη γλσξίδνπλ πσο πίζσ από
απηή ηελ άλαλδξε πξάμε θξύβεηαη ν Μνπζνιίλη. ΢ηηο 28 Οθησβξίνπ ηνπ 1940 ε Ηηαιία
ζηέιλεη ηειεζίγξαθν κε ηνλ πξεζβεπηή ηεο Γθξάηζη, κε ην νπνίν δεηά λα πεξάζνπλ
ειεύζεξα ηα ηηαιηθά ζηξαηεύκαηα από ην Διιεληθό έδαθνο. H ειιεληθή νπδεηεξόηεηα, ηελ
νπνία επηζπκνύζε θαη ν Μεηαμάο θαη νη Άγγινη θαη νη Γεξκαλνί, γίλεηαη αδύλαηε πηα. Ο
ειιεληθόο ιαόο παίξλεη ζέζε: ΟΥΗ ΢ΣΟΝ ΦΑ΢Η΢ΜΟ, ΟΥΗ ΢ΣΟΝ ΝΑΕΗ΢ΜΟ. Ο Ησάλλεο
Μεηαμάο, ππνθύπηεη ζην κεγαιείν ηνπ Διιεληθνύ ιανύ θαη απνξξίπηεη ην ηειεζίγξαθν.
Σν πξσί ηεο 28εο
Οθησβξίνπ 1940 ν ιαόο είλαη ζην πόδη. Σν μεθίλεκα γηα ηνλ πόιεκν
κνηάδεη κε παλεγύξη: Οη γπλαίθεο θαη νη καλάδεο απνραηξεηνύλ ηνπο θαληάξνπο πνπ θεύγνπλ
γηα ην κέησπν κε ρακόγεια θαη απηνί αληαπνδίδνπλ ην ίδην. Δίλαη ραξνύκελνη γηαηί ζα
ππεξαζπηζηνύλ ηελ ειεπζεξία ηεο παηξίδα ηνπο, αιιά θαη ηελ ειεπζεξία όινπ ηνπ θόζκνπ
από ην θαξθίλσκα ηνπ θαζηζκνύ.

4. Ζ ζπγγξαθέαο Ρέλα Καξζαίνπ γξάθεη:
(28ε
Οθησβξίνπ)
Έλαο ζηξαηηώηεο μαπισκέλνο
θαη δίπια κηα ζεκαία πνπ μαγξππλά.
Σελ παίξλεη ν αγέξαο ηνπ ΢αξάληα
θαη θηεξνπγά.
Σελ παίξλεη ν αγέξαο ηνπ ΢αξάληα,
ηελ θξάηαγε θάπνηνο ζθηρηά.
Σα θαληαξάθηα καο πεξλνύζαλ
θακαξσηά.
Σα θαληαξάθηα καο πεξλνύζαλ
ζάιαζζα βνύηδε ν ιαόο.
Κάπνηνο θξαηνύζε ηε ζεκαία…
ηνύηνο ν άγλσζηνο γλσζηόο.
Γελ είλαη όκσο έλαο εύθνινο πόιεκνο. Ο πην δύζθνινο ερζξόο είλαη ε πείλα θαη ην θξύν. Σα
πόδηα ησλ πνιεκηζηώλ γεκίδνπλ ρηνλίζηξεο, πνιινί αθξσηεξηάδνληαη.
Ο πνηεηήο καο Οδπζζέαο Διύηεο, θαη θαληάξνο ζην Αιβαληθό κέησπν, πεξηγξάθεη ζην
«Άμηνλ Δζηί» ηελ πνξεία πξνο ην κέησπν:
«Νύρηα πάλσ ζηε λύρηα βαδίδακε αζηακάηεηα, έλαο πίζσ από ηνλ άιιν, ίδηα ηπθινί. Με
θόπν μεθνιιώληαο ην πνδάξη από ηε ιάζπε, όπνπ θνξέο εθαηαβνύιηαδε ίζακε ην γόλαην.
Δπεηδή ην πην ζπρλά ςηράιηδε ζηνπο δξόκνπο έμσ, θαζώο κεο ζηελ ςπρή καο. Καη ηηο ιίγεο
θνξέο όπνπ θάλακε ζηάζε λα μεθνπξαζηνύκε, κήηε πνπ αιιάδακε θνπβέληα, κνλάρα ζνβαξνί
θαη ακίιεηνη. Φέγγνληαο κ΄ έλα κηθξό δαδί, κία-κία εκνηξαδόκαζηαλ ηε ζηαθίδα. Ή θνξέο πάιη
αλ ήηαλ βνιεηό, ιύλακε βηαζηηθά ηα ξνύρα καο θαη μπλόκαζηαλ κε ιύζζα ώξεο πνιιέο, όζν λα
ηξέμνπλ αίκαηα. Ση καο είρε αλέβεη ε ςείξα σο ην ιαηκό, θη ήηαλ απηό πην θη απ’ ηελ θνύξαζε
αλππόθεξην. Σέινο θάπνηε αθνπγόηαλε ζηα ζθνηεηλά ε ζθπξίρηξα, ζεκάδη όηη θηλνύζακε, θαη
πάιη ζαλ ηα δα ηξαβνύζακε κπξνζηά λα θεξδίζνπκε δξόκν, πξηρνύ μεκεξώζεη θαη καο βάινπλε
ζηόρν η’ αεξνπιάλα. Δπεηδή ν Θεόο δελ θάηερε από ζηόρνπο ή ηέηνηα, θη όπσο ην ‘ρεη ζπλήζεηό
ηνπ ζηελ ίδηα πάληνηε ώξα μεκέξσλε ην θσο.
Σόηεο, ρσκέλνη κεο ζηηο ξεκαηηέο, γέξλακε ην θεθάιη από ην κέξνο ην βαξύ, όπνπ δε
βγαίλνπλε όλεηξα. Καη ηα πνπιηά καο ζύκσλαλ, πνπ δε δίλακε ηάρα ζεκαζία ζηα ιόγηα ηνπο –
ίζσο θαη πνπ αζθεκίδακε ρσξίο αηηία ηελ πιάζε.
(Οδπζζέα Διύηε, Άμην Δζηί)

5. Οη θαληάξνη απηνί, νη παγσκέλνη από ην θξύν, πεηλαζκέλνη, ςεηξηαζκέλνη,
αθξσηεξηαζκέλνη, κε κνλαδηθό κεηαθνξηθό κέζν ηα πόδηα ηνπο θαη θάπνηα δώα γηα ηα
ρξεηαδνύκελα ζηνλ πόιεκν, απηνί νη “άγλσζηνη-γλσζηνί”, ηίκεζαλ ηε ζεκαία πνπ
θξαηνύζαλ όζν ιίγνη. Καη καδί κ‟ απηνύο θαη όινο ν ιαόο πνπ νιόςπρα ηνπο ζηήξημε κε
θάζε ηξόπν. Πίζσ ν ιαόο βνεζά ηνπο ζηξαηηώηεο κε θάζε κέζν. Οη γπλαίθεο πιέθνπλ
κάιιηλεο θάιηζεο θαη θαλέιεο. Οη Ζπεηξώηηζζεο γπλαίθεο αλνίγνπλ δξόκνπο κέζα ζηα
ρηόληα θαη θνξησκέλεο θνπβαινύλ πνιεκνθόδηα ζηνπο θαληάξνπο καο.
Ο πνηεηήο Νηθεθόξνο Βξεηηάθνο ζην πνίεκά ηνπ «Μάλα θαη Γηνο» καο πεξηγξάθεη
παξαζηαηηθά απηέο ηηο ζθελέο.
Σηες ηζηορίας ηο δηάζειο όρζηος ο γηος ποιέκαγε
θη ε κάλα θράηαε ηα βοσλά, όρζηος λα ζηέθεη ο γηος ηες,
κπρούληδος, τηόλη θαη ζύλλεθο. Κη ατοιόγαγε ε Πίλδος
ζαλ λα' τε ο Γηόλσζος γηορηή. Τα θαράγγηα θαηέβαδαλ
ηραγούδηα θη αλαπήδαγαλ ηα έιαηα θαη τορεύαλ
οη πέηρες. Κη όια θώλαδαλ: "Ίηε παίδες Διιήλφλ ..."
Φφηεηλές ζπάζες οη υστές ζηαύρφλαλ ζηολ ορίδοληα,
ποηάκηα πηζφδρόκηδαλ, ηάθοη κεηαθηληόληαλ.
Κη οη κάλες ηα θοθηά γθρεκλά ζαλ Παλαγηές η' αλέβαηλαλ
Με ηε εσθή ζηολ ώκο ηοσς θαηά ηο γηο παγαίλαλ
θαη ηης αεροηρακπάιηδε ο άλεκος θορηφκέλες
θη έισλε ηα ηζεκπέρηα ηοσς θη έπαηρλε ηα καιιηά ηοσς
θη έδερλε ηα θοσζηάληα ηοσς θαη ηης ζπαζοθοπούζε,
κ' ασηές αληροπαηάγαλε, υειά, πέηρα ηελ πέηρα,
θη αλεθορίδαλ ζηε γρακκή, όζο ποσ κες ζηα ζύλλεθα
τάλοληαλ ορζοκέηφπες ε κηα πίζφ απ' ηελ άιιε

6. Αιιά θαη ν πνηεηήο Γηάλλεο Ρίηζνο, πεξηγξάθεη γιαθπξά ηηο ζθελέο απηέο ζην πνίεκά ηνπ
«Γξάκκαηα από ην κέησπν»
“Μάλα, ηνλ ήιην εδώ ζθεπάδνπλ ίζθηνη
θη αλαπακό πνηέ ε θαξδηά δε βξίζθεη θαλέλα:
νη απγέο θ‟ νη λύρηεο καο γπξλνύλ
θξηρηέο πεληάιθεο γξάθνπλ ζην ζθνηάδη ζήκαηα,
πνπ ηνλ θίλδπλν κελνύλ,
πύξηλα θίδηα από ηα βάζε ηνπ Άδε.
Μεηέξα κνπ, όηαλ θηάζακε εδώ πέξα
ζηε θσηηά, ζηελ αληάξα, ζηε θνβέξα
θαζέλαο καο θη από „λα θπιαρηό
θξαηνύζε θξεκαζκέλν ζηελ θαξδηά ηνπ
θη αθήλακε ην ζηήζνο αλνηρηό
ζηα ππξσκέλα λύρηα ηνπ ζαλάηνπ.
Μάλα, καο ηξώεη ε ιάζπε, ε ςείξα, ε βξώκα
ιίγλεςε θαη θακπνύξηαζε ην ζώκα,
καο ηξώεη ηα ζπιάρλα ν θόβνο ηνπ ζαλάηνπ
κεξόλπρηα θιεηζηνί κεο ζην ακπξί,
δελ είδακε από ηόηε απγή ιακπξή,
ζα ζθνπιήθηα ζηα βάζε ηνπ κλεκάηνπ.
Μάλα, ζνπ γξάθσ βηαζηηθά, ζην πόδη.
΢ήκεξα ζιηβεξό βγάιακε μόδη
ζθνηώζεθαλ πέλη‟ έμη ζ‟ έλα ακπξί
- όινη είθνζη κέρξ‟ είθνζη πέληε ρξόλσ,
ζηελ ώξα πάλνπ πνπ ήηαλ γηα γακπξνί –
θ‟ έρσ κεο ζηελ θαξδηά κνπ ηόζν πόλν!
O ειιεληθόο ζηξαηόο όρη κόλν δηώρλεη ηνπο Ηηαινύο από ην ειιεληθό έδαθνο αιιά θαη
πξνειαύλεη κέζα ζην Αιβαληθό έδαθνο απσζώληαο ηνπο πεξηζζόηεξν από 60 ρηιηόκεηξα
από ηα ειιεληθά ζύλνξα. Σαπηόρξνλα, ε ειιεληθή αεξνπνξία κε κνλάρα 115 αεξνπιάλα θαη
ην λαπηηθό, άμην ηεο παξάδνζεο, εθηεινύλ απαξάκηιια ην θαζήθνλ ηνπο.

7. Τπάξρνπλ όκσο θαη λεθξνί. Έλαο απ‟ απηνύο, είλαη ν αμησκαηηθόο Αιέμαλδξνο Γηάθνο γηα
ηνλ νπνίν ν Διύηεο, ζην «Άζκα εξσηθό θαη πέλζηκν γηα ην ρακέλν αλζππνινραγό ηεο
Αιβαλίαο» γξάθεη:
Ήηαλ γελλαίν παηδί.
Με ηα ζακπόρξπζα θνπκπηά θαη ην πηζηόιη ηνπ
Με ηνλ αέξα ηνπ άληξα ζηελ πεξπαηεμηά
Καη κε ην θξάλνο ηνπ, γπαιηζηεξό ζεκάδη
(Φηάζαλε ηόζν εύθνια κεο ζην κπαιό
Πνπ δελ εγλώξηζε θαθό πνηέ ηνπ)
Με ηνπο ζηξαηηώηεο ηνπ δεξβά δεμηά
Καη ηελ εθδίθεζε ηεο αδηθίαο κπξνζηά ηνπ
―Φσηηά ζηελ άλνκε θσηηά!―
Με ην αίκα πάλσ από ηα θξύδηα
Σα βνπλά ηεο Αιβαλίαο βξνληήμαλε
Ύζηεξα ιηώζαλ ρηόλη λα μεπιύλνπλ
Σν θνξκί ηνπ, ζησπειό λαπάγην ηεο απγήο
Καη ην ζηόκα ηνπ, κηθξό πνπιί αθειάεδηζην
Καη ηα ρέξηα ηνπ, αλνηρηέο πιαηείεο ηεο εξεκίαο
Βξόληεμαλ ηα βνπλά ηεο Αιβαλίαο
Γελ έθιαςαλ.
Γηαηί λα θιάςνπλ;
Ήηαλ γελλαίν παηδί!
Κείλνη πνπ επξάμαλ ην θαθό - ηνπο πήξε καύξν ζύγλεθν
Μα θείλνο πνπ η' αληίθξηζε ζηνπο δξόκνπο η' νπξαλνύ
Αλεβαίλεη ηώξα κνλαρόο θαη νιόιακπξνο!
Με βήκα πξσηλό ζηε ριόε πνπ κεγαιώλεη
Αλεβαίλεη κνλαρόο θαη νιόιακπξνο.
Σώξα ρηππάεη πην γξήγνξα η' όλεηξν κέζ' ζην αίκα
Σνπ θόζκνπ ε πην ζσζηή ζηηγκή ζεκαίλεη :
Διεπζεξία,
Έιιελεο κέζ' ζηα ζθνηεηλά δείρλνπλ ην δξόκν :
Δ Λ Δ Y Θ Δ Ρ Η Α
Γηα ζέλα ζα δαθξύζεη από ραξά ν ήιηνο
Σνπ θόζκνπ ε πην ζσζηή ζηηγκή ζεκαίλεη !

8. 6 Απξηιίνπ 1941
Ζ Γεξκαλία ρηππά ηελ Διιάδα. Ο ειιεληθόο ζηξαηόο, κεηά από εξσηθή αληίζηαζε
αλαγθάδεηαη λα ππνθύςεη ζηελ ζπληξηπηηθή ππεξνπιία ησλ Γεξκαλώλ. Ζ ζηξαηησηηθή
εγεζία ζπλζεθνινγεί κεηά από 18 εκέξεο. Ζ αληίζηαζε όκσο ζηελ Κξήηε θξαηά αθόκα σο
ηελ 1ε
Ηνπλίνπ ηνπ 1941. Γηα ηελ θαηάιεςή ηεο ζπζηάζηεθαλ εθιεθηά ηκήκαηα ηνπ
γεξκαληθνύ ζηξαηνύ θαη θπξίσο θαζπζηέξεζε ε εηζβνιή ησλ Γεξκαλώλ ζηε Ρσζία κε
απνηέιεζκα λα ράζνπλ ηνλ πόιεκν.
Ο ίδηνο ν Υίηιεξ είπε όηη, «…. ε λίθε ζηελ Κξήηε ήηαλ θαηαζηξνθηθή»
27 Απξηιίνπ 1941
Οη Γεξκαλνί εηζέξρνληαη ζηελ Πξσηεύνπζα. Παξειαύλνπλ ζηνπο έξεκνπο δξόκνπο θάησ
από ηα αδηάθνξα βιέκκαηα ειάρηζησλ δηαβαηώλ. Ζ θαηνρή έρεη αξρίζεη.
Μεηά ηελ θαηάιεςε θαη ηεο Κξήηεο, ε Διιάδα δηακειίδεηαη αλάκεζα ζηνπο Γεξκαλνύο,
ηνπο Ηηαινύο θαη ηνπο Βνπιγάξνπο. Οη θαηαθηεηέο, θαη ηδίσο νη Γεξκαλνί θαη νη Βνύιγαξνη,
όρη κόλν ζπληεξνύληαη από ηελ ειιεληθή παξαγσγή αιιά ππνρξεώλνπλ ηελ Διιάδα λα
θαηαβάιεη θαη κεγάια ρξεκαηηθά πνζά γηα ηνλ ίδην ιόγν. Λεειαηείηαη νιόθιεξε ε γεσξγηθή
παξαγσγή, ηα αγαζά θαη ν θπζηθόο πινύηνο ηεο ρώξαο. Γεζκεύνληαη όια ηα εκπνξεύκαηα
πνπ ππάξρνπλ ζε απνζήθεο. Ζ πξνκήζεηα ηξνθίκσλ θαη όισλ ησλ εηδώλ πξώηεο αλάγθεο
γίλεηαη πξνβιεκαηηθή γηα ηνλ ειιεληθό ιαό από ηελ πξώηε ζηηγκή. Ζ κεγάιε πείλα έρεη
αξρίζεη. Σν ρξήκα ράλεη ηελ αμία ηνπ. Σελ ίδηα ζηηγκή πνπ ε πείλα ζεξίδεη, κεξηθνί, αλάμηνη
λα νλνκάδνληαη άλζξσπνη, θεξδίδνπλ από ην εκπόξην ηξνθίκσλ ζηε καύξε αγνξά.
300.000 άλζξσπνη πεζαίλνπλ ηνλ ηξνκεξό ρεηκώλα ηνπ ‟41-‟42 ζηελ Διιάδα.
Έλαο ινγνηέρλεο πεξηγξάθεη:
«Υεηκώλαο ηνπ ’41 κε ’42. Σώξα πεηλώ θαη θνβάκαη. Ζ Αζήλα ξεκάδεη κέξα κε ηε κέξα. Οη
δξόκνη είλαη γεκάηνη ζθνππίδηα. Οη άλζξσπνη δαξώλνπλ θαη ηξέρνπλ λα δεζηαζνύλ. Πνιινί
θνξνύλ ηηο ξόκπεο ηνπο γηα παλσθόξηα. Κάπνην είλαη θνξησκέλνη ηζνπβάιηα θαη εθεκεξίδεο.
Κόπεθε θαη ην ειεθηξηθό ξεύκα θαηόπηλ από ην ςσκί. … Αλ πξνρσξνύζεο από ηελ Οκόλνηα
ζην ΢ύληαγκα ζε πεληέμη ζεκεία ζα ζπλαληνύζεο θόζκν γύξσ από ζσξηαζκέλνπο ζην δξόκν.
Μπνπινύθηα παηδηά δεηηάλεπαλ ζηνπο δξόκνπο θαη αξπνύζαλ ό,ηη βξίζθαλ πνπ λα καζηέηαη.
Πνιιά βιέπνπλ ην ελδηαθέξνλ πνπ πξνθαινύλ νη πεζκέλνη, μαπιώλνπλ θαη θείλα ζην
πεδνδξόκην, ην έλα πιάη ζην άιιν, θη εθεί μερληνύληαη θη αξρίδνπλ λα παίδνπλ. Κάπνηε ν
ζάλαηνο ηα καδεύεη επραξηζηεκέλα. Δίδακε ζηελ πιαηεία Κιαπζκώλνο έλα ηζνύξκν παηδάθηα
κηζόγπκλα θη έλαο καληξάραινο 25 ρξνλώλ ζα ραζέο άζπξνο από ηελ πείλα, ν αξρεγόο ηνπο.
Σα παηδάθηα ιεειαηνύζαλ ηνπο ζθνππηδνηελεθέδεο από ηα γύξσ εζηηαηόξηα «ηφλ Αζελώλ»
θαη ηνπ «Αβέρφθ» πνπ ηξώγαλ νη Γεξκαλνί»
(Α΢ΖΜΑΚΖ΢ ΠΑΝ΢ΔΛΖΝΟ΢)

9. Ζ δηαζηξνθή ηεο λαδηζηηθήο εμνπζίαο δελ αξθείηαη ζηε γελνθηνλία ηνπ ειιεληθνύ ιανύ
κέζσ ηνπ ιηκνύ. Θέιεη ηελ καδηθή εμόλησζε εηδηθόηεξα ησλ Δβξαίσλ αιιά θαη όζσλ ζεσξεί
ερζξνύο ηεο. ΢ηε Θεζζαινλίθε αδεηάδνπλ νη εβξατθέο ζπλνηθίεο. Από ηνπο 50.000 πεξίπνπ
Δβξαίνπο ζηελ αξρή ηεο θαηνρήο, απνκέλνπλ κόλν 2000 ην 1947. Οη ππόινηπνη
εμνληώλνληαη καδηθά ζηα εθηαιηηθά ζηξαηόπεδα ζπγθέληξσζεο ζηε Γεξκαλία. Ο πνηεηήο
Ηάθσβνο Κακπαλέιιεο πνπ ππήξμε αηρκάισηνο ησλ Γεξκαλώλ γξάθεη ζην πνίεκά ηνπ
Α΢ΜΑ Α΢ΜΑΣΩΝ.
Ση σξαία πνπ είλ' ε αγάπε κνπ
κε ην θαζεκεξλό ηεο θόξεκα
θη έλα ρηελάθη ζηα καιιηά.
Καλείο δελ ήμεξε πσο είλαη ηόζν σξαία.
Κνπέιεο ηνπ Άνπζβηηο,
ηνπ Νηαράνπ θνπέιεο,
κελ είδαηε ηελ αγάπε κνπ;
Σελ είδακε ζε καθξηλό ηαμίδη,
δελ είρε πηά ην θόξεκά ηεο
νύηε ρηελάθη ζηα καιιηά.
Σελ είδακε ζηελ παγεξή πιαηεία
κ' έλα αξηζκό ζην άζπξν ηεο ην ρέξη,
κε θίηξηλν άζηξν ζηελ θαξδηά.
Μπξνζηά ζ‟ απηό ην άγξην ηνπίν ηεο θαηαζηξνθήο ηεο θνηλσλίαο ν ειιεληθόο ιαόο
νξγαλώλεη ηελ αληίζηαζή ηνπ. Πξσηόθαληεο κνξθέο απηνβνήζεηαο εκθαλίδνληαη θαη ζε
πνιιά κέξε ηα ηνπηθά εξγαηηθά θέληξα, νη ζύιινγνη ησλ ππαιιήισλ θαη νη επαγγεικαηίεο
ελώλνπλ ηηο δπλάκεηο ηνπο θαη ζρεκαηίδνπλ αλεπίζεκεο «Λατθέο Δπηηξνπέο» κε πξσηαξρηθό
ζηόρν λα απνζπάζνπλ ηξόθηκα από ηηο θαηνρηθέο δπλάκεηο θαη από ηηο απνζηνιέο ηνπ
Δξπζξνύ ΢ηαπξνύ γηα λα ηξαθεί ν πιεζπζκόο. Σα ιατθά ζπζζίηηα είλαη ε πξώηε απζόξκεηε
αληηζηαζηαθή πξάμε.
Ζ Άιθε Εέε ζην βηβιίν ηεο «Ο κεγάινο πεξίπαηνο ηνπ Πέηξνπ» πεξηγξάθεη ην ζπζζίηην ζ’ έλα
δεκνηηθό ζρνιείν, θαιή ώξα ζαλ ην δηθό καο.

10. Σνλ Μάην ηνπ 1941 δπν θνηηεηέο ν Μαλόιεο Γιέδνο θαη ν Απνζηόιεο ΢άληαο θαηεβάδνπλ
ηε ρηηιεξηθή ζεκαία από ηελ Αθξόπνιε. Σν πξώην απνηειεζκαηηθό ξάπηζκα ζηα
ζηξαηεύκαηα θαηνρήο έρεη δνζεί. Ζ Δζληθή Αληίζηαζε είλαη πξαγκαηηθόηεηα.
Απεξγίεο ελάληηα ζηελ πνιηηηθή επηζηξάηεπζε γηα ππνρξεσηηθή εξγαζία ζηε Γεξκαλία,
θνηηεηηθέο δηαδειώζεηο αιιά θαη ζακπνηάδ είλαη κόλν ε αξρή. Ζ αληίζηαζε ζηελ ύπαηζξν
θνξπθώλεηαη θαη απειεπζεξώλνληαη νιόθιεξεο πόιεηο.
Σα αληίπνηλα ησλ θαηνρηθώλ δπλάκεσλ, παξαπάλσ από ζθιεξά, θηελώδε. Πξνζπαζνύλ κε
θάζε ηξόπν λα ηξνκνθξαηήζνπλ γηα λα θάκςνπλ ηελ αληίζηαζε. Σα κπιόθα όπνπ νη
δνζίινγνη Έιιελεο, ζπλεξγάηεο ησλ Γεξκαλώλ, ππνδεηθλύνπλ ηνπο αληηζηαζηαθνύο, είλαη
θαζεκεξηλά. Οη καδηθέο εθηειέζεηο πνιηηηθώλ θξαηνπκέλσλ ζην ζθνπεπηήξην ηεο
Καηζαξηαλήο, ζην Υατδάξη, ζην Δπηαπύξγην θαη ζε άιια ζηξαηόπεδα ζπγθέληξσζεο, είλαη ε
άλαλδξε εθδίθεζε ησλ Γεξκαλώλ γηα ηηο δνιηνθζνξέο ησλ αληηζηαζηαθώλ κέζα ζηηο πόιεηο.
΢ηα Καιάβξπηα , ζηηο 13 Γεθεκβξίνπ 1943, εθηέιεζαλ όινπο ηνπο άλδξεο από 14 ρξνλώλ
θαη πάλσ. Ππξπόιεζαλ θαη ιεειάηεζαλ ηελ πόιε.
Στο μαρτυρικό χωριό Λιγκιάδες Ιωαννίνων τα γερμανικά ςτρατεφματα κατοχήσ, ςκότωςαν
34 βρζφη και παιδιά, 37 γυναίκεσ ηλικίασ 30 ζωσ 64 ετών και 11 ηλικιωμζνουσ.
΢ηάρηε έγηλαλ 43 ζπίηηα, θαζώο θαη 57 ππνζηαηηθά, ζηάβινη θαη θαιύβεο.
Ήηαλ 3 Οθησβξίνπ ηνπ 1943.
Ζ Γεξκαλία θαη νη ζύκκαρνί ηεο όκσο ληθήζεθαλ. Ζ αλζξσπόηεηα γιίησζε ηόηε από ην
ηξνκαθηηθό όξακα ηεο «Νέαο Σάμεο Πξαγκάησλ». Ζ Διιάδα απειεπζεξώζεθε ηνλ
Οθηώβξην ηνπ 1944. Όκσο ν πόιεκνο θαη ε θαηνρή άθεζαλ πίζσ ηνπο ρηιηάδεο λεθξώλ θαη
κηα ρώξα θαηεζηξακκέλε θαη δηαηξεκέλε. ΢ε άιιεο ρώξεο, ηεο απέλαληη όρζεο άθεζε αθόκα
πην αλεμίηεια ζεκάδηα, εθείλα ηνπ ππξεληθνύ νιέζξνπ.
Σα παηδηά είλαη πάληα νη ηξαγηθέο θηγνύξεο. Γη’ απηά, δελ ππάξρνπλ ληθεηέο θαη εηηεκέλνη.
Παηδηά ηεο θαηνρήο, παηδηά ηνπ Άνπζβηηο, παηδηά ηεο Υηξνζίκα θαη ηνπ Ναγθαζάθη, παηδηά
νξθαλά, παηδηά ηξνκνθξαηεκέλα.
Τπάξρνπλ όκσο θαη ζήκεξα παηδηά ηνπ πνιέκνπ.. Δίλαη ρξένο όισλ καο λα ιέκε θαζεκεξηλά
έλα κεγάιν ΟΥΗ ζηνλ ξαηζηζκό θαη ηνλ θαζηζκό, έλα κεγάιν ΟΥΗ ζηνλ ΠΑΡΑΛΟΓΗ΢ΜΟ
ΣΟΤ ΠΟΛΔΜΟΤ θαη ζηελ θαηαζηξνθή ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο αλζξσπόηεηαο. Γηα λα βξνπλ
θάπνηε όια ηα παηδηά ηεο γεο ΔΝΑΝ ΣΟΠΟ ΥΩΡΗ΢ ΠΟΛΔΜΟ.