1. ชื่อบท การซ้า (Repetition) และการผันแปร (Variety)
หัวเรื่อง
13.1 การซ้า (Repetition)
13.2 การผันแปร (Variety)
แนวคิด
1. การซ้าเป็นการกระทาให้เพิ่มขึ้นด้วยหน่วยชนิดเดียวกัน ตั้งแต่ 2 หน่วยขึ้นไป
2. การซ้าเป็นองค์ประกอบของงานศิลปะที่ง่ายที่สุดเป็นความกลมกลืนและเป็น
องค์ประกอบที่เป็นธรรมดา
3. การผันแปรเป็นการเปลี่ยนแปลงของส่วนประกอบสาคัญของศิลปะหรือ
รูปร่าง รูปทรง เพื่อให้เกิดเป็นความน่าสนใจในงานศิลปะ

2. วัตถุประสงค์
1. อธิบายความหมายของการซ้าได้
2. แสดเป็นรูปภาพเรื่องการซ้าโดยให้หน่วยใดหน่วยหนึ่งมีทิศทางน่าสนใจได้
3. อธิบายความหมายหารผันแปรได้
4. แสดงเป็นรูปภาพเรื่องการผันแปรด้วยเส้น รูปร่าง น้าหนัก จังหวะได้
5. จัดองค์ประกอบศิลป์เรื่องการซ้าและการผันแปรได้
กิจกรรม
1. ศึกษาแผนการสอน
2. ศึกษาเอกสารประกอบการสอน เรื่องที่ 13.1, 13.2
3. ปฏิบัติกิจกรรมที่ 13.1 และ 13.2
4. ซักถามและอภิปราย
5. วิจารณ์ผลงานศิลปะของนักศึกษา

3. สื่อการสอน
1. เอกสารประกอบการสอนบทที่ 11
2. ผลงานตัวอย่างเรื่องจุดเด่น
3. สไลด์เรื่องจุดเด่น
ประเมินผล
1. ประเมินผลจากกิจกรรมที่ 13.1 ภาคทฤษฎี
2. ประเมินผลจากกิจกรรมที่ 13.2 ภาคปฏิบัติ

4. การซ้าของสิ่งเดียวกันเป็นองค์ประกอบที่ง่ายที่สุดที่ทาให้เกิดเป็นเอกภาพ การ
ซ้าสามารถเห็นได้ในลวดลายของเสื้อผ้า กระดาษห่อของขวัญ กระดาษตกแต่งผนังและ
ในงานศิลปะรูปร่างหรือรูปทรงที่เป็นสิ่งเดียวกันจะเป็นความกลมกลืนที่ไม่ขัดแย้ง
ช่องว่างที่เป็นพื้นระนาบระหว่างรูปร่างหรือรูปทรงที่ซ้าๆ กันของหน่วยต่างๆ จะเกิดเป็น
จังหวะ (Rhythm) ซึ่งจังหวะการซ้าในงานทัศนศิลป์จะทาหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหว
ของการซ้าให้มีทิศทางตามผู้ออกแบบต้องการ
1.ความหมายของการซ้า
การซ้า หมายถึงการกระทาให้มีเพิ่มขึ้นอีกของหน่วยหรือสิ่งของชนิดเดียวกัน
การซ้าของส่วนประกอบสาคัญของศิลปะ หรือรูปร่าง รูปทรง ที่ซ้ากันตั้งแต่ 2 หน่วยขึ้น
ไป 2.ลักษณะการซ้าในงานศิลปะ

5. ในงานศิลปะและการออกแบบ สามารถสร้างให้เกิดการซ้าใน ลักษณะต่างๆ ได้ดังนี้ คือ
2.1 การซ้าด้วยรูปร่างหรือรูปทรง
2.2 การซ้าด้วยเส้น
2.3 การซ้าด้วยน้าหนัก
ลักษณะการซ้าที่กล่าวถึงข้าต้น ถ้าปรากฏเป็นการซ้าในงานจิตรกรรม เราต้อง
พิจารณาเรื่องจุดเด่นและดุลยภาพ จะเห็นได้ว่าเป็นดุลยภาพที่เกิดจากการซ้าของหน่วยชนิด
เดียวกันมีน้าหนักเท่ากัน
นอกจากนี้การซ้าที่มีรูปร่าง รูปทรงเปลี่ยนแปลงปะปนกันจะให้ความรู้สึกสับสน
เป็นความขัดแย้งและการซ้าที่ปรากฏรูปร่าง รูปทรงสี่เหลี่ยมแปลงไปอย่างพอเหมาะพอดี

6. การผันแปรเป็นองค์ประกอบของศิลปะ ที่เป็นความแตกต่าง ซึ่งเกิดจากการ
เปลี่ยนแปลงรูปร่างหรือรูปทรงทีละน้อยให้มีความหลากหลายขึ้น ซึ่งเปรียบได้กับไม้เป็น
ความน่าสนใจ มีใบไม้ที่แตกต่างกันทั้งใบเล็กใบใหญ่ ดอกเล็กและดอกใหญ่หลายขนาด
ซึ่งเป็นความงามตามธรรมชาติ แต่ในขณะเดียวกันถ้าต้นไม้มีใบไม้ขนาดเท่ากันทุกใบ
1. ความหมายของการผันแปร
เบรนนาร์ด ได้ให้ความหมายของการผันแปรไว้ว่า หมายถึงการเปลี่ยนแปลง
รูปลักษณะของส่วนประกอบสาคัญของศิลปะ โดยแปรเปลี่ยนไปเป็นการตัดกันทาให้เกิด
ความน่าสนใจ
ศิลป์ พีระศรี ได้อธิบายความหมายของ Variety ไว้ว่า หมายถึงหลายอย่างต่างชนิด
กันในงานศิลปะ ซึ่งข้อบกพร่องอันหนึ่งของงานศิลปะคือ การซ้าซาก อาจเป็นถ้อยคา
สานวน เส้น สี ที่เหมือนกันหมดจะเกิดความไม่น่าสนใจจึงต้องมีหลายอย่างต่างชนิดกัน
วิรัตน์ พิชญไพบูลย์ได้อธิบายเกี่ยวกับการผันแปรไว้ว่า หมายถึงการเปลี่ยนแปลง
ของขนาดและสัดส่วนที่แปรเปลี่ยนไปการผันแปรสามารถทาได้หลายลักษณะ

7. 2. การผันแปรของส่วนประกอบในงานศิลปะ
การผันแปรหรือความแตกต่างที่หลากหลาย ของส่วนประกอบสาคัญของศิลปะ
สามารถเกิดขึ้นได้ดังนี้
2.1.1 การผันแปรของรูปร่าง
2.1.2 การผันแปรของเส้น
2.1.3 การผันแปรของน้าหนัก
2.1.4 การผันแปรของพื้นผิว
2.1.5 การผันแปรของสี
2.1.6 การผันแปรของทิศทาง
2.1.7 การผันแปรของจังหวะ

8. สรุป
การซ้า หมายถึงการทาให้เพิ่มขึ้นโดยนาส่วนประกอบสาคัญของศิลปะหรือ
รูปร่าง รูปทรงชนิดเดียวกันมาจัดเข้าด้วยกัน
ในงานทัศนศิลป์สาขาจิตรกรรมการซ้าต้องคานึงถึง จุดเด่นและดุลยภาพ การซ้า
ด้วยหน่วยชนิดเดียวกันจะให้ความรู้สึกธรรมดา แต่ถ้ามีหน่วยใดหน่วยหนึ่งแตกต่าง
ออกไปจะให้ความรู้สึกน่าสนใจ
การผันแปร คือการแปรเปลี่ยนของส่วนประกอบสาคัญของศิลปะ หรือรูปร่าง
รูปทรง ทาให้มีความหลากหลายขึ้นหรืออีกนัยหนึ่งคือการเพิ่มความขัดแย้งลงในหน่วยที่
ซ้ากัน