12 Ancient Aiol City-2

1. 12 ANTİK AİOL
KENTİ-2
Dr. Vural Yiğit
12.03.2016
1

2. Aiolis
O Antik dönemde Batı Anadolu’nun İzmir ve Edremit
Körfezi arasındaki Ege kıyı kesimi Aiolis olarak
bilinir.
O Güneyde, Gediz Nehri, kuzeyde ise Bakırçay’a
kadar uzanan bereketli ve güzel bir Yurt köşesidir.
O Ayrıca Midilli Adası da bölgenin sınırları içine girer.
O Bu yörede, MÖ 1050 yılı civarında Aiol’ler
tarafından kurulmuş pek çok kent vardır.
O Ünlü tarihçi Heredot, bu yörede İyonya’dakine
benzer şekilde 12 Aiol kenti saymaktadır.
2

3. Herodot’un 12 Aiol Kenti
3
O Lesbos-Midilli
O Elaia-Zeytindağı
O Pitane-Çandarlı
O Grynion-Temaşalık
O Kyme- Nemrut
O Aigai- Nemrutkale
O Myrina- Aliağa
O Temnos-Görece
O Larissa-Buruncuk
O Aigiroessa-Kavaklıdere
O Neonteikhıs-Doğaköy
O Smyrna-İzmir

4. AİOLİS
4

5. Gryneion-Temaşalık
O Gryneion, İzmir Aliağa'dan 13 km. uzaklıkta, Aliağa-
Yenişakran yolu üzerinde, (Çıfıtkale) denilen yerde
kurulmuş bir ören yeridir.
O Ünlü tarihçi Herodot, buradan Gryna diye bahseder.
O İzmir İline uzaklığı 75 Km., Bergama ilçesine 28 Km.
Dikili İlçesine 50 Km.dir.
O Yapılan araştırmalar ve bulunan kalıntılardan, zamanın
önemli bir liman kenti olduğunu anlaşılmaktadır.
O Apollon tapınağının bulunduğu kehanet yeridir.
5

6. GRYNEİON/ GRYNA
O Gryneion tarih sahnesine ilk kez M.Ö. 5. YY. çıkmaktadır.
O Bu dönemde Persler’in elinde olan şehir, M.Ö. 479’dan sonra
özgürlüğüne kavuşmuş, Attika Delos Birliği’ne girmiştir.
O Tarihçi Pilinius , Gryneion’un bir limanı olduğundan söz etse
de, bugün bunun yeri kesin olarak bilinmemektedir.
O Aynı yazar Gryneion ve Myrina yörelerinde yetişen
istiridyelerden söz eder.
O Bu bölge kıyılarında bugün bile bol miktarda midye ve
istiridye vardır.
O Bu nedenle Gryneion sikkelerinin bir yüzünde Apollon,
diğerinde de istiridye betiminin yer alması hiç de şaşırtıcı
değildir. 6

7. 7

8. GRYNİON KALINTILARI
O 19. yüzyılda seyyahlar şehri saptamışlarsa da, bugün geriye
kalıntı olarak pek bir şey kalmamıştır.
O Kutsal alan olasılıkla, İzmir-Çanakkale yolunun batı yakasında
yarım adanın üzerindeydi.
O Kazılarda bazı mezarlar ve bir Roma Devri evi bulunmuştur.
O Gryneion’un yalnızca bir kehanet merkezi değil aynı zamanda
uzun süreli bir yerleşim olduğu ortaya çıkmıştır.
O İlk bilimsel kazılar 1973–75 yılları arasında şehrin
Nekropolis’inde (mezarlık) Bergama Arkeoloji Müzesi tarafından
gerçekleştirilmiştir.
O Buluntular M.Ö. 7 ile 5. Yüzyıl arasına tarihlenmektedir.
O 1992 yılında ise İzmir Arkeoloji Müzesi Gryneion Nekropolisi’nde
kurtarma kazısı yapmıştır.. 8

9. Gryneion
9

10. MYRİNA
O Aiolis Bölgesi’nin Kyme’den sonra ikinci büyük kenti olan
Myrina, İzmir ili Aliağa ilçesinin kuzeyinde bulunmaktadır.
O Gryneion’un (Şakran) güney batısındaki kent,
Çandarlı(Elaitikos) körfezi kıyısında ve Güzelhisar
(Titnaios) çayının ağız kısmında yer alır.
O İki tepe üzerine kurulmuş bir liman kentidir. Bugün bazı
yapıların duvarları, liman yapısı ve tiyatronun olası yeri
seçilebilmektedir.
O Kentin Amazon kraliçesi Myrina tarafından kurulduğu ve
adını kurucusundan aldığı rivayet edilir.
O M.S. 17’de geçirdiği deprem sonrası imparator Tiberius
tarafından yeniden inşası için yardım edilen kentin adı ,
bir süreliğine Sebastopolis olarak değiştirilmiştir.
10

11. Myrina Kazıları
O Myrina’da Atina Fransız Okulu üyeleri E.POTTIER
ve S.REINACH tarafından, 1880-1882 yılları
arasında kazısı yapılmıştır.
O Bu kazılarda az sayıda Arkaik (M.Ö. 570-480) ve
çok sayıda Helenistik devir (M.Ö. 330-30)
buluntusu ortaya çıkmıştır.
O M.S.106 yılında büyük bir deprem geçirmiş olan
kentin, M.S. 4 ve 5. yüzyıllarda Ephesos
Metropolitliği’ne bağlı bir piskoposluk merkezi
olduğu anlaşılmaktadır. 11

12. MYRİNA BULUNTULARI
O Çoğu kireçli tabana açılmış, dikdörtgen biçimde bir
çukurdan ibaret olan mezarlarda tek gömü vardır.
O Mezarlar içerdikleri eşyaların zenginliği bakımından
büyük çeşitlilik gösterir.
O Sikkeler, ölünün yeme-içmesiyle ilgili kaplar, gündelik
yaşamda kullanılan eşyalar, kandiller, aynalar, iğneler,
koku kapları ve şehrin ünlü pişmiş toprak heykelcikleri
ölü hediyeler ibuluntular arasındadır.
O Kıymetli takılar ise enderdir.
O Kazılar sırasında ele geçen 1000 civarında pişmiş
toprak heykelcik arasında, erkeklere, kadınlara,
çocuklara, tanrılara ve hayvanlara rastlanır. 12

13. Myrina Heykelleri
O Çok sayıda Hellenistik ve az sayıda Arkaik devir buluntu
gün ışığına çıkarılmıştır.
O Eros ve Aphrodite heykelcikleri son derece yaygındır.
O Bu yönü ile Myrina Helenistik Dönem’de pişmiş toprak
heykelcikleri ile ünlü bir merkezdi.
O Heykelciklerin işlevi tartışmalıdır, olasılıkla kişilerin
yaşarken severek kullandığı eşyaları olmalıdır.
O Kazılar sonucu bulunan eserler bugün Louvre Müzesi
ile İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunmaktadır.
13

14. Myrina
14

15. Myrina
15

16. Myrina
16

17. LARİSSA-BURUNCUK
O İzmir’in, Menemen ilçesinden Foça’ya doğru
gidildiğinde; Antik çağdaki ismi SARDENE olan
görkemli, «Dumanlıdağ» ile karşılaşırız.
O Bu dağın yola uzanan ucunda bir tepeye
kurulmuş BURUNCUK Köyü vardır.
O Bu güzel, uygar ve görkemli köyün üzerindeki
tepede, Antik Aiolis bölgesinin, LARİSSA isimli
bir kenti bulunur.
O Biraz zahmetli bir tırmanıştan sonra çok güzel
ve estetik görünümlü duvar, yapı ve sarnıç
kalıntıları ile karşılaşırsınız.
17

18. LARİSSA
O Antik Anadolu Coğrafyasını iyi bilen Amasya'lı STRABON
diyor ki;
O Antik dönemde Anadoluda, Alois Bölgesi dışında Larissa
adlı birçok kent vardır. Bunların ortak bir özelliği nehirlerin
getirdiği alüvyonlar üzerine kurulmuş olmalarıdır.
O Larissa, LUVİ dilinde LAR(A)ASSA-İSSA-KUM KENTİ
anlamına gelmektedir. (Prof.Dr.Bilge UMAR-Türkiye'de
Tarihsel adlar)
O Anadolumuzda, HİTİT Belgelerinde LARİİA adli bir kent
ismi de geçmektedir.
O Buruncuk'taki LARİSSA da GEDİZ (KADYS/HERMOS)
ırmağının, İzmir Körfezine, kum dolgusu yığarak
oluşturduğu bereketli MENEMEN ovasındadır. 18

19. LARİSSA
O Larisa veya Larissa, Aiolis Bölgesi kentlerindendir..
O 1902–1904 yılları arasında Almanlar ve İsveçliler ortak
araştırma ve kazı çalışması yapmıştır.
O Kazılarda ele geçen eserlerin bir kısmı İstanbul, bir kısmı
İzmir Arkeoloji Müzesi’nde yer almaktadır.
O Kazı ve araştırmalardan elde edilen verilere göre kentte,
M.Ö. 7.yy.da yerleşim başlamıştır.
O Arkaik Dönem buluntuları, M.Ö.6-5-4. yüzyıllardaki Aiol
Mimarlığının bugüne değin bilinen en güzel örnekleri
arasında yer alırlar.
O Kentin çevresinde Arkaik ve Helenistik Dönem’e ait sur
duvarları yer almaktadır.
O M.Ö.330 yıllarına tarihlenen saray yapısı ortaya çıkarılmıştır.
O Kent içerisinde sokak ve evlerin izleri rahatlıkla görülebilir.
19

20. Larissa ve
Gediz Nehri
20

21. LARİSSA KAZILARI
O Buruncuk köyünün hemen arkasındaki tepede yer alan
M.Ö.1500-1100 arasına tarihlendirilen surlarla çevrili
Akropolün içerisinde üç ayrı döneme ait yapılar vardır.
O Büyük bir kısmı bugün de görülebilen antik döşeme
taşlarının oluşturduğu yoldan kentin ana kapısına ulaşılır.
O Son araştırmalarda iki kenarında megaronlar * bulunan
peristilli** bir ev çıkarılmıştır.
O Ayrıca, biri Athena’ya diğeri kime ait olduğu bilinmeyen iki
mabet, saray, kuyu ve birbirine çok yakın evler vardır.
O Akropolün hemen altında sur kalıntıları, surların ana giriş
kapısı, mezar anıtları günümüze gelebilmiştir.
*Dikdörtgen planlı, etrafı surlarla çevrili yapılara verilen ad.
**bir avluyu içerden ve dışardan çeviren sütun dizisi 21

22. 22

23. LARİSSA BULUNTULARI
O Larissa’daki arkeolojik araştırmaları 1902-1934 yıllarında
J.Böhlau, K.Schefold, Franz Miltner Alman, İsveçli ve Prof.Dr.
Hayat Erkanal gibi Arkeologlar yapmışlardır.
O Larissa’da pişmiş topraktan yapılmış künklerin oluşturduğu
su yolları ilginç bir su dağıtım sistemini göstermektedir.
O Ayrıca bu su yollarının yardımıyla dağlardan su kemerleri ile
sular kente getirilmiştir.
O Günümüzde de köylülerin yararlandıkları su kuyuları halen
varlığını korumaktadır. Doğu’da nekropol-mezarlık vardır.
O Kazılarda çıkarılan arkaik döneme ait mimari parçalar İzmir
Müzesinde, terrakotta * kaplamalar ile çanak çömlek gibi
parçalar da İstanbul Arkeoloji Müzesindedir.
O *Toprak kap 23

24. Larissa
Buluntuları
24

25. TEMNOS
O Temnos (Görece Kale) Görece Köyü sınırları içinde ve
Menemen'in kuzeydoğusundaki dağlık bölgededir.
O Heredot, Güney Aiolia'da yer alan Temnos'tan sözeder.
O Kentin Klasik Dönem’de gelişme gösterdiği
anlaşılmaktadır.
O İ.Ö. 3. yüzyılda Pergamon topraklarına katılarak Roma
hâkimiyetine girmiş ve İ.S. 9. yüzyıla kadar yerleşim
devam etmiştir.
O Temnos Projesi, 2006 yılında, Roma Üniversitesi'nden
Giuseppe Ragone tarafından başlatılmıştır.
O Agora’nın üst terasındaki jeofizik taramaları esnasında,
bazı eski kazı çukurları ile sur duvarları veya büyük teras
temelleri olduğu düşünülen kalıntılar bulunmuştur.
25

26. TEMNOS KALINTILARI
26

27. Neonteikhos-Doğaköy
O Menemen Ovasının kuzey doğusunda dağların üzerindedir.
O Herodotos’un saydığı 12 Aiol kentinden biridir.
O Strabon, Troia Savaşı sonrası bölgeye gelen Hellenler’in Kyme
sahilinde Pelasglar’ın direnişiyle karşılaşınca Neonteikhos
denilen yerde bir üs kurduklarından bahseder.
O Kentin kuzeyinde bulunan düzlükte bulunan taştan bir pres ile
değirmen taşlarının Roma döneminde yapılmış bir zeytinyağı
fabrikasına ait olduğu belirlenmesi o dönemde bu bölgede
zeytin ağaçlarının çok bulunduğunun bir göstergesidir.
O Serden Kayalıkları denilen bölgede görülen bir duvar
kabartması dışında şehre ait başka bir bulguya rastlanmadı.
O Prof.Dr. Bilge Umar Aiolis adlı kitabında, Neon Teikhos Antik
Kentinde henüz arkeolojik kazı yapılmadığını ve toprak altında
arkeolojik önemi olan kalıntılar bulunabileceğini yazar. Prof.Dr.
Ersin Doğer’de bu görüşe katılır.
O
27

28. Neonteichos-Doğaköy
28

29. Aigiroessa (Aigeirousa)
Kavaklıdere Antik Kenti
O Kentin adı Helen dilinden gelmekte olup, “Kara
kavağı bol olan yer” demektir.
O Prof. Bilge Umar Aigiroessa adının Aiga sözcüğüyle
bağlantısına dikkati çeker.
O Avusturyalı diplomat Anton von Osten 1825 yılında
Bornova-Kemalpaşa arasındaki Kavaklıdere
Köyünde kalıntıların, Aigiroessa Antik Kentine ait
olduğunu ileri sürmüştür.
O Günümüzde bu kalıntılar tespit edilemese de, kentin
yeri olarak Kavaklıdere Köyü yakınları kabul
edilmiştir. 29

30. Günümüzde Aiolis
O İzmir’in yakın ilçeleri, Aliağa ve Menemen civarında
gezmeğe, görmeğe değer daha pek çok antik kent
kalıntısı var.
O Bunlardan bazıları, dönemin limalarıdır ve su altında
kalmış durumdadır.
O Yörede terecota- pişmiş toprak ve taş işçiliği gelişmiş
olduğundan pek çok eser bulunuyor.
O Günümüzde Menemen, toprak işleri ile ünlüdür.
O Foça kökenli arkadaşım Akın Doğu, Zeytin yağı fabrikası
için, Buruncuk’tan değirmentaşı almağa gittiklerini
anımsıyor. 30

31. KAYNAKLAR
O Prof. Dr. Antonio La Marca Calabria Üniversitesi,
Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü
O Doç. Dr. Bekir Eskici, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar
Fakültesi, Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarim
Bölümü (Kyme Kazısı Eş Başkanı)
O Bilge Umar- Aiolis- İnkılâp Kitabevi (2002) / Bilge
Umar- Türkiye’deki Tarihsel Adlar- İnkılâp Kitabevi
(1993) / www.Wikipedia.org
O Aiolis-Bilge UMAR Eskiçağda Ege bölgesi-George BEAN
31