Mythology in Ancient Anatolian Coins

1. 1
ANTİK ANADOLU
SİKKELERİNDE
MİTOLOJİ-1
Dr. Vural Yiğit
29.05.2016

2. SİKKE NEDİR?
 Sikke, devletin resmi damgasıyla garantilenmiş,
kullanımı kolay madeni bir alım/satım aracıdır..
 Sikkeler ve madalyonlar ayni zamanda dönemin
tarihsel olayları konusunda önemli kaynaklardır.
 Birçok tarihsel kişiliğin yüzleri bu sikkeler aracılığıyla
bilinmektedir.
 Sikkeler üzerinde, o devletle ilgili bilgiler, şehir adları,
bina, heykel veya bitki tasvirleri (betimleri) de bulunur.
 Nümismatik, sikke veya kağıt para koleksiyonculuğu
ve paraları inceleyen çalışmalardır.
 Sikkecilik olarak da adlandırılır. Bu alanda uzman
kişilere "nümismat" adı verilir.
2

3. SİKKENİN BULUNUŞU
 İlk sikkeler, M.Ö. 7. yüzyılda Anadolu'da, Lidyalılar
tarafındanAltın ve gümüş karışımı , «elektron»
denen metalden yapılmıştır.
 Doğal elektronu ilk kez altın ve gümüşe ayırarak
sikke bastıran Krezüs'tür.*
 Antik Sikkeler, yazılı belgeler, arkeolojik bulgular
ve mitolojik olaylar ile birlikte incelendiğinde, pek
çok konuda bilgi verirler.
*Lidya kralı Krezüs ya da Karun, MÖ 560-546
yılları arasında tahtta kalmıştır 3

4. ANTİK ÇAĞDA SİKKELER
 Antik çağ’da Roma İmparatorluğu döneminde,
Roma «As»’ı adı verilen öncü sikkeler vardı.
 As (çoğul asses), önce gümüş, sonra bakırdan
basılan bir sikke olup, ağırlık birimi (12 unciae =
ounces) eşdeğeridir.
 As’ın pek çok alt birimi vardır. Örneğin;
1/96 as = 1 «drachma-Drahmi» dir.
 Sikkeler, zaman içinde değer kaybetmişlerdir.
 Tarihte ilk borsa ve enflasyonla mücadele
bildiğimiz gibi, Kütahya Çavdarhisar (Aizonai)
antik kentinde yapılmıştı..
 https://tr.wikipedia.org/wiki/As_(sikke)
4

5. ROMA VE BİZANS DÖNEMİ SİKKELERİ
 Roma döneminde, Ege ve Akdeniz bölgesi ve
çevresinde çok sayıda antik sikke bulunmuşlardır.
 Sikkelerin ön yüzünde (Avers) devletin armasının da
görülebildiği, hükümdar veya kral başı betimleri ile
tuğrası bulunmaktadır.
 Sikke’nin arka yüzünde (Revers) ise değer bilgileri
vardır.
 Sikke kenarları taraklı ya da yazılı olabilmektedir.
 Nümismatik alanında bir yazı ve mitolojik bir Efsane
(Söylen) betimleri bulunmaktadır.
5

6. MYSİA-LAMPOSKOS SİKKELERİ
 Antik dönemde, Balıkesir ilinin bulunduğu
bölgenin adı Misya’dır.
 Lapseki (Lâmpeske - lamposkos), Çanakkle
boğazı kıyısında, küçük Misya’da yer alır.
 Misya, M.Ö. 133 yılından sonra Roma'ya bağlı
Asya Eyaleti oldu.
 Romalılar Misya'yı, uzun süre vergi ve kölelikle
sömürmüş ve baskı altında tutmuşlardır.
 Pontus kralıVI. Mithridates'in başlattığı hareket
başarılı olduysa da çok uzun sürmemiş ve M.Ö. 85
yılında bölge tekrar tamamen Roma idaresine
girmiştir.
 Lampsoskos’da pek çok antik sikke bulunmuştur.6

7. MYSİA Lampsakos-Lapseki,(M.S 138), AE20
5.61g, Yeşil renkli, nadir bulunan)
Önyüz: Başı açık İmparator Antoninus Pius,
Arka yüzü: Kanatlı hippokampus.
7

8. ‘Hippocampus’ Mitolojide, yarısı balık,
yarısı at olan yaratıklardır. Deniz tanrısı
Poseidon’un arabasını çekerler.
8

9. BEYİNDEKİ HİPPOCAMPUS
 Beynimizdeki Hipokampus,
hareketlerin davranış
biçimine dönüşmesinde
önemli role sahip bulunan
limbik sistemde rol alır.
 Ayrıca hafıza ve özellikle de
kısa süreli hafıza üzerinde
rolü vardır.
 Uzaysal yön bulmada da
etkilidir.
 Beynin hafıza ve yön bulma
ile ilgili bu bölgesine şekil
olarak deniz atına benzediği
için hippocampus (hippos =
at, kampos = deniz) adı
verilmiştir. 9

10. 10
MYSIA Lampsakos-Altın, BC 394-350,8.42 g.
Ön Yüz: Üçlü kolye ve küpe takılı menad
başı.
Arka yüz: Kare içinde uçan Pegasus

11. 11
Menadlar,şarap tanrısı baküs'ün,
heyecanla kendinden geçmiş, çılgın
peri kızlarıdır.

12. 12
MYSİA,Lamsakos altın sikkesi; BC 370, 8.35 g.
Ön Yüzde: Kemerli ve Pelerin giysili Demeter
figürü ve toprak üzerinde üç başaklı tahıl,
sol omuz üzerinde, iki başak, asma dalı ve ve
üzüm salkımı yer alıyor.
Arka yüzde: Kanatlı at (Pegasus*) var.

13. KANATLI AT-PEGASUS
 Pegasus, kanatlı at. Deniz
tanrısı; Poseidon ile yılan saçlı
Gorgon Medusa'nın oğludur.
 Pegasus doğar doğmaz
yeryüzünden ayrılmış ve
tanrıların diyarına uçmuştur.
 Ayrıca Zeus'un oğlu Herkül'ün
kardeşi olarak da bilinir.
 Rengi tamamen beyazdır ve
uçmasına olanak veren iki
büyük kanadı vardır.
 Uçarken havada koşan at gibi
görünür.
13

14. Lampsakos, Mysia. Yaklaşık 390-330 M.Ö.. AR
Ön yüz: Dairesel küpe ve kolyeli iki-yüzlü
kadın başı (Juniform- Janus).
Arka söz: Miğferli Athena başı.
14

15. İKİ YÜZLÜ JANUS
 İki yüzü ayrı yöne bakan Roma tanrısıdır.
 Roma paralarında çok rastlanan figürdür.
 Yüzlerden birinin geçmişe , diğerinin ise
geleceğe baktığı söylenir.
 Batı dillerinde ocak ayını anlatan January, Janvier,
Januar gibi sözcükler Janus'tan gelir.
 Olasılık , iki yüzlü(yönlü ) bir kavramdır. Biri
olayların gerçekleşme sıklığı, diğeri ise buna
duyulan inançtır.
 Aralarındaki temel fark, birincisinin nesnelliği,
ikincisinin ise öznelliğidir.
 Yazı-Tura atımında,«Yazı gelme olasılığı 1/2'dir»
 Nesnel nitelikte olup kişiden kişiye değişmez. 15

16. Mysya Lampsakos, AR tetradrahmi. Yaklaşık 200-150 M.Ö.
Ön yüz: Başında çelenk bulunan Priapos.
Arka yüz: Apollo ayakta duruyor, sağ elinde mızrap, sol
kolunda lir; Altta iki meşale tutan Demeter’in kült
heykeli ve ΠΡOMHΘIΩNOΣ ΛAMΠΩNOΣ yazısı.
16

17. PRİAPOS KÜLTÜ
 Mitolojik tanrı priapos, bugünkü Lapseki
(Lampsakos ) İlçesinin tanrısıdır.
 Şarap tanrısı Dionysos ile güzellik tanrıçası
Afrodit’in oğludur. Ama çok çirkindir.
 Oğlunun çirkinliğinden utanan güzel Afrodit
onu kendinden uzaklaştırarak Lampsakos’a
gönderir, ancak lampsakos’lular onu çok
sever ve sahiplenirler.
 Priapos’un penisi devamlı dik ve çok büyük
olduğundan, bereketi buna bağlarlar.
 Tıpta, «priapism sendromu», penisin devamlı
dik (ereksiyon halinde) ve çoğunlukla ağrı
bulunması rahatsızlığıdır.
 Periapos’un en ünlü heykeli, Selçuk Efes
Müzesindedir. 17

18. HERAKLES BETİMLİ SİKKELER
 Herakles, Roma Mitolojisi'nde
Herkül, Zeus ile Miken kralının kızı
Alkmene'nin oğludur.
 Herakles'in, Zeus'un çocuğu
olduğunu anlayan Hera, onun
doğmadan önce taht hakkını
elinden almış, sürekli uğraşmıştır.
 Herakles doğduğu günden itibaren
tanrısal bir kuvvete sahiptir.
 Hera'nın gönderdiği iki zehirli yılanı
öldürdüğünde henüz birkaç günlük
bebekti. 18

19. Gümüş 11.29 Gram / Tridrachm, AR,
Ön yüzünde: Kollarına yılan dolamış
çocuk Herakles.
Arka yüzünde: Aslan kafası ve ΣΑ yazısı
19

20. Büyük İskender tarafında darp edilmiş, Misya Lampsakos
ta bulunmuş, M.ö 310-301 yıllarına ait 1 drachm AR
sikke, AI? 16mm x 17mm, 3.78g
Ön yüz: Aslan derisinden başlık Herakles.
Arka yüz: Tahtına oturmuş Zeus, sağ bacağı geride sağ
elinde, kartalı, sol elinde asa. Sol alanda Pegasus.
AΛEΞANΔPOY yazısı.
20

21. HERAKLES VE OMPHALE SÖYLENİ
 “Herodotos’un verdiği bilgiye göre demir çağı başlarında
Lydia’ya egemen olan Heraklid ya da tylonidler bölgede
22 kuşak boyunca 505 yıl hüküm sürmüştür.
 Herakles, Oikhalia kralı Evrytos’un düzenlediği ok
yarışmasına katılır, yarışmayı kazanır.
 Ama Evrytos yarışma ödülü olan kızı İole’yi ona vermez.
 Herakles sinirlenerek Evrytos’un oğlu İphitos’u öldürür.
 Bu saçtan arınması için köle olarak hem dul hem de
güzel olan Lydia kraliçesi Omphale’ye köle olarak satılır.
 Omphale ve Herkül birbirine aşık olur ve bu ilişkiden 3
tane oğlları olur.
 Bu mitosa göre Herakles sülalesi 3 oğuldan meydana
gelmiştir.
21

22. 22
Büyük İskender, AR Drachm, c.323-317 M.Ö.
Mysia-Lampsakos?? 16mm x 17mm, 4.30g?
Ön yüz: Herakles’in başı, aslan derisi post giymiş.
Arka yüz: AΛEΞANΔPOY? Yazısı ve tahtına oturmuş Zeus,
sağ bacak geride. Sağ elinde, kartal, sol elinde asa,
Tahtın altındaki alanda Λ / Ω yazısı?

23. ASLAN POSTUNA SARILMIŞ
HERAKLES
23

24. Antik Sikkelerde Mitoloji
 Anadolu’nun hemen her yerinde, Antik dönemlerden
kalma çok sayıda sikke bulunmuştur.
 Çoğunlukla yurtdışına kaçırılmışlardır.
 Sikkeler üzerinde yer alan mitolojik betimlemeler
açısından, Roma sikkelerinin diğer sikkeler içinde ayrı
bir yeri ve önemi vardır.
 Tarihsel ve sosyal olayları olduğu gibi yansıtmaları
açısından ilginçtirler..
 Bu sunuda, Çanakkale Lapseki (Lamske) yöresinde
bulunan bazı sikkelerde pek çok mitolojik olgu yer
almaktadır.
 Anadolu mitolojisindeki pek çok söyleni, diğer
yörelerimizde bulunan sikkelerden öğreneceğiz.
24

25. 25