дисперс систем 12

Зорилт
• Дисперс систем
• Диспер системийн ангилал
• Бүдүүн дисперс систем
• Коллоид уусмалыг гаргаж авах
• Коллоид уусмалыг цэвэрлэх аргууд

www.themegallery.com Company Logo

Дисперс систем
• Энэ нь гетероген систем бөгөөд өчүүхэн жижиг
хэсэг бүхий фазаас нэг бодис үүсэх өөр нэгэн
төрлийн фазад хуваарилагдсантай тэнцүү.
• Дисперс систем нь дисперсийн фаз ба дисперсийн
орчноос тогтоно.
• Дисперсийн фаз-Дисперс систем дэхь нэгэн жигд
тархсан маш жижиг хэсгийг хэлнэ.
• Дисперсийн орчин-Жижиглэгдэн тархсан
дисперсийн фазыг уусгаж нэгэн төрлийн бүтэц
үүсгэхийг хэлнэ.
• Дисперс системийг онцлогоор нь ангилдаг.
www.themegallery.com

Дисперс системийг дисперсийн фазын жижиг хэсгийн
хэмжээгээр ангилах нь
Үндсэн үзүүлэн
Жижиг
хэсгийн Системийн нэр Шүүсний дараах жижиг
Тунгалаг шинж
хэмжээ м хэсэг

Микрогетероген:суспенз Шүүгч цаасаар
10-6–10-4 Булингартай
, эмульс, аэрозоль, хөөс шүүгддэггүй

Опалесценцид
Шүүгч цаасаар шүүгддэг.
орсноор тунгалаг,
Ультрамикро гетероген: Амьтан, ургамалын
10 –10
-9 -6
тусгай
коллоид уусмал мембранаас гарган авч
гэрэлтүүлэгчээр
болдоггүй
харагддаг

Молекул дисперс: бага
Амьтан, ургамалын
10- -10-
10 9
молекулт нэгдлийн Тунгалаг
мембранаас гарган авдаг
жинхэнэ уусмал

Дисперс системийг дисперсийн орчин ба дисперсийн фазын агрегат
төлөвөөр нь ангилах

Дисперсийн Дисперсийн
Тэмдэглэгээ Жишээ
фаз орчин
Хатуу Хий Хатуу -хий Утаа, тоос
Шингэн Хий Шингэн -хий Манан
Суспенз,
Хатуу Шингэн Хатуу-шингэн коллоид
уусмал
Шингэн Шингэн Шингэн-шингэн Эмульс
Хий Шингэн Хий-шингэн Хөөс

Дисперсийн фаз дисперсийн орчны харилцан үйлчлэлээр
нь ангилах
Лиофоб системүүд: Лиофиль системүүд
тогтворжуулагчтай (золь) гадаргуугийн идэвхит бодистой
коллиод уусмал, суспенз, (ГИБ) коллоид уусмал, өндөр
эмульс, хөөс, аэрозоль молекулт нэгдлууд (ӨМН)
Дисперсийн фаз ба Дисперсийн фаз ба дисперсийн
дисперсийн орчин хоорондоо орчин хоорондоо эрчимтэй
сул харилцан үйлчлэлд ордог харилцан үйлчлэлд ордог
Гадны энергийн хорогдлоор
Өөрөө аяндаа үүсдэг
үүсдэг
Энерги шингээх процесс Энерги ялгаруулах процесс
(Эндоргонический процесс) (Экзоргонический процесс)
Термодинамикийн хувьд Термодинамикийн хувьд
тогтворгүй тогтвортой
Тогтворжуулагч зайлшгүй
Тогтворжуулагч хэрэглэдэггүй
хэрэглэдэг

Механик шинж-бүтцээр нь ангилах

Чөлөөт дисперс системүүд: Холбоот дисперс
лиозоль,суспенз, эмульс, системүүд: лиогель,
аэрозоль цэлцэн, ширхэглэг, энгийн
(манан, утаа, тоос) капиляр системүүд

Дисперсийн фаз нь Дисперсийн фаз нь
хөдөлгөөнтэй улмаар жижиг практикт хөдөлгөөнгүй
хэсгүүд нь өөр хоорондоо (тор, карказ) бүтцийг
холбогддоггүй, үүсгэдэг. Дисперсийн
дисперсийн орчинд ижил орчин нь дотроо
хэмжээтэй жигд тархдаггүй. байгууламжтай

Коллоид уусмал гаргах

• Коллоид уусмалыг бүдүүн дисперсийн
системийн жижиг хэсгүүдийг жижигрүүлэх
(дисперслэх)
• Жинхэнэ уусмсалын жижиг хэсгийг
(молекул, атом, ион) нэгдүүлж томсгох
(конденсацлах) гэсэн хоёр аргаар гарган
авна.


 Дисперслэх аргад гадаргуугийн хэмжээ ихсэж
гадаргуугийн энерги нэмэгдэнэ. Конденсацлах
аргад гадаргуугийн хэмжээ багасаж
гадаргуугийн энерги багасна. Тогтвортой
коллоид уусмал гаргахад дараах нөхцлүүд
шаардагдана:
 Коллоидын орчин ба фаз харилцан уусахгүй
байх
 Коллоидын дисперслэлтийн зэрэг 10-9 -10-7 м байх
 Коллоидыг тогтвортой байлгадаг
тогтворжуулагч байх зэрэг болно


Дисперслэх арга
• Механикаар бутлах. Механик бутлалтыг
шааран ба коллоид бутлагч дээр хийнэ.
• Цахилгаанаар бутлах. Цахилгаан вольтын
нум үүсгэх металлуудыг жижиглэн
коллоидыг гаргадаг. Үүний тулд коллоидыг
нь гаргах металлаар хоёр электрод бэлтгэж
хөргөх шингэнд (тогтворжуулагч нэмсэн)
дүрж байрлуулна.


Бредигийн аргаар коллоид
гаргах "-металл, 2-вольтын
нум, 3-уусгагч (хөргөөх)
цахилгаан гүйдэл өгч
вольтын нум үүсгэхийн
тулд электродуудыг
ойртуулна. Ингэхэд
Энэ аргаар, алт, мөнгө, вольтын нумын
цагаан алт ба бусад температурт металл
металлуудын золь ууршиж шингэний дотор
гаргадаг. Энэ аргыг конденсацлан золь
Бредигийн арга гэж үүсгэнэ.
нэрлэдэг.

Хэт авианы үйлчлэлээр гаргах
• Хэт авиан хэлбэлзэл бол өндөр давтамжтай
механик хэлбэлзэл (1 секундэд 20000-100000
тооны хэлбэлзэл) байдаг бөгөөд түүнийг тусгай
генераторын тусламжтайгаар гарган авдаг. Богино
хугацаанд (10-4-10-5с), өндөр даралтын өөрчлөлтөөр
шингэн ба хатуу биетүүдийг дисперслэдэг.
• Ийм аргаар хүхэр, гөлтгөнө, бал чулуу,
металлуудын гидроксидуудын золийг гарган авдаг.
Биомембран судлалд биологийн мембран-липосом
гэсэн тусгай загвар гаргахын тулд липидүүдийн
усан суспензыг хэт авиагаар боловсруулан
гаргадаг.

Пептизацын арга
• Энэ арга нь шинээр үүссэн сийрэг тунадас
дээр пептизатор хэмээн нэрлэгдэх электролит
бодисыг их биш хэмжээгээр нэмж коллоидын
хэсгийн хэмжээ хуртэл жижиглэхэд
үндэслэгддэг. Пептизацыг шингээлтийн ба
химийн гэж ангилна. Эхний тохиолдолд
электролит-пептизатор тунадасны хэсгийн
гадаргууд шингээгдэнэ. Ингэсний дараа
цэнэгийн үйлчлэлээр тунадасыг задлаж
коллоидын хэсгийн хэмжээнд хүртэл
жижиглэснээр коллоид үүснэ.

Конденсацын арга
• Коллоид уусмал гаргах конденсацын аргыг
физикийн ба химийн гэж ангилна. Физикийн
үзэгдэлд үүл, утаа, манан үүсэх, мөн
уусгагчийг солих (ууссан бодисыг илүү сайн
уусгадаг уусгагчаар солих) арга хамаарна.
Жишээ нь: хүхэр, канифоли спиртэнд сайн
уусдаг. Харин эдгээр нь усанд муу уусдаг.
Тэгвэл эдгээр бодисуудын уусгагч спиртийг
усаар солиход хүхэр, канифолийн
гидрозолууд үүснэ.

Химийн конденсацын аргын үндэс
 Нэг тогтворжуулагчийн оролцоотойгоор муу
уусдаг бодис үүсгэж явагддаг химийн
урвалууд (исэлдэх, ангижрах, гидролиз,
солилцох) юм. Жишээ нь: усыг цэвэрлэхэд
хэрэглэгддэг темрийн (III) ба хөнгөнцагааны
гидроксидуудын золийг гаргах гидролизын
урвалууд:
FеСl3 + ЗН2О  Fе(ОН)3 + ЗНСl
 Энэ золийн тогтворжуулагч нь урвалд үүсэж
байгаа темрийн окисихлорид
Fе(ОН)3 + ЗНСl  FеОСl + 2Н2О

Коллоид уусмалыг цэвэрлэх
Т.Грэм коллоид уусмалыг
цэвэрлэхэд диализын аргыг
хэрэглэсэн.
Диализын арга нь том
коллоидын хэсгүүдийг
нэвтрүүлэхгүй саатуулдаг.
Харин бага молекулт
нэгдлийн ион ба молекулыг
нэвтрүүлдэг мембран
хэрэглэхэд үндэслэгдсэн арга
юм.
Диализыг диализатор хэмээн
Грэмийн диализатор нэрлэгдэх багажинд явуулдаг.

Цахилган диализ
1 - хагас нэвтрүүлэгч,
2 - коллоид уусмал,
3,4 - урсгал уусагчтай
хэсгүүд (сав)
“Цахилгаан диализыг
эмнэлгийн практикт,
эмийн үйлдвэрүүдэд өргөн
ашигладаг.
Биологийн шингэнүүдэд
бага молекулт нэгдлүүдийг
(бодисуудыг) тодорхойлох
явдалд компенсацын
диализын (вивидиализ)
www.themegallery.com
аргыг хэрэглэдэг.
Company Logo

Цахилгаан диализын бүтэц
 Цахилгаан диализ гурван хэсгээс (камер)
тогтоно. Дунд хэсэгт коллоид уусмал байх
ба энэ хэсгийн хажуугийн хоёр хана нь
хагас нэвтрүүлэгч мембранаар хийгдсэн
байна.
 Энэ хэсгийн хоёр талын хэсгүүдэд тогтмол
гүйдэл үүсгэгчтэй холбогдсон
электродуудыг байрлуулсан байдаг.
Цахилгаан диализын давуу тал нь
ионуудын шилжих хурдыг нэмэгдүүлж
хугацааг хэмнэдэг.

Хэт нарийн шүүлтүүрийн арга
 Дисперсийн фазыг дисперсийн орчноос
салгахын тулд дисперсийн фазын жижиг
хэсгийг нэвтрүүлдэггүй тусгайлан бэлтгэсэн
нягт шүүлтүүрийг хэрэглэдэг.
 Шүүлтийг даралтын дор буюу ваакумыг
ашиглан явуулдаг. Хэт нарийн шүүлтүүрийн
аргыг ус, уураг, нуклеин хүчлүүд,
ферментүүд, витаминуудыг цэвэрлэхэд болон
микробиологит вирусууд ба
бактериофагуудын хэмжээг тодорхойлоход
хэрэглэдэг.

• Өнөө үед шүүгч-мембран болгож ацетатын
эслэг, нитроэслэг, шилэн мяндас зэргийг
хэрэглэж байна.
• Хэт нарийн шүүлтүүрийн процесс бөөрний
үйл ажиллагааны зарчимд үндэслэгдсэн
байдаг. Диализ ба хэт нарийн шүүлтүүрийн
хосолсон ажиллагаатай цэвэрлэх төхөөрөмж
нь "хиймэл бөөр" аппарат болдог бөгөөд энэ
нь бөөрний дутагдал болох үед бөөрний
ажиллагааг орлогч болдог.

Бүдүүн дисперс системүүд

• Бүдүүн дисперс системд суспенз, эмульс,
хөөс, нунтаг, аэрозоль ордог.
• Бүдүүн дисперс системд дисперс фазын
хэмжээ 10-6-10-4 м байх бөгөөд ультрамикро
гетероген системээс ялгаатай нь коллоид
уусмалаас хамаараад микрогетероген систем
гэж нэрлэгддэг.


Суспенз
• Микрогетероген систем бөгөөд дисперсийн
орчин нь шингэн, харин дисперсийн фаз нь
10-6 -10-4 м хатуу байдаг. Суспензын коллоид
уусмалаас ялгагдах ялгаа нь дисперсийн фаз
нь том хэмжээтэй байхаас гадна тэдгээрийн
шинж чанар нь ялгагдаж байх хэрэгтэй.
• Дисперс фазын жижиг хэсэг том байвал
Броуны хөдөлгөөнд захирагдахгүй, улмаар
диффузэд орохгүй мөн системд осмосын
даралтыг үзүүлдэггүй.

• Суспензийн гэрлийн тусгал: тунгалаг,
шулуун гэрэлд тэд коллоид хэсгийн коллоид
уусмалын адил шууд булингартдаг. Суспенз
нь тогтворгүй систем юм.
• Эмульс-нь микрогетероген дисперс систем
бөгөөд 10-6-10-4 м хэмжээтэй жижиг дусал
бүхий шингэн, мөн холилддоггүй шингэн,
бусад шингэнд уусдаггүй шингэн хамаарна.
Эмульс нь седиментацийн хувьд тогтворгүй
систем юм.

• Аэрозоль-Энэ дисперсийн систем нь 10-7-10-4 м
хэмжээтэй жижиг хэсэг бүхий шингэн эсвэл
хатуу дисперсийн фазтай, хий (агаар) бүхий
дисперсийн орчинтой систем юм.
• Шингэн дисперсийн фазтай аэрозолыг манан,
харин хатуу дисперсийн фазтай байвал утаа
гэнэ.


Company Logo www.themegallery.com

 Утааны найрлаганд байх хатуу бодисын
жижиг хэсгийн хэмжээ нь 10-7-10-6 м байна.
Харин 10-6-10-4 м хэмжээтэй бол тоос гэнэ.
Аэрозолийн шинж чанарыг хийн төлөвтэй
дисперс орчны шинжээр тодорхойлож болно.
 Коллоид уусмалд байх аэрозолийн шинжийг
тэдний гэрэлтэх оптик шинжээр нь
тодорхойлдог.
 Аэрозоль тогтворгүй систем бөгөөд
коагуляцид орсон хүчтэй таталцлын
үйлчлэлд жижиг хэсгийн тунадасжилтаар
үүсдэг.

дисперс систем 12

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from davaa627

More from davaa627 (20)

дисперс систем 12