ΙΣΤΟΡΙΑ

1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΡΑΣΙΔΑΚΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ Σελίδα 1
Δ. Ο Διαφωτισμός [σελίδες 160 - 166]
α. Το πλαίσιο διαμόρφωσης του Διαφωτισμού
Τέλη του 17ου αιώνα :
1. Οι χώρες της δυτικής Ευρώπης γνωρίζουν ταχύτατους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και
πνευματικής προόδου.
2. Αντίθετα, οι χώρες της κεντρικής και της βόρειας Ευρώπης παρακολουθούν από απόσταση
τις μεταβολές ή παραμένουν στο περιθώριο.
3. Αλλά ακόμη και μεταξύ των δυτικών χωρών υπάρχει ανισομερής ανάπτυξη π.χ. Αγγλία -
Γαλλία
Ορισμός και χαρακτηριστικά του Διαφωτισμού :
Είναι : Γενικότερο ιδεολογικό κίνημα που εκδηλώθηκε στη Δυτική Ευρώπη τον 18ο αιώνα [ Αιώνας
των Φώτων (1688-1789)] με κύρια χαρακτηριστικά :
1. Την τάση για πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές,
2. Την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της επιστήμης,
3. Την πίστη στην πρόοδο του ανθρώπου
β. Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι και οι ιδέες τους
Βολταίρος ▪ Κατά του θρησκευτικού φανατισμού
▪ Υπέρ της ανεξιθρησκίας και της πνευματικής ανεκτικότητας.
Τζον Λοκ ▪ Διατύπωσε την αρχή του κοινωνικού συμβολαίου, ότι δηλαδή οι κυβερνήσεις
συγκροτούνται βάσει συμφωνίας με τον λαό. Η παραβίαση της συμφωνίας αυτής
εκ μέρους των κυβερνώντων παρέχει αυτόματα στον λαό το δικαίωμα της
αντίστασης και της επανάστασης.
Μοντεσκιέ ▪ Στο βιβλίο του με τίτλο «Το Πνεύμα των Νόμων» διατυπώνει τη θεωρία της
διάκρισης των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική με στόχο να
αποτρέπεται ο κίνδυνος αυταρχικής διακυβέρνησης.
Ρουσσό 1. Στο έργο του «Κοινωνικό Συμβόλαιο» (1762) υπερασπίζεται
▪ την ελευθερία του ανθρώπου
▪ τη γενική βούληση,
▪ το δημοκρατικό πολίτευμα, τον σεβασμό των νόμων.
▪ την ισότητα
▪ τη ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας.
2. στο έργο του «Αιμίλιος ή περί Αγωγής» (1762)
▪ υποστήριξε ότι η παιδεία είναι προϋπόθεση για τη βελτίωση της κοινωνίας
▪ διακήρυξε τον σεβασμό της προσωπικότητας του παιδιού
▪ καθόρισε τις αρχές μιας παιδαγωγικής μεθόδου που βασίζεται στη φυσική
διδασκαλία.
Τσέζαρε
Μπεκαρία
Στο βιβλίο του «Περί εγκλημάτων και ποινών» (1764) αναφέρεται στον
εξανθρωπισμό της ποινικής δικαιοσύνης.
γ. Η διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού - Τα μέσα διάδοσης :
1. Οι εφημερίδες,
2. Τα βιβλία,
3. Η Γαλλική Εγκυκλοπαίδεια [Ντιντερό κλπ], τα λεξικά [Βολταίρος], το λεξιλόγιο
4. Οι κοινωνικές συγκεντρώσεις σε σαλόνια ή σε άλλους χώρους,
5. Οι επιστημονικές ακαδημίες,
6. Οι λέσχες
7. Οι μυστικές ενώσεις
8. Τα ταξίδια των Διαφωτιστών στο εξωτερικό

2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΡΑΣΙΔΑΚΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ Σελίδα 2
δ. Οι επιδράσεις του Διαφωτισμού. Οι νέες ιδέες συνέβαλαν :
1. στη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου,
2. στη διεύρυνση της εκπαίδευσης,
3. στην υποχώρηση του θρησκευτικού φανατισμού,
4. στην ενίσχυση του αιτήματος για ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και για κατάργηση της
δουλείας,
5. σε κρίσιμες στιγμές της παγκόσμιας Ιστορίας [π.χ. στην αμερικανική Διακήρυξη της
Ανεξαρτησίας (1776), στο Αμερικανικό Σύνταγμα (1787) ,στη Γαλλική Επανάσταση (1789).]
Η απήχηση στον ελλαδικό χώρο και στη Βαλκανική
Ο Διαφωτισμός μεταδόθηκε μέσω των παροικιών και στον υπόδουλο Ελληνισμό, με κάποια όμως
καθυστέρηση, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούσαν στις τουρκοκρατούμενες
ελληνικές περιοχές.
Νεοελληνικός Διαφωτισμός : πνευματικό κίνημα ανάλογο του Ευρωπαϊκού που εκδηλώθηκε
στον ελλαδικό χώρο, κατά την περίοδο 1750-1821.
Αντικειμενικός σκοπός : ο φωτισμός των υπόδουλων Ελλήνων, ώστε αυτοί να διεκδικήσουν την
απελευθέρωσή τους.
Σημαντικοί εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού είναι:
1. ο Ευγένιος Βούλγαρις,
2. ο Ιώσηπος Μοισιόδακας,
3. ο Δημήτριος Καταρτζής,
4. οι Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς,
5. ο Ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας,
6. ο Ρήγας Βελεστινλής
7. ο Αδαμάντιος Κοραής.
Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος:
Επιδίωκε μέσα από το έργο του να καταστήσει τους Έλληνες κοινωνούς της δυτικής σκέψης και να
τους προετοιμάσει για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους.
Οραματιζόταν κοινή εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών εναντίον του δυνάστη και την ίδρυση
μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας.
Έργα : Φυσικής Απάνθισμα , Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος , Νέα Πολιτική Διοίκησις [μέρος της
αποτελεί και ο Θούριος]
Αδαμάντιος Κοραής :
▪ Είναι υπέρμαχος της εξέλιξης και της προόδου.
▪ Απορρίπτει τις επαναστατικές ακρότητες
▪ Ακολουθεί τη μέση οδό στις γλωσσικές, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες
▪ Υποστηρίζει τη μετακένωση
Έργα : Αδελφική Διδασκαλία , έκδοση αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων
Αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους : Αθανάσιος Πάριος , « Αντιφώνησις προς τον
παράλογον ζήλον των από της Ευρώπης ερχομένων φιλοσόφων»
Αξιολόγηση : Παρά τις ιδεολογικές αντιθέσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρξαν οξύτατες,
οι πνευματικές ζυμώσεις συντέλεσαν στην ωρίμαση της ιδέας για εθνική απελευθέρωση που θα
στηριζόταν μόνον σε ελληνικές δυνάμεις.