1. 1
Αγγελάκης Κων/νος
Φιλόλογος ΠΕ02
1ο ΓΕΛ. Χορτιάτη
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΟΡΜΠΑ (απόσπασμα)
1. Τίτλος
Νίκου Καζαντζάκη, Αλέξης Ζορμπάς (απόσπασμα, από το πρώτο μυθιστόρημα του
συγγραφέα με τον τίτλο: Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά). Κείμενα
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Λυκείου, σ. 158-163.
2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές
Φιλοσοφία Β΄ Λυκείου (Θεωρητικής Κατεύθυνσης) / Διαδίκτυο /
http://digitalschool.ypaideias.gr (ψηφιακό σχολείο) / www.greek-language.gr
3. Στόχοι
α) Να κατανοήσουν οι μαθητές την έννοια « ενότητα – εικόνα – σκηνή »
βασιζόμενοι στις παραμέτρους του χώρου ,του χρόνου ,του θέματος , των προσώπων.
β) Να μπορούν οι μαθητές να αναγνωρίσουν τον τρόπο αφήγησης και τα εκφραστικά
μέσα που αισθητοποιούν το θέμα του αποσπάσματος.
γ) Να μπορούν οι μαθητές με βάση τα στοιχεία του κειμένου να χαρακτηρίσουν τους
ήρωες του έργου.
δ) Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με το στοχαστικό λόγο και να προβληματιστούν
για την ανθρώπινη φύση (αυτός ο στόχος εξαρτάται από το επίπεδο της τάξης ).
ε) Να μπορούν οι μαθητές να αναγνωρίσουν το ρόλο της φύσης σ’ ένα λογοτεχνικό
έργο (ή και σε άλλες μορφές Τέχνης ).
στ) Να μπορούν οι μαθητές να σωρεύσουν υλικό από το διαδίκτυο εμπλουτίζοντας τις
εργασίες τους με ελκυστικό και αξιόπιστο τρόπο εργαζόμενοι σε ομαδοκεντρικό
περιβάλλον.

2. 2
4. Λογισμικό
Φυλλομετρητής (internet explorer), μηχανή αναζήτησης (google), πρόγραμμα
εννοιολογικών χαρτών(WinCmapTools), δικτυακός τόπος(YouTube), ιστοσελίδες.
5. Διάρκεια
Μία ώρα ανάγνωση, με νοηματοδοσία λέξεων και εξομάλυνση του κειμένου και
αναφορά στο μάθημα της Φιλοσοφίας της Β΄ Λυκείου (Θεωρητικής Κατεύθυνσης).
Μία ώρα λεπτομερειακή ανάλυση του αποσπάσματος. Μία ώρα ολοκλήρωσης της
αποτίμησης της αισθητικής απόλαυσης που απορρέει από την οργάνωση και τον
τρόπο γραφής του αποσπάσματος με αποσαφήνιση του χώρου, του χρόνου, του
θέματος, των προσώπων και των ιδεών τους και απόδοση ασκήσεων.
6. Οργάνωση της τάξης
Η τάξη των 20 μαθητών κατανέμεται σε 4 ομάδες των 5 ατόμων με 4 Η/Υ. Το ένα
άτομο της κάθε ομάδας ως βασικός ερευνητής του διαδικτύου και οι υπόλοιποι
τέσσερις ως μελετητές του 1ου Κεφαλαίου της Φιλοσοφίας της Β΄Λυκείου. Η κάθε
ομάδα θα έχει την παρακάτω διάταξη:
ΘΡΑΝΙΟ 1 Η/Υ
Μ1
ΟΜΑΔΑ Α΄
Μ2 Μ4
ΘΡΑΝΙΟ 2 ΘΡΑΝΙΟ 3
Μ3 Μ5

3. 3
7. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή
α)Θα χρειαστούν 4 Η/Υ με σύνδεση στο διαδίκτυο και με το λογισμικό
προγράμματος επεξεργασίας κειμένου (word), φυλλομετρητή, μηχανή αναζήτησης
(internet explorer, mozila). β)1 videoprojector. γ) Σχολικό εγχειρίδιο, δ) Φωτοτυπίες
αποσπασμάτων από άλλα έργα του συγγραφέα (Ασκητική ,Οδύσσεια , Αναφορά
στον Γκρέκο ), ε) Αποσπάσματα από ανταποκρίσεις εφημερίδων (π.χ εφημ. ΤΟ
ΒΗΜΑ της Τρίτης 29ης Οκτωβρίου 1957 ), στ) Εικόνες από βιβλία Τέχνης.
8. Φύλλα εργασίας
1)Δίνεται στην κάθε ομάδα ένας εννοιολογικός χάρτης για τα πρόσωπα, το θέμα και
τη στάση των ηρώων, ένας για την ανθρωπιστική παιδεία κατά Δελμούζο
(επισυνάπτονται) και τους ζητείται βάσει αυτών να συντάξει η κάθε ομάδα έναν,
που θα ανταποκρίνεται στην παραστατική απεικόνιση των 3 εικόνων του
αποσπάσματος.
2)Tους ζητείται σε ένα αρχείο επεξεργασίας κειμένου(word), αφού περιηγηθούν στο
διαδίκτυο, να ανασύρουν εικόνες, όπως αυτές που καταγράφονται στην αναλυτική
περιγραφή του σεναρίου, να τις αναρτήσουν και να καταγράψουν τη σκέψη τους σε
μια πλήρη παράγραφο, όσον αφορά στη συμμετοχή της φύσης στα παριστάμενα.
3)Τους ζητείται σε ένα αρχείο επεξεργασίας κειμένου(word) να αναρτήσουν τα α΄
video και β΄ video και να εκφράσουν την άποψή τους για το αισθητικό αποτέλεσμα
της συνεργασίας εικόνας – λόγου.
9. Πορεία Διδασκαλίας
1. Ανάγνωση του εισαγωγικού σημειώματος από τα παιδιά.
2. Ανάγνωση του αποσπάσματος από τον καθηγητή ,αφού τονιστεί στα παιδιά να
υπογραμμίζουν κατά την ανάγνωση στοιχεία που αφορούν τον πρώτο στόχο.

4. 4
3. Γλωσσική εξομάλυνση / χρήση της δικτυακής Πύλης www.greek-language.gr με
τη χρήση του λεξικού (Νέα Ελληνική>εργαλεία>ηλεκτρονικά λεξικά)
4. Περιληπτική απόδοση του περιεχομένου του αποσπάσματος από κάποιο παιδί ,
αφού έχει δοθεί λίγος χρόνος για το ξανακοίταγμα του κειμένου. Ζητείται από τις
ομάδες να αναρτήσουν το α΄ video από την YouTube για τον Αλέξη Ζορμπά και να
το παρακολουθήσουν με προσοχή, αφού το προβάλλουμε και με τον videoprojector
στον πίνακα.
5. Διαπραγμάτευση – ανάλυση σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί και σε
σχέση με το βοηθητικό εισαγωγικό σημείωμα .
6. Ανάρτηση από τη YouTube και παρακολούθηση του β΄ video ολοκλήρωσης του
αποσπάσματος με σύγχρονη προβολή του στον πίνακα. Μια ερώτηση ως γραπτή
εργασία .
10. Μέθοδος και Μορφή Διδασκαλίας
Μέθοδος Ερμηνευτική – Κατανοητική . Μορφή: Καθοδηγούμενος διάλογος –
ετοιμότητα του καθηγητή, σε περίπτωση μη ανταπόκρισης των μαθητών, να
χρησιμοποιήσει εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης.
11. Αναλυτική περιγραφή διδακτικού σεναρίου
Για να πραγματοποιηθούν οι διδακτικοί στόχοι , ακολουθείται η παρακάτω
πορεία διδασκαλίας :
1. Ένα παιδί διαβάζει το εισαγωγικό σημείωμα , αφού ο καθηγητής έχει
επισημάνει στους μαθητές να προσέξουν τα σημεία εκείνα που χαρακτηρίζουν τον
Καζαντζάκη ως άνθρωπο και δημιουργό, με στόχο τα παιδιά να ενημερωθούν ως
προς την υπόθεση και τα πρόσωπα του έργου· πράγμα αναγκαίο , αφού θα
διαπραγματευτούμε απόσπασμα μυθιστορήματος. Τονίζεται η μεταφυσική διάσταση
του έργου .

5. 5
2. Ακολούθως ο καθηγητής συνιστά στα παιδιά ,κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης
του αποσπάσματος απ’ αυτόν , να υπογραμμίζουν τα στοιχεία τα σχετικά με τα πρό-
σωπα ,το χώρο , το χρόνο και το θέμα , για να χρησιμοποιηθούν στην κατανόηση της
έννοιας «ενότητα – εικόνα – σκηνή » . Καταβάλλεται προσπάθεια, ώστε η ανάγνω -
ση να είναι θεατρική , χωρίς όμως να φτάνει στην υπερβολή ,γιατί μια καλή ανά
-γνωση προδιαθέτει και ευαισθητοποιεί τους μαθητές , με αποτέλεσμα να
συμμετέχουν ευχάριστα στην ανάλυση που θα επακολουθήσει .
3. Στη φάση της γλωσσικής εξομάλυνσης τα παιδιά δεν έχουν άγνωστες λέξεις ,
αφού βοηθά σ’ αυτό το υποσελίδιο λεξιλόγιο και η εκπαιδευτική Πύλη www.greek-
language.gr με τη χρήση του λεξικού (Νέα Ελληνική>εργαλεία>ηλεκτρονικά
λεξικά). Τίθεται από ένα παιδί το ερώτημα : « τι είναι ο ιερός τρόμος ; » ,αλλά το
ξεπερνάμε , τη στιγμή που η φράση θα μας απασχολήσει κατά τη φάση της
διαπραγμάτευσης - ανάλυσης .
4. Ζητούμε από κάποιο παιδί να μας πληροφορήσει περιληπτικά για το θέμα του
αποσπάσματος , πράγμα που , μετά από κάποια δισταχτικότητα , πραγματοποιείται .
5. Καλούμε τα παιδιά να μας απαντήσουν αν το όλο απόσπασμα μπορεί να ιδω-
ως ένα ενιαίο αφήγημα .Η απάντηση είναι καταφατική· αυτό βέβαια οφείλεται στην
καλή επιλογή του σχολικού εγχειριδίου . Επιμένουμε στην ερώτηση , για να μας απα-
ντήσουν οι μαθητές ποια είναι τα κριτήρια εκείνα ,σύμφωνα με τα οποία το απόσπα-
σμα παρουσιάζει συνολικότητα . Η απάντηση είναι ότι παρουσιάζονται δύο πρόσωπα
τα οποία συνομιλούν πάνω σε συγκεκριμένο θέμα ,σ’ ένα συγκεκριμένο χώρο και σε
μια συγκεκριμένη χρονική διάρκεια (σούρουπο ξημέρωμα της άλλης ημέρας ).
Κατά φυσικό, λοιπόν, τρόπο έπεται ο χωρισμός του αποσπάσματος σε επιμέρους
εικόνες – σκηνές , αφού πλέον έχουμε σταθερές παραμέτρους στις οποίες στηριζό –
μαστε . Έτσι , βασιζόμενοι στην παράμετρο του χώρου διακρίνουμε την α΄ σκηνή
(προχωρούσαμε …………..ντρεπόμασταν να κοιμηθούμε ) , όπου έχουμε την πορεία :
χωριό παραλία ,και όσον αφορά το χρόνο : σούρουπο .
Κατά τη β΄ εικόνα- σκηνή (καθίσαμε στην άκρα της θάλασσας ……….Καληνύχτα
αφεντικό ,είπε· φτάνει .) ο χώρος είναι η παραλία , ο χρόνος : σούρουπο
προχωρημένη νύχτα και το θέμα : οι μεταφυσικές ανησυχίες του Ζορμπά [ ποιος

6. 6
τα καμε ; Γιατί τα καμε ; Και πάνω απ’ όλα ετούτο : Γιατί να πεθαίνουμε ; Από πού
ερχόμαστε και πού πάμε ;(που μας παραπέμπει στην Ασκητική : « Ερχόμαστε από μια
σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο .Το μεταξύ φωτεινό διάστημα,
το λέμε ζωή» )], η σχετική προσπάθεια του αφηγητή,εκόντος–άκοντος,να απαντήσει
(ιερός τρόμος- παραβολή των σκουλικιών–μεγάλος κίντυνος–απόπειρες των
ανθρώπων να απαντήσουν ) , η άρνηση του Ζορμπά (Δεν υπογράφω!) και η θέση
του αφηγητή ( Να λες «Ναι!» στην ανάγκη , να μετουσιώνεις το αναπόφευγο σε
δικιά σου λεύτερη βούληση ).
Κατά την γ΄ εικόνα – σκηνή ( Ζεστός νοτιάς ………..Ξημέρωνε ) ο αφηγητής στο-
χάζεται μόνος , ο χώρος πάλι είναι η άκρα της θάλασσας και ο χρόνος
προχωρημέ- νη νύχτα ξημέρωμα .
Για να μπορούν τα παιδιά να αντιλαμβάνονται τα όσα λέμε , χρησιμοποιείται
ο πίνακας :
Πρόσωπα : αφηγητής (αφεντικό) - Ζορμπάς
Χώρος : χωριό άκρα της θάλασσας
Χρόνος : σούρουπο ξημέρωνε
Θέμα : μεταφυσικές ανησυχίες του Ζορμπά
Παράλληλα διευκρινίζεται στα παιδιά ο όρος «μεταφυσική» ως κλάδος της καθα-
ρής φιλοσοφίας (καθαρή φιλοσοφία : α) Οντολογία και Μεταφυσική ,β) Γνωσιολογία,
γ) Λογική και Διαλεκτική , δ) Ηθική , ε) Αισθητική , στ) Ψυχολογία – Εφαρμοσμένη
Φιλοσοφία : α) Ανθρωπολογία , β) Φιλοσοφία της Θρησκείας , γ) Φιλοσοφία της
Ιστορίας ) που επιχειρεί να διεισδύσει εκεί που λείπει κάθε εμπειρικός έλεγχος και
να εξηγήσει το πέρα από τη Φύση και ό,τι κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα ,και που
τα προσδιορίζει.
Για να γίνουν οι έννοιες πιο κατανοητές ,αναφέρουμε και γράφουμε στον πίνακα :
άνθρωπος = υπερβατικό ον

7. 7
με την εξήγηση ότι ο άνθρωπος έχει «δυνάμει» την ικανότητα να υπερβαίνει τον εαυ-
τό του , τα προβλήματά του και τις δυσχέρειες του παρόντος στοχεύοντας στη γνώση
του αγνώστου .
Η τάξη δεν είναι πάντα δεκτική σε τέτοιου είδους αναλύσεις και γι’ αυτό γινόμα-
στε πιο αναλυτικοί ( έχοντας υπόψη το χρόνο που διαθέτουμε ) και πιο αφαιρετικοί,
όταν η τάξη είναι κάποιου επιπέδου . Στη συγκεκριμένη τάξη , για να δώσουμε καλύ-
τερα την έννοια της «υπερβατικότητας» του ανθρώπου , κάνουμε έναν αναλογικό
παραλληλισμό : ένα διαστημόπλοιο ,για να ξεφύγει από την έλξη της γης , πρέπει να
αναπτύξει την ταχύτητα διαφυγής (τα παιδιά τη γνωρίζουν από το μάθημα της
Φυσικής ),έτσι και ο άνθρωπος , για να μπορέσει να φτάσει στη γνώση του αγνώστου,
αναπτύσσει την ενόραση .Εδώ είναι αναγκαίο να χρησιμοποιηθεί πάλι ο πίνακας, για
να δοθεί μια κλιμάκωση της γνώσης που αποκτά ο άνθρωπος με αφετηρία την εμπει-
ρία και στόχο τη μεταφυσική :
κατ’αίσθηση αντίληψη(opinio =γνώμη) κατανόηση(ratio+intellectus=λόγος
+
διάνοια+βούληση) ενόραση (ανώτερη μορφή ενστίκτου, για να εισχωρήσουμε
στην πραγματικότητα)
Μετά τις αναγκαίες αυτές διευκρινίσεις και την έκφραση εκ μέρους των ομάδων
της άποψής τους για το ζήτημα ξεκινώντας με την απορία που θέτει το μάθημα της
Φιλοσοφίας στις σ. 7-30 επανερχόμαστε στην κατά εικόνες-σκηνές ανάλυση :
α΄ σκηνή : επισημαίνεται η σκηνοθεσία της εικόνας. Ο χώρος και τα ζωντανά το-
νίζουν την κατήφεια των προσώπων εξαιτίας του θανάτου της μαντάμ Ορτάνς (αμίλη-
τοι – μαυρολογούσαν ολοσκότεινα – ένα σκυλί γάβγιζε – κάποιο βόδι αναστέναζε),αλλά
βέβαια και η ζωή συνεχίζεται (τα κουδουνάκια της λύρας).Έχουμε αφήγηση σε α΄ πλη-
θυντικό πρόσωπο που ζωντανεύει θεατρικά , αφού καταλήγει σε διάλογο.
Σχετικά με το διάλογο της α΄σκηνής παρατηρούμε ότι δεν έχει συγκεκριμένο θέμα .
Είναι μια προσπάθεια των ηρώων του μυθιστορήματος να πιαστούν από κάπου,για να
συζητήσουν το φαινόμενο της ζωής και του θανάτου . Σχολιάζεται η φράση : «Δε θέ-
λαμε να χάσουμε το φαρμάκι της μέρας ετούτης » βασιζόμενοι σε γράμμα του
Καζαντζάκη προς τον Πρεβελάκη ,όπου αναφέρει : « Αν δεν κάνουμε το φαρμάκι

8. 8
μέλι, είμαστε χαμένοι,γιατί όλα,όλα εξόν από την καρδιά του δημιουργού , είναι
φαρμάκι » .
β΄ σκηνή : Τονίζεται ότι η α΄ σκηνή δημιουργεί την κατάλληλη σκηνοθεσία , για
να μεταβούμε στη β΄ σκηνή στην οποία θα αναπτυχθούν οι μεταφυσικές ανησυχίες
του Ζορμπά . Επίσης γίνεται αντιληπτό ότι η απεραντοσύνη της θάλασσας από τη μια
και ο έναστρος ουρανός από την άλλη δημιουργούν το κατάλληλο κλίμα ( δεν ξεχνά -
με το γεγονός του θανάτου της μαντάμ Ορτάνς ,που είναι το παρόν-απόν πρόσωπο
του αποσπάσματος ), για να αναπτυχθεί το θέμα της ζωής και του θανάτου . Αποκω –
δικοποιούμε τη στάση των δύο ηρώων στηριζόμενοι στο τι λένε .
Ως προς την αφήγηση υπογραμμίζουμε ότι χρησιμοποιείται το α΄ πληθυντικό πρό-
σωπο ( καθίσαμε ) , το γ΄ ενικό ( έβαλε , σώπαινε ….) , ο διάλογος (εξετάζουμε το τι
λέγεται και το πώς λέγεται με την παρατήρηση ότι εμπεριέχει την έννοια της
σύγκρουσης ) , το α΄ενικό (ένιωθα ,δοκίμασα ,σταμάτησα , δε μιλούσα ….) διευκρινί-
ζοντας ότι αποτελεί την προσωπική θέση του αφηγητή στο υπό συζήτηση θέμα .Έτσι
αναδεικνύονται οι δύο ήρωες : ο αφηγητής ως ο εκπρόσωπος του πνεύματος από τη
μια και ο πρωτεϊκός , θυμόσοφος και πέραν του καλού και του κακού λαϊκός και
ελεύθερος από δεσμεύσεις Ζορμπάς από την άλλη, που αντιπροσωπεύει το ιδεώδες
του αφηγητή.
Σ’ αυτό το σημείο της διδασκαλίας απαντάμε και στην ερώτηση «τι είναι ο ιερός
τρόμος » που τέθηκε στη φάση της γλωσσικής εξομάλυνσης . Μετά από κάποια προ-
σπάθεια των παιδιών να απαντήσουν καταλήγουμε να πούμε ότι το « Δέος » ,
ο « ιερός τρόμος » είναι ο φόβος που κατακυριεύει τον άνθρωπο ,όταν αντιλαμβάνε-
ται ότι δεν μπορεί να υπερβεί τη νοητική του εμβέλεια . Επίσης σχολιάζουμε τον πα-
ραβολικό του αφηγητή με την επισήμανση ότι χρησιμοποιείται , για να γίνουν αντιλη-
πτές από τον « κοινό νου » καταστάσεις που εκ πρώτης όψεως δεν μπορεί να εξηγή-
σει η λογική και παραπέμπουμε στο μύθο που χρησιμοποιεί ο Πρωταγόρας (κάνοντας
μια πρωθύστερη αναφορά στον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνα ,που θα διδαχτούν τα
παιδιά κατά την επόμενη σχολική χρονιά στη Θεωρητική Κατεύθυνση) και στις
Παραβολές του Χριστού .Αποκωδικοποιούμε τη λέξη «Ποίηση» ,αφού την ορίζουμε
ως Δημιουργία και σχολιάζουμε τη στάση των ανθρώπων απέναντι στο πρόβλημα
(Άλλοι ζαλίζουνται …….. …..Μου αρέσει) επισημαίνοντας ότι υποκρύπτει τη θέση των
μεγάλων φιλοσοφικών και θρησκευτικών θεωριών . Με το τέλος της β΄ σκηνής αντι-
λαμβανόμαστε τη στάση των δύο ηρώων :

9. 9
Ζορμπάς Δεν υπογράφω !
Αφηγητής να μετουσιώνεις το αναπόφευγο ………
Κατά την γ΄ σκηνή γίνεται λόγος για τον τρόπο της αφήγησης και επικεντρώνου-
με τις παρατηρήσεις μας στο α΄ ενικό πρόσωπο συνδυάζοντας την έννοια της ενόρα-
σης, στην οποία αναφερθήκαμε ενωρίτερα και σχολιάζουμε τη συμμετοχή της φύσης
στην ωρίμανση των καρπών και ,κατ’ επέκταση ,τη συμμετοχή της στις ενορατικές
εικόνες που συλλαμβάνει ο νους του αφηγητή . Επίσης μένουμε στα ρήματα
«φωτίστηκε» και «Ξημέρωνε» ,για να επισημάνουμε ότι η Φύση χρησιμοποιείται στη
Λογοτεχνία,αλλά και στις άλλες μορφές Τέχνης (Ζωγραφική,Κινηματογράφος κ.τ.λ).
ως βασική ή παραπληρωματική επένδυση των ιδεών του δημιουργού (κάνουμε και τη
σχετική νύξη : η αναγωγή στη φύση γίνεται,γιατί αποτελεί κάτι το μόνιμο) και αναφε-
ρόμαστε στην ποίηση της Σαπφούς (π.χ.Το Χαριτωμένο Δάσος ), στους Ελεύθερους
Πολιορκημένους του Δ. Σολωμού,στο ακριτικό τραγούδι του Διγενή και παρουσιά -
ζουμε στα παιδιά ,ενδεικτικά ,εικόνες από το ψηφιδωτό της αψίδας της βασιλικής
του Αγ. Απολλιναρίου in Classe στη Ραβέννα , τον Κατακλυσμό (τοιχογραφία του
Michelangelo στο Sistina Chapelστο Βατικανό) , τους πίνακες Άνοιξη και Γέννηση
της Αφροδίτης του Botticelli και Σταύρωση του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.
Για να συνοψίσουμε την ανάλυση του αποσπάσματος, καταγράφουμε στον πίνακα
το παρακάτω σχεδιάγραμμα :
Πρόσωπα: αφηγητής Ζορμπάς
(άνθρωπος του πνεύματος) (παράτολμος,θυμόσοφος,λαϊκός τύπος)
Θέμα : ζωή - θάνατος

10. 10
Στάση των ηρώων: να μετουσιώνεις το αναπόφευγο Δεν είμαι λεύτερος;
σε δικιά σου λεύτερη βούληση Δεν υπογράφω!
Επίσης παραλληλίζουμε τη στάση του αφηγητή με τα λόγια του Αλέξανδρου Δελ-
μούζου στο Ανθρωπιστικό Ιδανικό : Ανθρωπισμός θα ειπεί να πλάθουμε ανθρώπους
που έχουν υψωθεί από το ζωϊκό στο ανθρώπινο επίπεδο ,που έχουν δουλέψει μέσα τους
όσο γίνεται το ανθρώπινο βάθος και που πραγματικά ελεύθεροι στέκουν μοίρα στη
μοίρα τους .
Δηλώνουμε στα παιδιά ότι ο Ζορμπάς λειτουργεί ως πρότυπο για τον συγγραφέα
πλέον Καζαντζάκη , πράγμα το οποίο αναφέρει στον πρόλογο του μυθιστορήματος .
Ανάμεσα στους δασκάλους του Όμηρο , Νίτσε , Μπέρξον τοποθετεί και τον Ζορμπά,
που αποτελεί ένα μάτι ακόμη (προσωποποίηση της αποταμιευμένης εμπειρίας αποτε-
λεί ο Ζορμπάς) του συγγραφέα για τη θέαση των ανθρωπίνων και μεταφυσικών κατά-
στάσεων .
Ολοκληρώνοντας, αναφέρουμε στα παιδιά ότι εν πολλοίς ο Καζαντζάκης αποτε-
λεί μια αντίφαση ,τη στιγμή που συνδυάζει το μηδενισμό με τον υλισμό και τον
βιταλισμό , τον ιδεαλισμό με τον ασκητισμό και την ιδιόμορφη προσέγγιση του
θεϊκού στοιχείου , αλλά συνάμα αποτελεί το φωτεινό παράδειγμα του αγωνιζόμε-
νου ανθρώπου να φτάσει στη γνώση και τελικά να αποδεχτεί την αναγκαιότητα :
«Μαζεύω τα σύνεργά μου : όραση ,ακοή ,γέψη ,όσφρηση ,αφή ,μυαλό ,
βράδιασε πια , τελεύει το μεροκάματο , γυρίζω σαν τον τυφλοπόντικα
σπίτι μου , στο χώμα . Όχι γιατί κουράστηκα να δουλεύω , δεν κουρά-
στηκα , μα ο ήλιος βασίλεψε ……………….»
(Αναφορά στον Γκρέκο)
Όπως μπορούν να παρατηρήσουν στη δοσμένη δικτυακή διεύθυνση.
6. Με την ολοκλήρωση της ανάλυσης δίνεται στους μαθητές οι εξής ερωτήσεις :
1) Ο Απόστολος Σαχίνης στο έργο του ‘Πεζογράφοι του καιρού μας’
γράφει : «Ο Καζαντζάκης έχει βαθειά συνειδητοποιήσει πως η ελευ-
θερία δεν είναι εφικτή και πως η αναγκαιότητα είναι η μοίρα και ο
νόμος του ανθρώπου ». Μπορείτε να βρείτε στοιχεία μέσα από το

11. 11
κείμενο που δικαιολογούν αυτήν τη διαπίστωση ;
2)Με κείμενα αναφοράς τον Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα και τον Ρόμπερτ
Μούζιλ στη σ. 11 της Φιλοσοφίας της Β΄ Λυκείου [http://digitalschool.ypaideias.gr
(ψηφιακό σχολείο)] να ορίσουν την έννοια φιλοσοφία.
[ Σημείωση του διδάσκοντος: Καμιά καταγραφή της διδασκαλίας δεν είναι δυνατόν
να αποδώσει αυτήν καθ’ εαυτήν τη δημιουργική πράξη στη σχολική τάξη !]
Λίγα χρήσιμα βιβλία
1. Νικηφ. Βρεττάκος ,Νίκος Καζαντζάκης. Η αγωνία του και το έργο του,Αθήνα 1960.
2. Απόστ. Σαχίνης ,Πεζογράφοι του καιρού μας , Αθήνα 1967.
3. Ανδρ. Καραντώνης ,Φυσιογνωμίες ,Εστία , Αθήνα 1960.
4. Νίκος Μηναδάκης , Μια άγνωστη φιλία του Νίκου Καζαντζάκη,περιοδ. Νέα Εστία ,
τόμ.. 89 , τεύχος 1045,15 Ιαν.1971.
5. Π. Πρεβελάκης, 400 γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη , εκδόσεις Ελένης
Καζαντζάκη , Αθήνα 1965.
6. Πέτρος Σπανδωνίδης , Καζαντζάκης , ο γιος της ανησυχίας , Δίφρος ,Αθήνα 1960 .
7. Νίκος Πουλιόπουλος , Ο Νίκος Καζαντζάκης και τα παγκόσμια ιδεολογικά ρεύματα,
Αθήνα 1971 (τ. Α΄), Αθήνα 1975 (τ. Β΄).
8. Γ . Π . Σταματίου ,Καζαντζάκης , ένας αξεδίψαστος της ελευθερίας , εκδ. Καραβία,
Αθήνα 1975 .
9. Γ . Π . Σταματίου , Η γυναίκα στη ζωή και στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη ,
Αθήνα 1975 .
10. Αφιερώματα στον Νίκο Καζαντζάκη : - Δήμος Ηρακλείου,Αναμνηστικόν Λεύκω-
μα ,Δίφρος ,Αθήνα 1961.
-ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ : α)τόμ.66,τεύχος 779 ,Χρι-
στούγεννα 1959, β) Ο Καζαντζάκης και

12. 12
οι ξένοι , τόμ. 72 , τεύχος 848 , 1 Νοεμ-
βρίου 1962 , γ) Ο Καζαντζάκης όπως
τον
είδαν οι ξένοι , τόμ. 90 , τεύχος 1067,
Χριστούγεννα 1971 , δ) τόμ. 102 , τεύχος
1211 , Χριστούγεννα 1977.
- Περιοδ. « Ευθύνη » θεώρηση του Νίκου
Καζαντζάκη ,’Τετράδια Ευθύνης’ , τ. 3 ,
Αθήνα 1977.