ภาคผนวก ข วิธีการเครื่องมือ

1. ภาคผนวก ข
- อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ในการสารวจ/ศึกษาเห็ด
- แบบบันทึกการสารวจและแบบสอบถามเกี่ยวกับเห็ด

2. (ก) (ข)
(ค) (ง)
(จ) (ฉ)
ภาพที่ 1ข อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ในการวางแปลงสารวจเห็ดในดอนปู่ตาฯ
(ก) Samsung Galaxy note Note 10.1 (โปรแกรม AndroiTS GPS), (ข) เข็มทิศ, (ค) เชือกฟาง, (ง) เทปวัด,
(จ) ไม้ไผ่, (ฉ) ค้อน
37

3. (ก) (ข)
(ค) (ง)
(จ) (ฉ)
(ช) (ซ)
ภาพที่ 2ข อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ในการสารวจและเก็บตัวอย่างเห็ดในดอนปู่ตาฯ (ก) กล้องถ่ายรูป, (ข) ตะกร้า,
(ค) ช้อนปลูก, (ง) ไม้บรรทัด, (จ) สายวัด, (ฉ) แว่นขยาย, (จ) กระดาษเคลือบพลาสติก, (จ) สมุดบันทึก
38

4. (ก) (ข) (ค)
ภาพที่ 3ข อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ในการวัดปัจจัยทางกายภาพในการสารวจเห็ดในดอนปู่ตาฯ (ก) เทอร์โมมิเตอร์,
(ข) เครื่องวัดความชื้น pH ของดินและความเข้มแสง, (ค) เทอร์โมมิเตอร์แบบกระเปาะเปียก-กระเปาะแห้ง
ภาพที่ 4ข ตัวอย่างหนังสือที่ใช้ประกอบในการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับเห็ด การจาแนกเห็ดและใช้ในการอ้างอิง
39

5. (ก) (ข)
(ค) (ง)
(จ) (ฉ)
(ช) (ซ)
ภาพที่ 5ข อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ในการศึกษาลักษณะรูปร่างที่อยู่ของสปอร์เห็ดในดอนปู่ตาฯ (ก) กล้องVisualizer,TV,
(ข) กล้องสเตอริโอ, (ค) กล้องจุลทรรศน์, (ง) กระดาษพิมพ์สปอร์, (จ) จานเพาะเชื้อ, (ฉ) ปากคีบ, (ช) หลอดหยด, (ซ) ใบมีดโกน
40

6. (ก) (ข)
(ค) (ง)
(จ) (ฉ)
(ช) (ซ)
ภาพที่ 6ข อุปกรณ์ เครื่องมือและสารเคมีที่ใช้ในการเก็บรักษาตัวอย่างเห็ด (ก) ตู้อบ, (ข) ขวดดอง(แก้วใส),
(ค) กระบอกตวง, (ง) บีกเกอร์, (จ) แปรง, (ฉ) ฟอร์มาลิน 40%(25mL) , (ช) เอทานอล 95%(150mL), (ซ) น้ากลั่น(1L)
41

7. แบบบันทึกการสารวจเห็ดในดอนปู่ ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิกอาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
ชื่อ-สกุลผู้สารวจ....................................................................ผู้ให้ข้อมูล(ถ้ามี)..............................................................................
วันที่สารวจ..........................................................................เวลา...............................................ถึง...........................................น.
ชื่อป่า ดอนปู่ ตาสาธารณะประโยชน์ ต.สวนจิก อ.ศรีสมเด็จ จ.ร้อยเอ็ด
ชื่อบริเวณที่สารวจ ( ) แปลงที่1 ( ) แปลงที่ 2 ( ) แปลงที่ 3 เส้นทางเดินสารวจ ชนิดป่า.........................................................
ความสูงจากระดับน้าทะเล...........................เมตร พิกัดภูมิศาสตร์.................................................................................................
สภาพอากาศ ( ) ฝนตก ( ) ครึ้ม ( ) แดดอ่อน ( ) แดดแรง ความชื้น ( ) มาก ( ) ปานกลาง ( ) น้อย
ความชื้นสัมพัทธ์..............................................% ความเข้มแสง.......................................................Lux
pH ของดิน....................................................... ความชื้นในดิน..................................................... %
เรือนยอดปกคลุม…………………………..% ลักษณะของพื้นที่..................................................... อุณหภูมิ……….0
C
ชื่อทั่วไป.............................................................................ชื่อท้องถิ่น.......................................................................................................
ชื่อวิทยาศาสตร์..............................................................................................ชื่อสามัญ.............................................................................
ชั้น/อันดับ/วงศ์(Class/Order/Family).........................................................................................................................................................
แหล่งอาศัย
( ) บนพื้นดิน พืชใกล้เคียง................................ ( )ใต้ดินลึก..............ม. พืชใกล้เคียง........................
( ) จอมปลวก พืชใกล้เคียง................................ ( )บนมูลสัตว์ ชื่อสัตว์..............................................
( ) บนต้นไม้(เป็น/ตาย)ชื่อพืช............................. ( )บนขอนไม้ชื่อพืช.................................................
( ) บนใบไม้ชื่อพืช..............................................( )บนเมล็ด/ผล ชื่อพืช.............................................
การเจริญของดอกเห็ด ( ) เป็นกลุ่ม ( ) กระจุก ( ) ดอกเดี่ยว ( )อื่น.............................................
ปริมาณที่พบ ( ) มากกว่า 50ดอก ( ) 31-50ดอก ( ) 10-30 ดอก ( ) น้อยกว่า 10 ดอก
ประเภท
( ) เห็ดกินได้
( ) ไม่มีข้อมูลว่ากินได้
( ) เห็ดพิษ
( ) เห็ดเป็นยา
ลักษณะทางกายภาพ(รูปร่าง ขนาด สี กลิ่น รสชาติ ความอ่อนแข็ง เนื้อละเอียด-หยาบ)
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
ความสัมพันธ์ในระบบนิเวศ
( ) ย่อยสลาย
( ) ปรสิต/ก่อโรค
( ) พึ่งพาอาศัยกับรากพืช
( ) พึ่งพาอาศัยกับปลวก
การใช้ประโยชน์ของชาวบ้าน
การใช้ประโยชน์ ส่วนที่ใช้ประโยชน์ วิธีใช้ประโยชน์ เดือนที่ใช้ประโยชน์
ปัจจัยคุกคาม....................................................................................ราคาซื้อขาย..............................................................
การแก้พิษ(กรณีเป็นเห็ดพิษ)..............................................................................................................................................
ภาพถ่าย
หมายเลขตัวอย่าง...............................................
หมายเลขภาพถ่าย..............................................แหล่งภาพ………...............................
รูปถ่าย
42

8. บัญชีรายชื่อเห็ดที่สารวจพบในดอนปู่ ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
ที่ ภาพเห็ด ชื่อ
ภาษาไทย/
ชื่อท้องถิ่น
(อีสาน)
ชื่อ
วิทยาศาสตร์
วงศ์ แหล่ง
อาศัย/
แหล่ง
ที่พบ
การเจริญ
ของดอกเห็ด
ลักษณะ
เด่น
บทบาท
ในระบบ
นิเวศ
การใช้
ประโยชน์
ของชาว
บ้าน
จานวนที่
พบในแปลง
ศึกษาที่*
ว/ด/ป
ที่
สารวจ
พบ
(รวม)
อ้างอิง/
การเก็บ
รักษา
1 2 3
* แปลงที่ 1 ป่าดิบแล้ง แปลงที่ 2 ป่าเต็งรัง แปลงที่ 3 ป่าดิบแล้ง(ทางเดิน)
43

9. แบบสารวจผู้รู้ และปราชญ์ชาวบ้าน
ที่เกี่ยวข้องกับเห็ดและต้นไม้ในดอนปู่ ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
ที่ สาขาภูมิปัญญา
ท้องถิ่น
ชื่อ-สกุล
ผู้รู้และปราชญ์
ชาวบ้าน
อายุ
(ปี)
ที่อยู่ ชาติพันธุ์ หมายเหตุ
44

10. แบบบันทึกเกี่ยวกับเห็ดจากป่ าดอนปู่ ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก
อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
ที่ ชื่อเห็ดที่เก็บมาจากป่ าดอนปู่ ตา
(ชื่อไทย/ชื่อท้องถิ่น)
ปริมาณที่เก็บใน
รอบปี (กิโลกรัม)
ราคา
(บาท)
คิดเป็นเงิน
(บาท)
หมายเหตุ
รวม
45

11. แบบสารวจพรรณไม้ในดอนปู่ ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิกอาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
ลาดับ
ที่
ชื่อต้นไม้ ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ลักษณะ
วิสัย
จานวนต้น หมาย
เหตุ
ส่วนอื่นๆ ใบ ดอก ผล/เมล็ด
ภาพ
วาด/
ภาพ
ถ่าย
ประโยชน์
วันที่สารวจ ……………….เวลาที่สารวจ ……………..…… สถานที่สารวจ ……………………………
ผู้สารวจ……………………………………………………………………..
46

12. แบบสอบถาม
เรื่อง : ความคิดเห็นเกี่ยวกับเห็ดป่าในดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิกและความสัมพันธ์ของเห็ด
ป่ากับวิถีชุมชนของชาวบ้านสวนจิก-บ้านสนามชัย ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
คาชี้แจง : แบบสอบถามนี้ สร้างโดยกลุ่มนักสารวจ ศ.พ.ว. โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา เพื่อศึกษาความ
คิดเห็นของประชาชนในหมู่บ้านและผู้ที่เกี่ยวข้องเกี่ยวกับเห็ดป่าในดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก
โดยแบ่งออกเป็น 2 ตอน ดังนี้
ตอนที่ 1 ข้อมูลทั่วไปของผู้ตอบแบบสอบถาม
ตอนที่ 2 ความคิดเห็นเกี่ยวกับเห็ดป่าในดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิกและความสัมพันธ์
ของเห็ดป่ากับวิถีชุมชน
ขอความกรุณาให้ท่านทาเครื่องหมาย  ลงในช่องว่าง  หรือเขียนข้อความที่ตรงกับความเป็นจริง
และความคิดเห็นของท่านมากที่สุด
ตอนที่ 1 ข้อมูลทั่วไปของผู้ตอบแบบสอบถาม
1.1 เพศ  ชาย  หญิง
1.2 อายุ  7-15 ปี  16-20 ปี  21-30 ปี  31-40 ปี  41-60 ปี  มากกว่า 60 ปี
1.3 สถานภาพในครอบครับ  หัวหน้าครอบครัว  คู่สมรส  บุตร  อื่นๆ…………………………………..
1.4 ที่อยู่ปัจจุบัน ชื่อหมู่บ้าน……………………………………………..เลขที่…………………หมู่ที่……………………………
ตาบล……………………………..อาเภอ……………………………….จังหวัด……………….……………
1.5 อาศัยอยู่หมู่บ้านนี้มานาน………………………………………….ปี
1.6 ระดับการศึกษา  ไม่ได้เรียน  ประถมฯ  ม.ต้น  ม.ปลาย  ป.ตรี  ป.โท  ป.เอก …………....
1.7 อาชีพหลัก………………………………………………………………………………รายได้/ปี…….……………………….บาท
1.8 บทบาทหน้าที่ในหมู่บ้าน  กานัน  ผู้ใหญ่บ้าน  สมาชิกในหมู่บ้าน ขะจ้า  อื่นๆ ……………
1.9 ประสบการณ์เกี่ยวกับเห็ด  ผู้เก็บ…………ปี  ผู้จาหน่าย…………ปี  ผู้ซื้อ/ผู้บริโภค…………ปี
 เป็นทั้งผู้เก็บ ผู้จาหน่ายและผู้ซื้อ/ผู้บริโภค …………ปี
1.10 วัน เดือน ปี ที่สอบถาม วัน…………………ที่……………………เดือน………………………พ.ศ……………….
1.11 บรรยากาศขณะสอบถาม…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
1.12 ชื่อผู้สอบถาม…………………………………………………………………………………………………………………………
เลขที่แบบสอบถาม……………..
47

13. ตอนที่ 2 ความคิดเห็นเกี่ยวกับเห็ดป่าในดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิกและความสัมพันธ์ของ
เห็ดป่ากับวิถีชุมชนของชาวบ้านสวนจิก-บ้านสนามชัย ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
2.1 ท่านรู้จักดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ดหรือไม่?
 รู้จัก  ไม่รู้จัก  ไม่แน่ใจ
2.2 ท่านเคยเข้าไปเก็บเห็ดป่าในดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิกฯ หรือไม่?
 เคย  ไม่เคย (ข้ามไปตอบคาถามข้อ 2.29)
2.3 ท่านรู้ได้อย่างไรว่ามีเห็ดป่าเกิดขึ้นแล้ว? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 มีฝนตกก่อนหน้านี้ 2-3 วัน
 ท้องฟ้าแจ่มใสมีเมฆกระจายเป็นฝอยลอยเต็มท้องฟ้าเป็นกลุ่มเหมือนดอกเห็ด
 อากาศร้อนอบอ้าวหลังจากมีฝนตกห่าแรกประมาณ 2-3 วัน
 พบหอยทากหรือกิ้งกือซึ่งสัตว์เหล่านี้กินเห็ดเป็นอาหาร
 เคยไปเก็บเห็ดในช่วงเวลานี้ (ใช้ประสบการณ์)
 เหงื่อซึมออกบริเวณจมูก ขี้ไคลเปื่อย
 เห็นเพื่อนบ้านไปเก็บเห็ดได้จานวนมาก หรือมีเห็ดออกขายในตลาด
 เพื่อนบ้านชวนไปเก็บ
 อื่นๆ (โปรดระบุ………………………………………………………………………………………………………………....)
2.4 ท่านไปเก็บเห็ดในลักษณะใด?
 ไปคนเดียว  ไปเป็นกลุ่ม  บางครั้งไปคนเดียวบางครั้งไปเป็นกลุ่ม
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.5 ในการไปเก็บเห็ดท่านใช้อุปกรณ์อะไรบ้าง? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 มีด  เสียม  ย่าม  ตะกร้า  ถุงผ้า  ถุงพลาสติก  กระสอบ  รถเข็น  เชือก  ไฟฉาย
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.6 ช่วงเวลาในการไปเก็บเห็ดในดอนปู่ตาฯ (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 6.01-9.00 น.  9.01-12.00 น.  12.01-15.00 น.
 15.01-18.00 น.  18.01-24.00 น.  24.01-06.00 น.
2.7 เดือนใดบ้างที่ท่านสามารถไปเก็บเห็ดในดอนปู่ตาฯ ได้ (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 ม.ค.  ก.พ.  มี.ค.  เม.ย.  พ.ค  มิ.ย.
 ก.ค.  ส.ค.  ก.ย.  ต.ค.  พ.ย.  ธ.ค.  ตลอดทั้งปี
2.8 เดือนใดที่ท่านเก็บเห็ดในดอนปู่ตาฯ ได้ในปริมาณมากที่สุด?
 ม.ค.  ก.พ.  มี.ค.  เม.ย.  พ.ค  มิ.ย.
 ก.ค.  ส.ค.  ก.ย.  ต.ค.  พ.ย.  ธ.ค.  ตลอดทั้งปี
48

14. 2.9 ฤดูใดที่เห็ดในดอนปู่ตาฯ เกิดมากที่สุด?
 ฤดูร้อน  ฤดูฝน  ฤดูหนาว
2.10 ในการเก็บเห็ดในแต่ละครั้ง ท่านเก็บนานกี่ชั่วโมง?
 1-2 ชั่วโมง  3-4 ชั่วโมง  5-6 ชั่วโมง  7-10 ชั่วโมง  มากกว่า 10 ชั่วโมง
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.11 ในหนึ่งสัปดาห์ (7 วัน) เฉลี่ยแล้วท่านเข้าไปในดอนปู่ตาฯ เพื่อเก็บเห็ดบ่อยเพียงใด?
 1 วัน  2 วัน  3 วัน  4 วัน  5 วัน  6 วัน  7 วัน
2.12 จุดประสงค์ในการเก็บเห็ดของท่านคืออะไร? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 เพื่อบริโภคในครัวเรือน  เพื่อจาหน่าย  เพื่อบริโภคและจาหน่าย
 เพื่อเป็นของฝาก  เป็นยารักษาโรค  อื่นๆ (โปรด……………………….………………....)
2.13 ท่านมีความเชื่อเรื่องโชคลางในการออกไปเก็บเห็ดหรือไม่อย่างไร?
 ไม่มี  มี (โปรดระบุรายละเอียด………………………………………………………………………................
…………………………………………………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.14 ท่านมีการประกอบพิธีกรรมอะไรหรือไม่ ก่อนเข้าไปเก็บเห็ดในดอนปู่ตาฯ?
 ไม่มี  มี (โปรดระบุรายละเอียด………………………………………………………………………................
…………………………………………………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.15 ท่านมีข้อคะลา (ข้อห้าม) ในการไปเก็บเห็ดหรือไม่อย่างไร?
 ไม่มี  มี (โปรดระบุรายละเอียด………………………………………………………………………................
…………………………………………………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.16 ท่านเรียนรู้วิธีการเก็บเห็ดจากใคร มีวิธีการเรียนรู้อย่างไร?
(โปรดระบุรายละเอียด………………………………………………………………………………………………................
…………………………………………………………………..……………………………………………………………….……………………..
…………………………………………………………………..……………………………………………………………….……………….…....
…………………………………………………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.17 ท่านมีวิธีการสังเกตหรือรู้ได้อย่างไรว่าในดอนปู่ตาฯ บริเวณใดมีเห็ดเกิด? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 ใช้ประสบการณ์  เคยเก็บเห็ดบริเวณนั้นมาก่อน  มีคนแนะนา  มีต้นไม้พวกยางนา เต็ง รัง ฯลฯ
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
49

15. 2.18 ท่านมีวิธีการสังเกต ทดสอบหรือแยกแยะชนิดของเห็ดกินได้และเห็ดพิษอย่างไร? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 ใช้ประสบการณ์
 สังเกตดูดอกเห็ด ถ้ามีรอยแมลงสัตว์กัดกิน แสดงว่าไม่มีพิษ
 ไม่เก็บเห็ดที่ไม่รู้จัก
 นาไปต้มกับข้าวสาร ถ้าเป็นเห็ดพิษ ข้าวสารจะสุกๆ ดิบๆ หรือไม่สุก
 ใส่หัวหอมลงไปในหม้อต้มเห็ด ถ้าเห็ดเป็นพิษ น้าต้มเห็ดจะเปลี่ยนเป็นสีดา
 ในขณะที่ต้มเห็ด ถ้าใช้ช้อนที่เป็นช้อนเงินแท้ลงไปคน ถ้าเห็ดเป็นพิษ ช้อนจะเปลี่ยนเป็นสีดา
 ใช้มือถูหมวกดอกเห็ดจะเกิดแผล ถ้ารอยแผลมีสีดา แสดงว่าเป็นเห็ดพิษ
 นาเห็ดที่เก็บได้ไปถามผู้รู้หรือผู้เชี่ยวชาญด้านเห็ดป่า
 เห็ดที่มีวงแหวนใต้หมวก เห็ดที่มีโคนอวบใหญ่ เห็นที่มีปุ่มปม เห็ดที่มีหมวกเห็นเป็นรูๆ แทนที่จะ
เป็นช่องๆคล้ายครีบปลา เห็ดตูมที่มีเนื้อในสีขาว เห็ดที่ขึ้นในมูลสัตว์หรือใกล้มูลสัตว์ ไม่เก็บน่าจะเป็นเห็ดพิษ
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.19 ชนิดและปริมาณของเห็ดที่ท่านเก็บหาได้จากดอนปู่ตาฯ ในรอบปี (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ และระบุปริมาณ)
 เห็ดละโงกเหลือง……….…ก.ก.  เห็ดละโงกขาว……….…ก.ก.  เห็ดไส้เดือน(เห็ดขี้ไก่เดือน) ……….…ก.ก.
 เห็ดไคลหน้าเหลือง……….…ก.ก. เห็ดไคลหน้าเขียว……….…ก.ก.  เห็ดหน้าม่วง(เห็ดหน้าแหล้) ……….…ก.ก.
 เห็ดแดงน้าหมาก……….…ก.ก.  เห็ดก่อแดง……….…ก.ก.  เห็ดก่อขาว ……….…ก.ก.
 เห็ดข้าวจี่……….…ก.ก.  เห็ดข้าวแป้ง……….…ก.ก.  เห็ดดิน(เห็ดหน้าขาว) ……….…ก.ก.
 เห็ดปลวกจิก……….…ก.ก.  เห็ดปลวกตาบ……….…ก.ก.  เห็ดปลวกไก่น้อย ……….…ก.ก.
 เห็ดเผาะฝ้าย……….…ก.ก.  เห็ดเผาะหนัง……….…ก.ก.  เห็ดหน้าวัว ……….…ก.ก.
 เห็ดผึ้งแย้……….…ก.ก.  เห็ดเกลือ……….…ก.ก.  เห็ดมันปู ……….…ก.ก.
 เห็ดเพ็ก……….…ก.ก.  เห็ดก้นครก……….…ก.ก.  เห็ดหาฟาน ……….…ก.ก.
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………………………………………………………....)
2.20 เห็ดที่ท่านเก็บได้จากดอนปู่ตาฯ มากที่สุดคือเห็ดชนิดใด? (โปรดระบุ………………………………………………..)
2.21 ชื่อเห็ดพิษที่ท่านทราบว่ามีในดอนปู่ตาฯ คือเห็ดชนิดใด? (โปรดระบุ………………………………………………..)
2.22 ท่านได้นาเห็ดที่เก็บหาได้จากป่าดอนปู่ตาไปจาหน่ายหรือไม่?
 จาหน่าย  ไม่จาหน่าย (ถ้าตอบไม่จาหน่าย ข้ามไปตอบคาถามข้อ 2.29)
2.23 สถานที่นาเห็ดไปจาหน่าย
 ที่บ้าน  ในหมู่บ้าน  หมู่บ้านอื่น  ลูกค้ามารับซื้อถึงบ้าน  ตลาดนัด
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
50

16. 2.24 วิธีการจาหน่ายเห็ด
 ใส่ถาดๆ ละ 100 บาท  ใส่กระทงๆ 50 บาท  ชั่งเป็นกิโลกรัม
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.25 ราคาของเห็ดที่มีการจาหน่าย (บาท/กิโลกรัม)
 เห็ดละโงกเหลือง……….…  เห็ดละโงกขาว……….…  เห็ดไส้เดือน(เห็ดขี้ไก่เดือน) ……….…
 เห็ดไคลหน้าเหลือง……….…  เห็ดไคลหน้าเขียว……….…  เห็ดหน้าม่วง(เห็ดหน้าแหล้) ……….…
 เห็ดแดงน้าหมาก……….…  เห็ดก่อแดง……….…  เห็ดก่อขาว ……….…
 เห็ดข้าวจี่……….…  เห็ดข้าวแป้ง……….…  เห็ดดิน(เห็ดหน้าขาว) ……….…
 เห็ดปลวกจิก……….…  เห็ดปลวกตาบ……….…  เห็ดปลวกไก่น้อย ……….…
 เห็ดเผาะฝ้าย……….…  เห็ดเผาะหนัง……….…  เห็ดหน้าวัว ……….…
 เห็ดผึ้งแย้……….…  เห็ดเกลือ……….…  เห็ดมันปู ……….…
 เห็ดเพ็ก……….…  เห็ดก้นครก……….…  เห็ดหาฟาน ……….…
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………………………………………………………....)
2.26 ในรอบปีของการเก็บเห็ด ท่านมีรายได้โดยเฉลี่ยรวมที่ได้จากการจาหน่ายเห็ดป่ากี่บาทต่อปี
 100-500 บาท  501-1,000 บาท  1,001-1,500 บาท  1,501-2,000 บาท
 2,001-3,000 บาท  3,001-4,000 บาท  4,001-5,000 บาท  5,001-10,000 บาท
 10,000-1,5000 บาท  1,5000-20,000 บาท  มากกว่า 20,000 บาท
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.27 ท่านคิดว่าการเก็บเห็ด (ทั้งปริมาณและชนิดเห็ด) ในอดีตและปัจจุบันมีความเหมือนหรือแตกต่างกัน
อย่างไร? (โปรดระบุ………………………………………..……………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....)
2.28 เห็ดชนิดใดขายดีที่สุด (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………….…………………....)
2.29 ท่านเคยบริโภคเห็ดป่าหรือไม่?
 เคย  ไม่เคย (ข้ามไปตอบคาถามข้อ 2.36 )
2.30 ท่านนาเห็ดป่าไปปรุง/ประกอบอาหารเป็นอาหารประเภทใดบ้าง? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 แกง  อ่อม  เอาะ/อุ๋  หมก  นึ่ง  ย่าง  ซุบ  ป่น  ก้อย  ทอด
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.31 ท่านคิดว่าเห็ดป่าที่อร่อยมากที่สุดคือเห็ดชนิดใด? (โปรดระบุ…………………………………………………………..)
51

17. 2.32 ท่านมีวิธีการถนอมหรือเก็บรักษาเห็ดให้คงสภาพอยู่ได้นานเพื่อบริโภคอย่างไร? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 นึ่ง/ลวกใส่ถึงพลาสติกมัดปากแล้วใส่ตู้เย็น  ดอง  ตากแห้ง
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.33 ท่านเคยรับประทานเห็ดพิษเข้าไปหรือไม่?
 เคย  ไม่เคย (ข้ามไปตอบคาถามข้อ 2.36 )
2.34 เคยรับประทานเห็ดพิษชนิดใด?
(โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………….………………………………….…………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….)
2.35 ลักษณะอาการหลังจากรับประทานเห็ดพิษเข้าไปเป็นอย่างไร? และรักษา/แก้พิษโดยวิธีใด?
(โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………….………………………………….…………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….)
2.36 ท่านคิดว่าเห็ดมีประโยชน์ต่อระบบนิเวศหรือไม่ อย่างไร? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 ช่วยย่อยสลายซากสิ่งมีชีวิต
 ช่วยทาให้ดินมีความอุดมสมบูรณ์
 เป็นอาหารของมนุษย์และสัตว์
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.37 ท่านทราบหรือไม่ว่าเห็ดกินได้หลายชนิดมีความสัมพันธ์แบบพึ่งพาอาศัยกันกับรากไม้ของต้นไม้หลายชนิด?
 ไม่ทราบ  ทราบ (โปรดระบุตัวอย่าง………………………………..……………………………...
………..………………………………………………………………………………………….………………….…………………....)
2.38 ท่านคิดว่ามีสาเหตุหรือปัจจัยใดบ้างที่ทาให้เกิดเห็ดป่า? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 มีต้นไม้ มีป่า  ฝนตก  ดินมีความเป็นกรด-ด่างเหมาะสม
 มีเชื้อเห็ดในดิน  ดินมีความชื้น  อากาศมีความชื้น
 มีไส้เดือนในดิน  มีซากใบไม้ กิ่งไม้ทับถมกัน  มีความร้อนจากแสงอาทิตย์
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
2.39 ท่านมีวิธีการอนุรักษ์เห็ดอย่างไร? (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
 ไม่เก็บเห็ดที่อ่อนหรือแก่เกินไป (เห็ดเฒ่าให้จ่งไว้)
 ช่วยกันอนุรักษ์ป่าไม้ ต้นไม้
 ปลูกต้นไม้ที่ทาให้เกิดเห็ด เช่น ยางนา
 นาน้าล้างเห็ด เชื้อเห็ดหรือเห็ดแก่ไปโปรยรอบๆ โคนต้นไม้ในป่า
 ทาผ้าป่าต้นไม้
52

18.  เขียนป้ายรณรงค์ไปติดรอบๆ ป่า
 สอนลูกหลานถึงวิธีเก็บเห็ดที่ถูกต้อง เช่น เก็บแล้วให้ถมดิน เพื่อไม่ให้ดินแห้ง
 อื่นๆ (โปรดระบุ…………………………..……………………………………………………………….…………………....)
**************ขอขอบพระคุณทุกท่าน ที่ให้ความร่วมมือในการตอบแบบสอบถาม*************
53

19. รูปวิธาน (Key) ที่ใช้ในการจาแนก/วินิจฉัยกลุ่มเห็ด
เมื่อได้ตัวอย่างเห็ดมาจากภาคสนามให้นามาจัดจาแนกในเบื้องต้นโดยใช้กุญแจ/รูปวิธานการจาแนก
ดังนี้
รูปวิธานจาแนกเห็ดกลุ่มที่สาคัญอย่างง่าย (Key to Major Groups of Fungi)
1 ก. ดอกเห็ด (Fruiting body or mushroom) มีหมวก (Cap or pileus) แบบครีบ (gills) มีรูพรุน
(pores) ครีบเป็นสัน (blunt ridge) คล้ายฟัน (teeth) อาจมีก้านดอก (stalk or stem) หรือไม่มีก้านดอก
___________________________________________________________________________________ 2
ข. ดอกเห็ดเป็นแบบทรงกลม (puffball) แตกเป็นแฉกคล้ายดาวดิน (earthstar) แบบรังนก (bird's nest)
มีกลิ่นเหม็น (stinkhorn) แบบปะการัง (coral-shaped) รูปถ้วย (cup-shaped) รูปคล้ายผลของ
ไม้สนเขา (pine cone) คล้ายวุ้น (jelly-like) _________________________________________________ 6
2 ก. หมวกเห็ดมีครีบ (gill) มีก้านดอก (stalk) หรือไม่มีก้านดอก ________________________________
_________________________ เห็ดนิ่ม – Agarics
ข หมวกเห็ดเป็นสัน (ridge) มีรูพรุน (pores) หรือรูปฟัน (teeth) มีก้านดอกหรือไม่มีก้านดอก
___________________________________________________________________________________ 3
3 ก. หมวกมีครีบลักษณะเป็นสันทื่อ (blunt) สันมีลักษณะขยุกขยิก (irregular ridge) มีก้านดอก
_____________________________________ เห็ดแตร – Cantharelles
ข. หมวกเห็ดมีรูพรุน (pores) หรือลักษณะคล้ายฟัน (teeth) มีก้านดอก หรือไม่มีก้านดอก
___________________________________________________________________________________ 4
4 ก. หมวกเห็ด (cap) มีลักษณะเป็นฟัน (teeth) มีก้านดอก ถ้าไม่มีก้านดอกจะขึ้นอยู่กับต้นไม้หรือ
เนื้อไม้(wood) ___________________________ เห็ดหนาม - Teeth fungi
ข. หมวกเห็ดมีรูพรุน (pores) ขึ้นอยู่ตามพื้นดิน (ground) หรือขึ้นอยู่กับไม้_________________________ 5
5 ก. หมวกเห็ดสดนุ่มมีรูพรุน (pores), ขึ้นอยู่ดอกเดี่ยว ๆ มีก้านดอกอยู่กึ่งกลางหมวกเห็ด
(central stalk) ขึ้นอยู่บนดิน (ground) __________________ เห็ดตับเต่า – Boletes
54

20. ข. หมวกมีรูพรุน (pores) เหนียวคล้ายหนังถึงแข็งคล้ายไม้(leatherto woody) ถ้าดอกเห็ดสดนิ่ม
จะมีก้านดอกไม่อยู่กึ่งกลางหมวก (stalk eccentric) ก้านดอกอาจติดชิดกับก้านดอกอื่น หรือไม่มี
ก้านดอก ปกติมักขึ้นอยู่กับไม้________________________________________ เห็ดกระด้าง – Polypores
6 ก. ดอกเห็ดมีถุงสปอร์ (spore sacs) รูปร่างกลม (round) ถึงรูปไข่ (oval) หรือมีลักษณะคล้ายรูปลูก
แพร์ (pear) ลูกชมพู่ หรือคล้ายแก้วก้นแบน (flask-shaped) รูปดาวเป็นแฉก (star-shaped) มีถุงสปอร์
อยู่ตรงกลาง หรือรูปร่างคล้ายรังนก (bird's nests) เล็ก _________________________เห็ดรังนก เห็ดดาวดิน
เห็ดกลม -Bird's nests, Earthstars และ Puffballs
ข. ดอกเห็ดมีรูปร่างอย่างอื่น _____________________________________________________________ 7
7 ก. ก้านดอก (stalk) มีสีเขียว เป็นเมือก (slimy top) เปราะหักง่าย (fragile) มีกลิ่นไม่พึงปรารถนา
(disagreeable odor) ฐานดอก (base) จะหุ้มด้วยปลอก (volva) __________________________________
_____________________________________________ เห็ดหนวดเหม็น - Stinkhorn
ข. ดอกเห็ดมีรูปร่างอย่างอื่น _____________________________________________________________ 8
8 ก. ดอกเห็ดมีรูปร่างคล้ายปะการัง (coral) ขึ้นอยู่เดี่ยว ๆ หรือเป็นกลุ่ม มีปริมาณมาก รูปร่างคล้าย
นิ้วมือ (fingers) บางทีมีฐานรอบกลุ่ม (massive base) _ เห็ดปะการัง - Coral fungi
ข. ดอกเห็ดมีรูปร่างอย่างอื่น _____________________________________________________________ 9
9 ก. ดอกเห็ดคล้ายกับผลของลูกสนเขา (pine-shaped top) มีสัน (ridge) และรู (pits) และมีก้านดอก
อยู่กึ่งกลางดอก (central stalk) หรือมีลักษณะขยุกขยิกถึงเรียบ บางทีมีลักษณะคล้ายอานม้า (saddle shaped
top) และมีก้านดอกอยู่กึ่งกลาง ____________________________________________________________
เห็ดมันสมอง - True morels และ False morels
55

21. ข. ดอกเห็ดมีรูปร่างอย่างอื่น ____________________________________________________________ 10
10 ก. ดอกเห็ดมีรูปร่างคล้ายถ้วย (cup-shaped) รูปร่างคล้ายโถหรือแจกัน (urn-shaped) หรือมีก้น
กลม (flattened disc) ขึ้นบนพื้นดิน (on ground) หรือมีรูปร่างแตกต่างออกไป _________________เห็ดถ้วย
เห็ดลิ้นพสุธา และเห็ดสัมพันธมิตร - Cup fungi Earth tongues and allies
ข. ดอกเห็ดมีลักษณะคล้ายวุ้น (jelly-like) มีสีขาว เหลือง ถึงสีน้าตาลเข้ม หรือสีน้าตาลดา
ขึ้นบนไม้(wood) ______________ เห็ดวุ้น - Jelly fungi
ที่มา : กิตติมา ด้วงแค ( 2551 : 49-50)
56