2.  Êîìïüþòåðèéí ñ¿ëæýý ãýäýã íü ïðîòîêîë áîëîí
òåõíèê õýðýãñëèéí òóñëàìæòàéãààð õîîðîíäîî
õîëáîãäñîí êîìïüþòåðèéí ñèñòåì áºãººä èéíõ¿¿
õîëáîñíîîð êîìïüþòåð¿¿ä õîîðîíäîî ìýäýýëýë
ñîëèëöîõ, òîäîðõîé íººö äýýð íèéëæ àæèëëàõ,
òºõººðºìæ¿¿äèéã àëñûí çàéíààñ óäèðäàõ
çýðýã ¿éëäë¿¿äèéã õèéõ áîëîìæòîé

3. 1. LAN (Local Area Network)
2. MAN (Metropolitan Area Network)
3. WAN (Wide Area Network)

4.  LAN áóþó ëîêàë ñ¿ëæýý íü ÿìàð íýãýí
áàéãóóëëàãûí êîìïüþòåð¿¿ä õîîðîíäûí äîòîîä
ñ¿ëæýý áºãººä ýíý íü êîìïüþòåðèéí
òºõººðºìæ¿¿äèéã õîîðîíä íü øóóä õîëáîõ
áîëîìæ îëãîäîã. LAN ñ¿ëæýýíèé õîëáîëòûí
ñóâãèéí ºãºãäºë äàìæóóëàõ õóðä íü 10–100
megabit áàéíà.
 Ëîêàë ñ¿ëæýýã àøèãëàí ºãºãäëèéã õóâààæ
àøèãëàõ, êîìïüþòåðèéí òºõººðºìæ¿¿äýä àëñûí
çàéíààñ õàíäàõ áîëîìæòîé.

5. MAN ãýäýã íü õýä õýäýí ëîêàë ñ¿ëæýý
íèéëñýí õýëáýð þì. ªºðººð õýëáýë õýä õýäýí
áàéãóóëëàãóóäûã õîëáîñîí ñ¿ëæýý þì. Ýíý
ñ¿ëæýýã ãàçàðç¿éí áàéðëàëûí õóâüä 10 –
100 êì–ûí õîîðîíä ¿¿ñãýæ áîëíî.

6. WAN ñ¿ëæýýã MAN ñ¿ëæýýí¿¿äýýñ
¿¿ñãýíý. Ýíý íü Óëñ áîëîí Òèâ õîîðîíä
¿éë÷ëýõ áºãººä 100 êì ýýñ äýýø áàéõ þì.
WAN íü InternetWork èéí îð÷èíã ¿¿ñãýæ áóé
õýðýã áºãººä WAN – ûí æèøýý áîë Èíòåðíåò
þì.

7.  Ôèçèê îð÷íîîñ ñèãíàëûã äàìæóóëàõ 2 òºðëèéí
òåõíîëîãè áàéíà.
1. Íàðèéí çóðâàñûí äàìæóóëàëò (baseband)
2. ªðãºí çóðâàñûí äàìæóóëàëò (broadband)

8.  Ýíý òºðëèéí äàìæóóëàëòàíä ºãºãäëèéã
òîäîðõîé íýã äàâòàìæòàé òîîí ñèãíàëûí
õýëáýðýýð äàìæóóëíà. Ñèãíàë íü äèñêðåò
öàõèëãààí ñèãíàë ýñâýë ãýðëèéí èìïóëüñ
áàéíà. Ýíý äàìæóóëàëòûí ¿åä ñóâàã
á¿õýëäýý íýã èìïóëüñûã äàìæóóëàõàä
õýðýãëýãäýõ áóþó ººðººð õýëáýë òîîí ñèãíàë
êàáåëûí íýâòð¿¿ëýõ çóðâàñûí á¿õ ºðãºíèé
äàãóó äàìæóóëàãäàíà.
 Íýâòð¿¿ëýõ çóðâàñ ãýæ òóõàéí ñóâãààð
äàìæóóëàãäàõ áîëîìæòîé ñèãíàëààð
äàìæóóëàãäàõ ºíäºð íàì äàâòàìæèéí
ÿëãàâàðûã õýëíý.

9.  Ýíý òºðëèéí äàìæóóëàëòûí ñèñòåì íü
ºãºãäëèéã äàâòàìæèéí òîäîðõîé çóðâàñò
äàìæóóëàãääàã àíàëîã ñèãíàëûí õýëáýðýýð
äàìæóóëíà. ªãºãäºë íü òàñðàëòã¿é
¿ðãýëæëýõ öàõèëãààí ñîðîíçîí äîëãèîí ýñâýë
îïòèê ñèãíàë áàéíà.
 Ýíý äàìæóóëàëòûí ¿åä ñèãíàë íü
äàìæóóëàãäàõ ôèçèê îð÷íîîð çºâõºí íýã
÷èãëýëä äàìæèãäàíà.

10.  Ñ¿ëæýýíèé òîïîëîãè ãýæ êîìïüþòåð êàáåëèéí
ñèñòåì áîëîí ñ¿ëæýýíèé áóñàä
òºõººðºìæ¿¿äèéí õîîðîíäûí õîëáîëòûã
õàðóóëñàí ñõåìûã õýëíý.
 Ñ¿ëæýý íü ¿íäñýí 3 òºðëèéí òîïîëîãè äýýð
ñóóðèëíà.
 1. Star topology
 2. Bus topology
 3. Ring topology

11.  Ýíý òîïîëîãè íü õàìãèéí ýíãèéí áºãººä ºðãºí òàðõñàí. Ñàëàà
áóþó ñåãìåíò ãýæ íýðëýãäýõ åðºíõèé êàáåëüä á¿õ
êîìïüþòåð áîëîí òºõººðºìæ¿¿ä øóóä õîëáîãäîæ ýíý òîïîëîãèéã
¿¿ñãýíý. Ýíä ºãºãäëèéã äàðààõ çàð÷ìààð äàìæóóëíà. Àëü
íýã òºõººðºìæ íü ºãºãäºë äàìæóóëàõäàà ºãºãäëèéí ýõýíä
õ¿ëýýí àâàã÷èéí õàÿãèéã õèéæ ºãíº. Òуõàéí êîìïüþòåðààñ
äàìæóóëñàí ºãºãäëèéã ñ¿ëæýýíèé á¿õ êîìïüþòåðóóä ýýëæ
äаðààëàí õ¿ëýýí àâààä ò¿¿í äýõ õ¿ëýýí àâàã÷èéí õàÿãèéã
øàëãàíà.
 Ýíý õàÿã ººðèéíõ íü õàÿãòàé äàâõöààã¿é áîë öààø íü
äàìæóóëíà. Ýíý ïðîöåññ õàÿãëàãäñàí õ¿ëýýí àâàã÷ ºãºãäºë
õ¿ëýýí àâòàë ¿ðãýëæèëíý. Õ¿ëýýí àâààä ñ¿ëæýýíèé
êàáåëèàñ ºãºãäëèéã ñàðíèóëíà. Õàÿãëàãäñàí õ¿ëýýí
àâàã÷ ºãºãäëèéã õ¿ëýýí àâ÷ äàðàà íü ò¿¿íèéã óñòãàõ
ìàÿãààð ñ¿ëæýýíýýñ çàéëóóëíà. Òóõàéí òîõèîëäîëä çºâõºí
íýã êîìïüþòåð äàìæóóëàëò õèéõèéí òóëä ñ¿ëæýýíèé
ºãºãäºë äàìæóóëàõ õóðä ãîë òºëºâ ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí
êîìïüþòåðèéí òîîíîîñ õàìààðíà

12.  Îëîí êîìïüþòåðóóä õîîðîíäîî HUB ã.ì
òºõººðºìæ¿¿äýýð õîëáîãääîã.
 Ýíä ºãºãäºë äàìæóóëàëòûã hub òóñëàìæòàé
õèéãäýíý.

13.  Êîìïüþòåðóóä õîîðîíäîî áèò¿¿ öàãèðàã
¿¿ñãýõ ìàÿãààð õîëáîãäîíî. ªãºãäëèéí
äàìæóóëàëò íü íýã ÷èãëýëä õèéãäýíý. Ñàëàà
òîïîëîãîîñ ÿëãààòàé íü ýíä á¿õ êîìïüþòåðóóä
íü äàâõàð repeater ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ
ºãºãäëèéí ñèãíàëûã ºñãºæ äàðààãèéí
êîìïüþòåð àæèëëàõã¿é áîë ñ¿ëæýý
á¿õýëäýý çîãñîíî.

14.  TCPIP (Transmission Control Protocol Internet
Protocol) íü Èíòåðíåòèéí ïðîòîêîë áóþó õýë þì.
 1969 îíä Defense Advanced Research Projects
Agency (DARPA) èéí ãàðãàñàí ARPANET íýðòýé
ñ¿ëæýýã îäîîãèéí Èíòåðíåòèéí áóþó äýëõèéí
õàìãèéí òîì êîìïüþòåðèéí ñ¿ëæýýíèé ýõëýë áîëñîí
ãýæ ¿çäýã.
 TCPIP ïðîòîêîë íü àíõ 1983 îíä Military Standarts
(MIL STD) – ààð áàòëàãäñàí áºãººä ýõýí ¿åäýý
áàòëàí õàìãààëàõ àëáàäàä àøèãëàãäàæ áàéñàí.
Ýíýõ¿¿ ïðîòîêîë ñòàíäàðò áîëñíîîð Èíòåðíåò ºðãºí
òàðõàõ íºõöºë á¿ðýëäæýý.

15.  TCP/IP бол компьютеруудад нөөцөө хуваан
ашиглах боломж олгох протоколуудын
цуглуулга юм
 TCP/IP–г үйлдлийн системийн
программуудыг ашиглан тохируулж болно

16.  ¯éëäëèéí ñèñòåìã¿éãýýð êîìïüþòåðèéã
òºñººëºõèéí àðãàã¿é þì. Ñ¿ëæýýíèé
¿éëäëèéí ñèñòåì íü ñ¿ëæýýí äýõ îëîí
êîìïüþòåðèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëæ
áàéäàã. ̺í ñ¿ëæýýíèé òàñðàëòã¿é
àæèëëàãààã õàíãàí óäèðääàã.
 Ñ¿ëæýýíèé ¿éëäëèéí ñèñòåì íü 2 òºðºë
áàéäàã .
 Peer to peer
 Client server

17.  Peer to peer NOS íü õýðýãëýã÷èäýä
êîìïüþòåð¿¿äýä áàéãàà ôàéëóóä áîëîí
íººö¿¿äèéã àøèãëàõ, ìºí òýäãýýðò õ¿ðýõ
áîëîìæèéã îëãîäîã. Ãýñýí õýäèé÷ òýäýíä ôàéë
ñåðâåð ýñâýë íººöèéí òºâëºðñºí óäèðäëàãà
ýõ ñóðâàëæ áàéäàãã¿é.
 Peer to peer ñ¿ëæýýíä á¿õ êîìïüþòåð¿¿ä íü
àäèëõàí áàéäàã áºãººä ñ¿ëæýýíä áàéäàã
íººö¿¿äèéã õýðýãëýõ èæèë ýðõòýé áàéíà.
Ýíý ñ¿ëæýý íü áàãà áîëîí äóíä õýìæýýíèé
ëîêàëü ñ¿ëæýýí¿¿äýä çîðèóëàãäàí àíõ
ãàðñàí.

18.  Client//server NOS íü ñ¿ëæýýã íýã áîëîí ò¿¿íýýñ
äýýø çîðèóëàëòûí ôàéë ñåðâåð¿¿äýä
õýðýãëýýíèé ïðîãðàìóóäûã òºâëºð¿¿ëýõ áîëîìæ
îëãîäîã. Òºâëºðñºí õýðýãëýýíèé ïðîãðàììóóäòàé
àæèëëàõ áîëîí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõäàà
ôàéë ñåðâåð¿¿ä íü òóñ ñèñòåìèéí ç¿ðõ íü
áîëäîã. Õýðýãëýã÷èäèéí àæëûí õýñã¿¿ä ôàéë
ñåðâåðò áóé ýõ ñóðâàëæóóäàä õ¿ðýõ áîëîìæòîé
áîëíî.
 òóõàéí ñ¿ëæýýíèé á¿õ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä
áîëîí ¿éë÷èëãýýí¿¿äýä îðîëöîõ ìåõàíèçìààð
õàíãàæ îëîí õýðýãëýã÷èäèéã ôèçèê õîëáîëòîîñ íü
¿ë õàìààðàí àäèëõàí ýõ ñóðâàëæóóäòàé íýãýí
çýðýã àæèëëàõ áîëîìæ îëãîíî.

19. Сүлжээний адаптер нь хавтан дээр
хэвлэгдсэн схемүүдээс бүрдэх ба
компьютертай системийн шугамаар
холбогдоно.

20.  Дотоод сїлжээний гол тєхєєрємж нь Hub билээ.
Энэ нь голдуу Star бїтцийн сїлжээнд
хэрэглэгддэг бєгєєд гол їїрэг нь сигналыг єсгєх
явдал юм. Уг тєхєєрємжийн Repeater-с
ялгагдах зїйл нь олон порттой явдал юм.
Портын тоо нь 4, 8, 16, 24 гэх мэт байдаг
 Компьютерийг дотоод сїлжээнд холбохдоо
кабелийн нэг їзїїрийг hub-н нэг портонд, нєгєє
їзїїрийг компьютер дэхь дотоод сїлжээний
картанд залгадаг. Дотоод сїлжээнд hub-г
ашигласнаар сїлжээн дэхь нэг кабель
ажиллахгїй болоход бусад компьютерїїддээ
нєлєєлдєггїй сайн талтай.

21.  Repeater-г хол зайнд кабелиар холболт хийхэд
сигналыг єсгєх зориулалтаар ашигладаг.
Дотоод сїлжээнд UTP CAT5 кабелийг голчлон
хэрэглэдэг бєгєєд энэ кабелийн дээд урт нь
100 метрээс хэтрэхгїй байх ёстой. Ийм учраас
100 метрээс хол зайнд 2 компьютерийг
кабелиар холбохдоо repeater тєхєєрємжийг
ашигладаг.
 Зєвхєн дотоод сїлжээнд бус цахилгаан холбоо,
телеграф, утасгїй холболт, радио релейны
шугаманд алсын зайд сигналыг єсгєхийн тулд
мєн repeater-г хэрэглэдэг. Энэ нь оролт
гаралтын нэг нэг порттой тєхєєрємж юм.

22.  Switch нь мэдээлэл дамжих явцад тухайн
мэдээллийн хvрэх дараагийн цэг, тvvнд
хэрхэн хvрэх замыг нь зааж єгєх зорилготой
сvлжээний тєхєєрємж юм. Тvvнчлэн нь
єгєгдєл єєрєєр нь дамжин ямар сvлжээ рvv
илгээгдэх замыг зааж тодорхойлох
тєхєєрємж эсвэл программ болох router-ын
функцыг агуулдаг ба сvлжээгээр єгєгдлийн
дамжууллыг тодорхойлох талдаа router -ийг
бодвол илvv энгийн, хурдан байдаг.

23.  Router-ын тусламжтайгаар интернэтийн
сїлжээнїїдийн хооронд мэдээлэл дамжуулах
боломжтой болдог. Энэ утгаараа тухайн
интернэтийн сїлжээ нь интернэт дэхь бусад сїлжээ
рїї хандах єєрийн гэсэн гарцтай болж, router нь
сїлжээний интернэт рїї гарах їїд хаалга нь болж
байна гэсэн їг.
 Энэ тєхєєрємжийн гол їїрэг нь тухайн сїлжээнээс
гарч буй болон орж ирж буй мэдээллийг хамгийн
дєт замаар хїргэх явдал юм. Сїлжээ хооронд
мэдээллийг найдвартай дамжуулахын тулд хувааж
багцалдаг. Багцлагдсан мэдээллийг пакет гэдэг.
Пакетанд мэдээлэл байхаас гадна илгээж буй
талын тєхєєрємж болон компьютерийн IP хаяг
(source IP), хїлээн авах талын компьютер болон
тєхєєрємжийн IP (destination IP) хаягыг агуулдаг.

24. Гурав ба тїїнээс дээш компьютеруудыг õîëáîõîä гарах єєр
нэг асуудал бол компьютеруудын хаяглалтын асуудал
байдаг. Сїлжээний зангилааны хаягийн зориулалтад
дараах шаардлагуудыг тавьж болно
 Хаяг нь ямар ч сїлжээнд компьютерийг
давтагдашгїйгээр тодорхойлж байна.
 Хаяглалт нь администраторын гар ажиллагаа болон,
хаяг давхцах магадлалыг багасгана.
 Том хэмжээний сїлжээ байгуулахад тохиромжтой байхын
тулд хаяг нь шаталсан бїтэцтэй байна
 Хаяг нь www.cisco.com гэх мэт хэрэглэгчид ойлгомжтой
їсгэн хэлбэрээр илэрхийлэгдэх боломжтой байна
 Хаяг нь сїлжээний адаптер, чиглїїлэгч гэх мэт холбооны
тєхєєрємжийн санах ойг ачаалахгїйн тулд аль болох
богино байна.