1. Номын фондод мөрдөгдөх хууль
тогтоомжууд
Бэлтгэсэн: 3-р баг
Н.Ганзориг,
Г.Эрдэнэчимэг,
М.Отгонтөгс,
А.Ариунаа,
Н.Отгонбаяр
2011 он

3. Õ¿í òºðºëõòºíèéã çàõèðàõ áîëîí áóñàä õîð õîõèðîë
ó ðóóëàõã¿é áàéõ ¿íäýñèéã õóóëü çîõèöóóëäàã.
Ìîíãîë óóä áèä ºíººäðèéí íèéãýìä ººðñäèé㺺 õóóëèà
óëàíäàà ãèøãýæ áàéíà ãýæ ÿðèõ áîëñíû çýðýãöýý õóóëèà
ìýäýõã¿éãýýñ áîëæ õàéðàí çàëóó íàñàà áàëëàõ íºõöëèéã ººðòºº
á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà þì øèã ñàíàãäàæ áàéíà.
̺í õóóëü áèé áîëîõã¿é áîëîí õýðýãæèõã¿éí óëìààñ òóõàéí
óëñ îðíû áîëîí õóâü õ¿í, àëáàí áàéãóóëëàãûí ºìíº ìàø îëîí ç¿éë
òóëãàìäàæ, àëäàãäàæ áàéíà.
Ýíý áàéäëûã çàñàõûí òóëä íîìûí ñàíãèéí ººðèéí ãýñýí
õóóëüòàé áîëîõ íü óõàë áàéíà.
Íîìûí ñàí õóóëüòàé áîëæ áàéæ õºãæèíº. Áèä àëèâàà
õóóëèéã õèéõäýý ãàäààäûí õóóëèàñ ñàíàà àâ ººðèéí ýõ îðîíäîî
õóóëü çîõèîäîã àðä ò¿ìýí áèëýý.
Òèéìýýñ ÎÕÓ-ûí íîìûí ñàíãèéí õóóëèéí çààëòààñ òîâ õîí
äóðäëàà.

4. Ìîíãîëûí íîìûí ñàíãóóäûí õóâüä íýãäñýí íýã õóóëüòàé
õàðààõàí áîëîîã¿é áàéíà.
Òýãýõäýý íîìû íîìûí ñàíãèéí ä¿ðýì æóðìûã ñî¸ëûí õóóëü,
ñî¸ëûí ºâèéã õàìãààëõ õóóëü áîëîí çàõèðãààíû õóóëèàð
àëèâàà àñóóäëûã øèéäâýðëýæ áàéíà.
Ãýõäýý ýäãýýð õóóëèóäàä íîìûí ñàí ãýæ òîäîòãîæ
îðóóëñàí ç¿éë áàéõã¿é ó ðààñ õóóëèéí öîîðõîéãîîð ýëäýâ
õýðýã ãàð áîëîõ þì.
Äîîð äóðüäñàí ç¿éë¿¿äèéã ñî¸ëûí ºâä òîîöñîí áîëíî.
3.1.4 Ñóðâàëæ áè èã, ãàð áè ìýë, áàðûí áîëîí õýâëýìýë íîì
ñóäàð çýðãèéí äóðñãàë, ãýðýë çóðàã, êèíî, ä¿ðñ áè ëýã
3.1.6. Ò¿¿õýí õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàë, ¿éë àæèëëàãààòàé
õîëáîîòîé áàéøèí áàðèëãà, ýä ºëãèéí ç¿éë áàðèìò áè èã
Ñî¸ëûí ºâèéã õàìãààëàõ òóõàé õóóëèéã çºð ñºí
èðãýíèéã òîðãîõ áîëîí áàðèâ ëàí õîðèõ øèéòãýëèéã
îíîãäóóëíà.

5. Ôîíäûí íîìûíý ñàí íü ¿íý öýíý á¿õèé ìÿíãà ìÿíãàí áàðèìòóóäûí
õàäãàëàëòàä õàìààðàëòàé á¿õ ¿éë èëãýýã ñàéí äóðààðàà
ã¿éöýòãýõ óõàìñàðòàé ìýðãýæëèéí ºíäºð ò¿âøèíòýé áàéõ
àäâàðûã ýçýìøñýí íèéãìèéí áîëîí îþóíû àäàâõèòàé ãîë õàäãàëàã
þì. Ñàíààòàé áóþó ñàíàìñàðã¿éãýýð áóðóó ¿éë àæèëëàãàà
ÿâóóëñíààñ, ò¿¿íèéã çîãñîîõ àðãà õýìæýý àâààã¿éãýýñ ôîíäîä
õîõèðîë ó èðâàë íîìûí ñàí íü ìàòåðèàëëëàã õàðèóöëàãûã á¿ðýí
õ¿ëýýäýã. Èéì ¿åä áóðóóòàí çàõèðãààíû æóðìààð
õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý. /ø¿¿õýýð áèø/ Äóòàãäëûã àíõíû ¿íýëãýýíèé
áè èã áàðèìòûã ¿íäýñëýí äàõèí ¿íýëæ òîäîðõîéëäîã áà õàðèí
ìàòåðèàëûí ýëýãäëèéã òîîöäîãã¿é.
ýðýâ áóðóóòàí íü òîäîðõîéã¿é òîõèîëäîëä ôîíä ðóó íü îðäîã
ýðõ á¿õèé àëáàí õààã èä ìºí õàðèóöëàãûã äàâõàð ¿¿ðíý.

6. ºëººò ñîíãîëòûí òàíõèìààñ áàðèìò àëäàãäñàí ¿åä
íîìûí ñàí äàä øèéòãýë õ¿ëýýëãýõ ¸ñã¿é. Áàðèìò áè ã¿¿äýä
ºëººò ñîíãîëòîîñ àëäñàí ãýæ øàëòãààíûã íü òîäîðõîé çààñàí
òóñãàé àêòûã ¿éëäýíý.
Íîìûí ñàíãèéí ôîíäûí õàäãàëàëò õàìãààëàëò íü íîìûí
ñàí èéí õàðèóöëàãà, ò¿¿íèé ìýðãýæëèéí àäâàð, óõàìñàðûí
ò¿âøèí çýðýã îëîí ç¿éëýýñ èõýýõýí õàìààðàëòàé áîëæ
áàéíà.
Ãýâ íîìûí ñàí íü ôîíäûí õàäãàëàëòûí àæëàà õè íýýí
çºâ çîõèöóóëàí àæèëëàæ áàéëàà óíøèã ¿éë ë¿¿ëýã èéí
ñàõèëãà áàò õàíãàëòã¿é, òýäãýýðò òàâèõ õÿíàëò ñóë
çýðãýýñ õàìààðàí ºëººò ñîíãîëòîîñ áóþó íîì îëãîëòîîñ æèëä
0.2% íü àëäàãäàæ áàéäàã áàéíà.
Èéì òîõèîëäîëä ýíý á¿õ øàëòãààíûã íîìûí ñàí
ñóäëàõ, ä¿ãíýõ, õàéõ àäâàðòàé áàéõ ¸ñòîé. Ýíý á¿õíýýñ
øàëòãààëàí ºëººò ñîíãîëòûã çîãñîîõ íü ìºí àíàðòàà íîìûí
ñàíãèéí áàÿëãèéã àøèãëàõ òîî öººð ¿éë ë¿¿ëýã äèéí
èäýâõè ñóëðàõàä õ¿ðãýäýã.

7. ºëººò ñîíãîëòûí ôîíä ðóó íîìûí ñàí ààñ
ãàäíà óíøèã îðäîã íü óíøèã èéí ç¿ãýýñ íîì
àâàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéäàã.
Õýðýâ íîìûí ñàí íü íîì õýâëýë
àëäàãäàõ áóñàä õîõèðîë ó èð áîëîõ àþóëûí
ýñðýã óðüä èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýýã
òîãòìîë àâäàã áîë õîõèðëûã ò¿ðèéâ íýýñýý
ãàðãàõ øààðäëàãàã¿é. Õýðýâ íîìûí
ñàíãèéí ºâ áàðèìòûã íîìûí ñàí íü ººðºº
øàìøèãäóóëñàí áóþó õàìñààòàí áîëñîí,
õîõèðîë ó ðóóëæ áàéõàä íü ñààä
õèéãýýã¿é çýðýã íü áàðèìòààð òîãòîîãäâîë
õóóëèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý.
ªºðèéí õàðèóöñàí àæèë ¿¿ðãýý á¿ðýí
óõàìñàðëààã¿é, ôîíäîä õîõèðîë ó ðóóëñíûõ
íü òºëºº ò¿¿íä õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ ¸ñòîé.

8. Íîìûí ñàí äûí äóíä ôîíäûíõîî àãóóëãûã ìýääýãèéí õóâüä, õàìãààëàëòûí
ñèñòåìèéí ãîðèìûã àëäàãäóóëàõ çàìààð íîì õýâëýëèéã õóëãàéëàõ ÿâäàë
öººíã¿é òîõèîëääîã. Çàðèì èéìýðõ¿¿ áàðèìòûí ò¿¿õýýñ ºã¿¿ëüå:
Ìþíõåíèé èõ ñóðãóóëèéí äîöåíò Àëîíçè Ïèõëåð íü Äîòîîä ÿâäëûí
ÿàìààð äàìæóóëàí Ïåòåðáóðã äýõ Èìïåðàòîðûí íèéò íîìûí ñàíä íîìûí ñàí ààð
àæèëëàõ áîëæýý.
Ò¿¿íèé ãîë çîðèëãî íü ìýäëýãèéí á¿õ ñàëáàðààñ õàìãèéí ¿íý
öýíýòýéä òîîöîãäîõ íîìûã õóëãàéëàí àâàõàä áàéíà.
Ò¿¿íèé ãýðèéã íýãæèõ ¿åä /1871 îí/ 4.5 ìÿíãàí íîì õýâëýë îëäñîí
áºãººä òýðýýð õóëãàéëñàí íîìóóäàà õàéðöàãëàí Ãåðìàí ðóó èëãýýäýã
áàéæýý. Íîìûí ñàíãèéí á¿õ òàìãà, òýìäãèéã àðèëãàí, õóñàõ, óãààõ
çýðãýýð áýëòãýñýí áàéíà. Íîìóóäûí õàâòàñíû øèëýí äýýð õî¸ð òîëãîéòîé
á¿ðãýäèéã ä¿ðñýëñýí “Ïèõëåðèéí íîìûí ñàí õýìýýõ õàé èëáàðûã íÿìáàéëàí
íààæýý. Òýíäýýñ 7 à àà íîìûã ýðã¿¿ëýí àâ èðñàí áàéíà.
Íîìóóäûã õóëãàéëàõäàà Ïèõëåð íü ïàëüòîíûõîî äîòîð òàëûí àðûí
õýñýãò õ¿¿äèé î¸æ, ò¿¿íäýý íîìîî õèéäýã áàéíà. Òýðýýð íîìûí ñàíä áàéíãà
ïàëüòîòîé ÿâäàã áºãººä Ïåòåðáóðãèéí öàã àãààðòàé õîëáîí òàéëáàðëàæ
áàéæýý.

9. ¯¿íèé õàðèóä íü íîìûí ñàíãèéí óäèðäëàãóóä íîìûí ñàíãèéí
¿éë ë¿¿ëýã èä ãàäóóð õóâöàñàà òàéëàí ¿éë ë¿¿ëäãèéã
ñàíóóëàí ïàëüòîã íü òàéëóóëàõ áîëîâ ïàëüòîã äàâõàðëàí ºìññºí
áàéäàã áèëýý. ýíýõ¿¿ ãýìò ¿éëäëèéã àëäàðò íîìûí ñàí ñóäëàà
Â.È. Ñîáîëüùèêîâ èëð¿¿ëñýí áàéíà.
À. Ïèõëåðèéã ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð Ñèáèðüò öºëñºí
áàéíà. Îðîñûí ýð¿¿ãèéí áàéöààí øèéòãýõ õóóëèíä íîìûí ñàí
áàéãààä íîìûí õóëãàéí õýðýãò îðîëöâîë äàðààõ áàéäëààð
õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýäýã áàéíà.
500-1000 õ¿ðòýë ðóáëýýð òîðãîõ / Õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä
õýìæýý/
5-í ñàðààñ 1 æèë õ¿ðòýëõ íîìûí ñàí èéí æèëèéí îðëîãûã
õóðààí àâàõ óëñàä îðóóëàõ
5 æèë õ¿ðòýë òóõàéí àëáàí òóøààëä àæèëëóóëàõã¿é áàéõ
2-6 æèë õîðèõ
Ýíý òîõèîëäîëä õóóëü, ãýìò õýðãèéí ÿâöûã àâ ¿çýõýýñ
ãàäíà íîìûí ñàí íü áîëæ áóé ¿éë ÿâäëûã ìýäýýã¿é ä¿ð ¿ç¿¿ëýí
çîãñîîõ àðãà õýìæýý àâààã¿é çýðãýýñ õàìààðàí àäèë

10. 
 Ò¿¿õèéí áîëîí øèíæëýõ óõààíû ñî¸ëûí ¿íýò á¿òýýëèéã
Ò¿¿õèéí áîëîí øèíæëýõ óõààíû ñî¸ëûí ¿íýò á¿òýýëèéã
õóëãàéëñàí áîë:
õóëãàéëñàí áîë:

 Ãýìò ýòãýýäèéã 6-10 æèë õîðèõ
Ãýìò ýòãýýäèéã 6-10 æèë õîðèõ

 Ò¿¿õèéí áîëîí øèíæëýõ óõààíû ñî¸ëûí ¿íýò á¿òýýëèéã
Ò¿¿õèéí áîëîí øèíæëýõ óõààíû ñî¸ëûí ¿íýò á¿òýýëèéã
ãýìòýýñýí
ãýìòýýñýí áóþó
áóþó óñòãàñàí
óñòãàñàí áîë:
áîë:
8-15 æèë õîðüæ á¿õ õºðºíãèéã õóðààíà ãýæ çààñàí
8-15 æèë õîðüæ á¿õ õºðºíãèéã õóðààíà ãýæ çààñàí
áàéäàã.
áàéäàã.

 2009 оны 3-р сарын 9ны БСШУСайдын журам шинчлэх тухай
2009 оны 3-р сарын 9ны БСШУСайдын журам шинчлэх тухай
78д зааснаар Соёлын өвийн улсын бүртгэл-мэдээлэлийн санг
78д зааснаар Соёлын өвийн улсын бүртгэл-мэдээлэлийн санг
бүрдүүлэх, бүртгэх журамын 3.2т зааснаар бүртгэл-мэдээлэлийн
бүрдүүлэх, бүртгэх журамын 3.2т зааснаар бүртгэл-мэдээлэлийн
сан нь түүх соёлын дурсгалт зүйлийн зэргэллийг тодорхойлох
сан нь түүх соёлын дурсгалт зүйлийн зэргэллийг тодорхойлох
хадгалж хамгаалах өвлүүлэх түүнчлэн түүх соёлын дурсгалт
хадгалж хамгаалах өвлүүлэх түүнчлэн түүх соёлын дурсгалт
зүйл эвдэрч гэмтсэн утга соёлын өв нь устсан, мартагдсан
зүйл эвдэрч гэмтсэн утга соёлын өв нь устсан, мартагдсан
тохиолдолд тэдгээрийг сэргээхэд шаардагдах бүрэн мэдээлэлийг
тохиолдолд тэдгээрийг сэргээхэд шаардагдах бүрэн мэдээлэлийг
агуулсан байвал зохино.
агуулсан байвал зохино.

11. Гурав. Номын сангийн фондын эрх, үүрэг
 3.1.2. Холбогдох хууль эрхийн актын дагуу утга агуулга
хуучирсан, элэгдсэн ном хэвлэлийг холбогдох данснаас
хасах, архив фондод шилжvvлэх, худалдах, солилцох,
номын эргэлтийг сайжруулах;
 3.1.6. Номын сангийн дохиолол, эрvvл ахуй, хєдєлмєр
хамгаалал, гал усны аюулаас сэргийлэх арга хэмжээ
авах;
 3.1.7. Номын эрсдэлийг тогтоох, номын сангаас алдаж
vрэгдvvлсэн ном, хэвлэл, материалыг зохих журмын
дагуу тєлvvлэх;
 3.1.9. Номын сан нь олон улсын болон дотоодын номын
сангууд, олон улсын байгууллагуудтай хамтарч
ажиллах;
 3.2.5. Номын санд байгаа эрэлт хэрэгцээ ихтэй, ховор
хуучин ном хэвлэлийг сэргээн засварлах, бусад ном
хэвлэлийн бvтээгдэхvvнийг сэлбэн засах, хадгалалт
хамгаалалтыг сайжруулах;

12.  3.2.10. Фонд баяжилтын судалгаа явуулж,
статистикийн бvртгэл мэдээг хєтєлж vр дvнг
тооцох ;
 4.5.2. Номын сан нь уншигчдад 1 удаад “фонд”
гэсэн тэмдэглэл бүхий монгол хэл дээрхи 1-2 номыг
2 хоног, гадаад хэл дээрхи 1-3 номыг 6 хүртэл
хоногийн хугацаатайгаар олгоно.
 4.5.3. Профессор, багш, ажилтан, докторантад 1
удаад 1-3 номыг 6 хүртэл хоног, гадаад хэл дээрхи 1-
3 номыг 14 хүртэл хоногийн хугацаатайгаар олгоно.
 4.5.7. Номын санч гэрээр олгосон номыг буцааж
авахдаа бүрэн бүтэн байдлыг шалгаж авна
 4.5.4. Гэрээр олгох номын эрэлт хэрэгцээг харгалзан
хугацааг 1 удаа сунгаж болно.
 4.5.5. Уншигч нь гэрээр авах номын бүрэн бүтэн
байдлыг номын санчийн дэргэд шалгаж авна.
 4.5.6. Фондонд байгаа ном, сурах бичиг нь 2-иос
доош хувьтай бол гэрээр олгохгүй.

13. Ä¿ãíýëò
Ìàíàé îðíû õóâüä íîìûí ñàíãèéí íýãäñýí íýã õóóëüòàé
áîëîõ íü ìàø óõàë.
Òèéìýýñ äàðóé ýíý õóóëèéã òºð çàñàãò øààðäëàãà
õ¿ðã¿¿ëýí øèéäâýðë¿¿ëýõ òà áèäíèé ýðõýì çîðèëãûí íýã áîëîõ
ó èðòàéã ñàíàõ íü ç¿éí õýðýã.
Ãýõäýý çàõèðãààíû, ñî¸ëûí ºâèéã õàìãààëàõ, ñî¸ëûí
òóõàé õóóëèíä íîìûí ñàíãèéí òàëààð áàãàõàí ç¿éë áàéíà.
Ýíý íü õóóëèéí öîîðõîéã àøèãëàí ìîíãîëûí íîìûí ñàí èä
ýõíýýñýý óâàéã¿é áàéäàë ãàðãàõ ýõ ¿íäýñ òàâèãäàæ áàéíà
ãýæ ¿çýæ áîëíî.
¯¿íèé òîä æèøýý áîë ̯ÒÍÑ-ãààñ ìîíãîëûí ¿íýò ñî¸ëûí ºâ
áîëîõ Ãàíæóóð àëäàãäñàí ÿâäàë áàéäàë þì.
Ãàäààäûí îëîí óëñóóäàä àëü õýäèéí íîìûí ñàíãèéí òàëààð
íýãäñýí íýã õóóëü ãàð èõñàí.
Ãýòýë ìîíãîë óëñûí õóâüä ÿðèãäñààð áàéãààä íîìûí
ñàíãèéíõàà õàìãèéí ¿íýò ºâ õºðºí㺺 àëäàõ âèé äýý.