1. Dr. R.SchatsDr. R.Schats
IVF CentrumIVF Centrum
VU mcVU mc
De Menstruele CycluDe Menstruele Cycluss

2. Wat is menstruatieWat is menstruatie
Definitie:Definitie:
Het afstoten van het endometriumHet afstoten van het endometrium
uit de baarmoeder ongeveer tweeuit de baarmoeder ongeveer twee
weken na een ovulatie, indien erweken na een ovulatie, indien er
geen zwangerschap is ontstaangeen zwangerschap is ontstaan

3. MenstruatieMenstruatie
volgens Pythagorasvolgens Pythagoras
De bloedige tranen van deDe bloedige tranen van de
baarmoeder vanwege de nietbaarmoeder vanwege de niet
ontvangen zwangerscontvangen zwangerschap

4. PythagorasPythagoras

5. Menstruatie in deMenstruatie in de
dierenwerelddierenwereld
 De mens is vrij uniekDe mens is vrij uniek
 Het komt eigenlijk niet voorHet komt eigenlijk niet voor
 Bij bavianen in gevangenschapBij bavianen in gevangenschap

6. De menstruele cyclusDe menstruele cyclus
 Een welvaartsverschijnsel !Een welvaartsverschijnsel !
 Doel: zwangerschapDoel: zwangerschap
 Hoe was het oorspronkelijk ?Hoe was het oorspronkelijk ?
 Wat nu ?Wat nu ?

7. De menstruele cyclus
 Bij natuurvolken:
zwanger of borstvoeding
 Hoofdrol voor Prolactine
 ‘Birth spacing’

8. RegelmechanismenRegelmechanismen
 Het lichaam streeft naar een
evenwicht: homeostase
 Principe van negatieve
feedback

9. De menstruele cyclusDe menstruele cyclus
 Welke organen zijn erbij betrokken ?Welke organen zijn erbij betrokken ?
 Welke hormonen spelen een rol ?Welke hormonen spelen een rol ?
 TerugkoppelingTerugkoppeling
 Ovulatie van één eicelOvulatie van één eicel

10. Niet altijd één eicelNiet altijd één eicel

11. Indeling regulatieIndeling regulatie
 Centraal orgaanCentraal orgaan
 Uitvoerend orgaanUitvoerend orgaan
 DoelorgaanDoelorgaan
 EindorganenEindorganen

12. Indeling Organen
 HypothalamusHypothalamus
 HypophyseHypophyse
 OvariumOvarium
 UterusUterus

13. Regulatie menstruele cyclusRegulatie menstruele cyclus

14. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus

15. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus

16. Hormonen in de
menstruelemenstruele cyclus
0
200
400
600
800
1000
1200
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28
cyclusdag
oestradiol
Oestradiol (pmol/ L)

17. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28
cyclusdag
FSH
FSH (I U/ L)

18. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cymenstruele cyclusclus
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28
cyclusdag
FSH
0
200
400
600
800
1000
1200
oestradiol
FSH Oestradiol

19. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus
0
20
40
60
80
100
120
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28
cyclusdag
LH
LH (I U/ L)

20. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus
0
10
20
30
40
50
60
70
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28
cyclusdag
progesteron
Progesteron (ng/ ml)

21. Basale temperatuurcurveBasale temperatuurcurve
36
36,2
36,4
36,6
36,8
37
37,2
37,4
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27
cyclusdag
Temperatuur
temperatuur

22. Basale temperatuurcurveBasale temperatuurcurve
36
36,2
36,4
36,6
36,8
37
37,2
37,4
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31
cyclusdag
Temperatuur
temperatuur

23. Basale temperatuurcurve
36
36,2
36,4
36,6
36,8
37
37,2
37,4
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35
cyclusdag
Temperatuur
temperatuur

24. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus
0,1
1
10
100
1000
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28
cyclusdag
LH,FSH,P4
0
200
400
600
800
1000
1200
oestradiol
FSH LH Progesteron Oestradiol

25. De menstruele cyclus:De menstruele cyclus:
conclusiesconclusies
 Subtiel regelmechanisme:Subtiel regelmechanisme:
— Mono-ovulatieMono-ovulatie
 Doel: zwangerschap: eenlingDoel: zwangerschap: eenling
 Menstruatie normaal verschijnsel ?Menstruatie normaal verschijnsel ?

26. ‘‘Een Quizje’Een Quizje’
Vraag 1:Vraag 1:
 Via welk mechanisme lukt het omVia welk mechanisme lukt het om
bij een IVF-behandeling meerderebij een IVF-behandeling meerdere
follikels te laten groeien?follikels te laten groeien?

27. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28
cyclusdag
FSH
FSH (I U/ L) FSH (I U/ L)

28. FollikelgroeiFollikelgroei

29. ‘‘Een Quizje’Een Quizje’
Vraag 2:Vraag 2:
 Een vrouw die drie maal IVFEen vrouw die drie maal IVF
heeft ondergaan waarbij telkensheeft ondergaan waarbij telkens
13 eicellen werden verkregen komt13 eicellen werden verkregen komt
3 jaar eerder in de overgang?3 jaar eerder in de overgang?

30. Fysiologie

31. ‘‘Een Quizje’Een Quizje’
Vraag 3:Vraag 3:
 De functie van de midcyclischeDe functie van de midcyclische
FSH piek is essentieel om zwangerFSH piek is essentieel om zwanger
te worden?te worden?

32. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28
cyclusdag
FSH
FSH (I U/ L) FSH (I U/ L)

33. OnderzoekOnderzoek
GOVERDE AJ, ROSEBOOM TJ,
SUCHARTWATNACHAI C, SCHOUTE E, SCHATS R,
VERMEIDEN JPW, SCHOEMAKER J
The effect of a bolus injection of FSH at
the time of hCG administration on the quality
of oocytes and embryos in IVF cycles
Hum Reprod 1994; 9: suppl 4: p 159

34. ResultatenResultaten
 450 IU FSH extra op dag hCG
 Significante stijging FSH spiegel:
— 12,9 ± 2,9 vs 6,6 ± 0,7
 Geen verschillen tussen de groepen voor wat
betreft:
— Score oöcyten, % fertilisatie, embryo
score en zwangerschapspercentage
 Conclusie: fysiologische betekenis FSH piekje
in natuurlijke cyclus onduidelijk

35. ‘‘Een Quizje’Een Quizje’
Vraag 4:Vraag 4:
 Waarom ovuleren PCOS patiëntenWaarom ovuleren PCOS patiënten
niet of zo weinig frequent?niet of zo weinig frequent?

36. Polycysteus ovariumPolycysteus ovarium

37. UitlegUitleg

38. ‘‘Uitleg’Uitleg’
 FSH te snel naar benedenFSH te snel naar beneden
 De hypothalamus heeft geen ogenDe hypothalamus heeft geen ogen
 Therapie:Therapie:
— ClomifeencitraatClomifeencitraat
— FSHFSH

39. ‘‘Een Quizje’Een Quizje’
Vraag 5:Vraag 5:
 Wat is het beste hormonaleWat is het beste hormonale
stimulatieprotocol voor patiëntenstimulatieprotocol voor patiënten
met IOF / POF ?met IOF / POF ?

40. ‘‘Antwoord’Antwoord’
 Dat is er niet ! !Dat is er niet ! !
 ““Daar waar niet is verliest deDaar waar niet is verliest de
keizer zijn recht”keizer zijn recht”
 EiceldonatieEiceldonatie

41. ‘‘Een Quizje’Een Quizje’
Vraag 6:Vraag 6:
 Wat gebeurt er met de spiegelsWat gebeurt er met de spiegels
van FSH, LH, Oestradiol envan FSH, LH, Oestradiol en
Progesteron en de BTC als er eenProgesteron en de BTC als er een
zwangerschap ontstaat ?zwangerschap ontstaat ?

42. Hormonen in de
menstruelemenstruele cyclus
0
200
400
600
800
1000
1200
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31
cyclusdag
oestradiol
Oestradiol (pmol/ L) Oestradiol (pmol/ L)

43. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31
cyclusdag
FSH
FSH (I U/ L) FSH (I U/ L)

44. Hormonen in deHormonen in de
menstruele cyclusmenstruele cyclus
0
20
40
60
80
100
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31
cyclusdag
progesteron
Progesteron (ng/ ml) Progesteron (ng/ ml)

45. Basale temperatuurcurveBasale temperatuurcurve
36
36,2
36,4
36,6
36,8
37
37,2
37,4
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33
cyclusdag
Temperatuur
temperatuur temperatuur

46. Het gewenste resultaat