buku teks digital bab satu

1. BAB
PENYELESAIAN MASALAH
SECARA INVENTIF
Setiap masalah ada penyelesaiannya.
Untuk menyelesaikan sesuatu masalah,
kenal pasti masalah itu terlebih dahulu.
Kemudian, senaraikan beberapa jalan
penyelesaian. Selesaikan masalah yang kamu
hadapi itu dengan teliti. Jika masalah itu gagal
diselesaikan, cubalah langkah penyelesaian
yang lain pula.
Bagaimanakah kerusi itu boleh disesuaikan
dengan ketinggian kamu?
Kemahiran berfikir secara inventif adalah antara komponen
penting dalam kemahiran abad ke-21. Murid harus mampu
berfikir secara kreatif, menganalisis masalah, serta mengumpul
informasi selain dapat menyelesaikan masalah secara kreatif
dan inovatif.
Inventif adalah suatu penemuan yang benar-benar baharu
hasil daripada kreativiti manusia. Penyelesaian masalah
pula dapat didefinisikan sebagai suatu proses kognitif.
Maklumat digunakan sebagai usaha untuk mencari jalan
penyelesaian sesuatu masalah.

2. LIEW
NATHAN
1
Tiada lagi masalah
untuk orang yang
tinggi seperti saya
duduk di kerusi ini.
Kaki saya boleh
menjejak lantai
walaupun saya rendah.

3. 2
Beri perhatian pada kata
kunci yang berikut:
t JOWFOUJG
t QFOBNCBICBJLBO
t MPHJL
t QSJOTJQ
t BOBMJTJT
KATA KUNCI
Masalah bukan inventif ialah masalah yang dapat diselesaikan tanpa mempunyai kesan
sampingan. Masalah seperti ini sering kita hadapi dalam kehidupan seharian. Masalah
inventif pula ialah masalah yang mempunyai kesan sampingan apabila usaha penambahbaikan
berlaku. Kesan sampingan ini diselesaikan dengan pilihan yang ada seperti yang disarankan
dalam prinsip inventif.
Penutup balang kuih yang tidak ketat menyebabkan biskut lemau. Penutup balang kuih ditambah
baik, namun timbul masalah baharu, iaitu penutup terlalu ketat. Hal ini ialah contoh masalah inventif.
Pisau tumpul untuk menyiang ikan. Pisau diasah
menjadi tajam. Masalah dapat diselesaikan tanpa
kesan sampingan. Situasi ini ialah contoh penyelesaian
masalah bukan inventif.
APAYANG AKAN DIPELAJARI?
t.FOHFOBMQBTUJNBTBMBICVLBOJOWFOUJGEBOJOWFOUJG
t.FOFSBOHLBOQSPTFTQFOZFMFTBJBONBTBMBICVLBOJOWFOUJGEBOJOWFOUJG
Pengenalpastian Masalah
1.1

4. 3
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1.1.1 Mengenal Pasti Masalah Bukan Inventif dan Inventif
A Masalah Bukan Inventif
Dalam kehidupan seharian, kita sering berhadapan dengan pelbagai situasi yang memerlukan
kita membuat pilihan. Hasil daripada keputusan pemilihan memberikan satu pengalaman
baharu dalam membina pemikiran yang matang. Kadang-kadang situasi seperti itu memaksa
kita menyelesaikan masalah tersebut dengan pantas.
Contohnya, sebelum memasak kita perlu menyediakan bahan
mentah. Bahan mentah tersebut perlu dipotong. Jika pisau yang
digunakan tumpul, maka sudah tentulah kerja-kerja memotong
akan mengambil masa yang lebih lama. Maka, penyelesaiannya
ialah pisau itu perlu diasah.
Dalam hal ini, masalah yang dikenal pasti ialah pisau tumpul. Penyelesaiannya adalah
dengan mengasah pisau tersebut sehingga tajam. Kemudian, barulah kerja-kerja memotong
dan menghiris dapat dilakukan dengan mudah dan cepat.
Kaedah penyelesaian masalah bagi kes ini langsung tidak mewujudkan kesan sampingan.
Proses mengasah pisau yang dilakukan itu tidak menjejaskan bahagian pisau atau merosakkan
hulu pisau. Kita mungkin boleh mengandaikan bahawa mata pisau tersebut sumbing sedikit
atau bengkok atau mungkin juga ketajamannya dapat mendatangkan bahaya terhadap
tangan pengguna. Namun, andaian kesemua kesan sampingan ini tidak berlaku.
Dengan kata yang lebih mudah, masalah yang dikenal pasti ialah mata pisau tumpul dan
cara penyelesaiannya ialah pisau itu diasah. Setelah penyelesaian dibuat, tidak timbul masalah
kesan sampingan atau apa-apa masalah baharu yang wujud akibat daripada kerja-kerja
penambahbaikan itu tadi.
Contoh masalah di atas dikenal sebagai masalah bukan inventif. Masalah jenis ini merupakan
masalah yang tidak mempunyai kesan sampingan apabila usaha penambahbaikan dilakukan.
Alatan tidak
berfungsi dengan
baik
Masalah dikenal
pasti
Proses
penambahbaikan
alatan
Alatan dapat
digunakan semula
Tiada kesan
sampingan
Melatih
pemikiran menjadi
semakin matang
Memperoleh
pengalaman
baharu
Keperluan
dalam membuat
keputusan
Berhadapan
dengan pelbagai
situasi
Situasi
kehidupan
seharian
Masalah
Bukan
Inventif

5. 4
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
B Masalah Inventif
Masalah inventif ialah masalah yang mempunyai kesan sampingan apabila usaha
penambahbaikan berlaku. Contohnya adalah seperti yang ditunjukkan pada Rajah 1.1.1,
Rajah 1.1.2, Rajah 1.1.3, dan Rajah 1.1.4. Dalam contoh ini, masalah meja tidak dapat
menampung berat beban dapat diselesaikan, namun kesan sampingan wujud, iaitu meja
menjadi lebih berat dan memerlukan lebih ramai tenaga pekerja untuk mengalihkannya.
1. Berikan satu contoh masalah bukan inventif.
2. Apakah sektor yang banyak melaksanakan proses penyelesaian masalah secara inventif?
CABAR MINDA
CABAR MINDA
Rajah 1.1.1 Meja tidak dapat
menampung berat beban
Rajah 1.1.3 Tenaga dua lelaki
diperlukan untuk mengalihkan
meja yang berkaki kayu
sebelum penambahbaikan
Rajah 1.1.2 Kaki meja
digantikan dengan kaki yang
diperbuat daripada besi
sebagai penambahbaikan
Rajah 1.1.4 Tenaga empat lelaki
diperlukan untuk mengalihkan
meja yang berkaki besi
selepas penambahbaikan
Proses penyelesaian masalah secara inventif banyak digunakan dalam industri. Masalah
lain yang timbul dalam industri akan diubah suai mengikut cadangan penyelesaian masalah
secara inventif.
MERENTAS
KURIKULUM
Proses penyelesaian masalah
inventif ini diadaptasi daripada
TRIZ. TRIZ merupakan
akronim dalam bahasa Rusia,
iaitu Teoriya Resheniya
Izobreatatelskikh Zadatch yang
bermaksud Teori Penyelesaian
Masalah Inventif (Theory of
Inventive Problem Solving).
SudutMAYA
Imbas QR code di bawah ini
untuk menonton video tentang
beberapa aspek TRIZ.
http://links.sasbadi.com/rbt/
tg2/01

6. 5
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1.1.2 Menerangkan Proses Penyelesaian
Masalah Bukan Inventif dan Inventif
A Masalah Bukan Inventif
Proses penyelesaian masalah bukan inventif ialah suatu
proses penyelesaian masalah biasa yang dialami dalam
kehidupan seharian. Biasanya, individu yang menghadapi
masalah akan mencari jalan keluar untuk mengatasi
masalah tersebut. Jika sesuatu masalah dapat diatasi,
ini dianggap sebagai suatu kejayaan bagi individu terbabit.
Proses penyelesaian masalah bukan inventif dapat
diterangkan melalui carta alir seperti Rajah 1.1.5.
Aliran Kerja Proses Kerja
Mula
1. Mengenal pasti masalah
2. Menyenaraikan pilihan untuk
menyelesaikan masalah
3. Membuat pilihan
4. Melaksanakan pilihan
5. Menilai penyelesaian masalah
sama ada berjaya atau tidak
Selesai
Rajah 1.1.5 Carta alir proses penyelesaian masalah bukan inventif
Langkah pertama adalah dengan mengenal pasti
masalah yang dihadapi. Individu perlulah berhadapan
dengan sesuatu masalah bagi mengenal pasti masalah
tersebut. Langkah kedua menyenaraikan pilihan yang
ada untuk menyelesaikan masalah. Langkah ketiga,
membuat pilihan yang sesuai daripada senarai pilihan yang
ada. Langkah keempat adalah dengan melaksanakan
pilihan yang telah dibuat. Langkah kelima, membuat
penilaian sama ada pilihan tersebut berjaya atau
sebaliknya. Sekiranya masalah berjaya diatasi, maka proses
penyelesaian masalah telah selesai. Jika sebaliknya, rujuk
semula langkah kedua dan jalan penyelesaian yang ada,
dan cubalah membuat pilihan yang lain pula.
1
2
3
4
5
Tidak
Ya
SudutMAYA
Imbas QR code di bawah ini
untuk melayari laman sesawang
tentang beberapa aspek TRIZ.
http://links.sasbadi.com/rbt/
tg2/02
Kaedah TRIZ telah diperkenalkan
oleh seorang jurutera paten
berbangsa Rusia, Genrich
Altshuller. Beliau bersama dengan
rakan-rakannya telah menjalankan
penyelidikan melalui kajian paten
dan penyelesaian masalah
secara inventif. Melalui kaedah
TRIZ, proses penyelesaian
masalah boleh diulang semula
untuk mendapatkan keputusan
yang terbaik.

7. Masalah
Umum
Meringkaskan
Masalah
Penyelesaian
Umum
Penyelesaian
Khusus
Analisis
Model
Masalah
Model
Penyelesaian
Kaedah
Penyelesaian
Halangan
Penyelesaian
Masalah
Khusus
3
4
2
1
Muka meja
Lantai
Kaki meja
6
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
B Masalah Inventif
Strategi penyelesaian masalah inventif pula berbeza daripada penyelesaian masalah biasa.
Melalui kaedah penyelesaian masalah secara inventif, proses kerja dapat dilakukan seperti
Rajah 1.1.6.
Rajah 1.1.6 Penyelesaian masalah inventif
Fasa-fasa penyelesaian masalah inventif dapat dijelaskan dalam Jadual 1.1.1.
Jadual 1.1.1 Penerangan fasa penyelesaian masalah inventif
Fasa Penerangan
1. Analisis punca masalah Analisis fungsi
2. Model masalah Percanggahan fizikal
3. Kaedah penyelesaian Pilihan kaedah penyelesaian
4. Model penyelesaian Kaedah penyelesaian spesifik
Fasa pertama ialah menganalisis
punca masalah yang dihadapi oleh
produk. Masalah ini boleh dikesan
melalui proses kerja yang dikenal sebagai
analisis fungsi. Contoh produk ialah meja.
Analisis dilakukan dengan menjelaskan
fungsi setiap bahagian sebuah meja.
Analisis fungsi dibincangkan dengan
lanjut pada tajuk pelajaran seterusnya.
Analisis ini dilakukan sehinggalah punca
masalah dapat dikenal pasti. Rajah 1.1.7 Meja yang dapat menampung beban

8. 7
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
Fasa kedua ialah memodelkan masalah dengan menggunakan konsep percanggahan
fizikal. Dalam contoh ini, meja perlu berat (bahagian kaki meja ditukar kepada besi) untuk
menjadi lebih kuat bagi menampung beban yang tinggi dan perlu ringan untuk mudah
dialihkan. Percanggahan fizikal dalam kes ini ialah meja perlu berat dan ringan.
Dalam fasa ketiga, murid diperkenalkan dengan dua kaedah penyelesaian, iaitu
kaedah pemisahan ruang dan masa. Murid hanya perlu memilih salah satu kaedah pemisahan
ini untuk menyelesaikan masalah inventif. Pemilihan jenis pemisahan dilakukan dengan
berpandukan Jadual 1.1.2.
Jadual 1.1.2 Soalan penentuan kaedah pemisahan
Soalan Ya Tidak
Adakah percanggahan berlaku pada masa yang sama? ? ?
Jawapan Ya: Pilih kaedah pemisahan ruang Jawapan Tidak: Pilih kaedah pemisahan masa
Setelah percanggahan fizikal dikenal pasti, iaitu meja perlu berat dan ringan, maka soalan
yang perlu ditanyakan ialah “Adakah meja perlu berat untuk menampung beban tinggi dan
ringan (untuk mudah dialihkan) pada masa yang sama?”
Jawapannya adalah tidak, kerana meja digunakan untuk menampung beban dan dialihkan
pada masa yang berlainan, maka kaedah pemisahan masa dipilih.
Fasa keempat memilih model penyelesaian spesifik (prinsip inventif). Setiap kaedah
pemisahan dibekalkan dengan pilihan-pilihan prinsip inventif. Sebagai contoh, kaedah
pemisahan ruang dibekalkan dengan tujuh prinsip inventif dan kaedah pemisahan masa juga
dibekalkan dengan tujuh prinsip inventif. Setelah mengenal pasti jenis kaedah pemisahan,
murid boleh memilih satu atau menggabungkan beberapa prinsip inventif yang dibekalkan
untuk menyelesaikan masalah yang dihadapi.
Berpandukan Rajah 1.1.8 dan Rajah 1.1.9, adakah percanggahan panas dan sejuk berlaku
pada masa yang sama? Rujuk Jadual 1.1.2 untuk mendapatkan jawapan.
1. Apakah perbezaan antara proses penyelesaian masalah bukan inventif dengan inventif?
CABAR MINDA
CABAR MINDA
p g g j p p p j g
dibekalkan dengan tujuh prinsip inventif. Setelah mengenal pasti jenis kaedah pemisahan,
murid boleh memilih satu atau menggabungkan beberapa prinsip inventif yang dibekalkan
untu
tuk
k me
meny
nyel
eles
esai
aika
kan
n ma
masa
sala
lah
h ya
yang
ng d
dih
ihad
adap
api
i.
Rajah 1.1.8 Cawan kopi sukar dipegang
kerana cawan panas
Rajah 1.1.9 Cawan kopi yang panas mudah
dipegang kerana pemegang cawan sejuk

9. Fungsi komponen
Produk yang berfungsi
Komponen rak kasut
Kayu beroti
Paku
Fungsi komponen
Kayu beroti
Muka rak
Paku
Kerangka rak
Skru
Skru
8
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
APAYANG AKAN DIPELAJARI?
t.FNCVBUIVCVOHLBJUBOUBSBQSPEVLEFOHBOPCKFLEBSJTFHJGVOHTJOZB
t.FMVLJTTJTUFNGVOHTJ
t.FNCJOBNPEFMGVOHTJEFOHBONFOHHVOBLBOHBSJTBOJOUFSBLTJ
Analisis Fungsi
1.2
Beri perhatian pada kata
kunci yang berikut:
t QBSBNFUFS
t TVQFSTJTUFN
t BMUFSOBUJG
t HBSJTBOJOUFSBLTJ
t LPNQPOFO
KATA KUNCI
Sistem merupakan beberapa elemen yang
berkait antara satu dengan yang lain dan
saling mempengaruhi dalam sesuatu
pembinaan produk agar produk tersebut
dapat berfungsi dengan sempurna. Setiap
bahagian pada produk tersebut juga harus
dapat berfungsi dengan baik dan menyokong
antara satu dengan yang lain.

10. 9
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1.2.1 Membuat Hubung Kait antara Produk dengan Objek
dari Segi Fungsinya
Dalam proses penyelesaian masalah inventif, analisis fungsi bertujuan untuk membantu
mengenal pasti sistem yang ada pada sesebuah produk. Apabila analisis fungsi dibuat,
fungsi setiap komponen yang melengkapkan sesuatu produk akan dinyatakan.
Contoh komponen bagi sebuah kerusi ialah tempat duduk, penyandar kerusi,
kaki kerusi, skru, dan kerangka kerusi. Komponen tersebut saling berhubung antara
satu dengan yang lain dengan kepentingan fungsi masing-masing.
Jika mana-mana komponen itu pincang, maka fungsi produk itu
akan terjejas. Contohnya, skru berkarat. Skru kerusi yang patah
akibat berkarat akan menyebabkan bahagian tempat duduk
atau penyandar kerusi tertanggal.
Dalam konsep analisis fungsi, produk terdiri daripada
gabungan beberapa komponen yang membentuk produk
lengkap. Produk membentuk suatu sistem bagi produk
itu sendiri. Fungsi ialah tugas yang dilakukan oleh produk
untuk merubah objek sasaran. Objek pula menerima
kesan daripada fungsi produk. Dengan kata lain, objek
ialah penerima kesan akibat daripada kefungsian sesuatu
produk. Hubung kait antara produk dengan objek dari segi
fungsinya dapat digambarkan seperti Rajah 1.2.1.
Rajah 1.2.1 Hubung kait antara produk dengan objek dari segi fungsinya
Jadual 1.2.1 Contoh beberapa produk, fungsi, dan objek
Produk (Sistem) Fungsi (Tindakan) Objek (Penerima Kesan)
Meja Memegang Buku
Cawan Memegang Air
Klip Memegang Kertas
Kereta Mengangkut Manusia
1. Berikan maksud fungsi dan objek.
2. Nyatakan tiga komponen yang terdapat pada sebuah rak kasut.
CABAR MINDA
CABAR MINDA
Fungsi
(Tindakan)
Parameter yang berubah
disebabkan tindakan
yang dijalankan
Menjalankan fungsi
Objek
(Penerima kesan)
Produk
(Sistem)

11. Buku
Gambar rajah
model fungsi
memegang memegang memegang
m
e
m
e
g
a
n
g
m
e
m
e
g
a
n
g
g
Skru
m
Kaki meja
Lantai
g
Muka meja
10
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1.2.2 Melukis Sistem Fungsi
Fungsi komponen ialah melaksanakan tugas yang
tertentu bagi melengkapkan sistem fungsi produk.
Komponen ialah bahagian kecil yang berfungsi
menyokong sesuatu produk. Contoh produk
ialah sebuah meja. Kesemua komponen itu boleh
digambarkan melalui sistem fungsi seperti yang
ditunjukkan di bawah ini.
Produk Fungsi Objek
Meja Memegang Buku
Berdasarkan Jadual 1.2.2,
meja mempunyai fungsi memegang
sebuah buku. Memegang bermaksud
meja dijadikan fungsi sebagai tempat
untuk meletakkan buku. Aspek
fungsi ini dapat dijelaskan dengan
kewujudan bahagian komponen
meja yang memegang buku, iaitu
bahagian muka meja.
Rangkaian fungsi terbentuk pada bahagian komponen meja, iaitu bermula dari lantai
yang memegang kaki meja. Skru pula memegang kaki meja supaya berada dalam keadaan
yang stabil. Apabila skru diketatkan dan kaki meja stabil, barulah disambungkan pada
bahagian muka meja. Dengan itu, kaki meja dapat memegang muka meja dalam keadaan
yang stabil. Dalam Jadual 1.2.2, lantai ialah supersistem. Supersistem ialah faktor persekitaran
yang memberikan kesan terhadap produk seperti lantai, cahaya, dan kelembapan.
Sekiranya lantai tidak rata, maka kedudukan meja tidak stabil walaupun komponen
lain dapat berfungsi dengan cekap. Berdasarkan jadual tersebut, sistem fungsi komponen
dapat dilukis melalui rajah model fungsi. Rangkaian pada komponen meja menggambarkan
keadaan komponen meja melalui hubungan anak panah. Contoh lukisan sistem fungsi dalam
Rajah 1.2.2 mengandaikan bahawa setiap fungsi komponen meja berada dalam keadaan
yang baik dan cekap.
Lantai
Kaki meja
1. Nyatakan fungsi komponen.
2. Apakah maksud memegang sesebuah buku?
CABAR MINDA
CABAR MINDA
Jadual 1.2.2 Komponen-komponen sebuah meja dan fungsinya
Komponen Fungsi Objek
Muka meja Memegang Buku
Kaki meja Memegang Muka meja
Skru Memegang Kaki meja/muka meja
Lantai Memegang Kaki meja
Skru
Muka meja
Rajah 1.2.2 Lukisan model fungsi

12. Lantai
Kaki
meja
Muka
meja
Buku
m
e
m
e
g
a
n
g
m
e
m
e
g
a
n
g
memegang memegang memegang
Skru
Kelembapan
11
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1.2.3 Membina Model Fungsi dengan Menggunakan
Garisan Interaksi
Meja yang digunakan oleh Ahmad sebagai tempat untuk mengulang kaji pelajaran
dan membuat kerja sekolah bergoyang dan tidak stabil. Buku yang diletakkan di atas meja
hampir terjatuh. Ahmad ternampak skru yang mengikat muka meja dengan kaki meja
banyak yang berkarat.
Situasi bagi masalah meja di atas dapat digambarkan melalui garisan interaksi seperti yang
ditunjukkan dalam Jadual 1.2.3. Garisan interaksi digunakan untuk mengenal pasti punca
masalah. Simbol yang bernombor 2, 3, dan 4 merupakan masalah fungsi bagi sesuatu komponen.
Jadual 1.2.3 Garisan interaksi yang digunakan untuk menggambarkan sesuatu masalah
Bil. Simbol Maksud
1 Berguna (normal)
2 Berguna tetapi tidak mencukupi
3 Berguna tetapi berlebihan
4 Bermasalah (harmful)
Model fungsi pula menggambarkan keseluruhan hubung kait antara komponen
dengan kesannya dalam satu sistem. Rajah 1.2.3 menunjukkan suatu model fungsi bagi
sebuah meja yang bermasalah.
Rajah 1.2.3 Model fungsi bagi sebuah meja yang bermasalah
Berdasarkan Rajah 1.2.3, garisan interaksi kelembapan, skru, kaki meja, dan muka meja
adalah yang bermasalah. Keadaan ini berlaku kerana skru yang mengikat muka meja dengan
kaki meja telah berkarat.

13. Lantai Buku
m
e
m
e
g
a
n
g
m
e
m
e
g
a
n
g
memegang memegang memegang
Skru
Kaki
meja
Kelembapan
Muka
meja
12
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
A Masalah Fungsi dan Punca Masalah
Dalam penyelesaian masalah secara inventif, masalah dapat dikenal pasti melalui analisis
fungsi komponen produk. Melalui kaedah ini, masalah dapat dikesan dan mudah mencari
alternatif penyelesaian. Ada dua langkah yang perlu dilakukan untuk mencari punca masalah,
iaitu mengenal pasti masalah pada model fungsi dan pada komponen yang terlibat. Masalah
dan komponen meja yang terlibat dapat dibuat kesimpulan seperti yang berikut:
Dalam Rajah 1.2.4, dapat dikenal pasti bahawa skru yang memegang muka meja dan kaki
meja mengalami masalah seperti yang ditunjukkan dalam bulatan.
Rajah 1.2.4 Mengenal pasti punca masalah
B Analisis Berantai Punca dan Kesan
Tujuan analisis berantai punca dan kesan adalah untuk memahami dan mengesahkan rantaian
punca dan kesan bagi sesuatu masalah. Soalan akan ditanya beberapa kali sehingga punca
masalah dapat dikesan. Soalan akan terhenti apabila jawapan diperoleh. Jawapan yang
diperoleh mungkin disebabkan halangan semula jadi, halangan sains dan fizik, atau halangan
sifat asas objek seperti contoh dalam Jadual 1.2.4.
Jadual 1.2.4 Jenis dan contoh halangan
Jenis Halangan Contoh Halangan
Semula jadi Panas, hujan, kelembapan
Sains dan fizik Momentum, graviti
Sifat asas objek Kebolehan manusia

14. 13
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1. Nyatakan kegunaan garisan interaksi dan model fungsi.
2. Berikan tiga maksud berdasarkan mana-mana tiga simbol garisan interaksi.
CABAR MINDA
CABAR MINDA
Meja pada Rajah 1.2.5 menjadi tidak stabil kerana skru tidak dapat mengikat muka meja
dan kaki meja dengan ketat. Apakah yang menyebabkan keadaan ini berlaku?
Punca dan kesan yang dicari mestilah melibatkan objek dan parameter. Contohnya dapat
dilihat dalam carta alir pada Rajah 1.2.6.
Rajah 1.2.5 Meja tidak stabil
Rajah 1.2.6 Analisis kesan dan akibat
Kesimpulannya, meja tidak stabil kerana skru yang memegang antara kaki meja dan muka
meja telah berkarat dan patah kerana kelembapan cuaca semula jadi (supersistem).
Kelembapan
Skru kaki meja longgar
Meja tidak stabil
Muka meja tidak stabil
Mengapa?
Mengapa?
Mengapa?
Mengapa?
Mengapa?
Skru muka meja longgar
Kaki meja tidak stabil
Skru berkarat
p j

15. 14
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
APAYANG AKAN DIPELAJARI?
t.FOHFOBMQBTUJEBONFOHBOBMJTJTQFSDBOHHBIBOm[JLBM
t.FODBEBOHLBOQFNJMJIBOQSJOTJQJOWFOUJG
t.FOKVTUJmLBTJLBODBEBOHBOQFSVCBIBOSFLBCFOUVLCFSEBTBSLBOQFNJMJIBO
QSJOTJQJOWFOUJG
t.FOHIBTJMLBOMBLBSBOQSPEVLCFSGPLVTLBOCBIBHJBOZBOHNFNQVOZBJ
NBTBMBIJOWFOUJG
Percanggahan Fizikal
1.3
Beri perhatian pada kata
kunci yang berikut:
t QFNJTBIBOSVBOH
t QFOZBSBOHBO
t QFOHFLTUSBLBO
t QFOHFNCBOHBOUFSNB
KATA KUNCI
Kemahiran berfikir secara inventif adalah antara komponen penting yang diterapkan dalam
pembelajaran kemahiran pada abad ke-21. Murid pada abad ke-21 seharusnya mampu
berfikir secara kritis, mengenal pasti dan menganalisis masalah, mencadangkan penyelesaian
yang inventif, mencadangkan perubahan reka bentuk, dan menghasilkan lakaran produk
yang berkaitan.
Murid harus dapat mengaplikasikan teknologi dalam menyelesaikan masalah reka bentuk
secara sistematik serta dapat menghasilkan produk yang mempunyai ciri estetik, kreativiti,
ergonomik, dan bernilai komersial.
Bagaimanakah kerusi
dapat diselaraskan agar
selesa diduduki oleh murid
yang berbeza ketinggiannya?
Fikirkan.
Adakah kerusi itu sesuai diduduki oleh murid?

16. 15
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1.3.1 Mengenal Pasti dan Menganalisis Percanggahan Fizikal
Mengenal pasti percanggahan fizikal ialah keadaan yang berlawanan antara satu dengan yang
lain yang diperlukan dalam suatu objek. Contohnya, fizikal yang besar berlawanan dengan
fizikal yang kecil. Percanggahan fizikal pula dianalisis untuk memilih kaedah penyelesaian
masalah inventif secara pemisahan yang sesuai.
Terdapat empat kaedah penyelesaian masalah inventif secara pemisahan. Namun, murid hanya
menggunakan dua kaedah sahaja, iaitu kaedah pemisahan ruang dan kaedah pemisahan masa.
Contoh: Percanggahan fizikal meja
Parameter Percanggahan Fizikal
Saiz Besar – kecil
Beban Berat – ringan
Ketinggian Tinggi – rendah
Penentuan Kaedah Penyelesaian Masalah Inventif Secara Pemisahan
Penentuan kaedah penyelesaian masalah inventif secara pemisahan digunakan untuk
menentukan pilihan sama ada kaedah pemisahan ruang atau kaedah pemisahan masa.
Contoh pemilihan kaedah ditunjukkan dalam Jadual 1.3.1.
Jadual 1.3.1 Contoh pemilihan kaedah pemisahan ruang atau masa
Contoh
Objek
Percanggahan
Fizikal
Contoh Situasi
Soalan Penentuan Kaedah
Pemisahan Ruang/Masa
Jenis Kaedah
Pemisahan
Ruang/Masa
Kerusi
Tinggi lawan
rendah
Kerusi perlu tinggi
untuk murid yang
tinggi dan perlu
rendah untuk murid
yang rendah.
Adakah kerusi perlu tinggi dan
rendah pada masa yang sama?
Jawapan: Ya kerana terdapat
murid yang berlainan ketinggian
di dalam kelas.
Ruang
Khemah
Besar lawan
kecil
Khemah perlu besar
semasa digunakan
dan perlu kecil
semasa disimpan.
Adakah khemah perlu besar dan
kecil pada masa yang sama?
Jawapan: Tidak kerana khemah
digunakan dan disimpan pada
masa yang berlainan.
Masa
Kesimpulan daripada Jadual 1.3.1, sekiranya percanggahan fizikal berlaku pada masa
yang sama, maka kaedah pemisahan ruang dipilih. Sekiranya percanggahan fizikal berlaku
pada masa yang berlainan, maka kaedah pemisahan masa dipilih. Seterusnya, pemilihan
prinsip inventif yang bersesuaian dipilih untuk menyelesaikan masalah percanggahan fizikal.
1. Berikan contoh parameter sebuah meja.
2. Terangkan cara mengenal pasti pemilihan kaedah pemisahan ruang.
CABAR MINDA
CABAR MINDA

17. 16
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1.3.2 Mencadangkan Pemilihan Prinsip Inventif
Selepas kaedah pemisahan ruang atau masa ditentukan, pilih prinsip inventif yang bersesuaian
untuk menyelesaikan masalah inventif yang dihadapi.
Sekiranya kaedah pemisahan ruang dipilih, cadangan prinsip inventif adalah seperti dalam
Jadual 1.3.2.
Jadual 1.3.2 Prinsip inventif bagi kaedah pemisahan ruang
Cadangan Prinsip
Inventif
Penerangan Konsep Contoh
1 Pembahagian
(Segmentation)
(a) Membahagikan objek kepada
beberapa bahagian kecil
(b) Menjadikan objek mudah dileraikan
(c) Meningkatkan darjah kebolehbahagian
(d) Perubahan ke peringkat lebih kecil
Perabot yang dijual
menggunakan konsep Do It
Yourself (DIY)
2 Pengekstrakan
(Taking out/
extraction)
Memisahkan atau mengeluarkan
bahagian yang mendatangkan gangguan
daripada objek
Pemisahan unit pendingin hawa
di dalam dan di luar bangunan
supaya bunyi bising dan haba
panas dapat diasingkan
3 Kualiti setempat
(Local quality)
(a) Mengubah struktur objek dan
pengaruh luaran daripada seragam
menjadi tidak seragam
(b) Menjadikan setiap bahagian
objek memenuhi fungsi berbeza
yang berguna
Bekas menyimpan makanan
pelbagai petak berbeza dan
pelbagai fungsi
4 Penyarangan
(Nested doll)
Meletakkan atau memasukkan satu
objek ke dalam satu objek yang sama
tetapi berlainan saiz
Antena radio yang boleh
dipanjangkan dan dipendekkan
5 Filem nipis dan
cangkerang
boleh lentur
(Flexible shells
and thin films)
Membalut, melapik, atau membungkus
objek menggunakan lapisan filem nipis
dan cangkerang boleh lentur
Pelindung cahaya cermin kereta
6 Pengantara
(Intermediary)
(a) Mengadakan bahagian baharu
antara dua objek
(b) Menggunakan objek atau
proses pengantara
(c) Mencantumkan dua objek
secara sementara
Sarung tangan ketuhar menjadi
pengantara antara tangan
dengan objek panas
7 Tidak simetri
(Asymmetry)
Mengubah bentuk satu objek daripada
simetri menjadi tidak simetri
Menukar bentuk bulat jam
dinding ke bentuk tidak sekata

18. 17
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
Sekiranya kaedah pemisahan masa dipilih, cadangan prinsip inventif adalah seperti dalam
Jadual 1.3.3.
Jadual 1.3.3 Prinsip inventif bagi kaedah pemisahan masa
Cadangan Prinsip
Inventif
Penerangan Konsep Contoh
1 Kedinamikan
(Dynamization)
(a) Memecahkan satu objek kepada
bahagian kecil yang boleh bergerak
(b) Mengubah sesuatu bahagian
objek daripada tidak bergerak
kepada bahagian yang bergerak,
dan sebaliknya
(a) Meja makan berempat
boleh dibesarkan menjadi
meja makan berlapan
(b) Stereng kereta yang boleh
diubah ketinggiannya
2 Tindakan awal
(Prelimenary action)
Melakukan tindakan awal untuk
mengawal risiko
Beg udara di dalam kereta
untuk mengurangkan risiko
kecederaan ketika kemalangan
3 Tindakan berkala
(Periodic action)
Menukar tindakan berterusan kepada
tindakan berkala
Lampu jalan menyala berkala
mengikut waktu siang dan
malam
4 Tindakan keterlaluan
(Partial or excessive
action)
Jika tindakan tidak berhasil, lakukan
tindakan yang sama tetapi secara
berlebihan atau berkurangan agar
dapat memudahkan penyelesaian
Proses menabur serbuk gula
di atas donut untuk
mengurang atau
menambahkan kemanisan
5 Pengembangan terma
(Thermal expansion)
Menggunakan prinsip terma
(pengembangan atau pengecutan)
terhadap sesuatu bahan
Pemutus litar yang
menggunakan prinsip terma
pemula lampu pendarfluor
6 Pembuangan dan
pemulihan
(Discarding and
recovering)
Membuang bahagian yang telah
menjalankan fungsinya
Kapsul ubat yang boleh larut
7 Tindakan berterusan
yang berfaedah
(Continuity of
useful action)
Menjalankan sesuatu kerja secara
berterusan
Jana kuasa elektrik, mesin
pelelas
1. Berikan cadangan prinsip inventif yang digunakan bagi contoh bekas makanan murid yang
mempunyai beberapa bahagian.
CABAR MINDA
CABAR MINDA
MERENTAS KURIKULUM
Matrik percanggahan mempunyai 39 parameter sistem dan 40 Prinsip Inventif. Penggunaan 40 Prinsip
Inventif dapat meningkatkan keupayaan individu atau organisasi dalam menyelesaikan masalah.

19. 18
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1. Terangkan faktor pilihan reka bentuk pada kaki meja yang boleh dipanjangkan dan dipendekkan.
CABAR MINDA
CABAR MINDA
1.3.3 Menjustifikasikan Cadangan Perubahan Reka Bentuk
Berdasarkan Pemilihan Prinsip Inventif
Pada peringkat ini, murid telah memilih prinsip inventif yang sesuai untuk perubahan reka
bentuk yang dipilih. Jadual 1.3.4 ialah cadangan perubahan reka bentuk berdasarkan kaedah
penyelesaian masalah inventif secara pemisahan.
Jadual 1.3.4 Cadangan perubahan reka bentuk berdasarkan kaedah penyelesaian masalah inventif
secara pemisahan
Objek
Percanggahan
Fizikal
Situasi
Soalan Penentuan Kaedah
Pemisahan Ruang/ Masa
Jenis Kaedah
Pemisahan
Ruang/ Masa
Meja Berat lawan
ringan
Meja perlu berat
untuk menampung
beban yang banyak
dan perlu ringan untuk
mudah dialihkan.
Adakah meja perlu berat dan
ringan pada masa yang sama?
Jawapan: Tidak kerana meja
digunakan untuk menampung
beban dan dialihkan pada
masa yang berlainan.
Masa
Merujuk Jadual 1.3.4 sebuah meja perlu berat untuk menampung beban yang banyak
di atasnya. Meja yang berat biasanya kukuh untuk diletakkan buku-buku, sebuah komputer,
sebuah pencetak, dan sebagainya. Meja menjadi kukuh kerana kaki meja dibuat daripada
besi. Keadaan ini dapat menyelesaikan masalah meja yang tidak stabil akibat menampung
beban yang banyak.
Penyelesaian masalah di atas telah menimbulkan masalah yang lain pula. Masalah berlaku
apabila meja hendak dialihkan ke sudut lain. Meja ini menjadi lebih berat seperti yang berlaku
dalam contoh prinsip inventif pada halaman 4. Lebih ramai tenaga pekerja diperlukan untuk
mengalihkan meja ini.
Kaedah pemisahan yang dipilih ialah kaedah pemisahan masa. Prinsip inventif yang
dipilih sebagai penyelesaian masalah di atas adalah dengan menggunakan kedinamikan.
Terdapat dua cadangan perubahan reka bentuk seperti yang ditunjukkan pada Jadual 1.3.5.
Perubahan tersebut akan diterangkan dalam unit pelajaran yang seterusnya.
Jadual 1.3.5 Cadangan perubahan reka bentuk
Prinsip Inventif yang Dipilih Cadangan Perubahan Reka Bentuk
• Kedinamikan (Dynamization) A – Kaki meja jenis boleh ditanggalkan daripada cantuman
dengan muka meja yang menggunakan konsep ikatan
skru boleh pasang buka.
B – Memasang roda pada hujung kaki meja agar mudah
digerakkan.

20. 19
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
1.3.4 Menghasilkan Lakaran Produk Berfokuskan Bahagian yang
Mempunyai Masalah Inventif
Perubahan pertama reka bentuk meja yang dicadangkan adalah dengan memasang kaki meja
yang boleh ditanggalkan daripada muka meja. Meja ini menggunakan konsep skru yang boleh
pasang buka apabila hendak dialihkan. Lakaran produk pada bahagian yang mempunyai
masalah inventif adalah seperti yang ditunjukkan pada Rajah 1.3.1.
Rajah 1.3.1 Lakaran produk yang memfokuskan bahagian yang mempunyai masalah inventif
1. Nyatakan pandangan tentang perubahan pada meja berdasarkan Rajah 1.3.1.
CABAR MINDA
CABAR MINDA
Kaki meja yang
Kaki meja yang
dipasang dengan
dipasang dengan
skru pada muka meja
skru pada muka meja
boleh dibuka semasa
boleh dibuka semasa
kerja pengalihan.
kerja pengalihan.
Skru meja
Skru meja
Muka meja
Muka meja
Kaki meja
Kaki meja
Kaki
Kaki
meja
meja
Rajah 1.3.2 Lakaran produk yang memfokuskan
bahagian yang mempunyai masalah inventif
Perubahan kedua yang dicadangkan adalah
dengan memasang roda pada hujung kaki
meja agar mudah digerakkan. Apabila meja
hendak dialihkan hanya seorang tenaga
pekerja diperlukan untuk menolak meja
itu. Apabila meja hendak digunakan maka
roda meja perlu dikuncikan supaya tidak
bergerak. Lakaran produk ini adalah seperti
yang ditunjukkan pada Rajah 1.3.2.
Roda
Roda
kaki
kaki
meja
meja
Pengunci
Pengunci
roda
roda
MERENTAS KURIKULUM
TRIZ boleh menjadi parameter untuk
menggerakkan Malaysia ke arah
mencapai dan mengubah Malaysia
menjadi sebuah negara maju. TRIZ ialah
instrumen terbaik bagi menyelesaikan
masalah dengan cara berstruktur.

21. RUMUSAN
20
BAB 1 Penyelesaian Masalah Secara Inventif
Masalah Bukan Inventif
Masalah yang tidak mempunyai kesan sampingan apabila usaha penambahbaikan berlaku
Proses Penyelesaian Masalah Bukan Inventif
Kenal pasti masalah, pilihan penyelesaian yang ada, membuat pilihan, melaksanakan pilihan, dan
penilaian penyelesaian masalah
Masalah Inventif
Masalah yang mempunyai kesan sampingan apabila usaha penambahbaikan berlaku
Proses Penyelesaian Masalah Inventif
Pernyataan masalah inventif, model fungsi, analisis berantai punca dan kesan, prinsip inventif,
lakaran reka bentuk baharu
Mencari punca masalah menggunakan analisis berantai punca dan kesan
Mencari parameter punca masalah
Produk – Sebuah sistem yang mempunyai satu atau lebih komponen
Objek – Pengguna produk
Fungsi – Tindakan sesebuah produk untuk merubah objek sasaran
Komponen – Bahagian-bahagian kecil yang berfungsi menyokong sistem
Model fungsi – Menggambarkan keseluruhan hubung kait antara komponen dan kesannya dalam
satu sistem
Percanggahan fizikal – Fizikal salah satu parameter komponen yang bertentangan
Contoh percanggahan fizikal – Kaki meja: panjang lawan pendek, berat lawan ringan,
tinggi lawan rendah
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
Pengenalpastian Masalah
Analisis Fungsi
Percanggahan Fizikal
Prinsip Inventif
Pemisahan ruang – pembahagian, pengekstrakan, kualiti setempat, penyarangan, filem nipis dan
cangkerang boleh lentur, pengantara, tidak simetri
Pemisahan masa – kedinamikan, tindakan awal, tindakan berkala, tindakan keterlaluan, pengembangan
terma, pembuangan dan pemulihan, tindakan berterusan yang berfaedah

22. 21
BAB 1
Penyelesaian Masalah Secara Inventif
Bahagian A
Jawab semua soalan.
1. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.
(a) Masalah ialah masalah yang tidak mempunyai kesan sampingan
apabila usaha penambahbaikan dilakukan.
(b) Langkah pertama dalam proses penyelesaian secara inventif ialah .
(c) merupakan bahagian kecil yang berfungsi menyokong sesuatu produk.
(d) Dalam konsep , produk terdiri daripada gabungan beberapa
komponen yang membentuk produk lengkap.
(e) Satu contoh prinsip inventif bagi percanggahan fizikal pemisahan ruang
ialah .
2. Nyatakan bahagian yang berlabel A, B, dan C dalam model fungsi di bawah ini dengan
jawapan yang betul.
memegang memegang
m
em
egang
memegang
Buku
A
Lantai
B
C
Kaki meja
A: B: C:
3. Padankan maklumat di Bahagian A dengan maksudnya yang betul di Bahagian B.
Bahagian A Bahagian B
Fungsi
Menggambarkan keseluruhan hubung kait antara komponen
dengan kesannya dalam sistem
Model fungsi Tindakan sesebuah produk untuk merubah objek sasaran
Komponen Bahagian-bahagian kecil yang berfungsi menyokong sistem
Bahagian B
Jawab semua soalan.
1. Sebuah bangku berkeadaan tidak stabil kerana saiz kakinya terlalu tinggi. Lakukan
pengubahsuaian pada bangku tersebut agar dapat digunakan semula.
(a) Kenal pastikan masalah utama.
(b) Klasifikasikan jenis masalah tersebut.
(c) Bina satu gambar rajah model fungsi bagi bangku tersebut.
PEN
NGUK
KUHAN
N MIND
DA
PENGUKUHAN MINDA
in
n
n
i
in
n
n
i
D
D
D
i
i
i
S
S
S
S
i
D
D
D
i
i
i
S
S
S
S
in
n
n
i
n
n
n
i
i
i
Di
Sini
Di
Sini
http://links.sasbadi.com/rbt/tg2/03