Lecture during IVth International Design Conference "The need for design" / "Potrzeba designu" Katowice, 20.03.2015, Rondo Sztuki website: http://potrzebadesignu.pl/en

1. 1
Projektowanie i wartości
Patrycja Rudnicka
Instytut Psychologii
Uniwersytet Śląski
Potrzeba designu
Katowice, 20.03.2015
www.cyberpsychology.pl

2. 2
Definiowanie wartości

3. 3
Czego pragniesz? Czego chcesz?

4. 4
Czego pragniesz? Czego chcesz?
Potrzeba

5. 5
Czego pragniesz? Czego chcesz?
Potrzeba
Dlaczego tego potrzebujesz?

6. 6
Czego pragniesz? Czego chcesz?
Potrzeba
Dlaczego tego potrzebujesz?
Wartość

7. 7
Czego pragniesz? Czego chcesz?
Potrzeba – zaspokajana, dla mnie
Dlaczego tego potrzebujesz?
Wartość – spełniana, przeze mnie

8. 8
Projektowanie i potrzeby
Projektowanie odpowiada na potrzeby
Projektowanie (czasami) tworzy potrzeby

9. 9
Projektowanie i potrzeby
Projektowanie odpowiada na potrzeby
Projektowanie (czasami) tworzy potrzeby
Wartości są czymś bardziej:

abstrakcyjnym

trwałym

osobistym

trudniej dostępnym

złożonym - cecha, preferencja, normatyw, cel

10. 10
Projekt jako nośnik wartości
UDO*
* Unidentified design object

11. 11
Projekt jako nośnik wartości
funkcjonalność
$$$
estetyka
”””””jakość
UDO
?
wartości

12. 12
Projekt jako nośnik wartości
funkcjonalność
$$$
estetyka
”””””jakość
UDO
?
preferencje
wartości humanistyczne

13. 13
Projektant jako „nadawca” wartości
● Co Twój projekt mówi o Tobie?
● Wartości osadzone w projekcie:

świadomie - nieświadomie

intencje i ich interpretacja

konsekwencje

14. 14
Użytkownik jako „poszukiwacz” wartości?
„funkcjonalność, funkcjonalność, funkcjonalność
oraz jakość i cena”
Źródło: Design Silesia, Potrzeba Designu 3, Pobrano z: https://www.youtube.com/watch?v=GUwKV-
VPsWU

15. 15
Projektowanie społeczne
● Odpowiedź na wyzwanie
● Celem jest zmiana
● Mechanizmem społeczna przedsiębiorczość, społeczna innowacja
● Paliwem zaangażowanie – inicjacja, realizacja i trwałość rozwiązań
● Cechą różnorodność interesariuszy
● Koniecznością interdyscyplinarność podejścia
(Armstrong, Bailey, Julier, Kimbell, 2014)
● Nierozerwalnie łączy się z wartościami
(IDEO, Design For Social Impact)

16. 16
Czym są wartości?
Zależy kogo pytamy
filozofa, socjologa, ekonomistę, psychologa

17. 17
Cechy wartości
● Silnie osadzone przekonania powiązane z emocjami
● Odnoszą się do pożądanych celów, motywując do
działania
● Przekraczają specyficzne działania i sytuacje
● Stanowią standardy, kryteria
● Uszeregowane według stopnia ważności dla danej
osoby
● Relacyjna ważność wartości kieruje działaniem
(Schwartz, 2012)

18. 18
Wartości w ujęciu psychologii
Gordon Allport
1931
1951
Milton Rokeach
1973
Shalom H. Schwartz
1992
2012

19. 19
Wartości wg Gordona Allporta
Typologia osobowości-wartości Allporta-
Vernona-Lindzeya (1931, 1951).
Wartości jako wyraz zainteresowań i nastawień:
(1) Typ teoretyczny
(2) Typ ekonomiczny
(3) Typ estetyczny
(4) Typ społeczny
(5) Typ polityczny
(6) Typ religijny

20. 20
Wartości wg Miltona Rokeacha
Wartości trwałe przekonania oraz
preferencje odnośnie określonych
sposobów postępowania względem
alternatywnych możliwości (Rokeach, 1973).
Katalog 36 wartości:
- 18 wartości ostatecznych –
ponadsytuacyjnych ludzkich celów (np.
szczęście, wolność)
- 18 wartości instrumentalnych – sposobów
postępowania (np. ambicja, niezależność)

21. 21
Wartości wg Shaloma Schwartza
Wartości to ponadsytuacyjne
przekonania opisujące godny pożądania
cel i mające charakter motywacyjny,
(Schwartz, 1992).
Założenie kołowego układu wartości:
- 10 wartości w czterech grupach (1992)
- 19 wartości w czterech grupach (2012)

22. 22
Kołowy model wartości Schwartza (1992)
Źródło: opracowanie własne, na podstawie Cieciuch, 2013

23. 23Źródło: opracowanie własne, na podstawie Cieciuch, 2013
Struktura wartości, skalowanie wielowymiarowe
stanowiące podstawę modelu kołowego

24. 24
Wartości i nasze działanie
Mówię Ci,
wartości
to super-cele„ ”
Michigan, 1973
Mhm,
są fundamentalnie
motywujące i wpływające
na wybór celów
Jerozolima, 1992

25. 25
W poszukiwaniu wartości

26. 26
Wartości i projektowanie
● Wartość projektowania
● Wartości w projektowaniu

27. 27
Wartości i projektowanie
● Wartość projektowania

operacjonalizacja i pomiar wartości projektowania
(designu)
● Wartości w projektowaniu

architektura

technologie

projektowanie społeczne

28. 28
Value Sensitive Design
Values in Design
Values at Play

29. 29
Praca z wartościami w projektowaniu
Najbardziej dojrzałe podejście do systematycznego
wprowadzania analizy wartości jako integralnej
części procesu projektowania i integralnej cechy
produktu/usługi technologicznej:
● Value Sensitive Design (www.vsdesign.org)
● Values in Design (valuesindesign.wordpress.com)
● Values at Play (Flanagan, Nissenbaum, 2014)

30. 30
Najważniejsze zagadnienia
● Jaki jest zestaw wartości w projekcie?
● Jak dotrzeć do wartości interesariuszy?
● Jak nawigować pomiędzy wartościami
projektantów i interesariuszy?
● Niezgodność wartości i praca z nią
● Jak operacjonalizować wartości w designie?
● Ocena rezultatów pracy z wartościami

31. 31
Kategorie pojęciowe VSD
● Usystematyzowany proces
● Wartości etyczne i moralne (humanistyczne)
bezpośrednich i pośrednich interesariuszy
● Trzy typy działań: konceptualne, badawcze,
techniczne
● Analiza na poziomie indywidualnym, grupowym
i społecznym
● Analiza zasięgu czasowego oraz skutków projektu
● Proces iteracyjny

32. 32
Values at Play
Metodologia i zestaw narzędzi będących
wynikiem projektu badawczo naukowego
kierowanego do projektantów gier i studentów
projektowania.
Trzy podstawowe kroki:

Odkryj (discovery)

Wprowadź (translate)

Sprawdź (verify)

33. 33
Narzędzia, wyzwania, kompetencje

34. 34
Narzędzia

35. 35
Kwestionariusze, skale, inwentarze
uniwersalizm życzliwość tradycja
Źródło ilustracji: Cieciuch, 2013:161

36. 36
Kwestionariusze, skale, inwentarze
Pochodzenie: psychologia
Założenia:
Narzędzia psychometryczne do pomiaru wartości:
Skala Wartości Rokeacha (RVS), Portretowy
Kwestionariusz Wartości Schwartza (PVQ), Picture-
Based Value Survey for Children (PBVS-C)
Pomiar w psychologii zakłada spełnienie kilku istotnych
kryteriów: trafności i rzetelności, obiektywności,
standaryzacji i normalizacji wyników.

37. 37
Wywiad drabinkowy (laddering)
Pochodzenie: psychologia, marketing
Założenia:
Docieranie do nieuświadamianych wartości klienta
poprzez uszczegóławianie pytań wg modelu A-C-V
– atrybuty, konsekwencje, wartości.
Twardy (hard) i miękki (soft laddering) wywiad
drabinkowy, skrócony wywiad drabinkowy.
(Sagan, Kąciak, 2013)

38. 38
(Autor obrazu: Stilfehler, Wikipedia.de)
Dlaczego kupujesz te klocki?
Są fajnie wykonane i można się nimi
bawić na wiele sposobów.A
Dlaczego możliwość zabawy na wiele
sposobów jest dla Ciebie ważna?
Bo moje dziecko może z nich zbudować
cokolwiek zechce.
C
Dlaczego jest dla Ciebie ważne aby
budowało cokolwiek zechce?
Bo rozwija to jego kreatywnośćC
Dlaczego kreatywność jest dla Ciebie
ważna?
Bo kreatywność... Przestań mnie cały czas
pytać dlaczego! ;-P
V

39. 39
Envisioning Cards
Żródło obrazu: Friedman, Hendry, 2012:1

40. 40
Envisioning Cards
Pochodzenie: UX, VSD
Założenia:
32 karty obrazujące cztery kryteria metodologii Values in
Design (interesariusze, czas, wartości,
wszechobecność/przenikalność)
Wprowadzenie w problematykę projektowania opartego na
wartościach
Wspomaganie na poszczególnych etapach procesów
projektowania, analiza heurystyczna
(Friedman, Hendry, 2012)

41. 41Źródło obrazu: www.envisioningcards.com

42. 42
Critical Technical Practice (CTP)
Pochodzenie: HCI, AI
Założenia:
Refleksja i krytyka nieuświadamianych założeń projektu
poprzez:
- identyfikację kluczowej metafory podejścia / produktu
- identyfikację marginalizowanych aspektów metafory
- zmianę kluczowej metafory i włączenie aspektów
marginalizowanych do projektu
(Boehner, David, Kaye, Sengers, 2005)

43. 43
Scenariusze wartości (Values Scenarios)
Pochodzenie: design, VSD
Założenia:
Historie analizujące możliwe, najczęściej negatywne,
długoterminowe konsekwencje społeczne związane
z wartościami danego projektu.
(Nathan, Klasnja, Friedman, 2007)

44. 44
Wyzwania

45. 45
Mówienie o pracy z wartościami
● Język
● Kontekst
● Uzasadnienie
● Umiejętność zdefiniowania rezultatu

46. 46
Czy wartości mają dobry PR?
● Filozofowanie
● Ideologizowanie
● Moralizowanie
● Przynudzanie

47. 47
Można zagrać pod adresem www.tiltfactor.org/play-layof

48. 48
Facylitacja, mediacja
● Duża liczba interesariuszy
● Silne napięcia/konflikty wartości
● Słaba znajomość metodologii i narzędzi pracy
z wartościami

49. 49
Konflikt wartości

50. 50
Konflikt wartości
Konflikt potrzeb vs konflikt wartości
Konflikt w projektowaniu opartym o wartości:
● naturalny
● nieunikniony
● jawny / ukryty
● makro / mikro
● grupa / jednostka

51. 51
Rozwiązywanie konfliktu wartości
● Fikcyjny „Projekt Pieróg”
● Seniorzy uczą młodych przygotowywania
tradycyjnych potraw
● Odmienne wartości interesariuszy:

projektant: osiągnięcia, uniwersalizm

młodzi: hedonizm, stymulacja

seniorzy: tradycja

52. 52
Rozwiązywanie konfliktu wartości
Trzy drogi:
- targowanie się: ustępowanie / forsowanie
- kompromis
- redesign – współdziałanie, nowa jakość

53. 53
Kompetencje projektanta wrażliwego na wartości
● Wiedza
● (Auto)refleksja
● Empatia
● Mediacja i zarządzanie konfliktem
● Znajomość narzędzi

54. 54
Podsumowanie

55. 55
Wartości osadzone w przedmiocie
● Dostępność wartości (rola, kontekst)
● Sprzężenia zwrotne i (re)interpretacje

56. 56
Źródło zdjęć:
http://www.walkerart.org/magazine/2012/krzysztof-wodiczkos-homeless-vehicle-project, http://www.planetizen.com/node/66398
http://adsoftheworld.com/media/ambient/raincity_housing_bench_1, Mickey Glitter via
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Empty_bench_in_Soho_Square.jpg, Arkadiusz Zarzecki via
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pomnik_Hanki_Bielickiej_w_Łomży.jpg

57. 57
Wartości osadzone w projekcie
● Zarabianie na udostępnianiu internetu
Źródło zdjęć:
http://static01.nyt.com/images/2012/03/13/business/HOMELESS/HOMELESS-popup.jpg
vs
Homeless Hotspots, SxSW, 2012

58. 58
Dlaczego wartości są ważne?
● Wpływ na postawy, cele, zachowanie, np.:

kolejkowanie potrzeb

wybór celów i motywacja do działania
● Jakość życia jednostki

Spójność poczucia „ja” - zadanie rozwojowe

samoocena

dobrostan (well-being)
● Jakość życia społecznego

normy

cele

59. 59
Czy możemy to policzyć?
● Produkt krajowy brutto (GDP)
● Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)
● Pomiar szczęścia – dobrostanu, zadowolenia:

Wskaźnik szczęścia (GNH)

Social Progress Index (SPI)

Metody:
●
ankiety, obserwacja, rekonstrukcja dnia, Facebook
(Fox, 2012; Kahneman Krueger, 2006; Kramer, 2010)

60. 60
Czy ktoś już to liczy?
● Marketing 3.0 (Kotler, Kartajaya, Setiawan, 2010)
● Segmentacja klientów w oparciu o wartości
● Model Customer Perceived Value (CPV; Khalifa,
2004)
Źródło ilustracji: Gensler(2014) ROI of Design.13. Pobrano z: http://goo.gl/JsfIk1

61. 61
Dziękuję za uwagę!
 patrycja.rudnicka@us.edu.pl
www.linkedin.com/in/patrycjarudnicka
CC-BY-NC-SA Patrycja Rudnicka

62. 62
Literatura:
Allport, G. W., Vernon, P. (1931). A test for personal values. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 26(3), 231–248.
Allport, G. W., Vernon, P., Lindzey, G. (1951). Study of Values: Measuring the dominant interests in personality. Manual of
directions. Cambridge: Houghton Mifflin Company.
Armstrong, L., Bailey, J., Julier, J., Kimbell, L. (2014). Social Design Futures. University of Brighton 2014
Bardi, A., Schwartz, S. H. (2003). Values and behavior: Strength and structure of relations. Personality and Social Psychology
Bulletin, 29, 1207–1220
Boehner, M. David, K. Kaye, J. Sengers, P. (2005). Critical Technical Practice as a Methodology for Values in Design, CHI
Workshop. 2005.
Cieciuch, J. (2013). Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości. Warszawa: Liberi Libri.
Flanagan, M., Howe, D., Nissenbaum, H. (2008). Embodying Values in Technology: Theory and Practice. W: J. van den Hoven,
J. Weckert (red.). Information Technology and Moral Philosophy (s.322-353). Cambridge: Cambridge University Press.
Flanagan, M., Nissenbaum, H. (2014). Values at Play in Digital Games. Cambridge: MIT Press.
Fox, J. (2012). The Economics of Well-Being. Harvard Business Review, January 2012. Pobrano z:
https://hbr.org/2012/01/the-economics-of-well-being
Friedman, B, Hendry, D. G. (2012). The Envisioning Cards: A Toolkit for Catalyzing Humanistic and Technical Imaginations.
CHI 2012, May 5–10, 2012, Austin, Texas, USA.
Friedman, B., Kahn Jr, P. H., Borning, A. (2011). Value Sensitive Design: Theory and Methods. UW CSE Technical Report 02-
12-01.
IDEO, Design For Social Impact. Pobrano z: www.ideo.com/images/uploads/news/pdfs/IDEO_RF_Guide.pdf
Kahneman, D., Krueger, A. B. (2006). Developments in the measurement of subjective well-being. The journal of economic
perspectives, 20(1), 3-24.

63. 63
Literatura, cd:
Kotler, P., Kartajaya, H. and Setiawan, I. (2010). Marketing 3.0: From Products to Customers to the Human Spirit, John
Wiley & Sons, Inc., Hoboken, NJ, USA
Kramer, A. D. (2010, April). An unobtrusive behavioral model of gross national happiness. In Proceedings of the
SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 287-290). ACM.
Nathan, L.P., Klasnja, P.V., Friedman, B. (2007). Value Scenarios: A Technique for Envisioning Systemic Effects of New
Technologies. CHI 2007, April 28–May 3, 2007, San Jose, California, USA.
Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York, NY: The Free Press.
Sagan, A., Kąciak, E. (2013). Analiza struktury łańcuchów środków-celów w skróconych wywiadach drabinkowych.
Zeszyty Naukowe UEK, 904.
Salem Khalifa, A. (2004). Customer value: a review of recent literature and an integrative configuration. Management
decision, 42(5), 645-666.
Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in
20 countries. Advances in experimental social psychology, 25(1), 1-65.
Value Sensitive Design Pobrano z: http://www.vsdesign.org/
Values at Play. Pobrano z: http://valuesatplay.org/
Values in Design. Pobrano z: https://valuesindesign.wordpress.com/, http://www.nyu.edu/projects/nissenbaum/vid/
Verplanken, B., Holland, R. W. (2002). Motivated decision-making: Efects of activation and self-centrality of values on
choices and behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 82, 434–447.
Font: Bariol by Atipo (bariol,com)