1. Ф-Е-10/4.1
Ашық зертханалық практикалық сабақтың жоспары
Пән аты: Химия
Күні: 4.03.2017ж
Топ: ТК9-161
Уақыты: 10:40
Оқытушы: Жүнісова Майра
Дәрісхана: 318
Дәрістің түрі: Зертханалық
Оқыту әдісі: Зерттеу, талдау,сұрақ – жауап, ой қозғау, жүйелеу, өзіндік
жұмыс
Дәрістің тақырыбы: Карбон қышқылдарының химиялық қасиеттері.
Дәрістің мақсаттары:
Білімділік: Карбон қышқылдарының химиялық қасиеттерін түсіндіру.
Карбон қышқылдарының химиялық қасиеттерінің реакция теңдеулерін құру,тәжірибе
жасау және есептер шығару бойынша білім – білік дағдыларын қалыптастыра отырып,
білім беру.
Дамытушылық: Карбон қышқылдарының химиялық қасиеттерін таныстыра отырып,
карбон қышқылдарының химиялық қасиеттерінің реакция теңдеулерін құрып тәжірибе
жасатуға және есептер шығаруға дағдыландыру.Карбон қышқылдарының маңызын
түсіндіру арқылы пәнге деген қызығушылығын ояту, логикалық ойлау қабіліттерін
дамыту.
Тәрбиелік: Табандылық пен жігерлілік көрсете білуге, өзін – өзі бағалай білуге және
жекелей жұмыс жасай білуге, ұқыптылыққа, іскерлікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу.
Өндірістік, пән және тақырып аралық байланыстар:
Физика, математика, география, аналитикалық химия
Дәріске қолданылатын көрнекі құралдар: Интерактивті тақта, таратпалы тапсырмалар,
химиялық реактивтер мен ыдыстар.
Дәріс барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі: Дәрісхана тазалығына назар аудару.
Студенттермен сәлемдесу және қатысымын тексеру. Оқушы назарын сабаққа аудару.
ІІ. Оқушыларды мына тақырып бойынша тексеру:
Карбон қышқылдарының құрылысы, алу жолдары, физикалық қасиеттері,қолданылуы.
1. «Бой сергіту» ойынында интерактивті тақтада химиялық заттар туралы мақал-мәтелдер
беріледі, сондағы белгісіз көп нүктенің орнына тиісті химиялық затты атап, оның қазақша,
орысша,латынша атауларын атайды.
Бұл ойында химиялық
металдарға байланысты мақал-мәтелдер
айтылады, көп нүктенің орнына
металдың атын тауып және қазақша,
орысша, латынша атауларын атау керек.
Ескі мата сөз болмас, ескі ... біз болмас.
Темір, Железо,
Ferrum
2. «Білгенге маржан» ойынында интерактивті тақтада нөмерленген ұяшықтарда сұрақтар
жазылады, оқушылар қалаған нөмерлерін атап, берілген сұрақтарға жауап береді.
2. «Білгенге маржан» ойынында
интерактивті тақтада нөмерленген
ұяшықтарда сұрақтар жазылады,
оқушылар қалаған нөмерлерін
атап, берілген сұрақтарға жауап
береді.
1 2 3
4 5 6
7 8 9
1.Карбон қышқылдары дегеніміз не?
Көмірсутек
радикалымен
байланысқан бір
немесе бірнеше
карбоксил топтары
бар органикалық
заттарды айтамыз
1.Карбон қышқылдары дегеніміз не?
Көмірсутек
радикалымен
байланысқан бір
немесе бірнеше
карбоксил топтары
бар органикалық
заттарды айтамыз
1.Карбон қышқылдары дегеніміз не? Көмірсутек радикалымен байланысқан бір немесе
бірнеше карбоксил топтары бар органикалық заттарды айтамыз
2.Карбон қышқылдарының қандай түрлерін білесің? Құрамындағы карбоксил тобының
санына қарай бір негізді, екі негізді және көп негізді болып бөлінеді.
3.Карбонил тобының формуласын жаз. –COOH
4.Карбон қышқылдарының жалпы формуласы қандай? R–COOH
5. Карбон қышқылдарының атаулары қалай аталады? Көмірсутек радикалына қышқылы
деген сөз қосылады
6. Карбон қышқылының физикалық қасиеттеріне сипаттама беріңдер.
7.Карбон қышқылдары қандай жолдармен алынады? Спирттерді тотықтыру,
альдегидтерді тотықтыру арқылы.
8. Құмырсқа қышқылының формуласын жаз. HCOOH
9. Карбон қышқылдарының гамолгтық қатарын атаңдар. Құмырсқа, сірке, пропион, бутан,
пентан,гексан,гептан қышқылдары.
3. «Жұлдызша сызбасы» тапсырмасында мен оқушыларға үйде өз беттерінше карбон
қышқылдарының қолданылуын оқып,ізденіп келіңдер деп тапсырма бергенмін, соны
тексеру мақсатында, осы жұлдызша сызба нұсқасына карбон қышқылдарын
қолданылатын өндірістердің атауларын жазады.
«Жұлдызша сызбасы»тапсырмасында
мен оқушыларға үйде өз беттерінше
карбон қышқылдарының қолданылуын
оқып,ізденіп келіңдер деп тапсырма
бергенмін, соны тексеру мақсатында, осы
жұлдызша сызба нұсқасына карбон
қышқылдарын қолданылатын
өндірістердің атауларын жазады.
3. ІІІ. Жаңа сабақты ұйымдастыру және нұсқау беру:
ІІІ. Жаңа сабақты ұйымдастыру
және нұсқау беру:
1.Нұсқау картасын тарату
2.Қажетті құрал-жабдықтарды тексеру
3. Нұсқау бойынша жұмыс жасау.
1. Карбон қышқылдарының металдармен
әрекеттесу реакция теңдеулерін құрастыру.
2. Карбон қышқылдарының тұздармен
әрекеттесу реакция теңдеулерін құрастыру.
3. Сірке қышқылының химиялық қасиеттеріне
тәжірибелер жасау.
1.Нұсқау картасын тарату
2.Қажетті құрал-жабдықтарды тексеру
3. Нұсқау бойынша жұмыс жасау.
1. Карбон қышқылдарының металдармен әрекеттесу реакция теңдеулерін құрастыру.
2. Карбон қышқылдарының тұздармен әрекеттесу реакция теңдеулерін құрастыру.
3. Сірке қышқылының химиялық қасиеттеріне тәжірибелер жасау.
1-тәжірибе«Сірке қыщқылының негіздермен әрекеттесуі»
Сынауыққа 2-3мл фенолфталинмен күлгін түске боялған сұйытылған натрий гидроксидін
құйып, оған ерітінді түссізденгенше сірке қышқылын қосамыз. Сынауықтағы күлгін түс
жойылып,түссізденеді, бұл ертіндіде тұз түзілгенін көрсетеді. Реакция теңдеуін жазып,
қорытынды жасаңыз.
CH3COOH + NaOH → CH3COO-Na + H2O
Сынауықта күлгін түстің жойылып, ерітіндіде тұз түзілгеніне көз жеткіздік.
1-тәжірибе «Сірке қыщқылының
негіздермен әрекеттесуі»
Сынауыққа 2-3мл фенолфталинмен
күлгін түске боялған сұйытылған натрий
гидроксидін құйып, оған ерітінді
түссізденгенше сірке қышқылын қосамыз.
Сынауықтағы күлгін түс
жойылып,түссізденеді, бұл ертіндіде тұз
түзілгенін көрсетеді. Реакция теңдеуін
жазып, қорытынды жасаңыз.
1 - тәжірибе қорытындысы
CH3COOH + NaOH → CH3COO-Na +
H2O
Сынауықта күлгін түстің жойылып,
ерітіндіде тұз түзілгеніне көз
жеткіздік.
2-тәжірибе«Сірке этил эфирін алу» сынауыққа 2 милилитрден этил спиртін, сірке
қышқылын және күкірт қышқылын құйы, қоспаны қайнағанша қыздырамыз. Қыздыруды
тоқтатып 4-5 минуттан кейін, ақырын иіскеп көргенде, сынауықта ұнамды эфир иісі
байқалады. Бұл жерде күкірт қышқылы катализатор қызметін атқарады. Реакция теңдеуін
жазып, реакция кезінде не байқалғандығын қортындылаңыз.
CH3COOH + C2H5OH → CH3COO- C2H5 + H2O
Сынауықта ұнамды иістің пайда болғанына көз жеткіздік.
2-тәжірибе «Сірке этил эфирін
алу»
Cынауыққа 2 милилитрден этил
спиртін, сірке қышқылын және күкірт
қышқылын құйы, қоспаны қайнағанша
қыздырамыз. Қыздыруды тоқтатып 4-5
минуттан кейін, ақырын иіскеп көргенде,
сынауықта ұнамды эфир иісі байқалады.
Бұл жерде күкірт қышқылы катализатор
қызметін атқарады. Реакция теңдеуін
жазып, реакция кезінде не байқалғандығын
қортындылаңыз.
2 - т жірибе орытындысыә қ
CH3COOH + C2H5OH → CH3COO- C2H5 + H2O
Сынауықта ұнамды иістің пайда болғанына көз
жеткіздік.
4. 4. Есептер шығару.
27грамм сірке қышқылы натриймен әрекеттескенде сутектің (қ.ж) қандай көлемі түзіледі?
Бер: Шешуі:
m(CH3COOH) – 27гр CH3COOH + Na → CH3COO-Na + H2
Т/к: V(H2)-? Mr (CH3COOH) – 52г/м
27-------Х Х = 27*22.4 / 52 = 11.6л
52-------22.4
4. Есептер шығару.
• 27грамм сірке қышқылы
натриймен әрекеттескенде
сутектің (қ.ж) қандай көлемі
түзіледі?
Шешуі:
Бер:
m(CH3COOH) – 27гр
Т/к: V(H2)-?
Есептің жауабы:
CH3COOH + Na →CH3COO-Na +H2
Mr (CH3COOH) – 52г/м
27 Х
52 22.4
Есеп:
72 г Сірке қышқылы көлемі гидроксидімен әрекеттескенде түзілетін тұздың массасын
есептеңіздер.
Берілгені: │ Шешуі:
m- ( СН3СООН) – 72 г. │ СН3СООН+КОН→ СН3СООК+Н2О
────────────────│ Мr (СН3СООН) = 52г
Т│к m(СН3СООК) - ? Мr (СН3СООК) = 90
72 ─ Х
52 ─ 90
Х = 72 .
90 ∕ 52 = 125 г.
IV. Сабақты бекіту,қорытындылау және бағалау :
1. «График»тапсырмасында оқушылар координаталық бұрыш сызады. ОХ осіне
бірден он төртке дейін сандарды жазады. ОУ осіәне белгілі заттардың атын жазад.
Мен сол заттардың карбон қышқылдары туралы сұрақтарды нөмерлі ретпен
атаймын. Оқушылар заттың атымен тиісті санның қиылысына нүкте қояды. Сол
нүктелерді сызықпен қосып диаграмма сызады. Диаграммангы мен өзіммен
салыстырамын. Дұрыс жауаптардың диаграммасы бірдей болады.
Сұрақтар:
1.Құмырсқа қышқылының формуласы HCOОH
2. Карбон қышқылының құрамындағы функционалдық топ. Карбонил
3.Карбон қышқылдары металдармен әрекеттесіп қандай заттар түзіледі? Тұздар
4. Кәдімгі сабынның негізгі бөлігін құрайтын қышқылдар. Стеарин
5. Машина бояуларын жасауға қолданылатын карбон қышқылының тұздары. Хром
ацетаты
6. Қанықпаған карбон қышқылының маңызды өкілі. Олеин
7. Қай қышқылдар иіссіз,қатты заттарға жатады? Жоғарғы
8. Сірке қышқылының формуласы. CH3COOH
9. Төменгі қышқылдардың агрегаттық күйлері қандай? Сұйық
10. Органикалық шыны алынатын карбон қышқылын ата. Метакрил
11.Ауыл шаруашылығында қолданылатын карбон қышқылдары. Сірке қышқылы
12. Карбон қышқылдарын алу үшін қандай әдіс қолданылады? Тотықтыру
13. Карбон қышқылдар спирттермен әрекеттескенде қандай зат түзіледі? Күрделі эфирлер
5. 14. Қаныққан бір негізді карбон қышқылдарының маңыздысы. Пальмитин
V. Үй тапсырмасы: Н5: 98 – 110 беттерді оқып келу
Қолданылған әдебиеттер:
1. Н5: Б. Қ. Мансұров Органикалық химия. Алматы, Атамұра 2004ж.
2. Н4: Л. А. Цветков Органикалық химия. Алматы, Рауан 1998ж.
Колледж әдіскері: _____________ Қазыбаева А.
Кафедра меңгерушісі: ______________ Небесаева Ж.
Оқытушы: ______________ Жүнісова М.
6. 14. Қаныққан бір негізді карбон қышқылдарының маңыздысы. Пальмитин
V. Үй тапсырмасы: Н5: 98 – 110 беттерді оқып келу
Қолданылған әдебиеттер:
1. Н5: Б. Қ. Мансұров Органикалық химия. Алматы, Атамұра 2004ж.
2. Н4: Л. А. Цветков Органикалық химия. Алматы, Рауан 1998ж.
Колледж әдіскері: _____________ Қазыбаева А.
Кафедра меңгерушісі: ______________ Небесаева Ж.
Оқытушы: ______________ Жүнісова М.
