Pesticidi su proizvodi hemijskog, biološkog ili prirodnog porijekla koji su namijenjeni za sprečavanje, suzbijanje i uništavanje štetnih organizama i njihovog djelovanja. Definicija: „supstance ili smješe supstanci namijenjene za prevenciju, uništavanje, suzbijanje ili smanjenje količine štetočina“. Upotreba pesticida: poljoprivreda šumarstvo drvna industrija prehrambena tehnologija animalna medicina...

1. Uticaj pesticida na
zdravlje ljudi
Dospijevaju li otrovi u naše tanjire

2. Šta su pesticidi?
⮚ Pesticidi su proizvodi hemijskog, biološkog ili prirodnog porijekla koji su namijenjeni za
sprečavanje, suzbijanje i uništavanje štetnih organizama i njihovog djelovanja.
⮚ Definicija: „supstance ili smješe supstanci namijenjene za prevenciju, uništavanje, suzbijanje
ili smanjenje količine štetočina“.
⮚ Upotreba pesticida:
• poljoprivreda
• šumarstvo
• drvna industrija
• prehrambena tehnologija
• animalna medicina...

3. Kruženje pesticida kroz životnu sredinu

4. Podjela pesticida
⮚ Postoji više podjela pesticida
⮚ Osnovna podjela je u odnosu na štetne organizme na koje djeluju:
• herbicidi
• fungicidi
• insekticidi
⮚ Postoje još i baktericidi, nematocidi, rodenticidi, regulatori rasta...
⮚ Prema načinu djelovanja dijele se na kontaktne i sistematične.
⮚ Prema dužini zadržavanja u životnoj sredini dijele se na rezidualne (preostali, koji je ostao..)
i nerezidualne.
⮚ U odnosu na opasnost po ljudski život i zdravlje ljudi dijele se na:
• ekstremno toksični (I grupa otrova)
• visoko toksični (II grupa otrova)
• umjereno toksični (III grupa otrova)
• slabo toksični (IV grupa otrova)

5. Kako “rade” pesticidi i kako dospijevaju u ljudski
organizam?
⮚ Svaki pesticid sadrži aktivnu i inertnu materiju.
⮚ Aktivna materija daje pesticidu aktivnost, dok inertna materija poboljšava efekat djelovanja,
kao i bezbjednost primjene, manipulaciju, lagerovanje... Pesticidi sadrže i različite pomoćne
materije (okvašivači, ljepljive materije i slično)
⮚ Pesticidi mogu da dospiju u organizam u obliku:
✔ pare
✔ čvrstih
✔ tečnih aerosoli
⮚ U organizam najčešće dospijevaju preko:
✔ kože
✔ očiju
✔ respiratornog trakta
✔ gastrointestinalnog trakta

6. Štetna dejstva pesticida
⮚ Masovna upotreba pesticida dovodi do dugoročnih štetnih posledica na životnu sredinu,
a samim tim i na čovjeka
⮚ Najveća opasnost pesticida po zdravlje ljudi su štetna dejstva koja djeluju preko lanca
ishrane tako što tragovi pesticida ostaju u usjevima, kao i u hrani životinjskog porijekla koju
ljudi svakodnevno konzumiraju
⮚ Rizik po zdravlje se povećava sa povećanjem toksičnosti same supstance, sa povećanjem
i sa stepenom izloženosti iz hrane, vode i okruženja
⮚ Danas se sve češće dešavaju akutna i hronična trovanja ljudi pesticidima, a kao glavni
razlozi za to navode se neadekvatna zaštitna odjeća, nepažnja kao i neadekvatni radni
uslovi
⮚ Prevelika dostupnost pesticida na tržištu

8. Šta pesticidi rade našem organizmu?
⮚ Ukoliko se pesticidi koriste na pravilan način i u umjerenim količinama, štetno dejstvo na
ljudski organizam se može svesti na minimum. Nažalost, pesticidi se danas sve više koriste i
mogu da dovedu do raznih promjena, oštećenja. trovanja...
⮚ Štetno djeluju na:
✔ nervni sistem
✔ imuni sistem
✔ dovode do trovanja
✔ pojave kancera
✔ dovode do genetskih oštećenja
✔ utiču na sposobmnost učenja i pamćenja
✔ dovode do hiperaktivnosti kod djece
✔ utiču na plodnost i dovode do pobačaja
✔ usporavaju metabolizam
✔ utiču na rad štitne žlijzde
✔ dovode do pojave dijabetesa tipa 2

9. Simptomi i znaci organizma kontaminiranog
pesticidima
✔ Mučnina
✔ Povraćanje
✔ Pojačano lučenje pljuvačke
✔ Glavobolja
✔ Slabost
✔ Strah
✔ Uznemirenost
✔ Nerazgovijetan govor
✔ Bol u stomaku
✔ Dijareja
✔ Kašalj
✔ Dispnea
✔ Plućni edem
✔ Bradikardija
✔ Tahikardija
✔ Hipotenzija
✔ Cijanoza
✔ Mišićne fascikulacije (spontane
kontrakcije)
✔ Apatija
✔ Smetnje koncentracije

10. Uticaj pesticida na djecu i zemljoradnike
⮚ Štetnom dejstvu pesticida najpodložniji su radnici koji su u direktnom kontaktu sa istim, kao i
najosjetljivije populacije, tj djeca.
⮚ U poljoprivrednim regijama gdje se pesticidi redovno primjenjuju zapažen je sve veći broj
djece koja imaju ozbiljne zdravstvene probleme.
⮚ U poslednje četiri decenije porastao je broj djece oboljele od autizma, ometenosti u razvoju,
ADHD, dijabetesa, gojaznosti i teških oblika malignih bolesti.
⮚ Zemljoradnici koji su u svakodnevnom kontaktu sa pesticidima takođe mogu da trpe ozbiljne
zdravstvene probleme kao što su oštećenja očiju, kože, respiratornog sistema...
⮚ Utvrđeno je da radnici koji rade sa pesticidima imaju mnogo veće šanse (oko 90%) da pate
od depresije.

11. Kako da se zaštitimo od štetnog dejstva pesticida?
⮚ Pravilno rukovanje pesticidima
⮚ Korišćenje ličnih zaštitnih sredstava (radnja odjeća, obuća, naočare, maske...)
⮚ Korišćenje posebnih posuda i pravilna higijena istih
⮚ Izbjegavati jelo i piće tokom rada
⮚ Pravilno odlaganje ambalaže od pesticida (neodgovorni korisnici često odlažu ambalažu pored
puteva, kanala i rijeka, što dodatno zagađuje životnu sredinu i predstavlja opasnost po zdravlje ljudi)
⮚ Poštovanje karence (vremenski period koji mora da protekne od poslednje primjene do žetve)
⮚ Pravilan tretman voća i povrća prije upotrebe (temeljno pranje i čišćenje prije upotrebe)

12. Pesticidi u životnim namirnicama
⮚ Najviše pesticida ima u jabukama jer njoj prijeti najviše štetočina, pa se često prska.
⮚ Osim jabuka, pesticida ima “dosta” i u grožđu, paprikama, zelenoj salati, krastavcima,
spanaću, šljivama, jagodama, paradajzu...
⮚ Zbog toga u cilju zaštite čovjekovog zdravlja neophodno je dobro oprati i očistiti voće i
povrće prije upotrebe.
⮚ Zagađenje životnih namirnica pesticidima predstavlja značajan problem i do sada je opisan
veliki procenat slučajeva trovanja posle upotrebe namirnica koje su tretirane pesticidima.
⮚ Neki pesticidi kao što su organohlorni imaju veliku stabilnost, ugrađuju se u trofičnu mrežu,
ostaju dugo u životnoj sredini i nagomilavaju se u tkivima ljudi i životinja.
⮚ Najznačajniji i najpoznatiji predstavnik organohlornih pesticida
je DDT, koji je termički izuzetno stabilan
i skoro uopšte se ne razlaže pri obradi namirnica.

14. Kako reagovati ukoliko dođe do direktnog kontakta
pesticida sa organizmom?
- mjere prve pomoći -
⮚ Ukoliko dođe do kontakta sa kožom:
✔ ukloniti svu zagađenu odjeću
✔ temeljno oprati kožu
✔ oprati kosu i nokte
✔ ukoliko se radi o pesticidima koji
sadrže mineralna ulja ili druge
rastvarače ukloniti koristeći
deterdžent
⮚ Ukoliko pesticid uđe u oči:
✔ brzo djelovati
✔ držati kapke otvorenim i odmah
isprati oči blagim mlazom čiste,
tople vode
✔ koristiti veliku količinu vode

15. - mjere prve pomoći -
⮚ Ukoliko se pesticid udahne:
✔ iznijeti ozlijeđenog na svjež vazduh
✔ raskomotiti osobu
✔ primijeniti vještačko disanje ukoliko je
neophodno
✔ zatražiti medicinsku pomoć
⮚ Ukoliko se pesticid proguta:
✔ dobro isprati usta vodom
✔ u nekim slučajevima izazvati
povraćanje, a u nekim ne (pratiti
uputstva)
✔ položiti ozlijeđeno lice u bočan
položaj

16. U Evropskoj uniji je na snazi dvogodišnja
zabrana korišćenja
neonikotinoidana poljima
zasijanim biljkama koje privlače pčele jer
je utvrđeno da su one postale zavisnici od
ovog pesticida. U Evropi, Sjevernoj
Americi i u drugim djelovima svijeta
godinama se registruje nestajanje rojeva
pčela koje se pripisuje virusima ili
gljivicima, pesticidima ili kombinaciji više
faktora.
Uticaj pesticida na insekte

17. Na oranicama Vojvodine često se nalaze mrtve strogo zaštićene vrste prtica
kao što su orao bjelorepan, mišar, eja močvarica, ždral, poljska sova, kao i
zečevi, srndaći, lisice, psi...

18. Lovci iz Novog Kneževca, na sjeveru Banata, 23. februara 2020. su na terenu zatekli
leš šakala, a nedaleko od njega i uginulu ženku odraslog orla bjelorepana.
Toksikološka analiza u Institutu za veterinarstvo Novi Sad pokazala je da je šakal
otrovan karbofuranom, zabranjenom materijom koja može da se nabavi samo
na crnom tržištu.

19. Pokrainski zavod za z. prirode Vojvodine napominje da su pred sezonu
proljećnih poljoprivrednih radova na crnom tržištu ponovo postale
dostupne zabranjene materije koje sadrže aktivnu supstancu karbofuran.
Veoma je važno da se ovakvi preparati, koji se prodaju pod trgovačkim
nazivima Furadan, Ufuran, Carbomax i sličnim, a koji su nekada
služili za tretiranje sjemena prije sjetve protiv insekata, sistematskim
akcijama sprečavanja njihove prodaje učine nedostupnim.
„Kreozan“ je insekticid koji se u voćnjacima koristio za
suzbijanje insekata, dok se „furadanom“, tretiralo sjeme
kukuruza, suncokreta i šećerne repe. Oba preparata su zbog
svoje toksičnosti zabranjena i u CG i u EU

20. Nikšić, 2017.
Nesavjesni
pojedinci na
najbrutalniji način
“tamane” pse po
nikšićkim ulicama,
čime štete okolini,
ali i dovode u veliku
opasnost i živote
djece i drugih
građana.

21. Stručnjaci u Argentini ustanovili su rast broja pacijenata
oboljelih od karcinoma, u poljoprivrednim regijama u kojima se
koriste velike količine pesticida.
Navode i da lokalne vlasti žele zaustaviti njihovo istraživanje.

22. http://balkans.aljazeera.net/video/
pesticidi-uzrok-fatalnog-trovanja-djece-u-indiji
2018. - U Indiji 11 mrtvih od trovanja hranom. Najmanje 11
ljudi, uključujući dvoje djece umrlo je, a više od 90 je završilo u
bolnici ... Prema navodima medija, sumnja se da su se otrovali
pesticidom.
2013.- 23 djece je umro usled trovanja pesticidom.

23. Kod nas se najviše sredstava za zaštitu bilja koristi u zaštiti
vinove loze, i to fungicidi koji se koriste za suzbijanje
prouzrokovača bolesti (plamenjača, pepelnica, crna
pjegavost …).

25. Organska poljoprivreda je sistem proizvodnje koji održava zdravlje
zemljišta, ekosistema i ljudi. Ona se oslanja na ekološke procese,
biodiverzitet i cikluse prilagođene lokalnim uslovima, umjesto
korišćenja resursa sa neželjenim efektima.
Organska poljoprivreda kombinuje tradiciju, inovaciju i nauku kako bi poboljšala
okruženje, razvila fer odnose i dobar kvalitet života za sve uključene.
Metode orgаnske proizvodnje podrаzumijevаju primjenu prirodnih postupаkа i
supstаnci, а ogrаničаvаju ili potpuno eliminišu upotrebu sintetizovаnih sredstаvа.
Organska poljoprivreda

26. ● nedovoljna proizvodnja organskog sertifikovanog sjemena i stočnog
fonda i preparata koji su dozvoljeni za upotrebu u organskoj proizvodnji.
● Nedovoljna efikasnost prirodnih preparata u slučajevima intezivnijih
napada prouzrokovača bolesti i štetočina
● nedostatak stručnih i edukovanih kadrova kao i nedovoljni
materijalni podsticaji od strane države i odgovarajućih institucija.
Nedostaci organske proizvodnje

27. Prednosti organske proizvodnje
Bez obzira na objektivno prisutne teškoće, gazdinstva na području Crne Gore bi mogla
ozbiljnije da se zainteresuju za organsku poljoprivredu, iz više razloga.
● Zbog usitnjenih posjeda lakše se može organizovati organska proizvodnja obzirom
da na takvim površinama se ne može organizovati konkurentna konvencionalna
poljoprivreda.
● Uvođenjem i širenjem organske poljoprivrede podstiče se razvoj sela kao i seoskog
turizma.
● Razvoj organske poljoprivrede otvara mogućnost izlaska na domaće i strano tržište i
ulaska u velike trgovinske lance, čiji zahtjevi iz dana u dan rastu i čija je obaveza ili
će uskoro biti da svoju ponudu upotpune i proizvodima organskog porijekla.
● Pored ovih prednosti, značaj organske proizvodnje se ogleda i u dobijanju
zdravstveno bezbjedne hrane, očuvanju životne sredine kao i biljnih zajednica.
Iz tih razloga svaki pokušaj prikaza organske poljoprivrede kao neisplative gubi na

28. Ekološka zaštita biljaka
Kako biljke imaju ljekovito djelovanje na ljudsko zdravlje, jednako tako
mogu pozitivno uticati i jedna na drugu.
Višegodišnja istraživanja pokazala su da postoje 3 grupe biljaka koje možete koristiti za zaštitu vašeg vrta:
Biljke koje ubrzavaju rast , obogaćuju i gnoje tlo :
kopriva, gavez, sjeme i cvijet komorača, volovski jezik, mladice i lišće paradajza, lišće cvekle
Biljke koje djeluju protiv parazita:
kopriva,hrastov list skupljen ujesen, ljupčac, pelin, kamilica, i sve biljke koje sadrže mnogo tanina (hrastova kora,
orahovo lišće …)
Biljke koje sprečavaju bolesti:
preslica, brezov list skupljen u jesen, list rabarbare, vratić, neven, list bazge, praziluk, luk

29. Hvala!