มาตรฐานสื่อดิจิทัลเพื่อการบริการยุคสังคมฐานความรู้ โดย ศาสตราจารย์ ดร.ไพรัช ธัชยพงษ์

1. มาตรฐานสื่อดิจิทัล
เพื่อการบริการยุคสังคมฐานความรู
ศาสตราจารย ดร.ไพรัช ธัชยพงษ
เนคเทค/สวทช
27 กรกฎาคม 25523

2. นิยามและวิวัฒนาการของ
สังคมสารสนเทศ:สื่อและสื่อผสม

3. สังคมความรู
• สังคมความรู หมายถึง
สังคมซึ่งใชความรูเปน
ทรัพยากรหลักในการผลิต
แทนการใชทรัพยากรเงิน
และแรงงานอยางในอดีต
• สังคมความรู “สราง
แบงปนและใชความรูเพื่อ
ความเจริญรุงเรืองและ

ความเปนอยูที่ดีของ

ประชาชน”
wikipedia

4. สื่อดิจทัล
ิ
• สื่อ (media) หมายถึงหนวยเก็บ (storage) และชองรับสงขอมูล (transmission
channels) หรือเครื่องมือที่ใชในการเก็บและสงขอมูล
• สื่อดิจิทัล หมายถึงสื่ออิเล็กทรอนิกสที่ทํางานกับขอมูลดิจิทัล
(หมายเหตุ: คําวาสื่อคําเดียวกันนี้ บางครั้งก็ใชในความหมายของสื่อมวลชนหรือ
สื่อขาว)
สื่อผสม (multimedia)
• หมายถึง สือและสาระทีมี
่ ่
หลายรูปแบบรวมกัน
• สือผสมจะรวมอักษร เสียง
่
ภาพนิ่ง แอนนิเมชัน วิดีโอ
และสาระที่สามารถ
ปฏิสมพันธได
ั
wikipedia

5. ยุคเริ่มตนของการเขียน
• อักขระปรากฏบนแผนอิฐเปนสูตรในการหมักเบียร
ชิ้นสวนกระดาษปาปรสในคริส
ั
• หลักฐานที่แสดงวาชนชาติสุมาเรียนที่อาศัยใน
ประเทศเมโซโปเตเมีย (ปจจุบันเปนสวนหนึงของ
่ ศตวรรษที่ 4 ซึ่งมีขอความ
อิรก) เมื่อ 3200 ปกอนคริสตกาล เปน
ั อักขระยิวเปนบทสวดที่ 89: 4-7
ชนชาติแรกที่รูจกการเขียน
ั ในคัมภีรไบเบิลฉบับเกา
Source:Who Began Writing? Many Theories, Few Answers
By JOHN NOBLE WILFORD,The New York Times -- April 6, 1999
http://www.virtual-egypt.com

6. ภาพวาดฝาผนัง
กอนประวัติศาสตร
• ถ้ํา Lascaux อยูทางตะวันตกเฉียงใตของฝรั่งเศส
• ภาพบนฝาถ้ํายุคหิน(15,000-10,000 กอน • ถ้ํา Magura อยูทางตะวันตกเฉียง

คริสตกาล) กวา 2,000 ภาพซึ่งสามารถแบงออกเปน
เหนือของบุลกาเรียหางจากเมือง
3กลุมไดแก - ภาพสัตว ภาพมนุษยและสัญลักษณ
จิตนาการ (abstract signs) หลวงโซเฟย 180 กม.
• ภาพวาดแสดงผูหญิงและชาย สัตว
ตนไม เครื่องมือ ดวงดาวและดวง
อาทิตย กอนยุคบรอนซ(3,000 ป
กอนคริสตกาล)
http://www.oddee.com/item_93915.aspx

7. ยุคแหงการพิมพหนังสือ
โยฮัน กูเต็นเบิร
(ค.ศ.1400 -1468), แทนพิมพเปลี่ยนตัวอักษรได
ชาวเยอรมันผูประดิษฐ ของกูเต็นเบิรก คัมภีรไบเบิลพิมพดวยเครื่องพิมพกูเต็นเบิรก
เครื่องพิมพ
• คัมภีรไบเบิลทีพิมพดวยเครื่องพิมพกเต็นเบิรก ระหวาง
่ ู 
ค.ศ. 1454-1455 เปนสัญลักษณทบงถึงการเริมตน “ยุค
่ี ่
แหงการพิมพหนังสือ” (ตนฉบับยังเก็บไวทLibrary of
ี่
Congress, US)

8. ไปรษณีย: ยุคแรกของการสื่อสาร
นับจนปจจุบันกระดาษได
กลายมาเปน
(1) สื่อในการบันทึกชวยจําของ
มนุษยเชนตําราเปนตน ชวยเปน
แหลงเก็บ (storage)
(2) สื่อกลางในการสื่อสาร
ลักษณะของไปรษณียอีกดวย
modern
mail

9. หนังสืออิเล็กทรอนิกส (eBook): Kindle DX
(6 May 2009)
Amazon today unveiled a new,
larger version of its Kindle ebook
reader, which is aimed at
students – and heralded as a
potential saviour by some parts
of the newspaper industry.
(guardian.co.uk, Wednesday 6 May 2009 ) ปริมาณการขายAmazon e-book สูงกวา
หนังสือธรรมดาเปนครั้งแรกเมื่อปลายป
ค.ศ.2009 (guardian.co.uk, 28 Dec 2009)
วางขายราว
• วางตลาดฤดูรอนของสหรัฐอเมริกาใน • ผูซ้อสามารถเขาถึง 60% ของตําราเรียน
ื
ราคา $489 ของสํานักพิมพ Pearson, Wiley และ
• ใชแสดงตําราและขาวหนังสือพิมพ Cangage
• จอขนาด 9.7 นิ้วใหญกวารุนเดิม (ซึ่ง • ตอนเปดตัวบริษัทอเมซอนจะลดราคาผู
แสดงนวนิยาย paperback) ราว 2 เทา ประสงคสมัครเปนสมาชิกระยะยาวของ
• สามารถบรรจุหนังสือ 3,500 เลม New York Times, Washington Post
• แสดงไฟลและสารคดีท่เคยแสดงบน
ี และBoston Globe (ซึ่งกําลังมีปญหาดาน
PCไดดวย ธุรกิจที่ใชกระดาษ)

10. LG Display unveils newspaper-size
flexible e-paper (15 January 2010)
• LG Display has announced its
development of a newspaper-size
flexible e-paper.
• The 19-inch wide (250x400mm)
flexible e-paper is almost as big as a
page of A3 sized newspaper.
• The product is able to convey the
feeling of reading an actual
newspaper.
• 0.3 millimeters thin, the e-paper
weighs just 130 grams.
• LG Display arranged TFT on metal
foil rather than glass substrate,
http://www.digitimes.com/news/a20100115PR201.html

11. http://www.nytimes.com/2009/10/27/business/media/27audit.html
http://barrdear.com/john/2009/10/28/the-death-throes-of-us-newspapers/

12. Internet
client/server
world wide web
(web 1.0)

13. Web 2.0 เว็บ 1.0
• เจาของเว็บสรางเว็บขึ้นมา
• การเพิ่มสาระใหมลงไปบน
เว็บไซตของตนตองกระทําโดย
ตนเองเพื่อเชื่อมโยงกับเว็บผูอื่น
• ผูอื่นสามารถเชื่อมโยงเขามาได
เชนกัน
เว็บ 2.0
• Wikipedia ซึ่งเปนสารานุกรม
ออนไลนเกิดจากสมมติฐานที่ไม
นาเชื่อวาการเติมสาระลงไปใน
สารานุกรมนั้นสามารถกระทําได
โดยผูใชเว็บคนใดก็ได
• เว็บสังคม (social web) ผูใช
เติมสาระดวยผูใชเองเชน Hi5,
MySpace, Facebook,
Friendster, Twitter, etc.

14. http://www.cnn.com/

15. สถิติการใชอินเทอรเน็ตโลก
•ประชากรโลก:
~6,700 ลานคน
•ผูใชอินเทอรเน็ต:
~1,700 ลานคน
(ณ กันยายน พ.ศ.2552)
http://www.internetworldstats.com/stats.htm

16. The Digital Economy

17. มารตรฐานสื่อดิจิทัล

18. ปญหาสื่อดิจิทัล
ฟอนต Error
เสียเวลาปรับแตง
โห!! สรางสารบัญ
เสียเวลาจัง
เปดแลว
จําไมไดแลวใช เปดไมไดนะ ฟอรแมตเสีย
ขนาดอักษรเทาไร คนละ version

19. การจัดการสื่อดิจิทัล
• มีการถายทอดและจัดเก็บอยางเปนระบบ
• การเขาถึงไดอยางทั่วถึง
• มีมาตรฐานเพื่อการนํามาใชใหมไดหลายๆ ครั้ง
• มีการไหลเวียนผานกระบวนที่สรางคุณคา อันจะ
สงผลถึงประสิทธิภาพโดยรวมที่สูงขึ้นของ
องคกร/หนวยงาน
• มีการใชเทคโนโลยีเปนเครื่องมือ เพื่อชวยแปลง
ความซ้ําซอนในการทํางานเปนความรวมมือ
ทวีศักดิ์ กออนันตกูล. วัฒนธรรมการจัดการความรู สวทช.

20. มาตรฐานสื่อดิจิทัล
• มาตรฐานการตั้งชื่อโฟลเดอรและแฟมเอกสาร
• มาตรฐานการสรางเอกสารงานพิมพ
• มาตรฐานเอกสารเว็บ
• มาตรฐานการสรางสื่อนําเสนอ
• มาตรฐานเสียงดิจิทัล
• มาตรฐานภาพนิ่งและภาพเคลื่อนไหวดิจิทัล
• มาตรฐานสื่อมัลติมีเดีย
• ฯลฯ

21. มารตฐานและการกําหนดมาตรฐาน
• การกําหนดมาตรฐาน (standardization) คือกระบวนการพัฒนาและตกลง
มาตรฐาน
• มาตรฐานจะปรากฎเปนเอกสารที่บงรูปแบบเดียวกันของคุณสมบัติ เงื่อนไข
วิธีการ กระบวนการหรือการปฏิบัติ
• มาตรฐานอาจเกิดอยางไมเปนทางการแตเกิดจากคนสวนใหญรวมกันใช
(de facto) อยางกวางขวางจนเปนที่นิยม
• บางมาตรฐานเกิดอยางเปนทางการ (de jure) ตามความตองการของ
กฏหมาย ตัวอยางเชนมาตรฐานที่กําหนดโดย International
Organization for Standardization (ISO) หรือ American National
Standards Institute (ANSI) เปนตน มาตรฐานนี้จะกําหนดอยางเปนอิสระ
จากผูผลิตสินคา
• วัตถุประสงคของการกําหนดมาตรฐานก็เพือชวยใหสินคา
่
– อิสระจากผูผลิตรายใดรายหนึ่ง
– ความเขากันได (compatibility)
– ทํางานรวมกันได (interoperability)
– ความปลอดภัย (safety)
– ผลิตซ้ําได (repeatability)
– มีคุณภาพ (quality)
wikipedia

22. ระบบรหัสอักษรและสัญลักษณ(character encoding system)
• หมายถึง รหัสที่ทําใหเกิดการจับคูระหวางอักษรหรือสัญญลักษณหนึ่งๆเขากับ
สัญญาณไฟฟาเพื่อใหเกิดการสงอักษรหรือสัญญลักษณนั้นทางโทรคมนาคม
หรือเพือการเก็บรักษาอักษรหรือสัญญลักษณนั้นไวในคอมพิวเตอร
่
Samuel F. B. Morse (1791-1872) •American Standard Code for Information
Jean-Maurice-Émile Baudot Interchange
(1845 – 1903), •1st edition 1963, 1st revision 1967,latest
revision 1986

23. ยูนิโคด(UNICODE)
• รหัสแอสกี้มขนาด 7 บิตจึงสามารถแทนอักษร
ี
และสัญญลักษณไดเพียง 128 ลักษณะหรือ
แมนจะขยายขึนไปเปน 8 บิตเพื่อใชกับอักษร
้
และสัญญลักษณภาษาอื่นก็แทนไดเพียง 256
ลักษณะเทานั้น
• จึงมีความจําเปนในการพัฒนายูนิโคดเพื่อให
คอมพิวเตอรสามารถมีรหัสครอบคลุมอักษร
และสัญญลักษณของภาษาทั่วโลกโดยครั้ง
แรก (ค.ศ.1988) เสนอใช 16 บิต (2 ไบต)
ทําใหสามารถแทนไดถึง 65,536 ลักษณะ
• ปจจุบนยูนิโคดขยายออกไปถึง 32 บิต (4
ั
ไบต) ครอบคลุมมากกวา 107,000 อักษรและ
สัญญลักษณของภาษาทั่วโลก
wikipedia

24. ฟอนต(Font)(1/2)
• ดั้งเดิมฟอนตจะบงถึงขนาดและรูปแบบของอักษรหรือสัญญลักษโลหะที่ใชในการเรียงพิมพ
เทานั้น
• ตั้งแตยค ค.ศ.1900 เปนตนมา ฟอนตไดกลายมาเปนดิจิตัลใชในระบบคอมพิวเตอร
ุ
• ดังนั้นฟอนตในยุคนีมกจะหมายถึงคอมพิวเตอรฟอนตซึ่งก็คือไฟลอิเล็กทรอนิกสที่เก็บชุด
้ ั
ของอักษรและสัญลักษณ (characters, glyphs, or symbols such as dingbats)
ตัวอยางฟอนต
Metal typeset

25. ฟอนต(Font)(2/2)
• ฟอนตจะบงประเภท (family) ลักษณะ (faces) และขนาด (point)
• การแสดงฟอนตบนจอคอมพิวเตอรที่แพรหลายจะแสดงเปนลักษณะที่เรียกันวาบิต
แม็ป (bitmap) หรือบางที่ก็เรียกกันวาราสเตอร (raster)
• การแสดงจะมีลักษณะเปนจุดหลายจุดภายในกรอบสี่เหลี่ยม แตละจุดแทนดวย 1
ไบต (8บิต) หรือ 3 ไบต (24บิต) เพื่อใหไดสีท้ังสามที่ละเอียด
• ความละเอียดในการแสดงจะขึ้นอยูกับจํานวนจุดตอนิ้ว (dpi: dot per inch)
ตัวอยางฟอนตของไมโครซอฟท การแสดงภาพแบบบิตแม็ป

26. ไฟลเสียง(audio file)
• เสียงดิจิทัลเกิดจากการสุม (sample)อยางสม่ําเสมอของเสียงอะนาล็อก
• ขอมูลที่ไดจากการสุมจะมีคาเปนดิจิทัลเก็บไวในไฟลของคอมพิวเตอร
• เมื่อตองการฟงเสียงเราสามารถแปลงขอมูลที่เก็บไวกลับไปเปนเสียงอะนาล็อกเดิมได
• ขอมูลดิจทัลที่เก็บไวอาจมีลักษณะเทาเดิม (uncompressed) หรือลดขนาด (compressed) เพื่อ
ิ
ประหยัดพื่นที่ในคอมพิงเตอรได
• ดังนั้นไฟลจึงมี 3 ลักษณะ:เทาเดิม (uncompressed) ลดขนาดแบบไมสูญเสีย (lossless
compression) และลดขนาดแบบสูญเสีย (lossy compression)
ตัวอยางการแปลงจากอนาล็อกเปนดิจิทัล
(แบบ PCM)
• เราจะสังเกตวาสัญญานลักษณะไซน
ไดรับการสุมอยางสม่ําเสมอและ
เปลี่ยนเปนคาดิจิทัลตรงจุดที่สุมดังนี้ 7,
9, 11, 12, 13, 14, 14, 15, 15, 15, 14,
ฯลฯ
• เมื่อแปลงคานี้เปนไบนารีก็จะไดคา
0111, 1001, 1011, 1100, 1101,
1110, 1110, 1111, 1111, 1111,
1110, ฯลฯ wikipedia

27. ประเภทของไฟลเสียง
http://www.fileinfo.com/filetypes/audio

28. ตัวอยางรายละเอียด
ของไฟลเสียง

29. กลองดิจิทัล
CCD: Charge Couple Device
Olympus EVOLT E-330
• 7.5-megapixel NMOS solid state image sensor
• 2.5-inch color LCD monitor with vertical tilt design and Live View
capability
• JPEG, uncompressed TIFF, and RAW file formats
• Images saved on Compact Flash cards and Micro drives, as well as xD-
Picture cards
• USB cable for fast connection to a computer (USB auto-connect for
driverless connection to Windows Me, 2000, XP, and Vista, and Mac OS
8.6 or greater)

30. ประเภทของไฟลภาพนิ่ง
http://www.fileinfo.com/filetypes/image

31. ตัวอยางไฟลภาพนิ่งชนิด JPEG
• JPEG ยอมาจาก Joint Photographic Experts Group ซึ่งเปนคณะกรรมการพิจารณามาตรฐานไฟล
ภาพประเภทนี้
• ปจจุบันมีชื่อเปนทางการวา ITU – T JTC1/SC2/WG10.
• ไฟล JPEG รุนแรกเริ่มประกาศเมื่อ ค.ศ.1986 มีวัตถุประสงคที่จะยอบีบอัดภาพถายธรรมชาติทั้งสี
(24 บิตหรือ 16.7ลานสี) หรือขาวดํา (8 บิตหรือ 256 ระดับ)
• การลดขนาด (บีบอัด) เปนลักษณะสูญเสียสารสนเทศ กลาวคือภาพที่ลดขนาดจะเลวกวาภาพ
เริ่มตน
• อยางไรก็ดี JPEG ไดอาศัยคุณลักษณะสายตาของมนุษยที่ทนตอการสูยเสียสารสนเทศนั้นได
• ภาพทั้งสองนี้เปภาพเดียวกัน
หรือ?
• ภาพขวาเปนภาพเริ่มตนนําออกมา
จากกลองโดยตรง
• ภาพดานซายเปนภาพหลังจากใช
Photoshop บีบอัดลดสารสนเทศ
เหลือ 60%
http://www.photoshopessentials.com/essentials/jpeg-compression/

32. ตัวอยางไฟลภาพนิ่งชนิด GIF
• GIFยอมาจากThe Graphics Interchange Format (GIF)
• มีลักษณะของบิตแม็ปเสนอโดยบริษัทCompuServe เมื่อ ค.ศ. 1987 และเปนที่นยมใช ิ
เนื่องจากการสนับสนุนและการปอนลงเครื่อง(portability)ที่ดี
• ลักษณะ 8 บิตตอพิกเซลทําใหเรียกใชสีได 256 สีจากจํานวนสี RGB ทั้งหมด 16.7ลานสี
(24-บิต)
• นอกจากนียังใชในงานแอนนิเมชันโดยแตละเฟรมเลือกสีเปนอิสระจาก 256 สีเปนจากกัน
้
• ดวยขอจํากัดจํานวนสีจึงทําให GIF เหมาะสําหรับที่งายกลาวคือภาพเสน ภาพกราฟฟก

และโลโกเปนตนแตไมเหมาะสําหรับภาพถายสีจากกลองและภาพวาดที่มีลักษณะสีที่
ตอเนื่อง
• GIF ใชวิธีบีบอัดที่ปราศจากการสูญเสียสารสนเทศ
painting
line drawing textual image photograph image

33. ความสิ้นเปลืองหนวยความจําของภาพนิ่ง
• สมมติเรามีภาพขนาด6x4นิ้วที่150 dpi เราจะคํานวณดังนี้
(6 inches x 150 dpi) x (4 inches x 150 dpi) = 900x600 pixels = 540,000 pixels
• เนื้อที่หนวยความจําสําหรับภาพสี (RGB) จึงเปน
540,000 x 3 = 1.6 ลานไบต
• สําหรับ “x3” จะหมายถึง 3 ไบตของสี RGB ตอพิกเซล หรือนั่นคือระดับสีไดถึง 24 บิต
(16.7ลานสี) ตอพิกเซล
• กรณี 8 บิตตอพิกเซล (ขาวดําหรือ 256 สี) หรือภาพลายเสนจะใช 1 บิตตอพิกเซล (1/8
ไบต) ก็จะสิ้นเปลืองนอยลง

34. ภาพเคลื่อนไหวดิจิทัล
ตัวอยางการคํานวณปริมาณขอมูลวิดโอ
ี
• คุณสมบัติ
– แตละพิกเซลใชสีขนาด 24 บิต
– ขนาดเฟรม 640x480 พิกเซล
– จํานวนเฟรม 25 เฟรมตอวินาที
• ตองการทราบวาใน 1 ชัวโมง (3600 วินาที) ตองสงขอมูล
่
เทาไร?
– จํานวนพิกเซลตอเฟรม = 640 * 480 = 307,200
– จํานวนบิตตอเฟรม = 307,200 * 24 = 7,372,800 = 7.37 เมกะบิต
– จํานวนบิตตอวินาที (BR) = 7.37 * 25 = 184.25 เมกะบิตตอวินาที
– ดังนั้นจํานวนขอมูลใน1ชั่งโมง = 184 * 3600 วินาที= 662,400
เมกะบิต= 82,800 เมกะไบต= 82.8 กิกะไบต
wikipedia

35. ประเภทของไฟลวิดิโอ
http://www.fileinfo.com/filetypes/video

36. วิวัฒนาการของการบีบอัดขอมูลภาพ
เคลือนไหวดวยมาตรฐาน MPEG
่
(MPEG: Moving Picture Experts Group )
http://www.althos.com/tutorial/MPEG-Tutorial-moving-picture-experts-Group-Book-page-19.html

37. MPEG 1,2,4
• MPEG-1 เปนมาตรฐานในการบีบอัดขอมูลวิดีโอและเสียงชนิดสูญเสีย
สารสนเทศ
• เริ่มใชเมื่อ ค.ศ.1993
• วัตถุประสงคเพื่อบีบอัดขอมูลดิบของ VHS ดิจิทัลวิดีโอและเสียงในซีดี
ใหเหลือเพียง 1.5 เมกะบิตตอวินาที (ดวยอัตรา 26:1 และ 6:1
ตามลําดับ) โดยไมเสียคุณภาพจนเกินไป
• ดวยเหตุนี้บรรดาวีซดี (VCD: Video Compact Disc)
ี
• MPEG-1 ไดกลายเปนระบบบีบอัดขอมูลที่เขากันได (compatible lossy
audio/video format) ระหวางผลิตภัณฑตางยี่หอมากที่สุดในโลก
• ที่รูจักแพรหลายคงจะเปน MPEG-1 ที่ใชเปนมาตรฐานของรูปแบบเสียง
MP3
http://www.wave-report.com/tutorials/VC.htm

38. MPEG 1,2,4
MPEG-2
• ออกแบบเพื่อใชงานระหวาง 1.5 และ 15 เมกะบิต/วินาที
• เนนไปที่ดิจิทัลทีวีและดีวีดี (DVD: digital versatile disc)
• วางอยูบนพื้นฐานของ MPEG-1 แตออกแบบสําหรับการบีบอัดและสงขอมูล
โทรทัศนดจิทัลบนพื้นดิน การสงผานเคเบิล การสงโทรทัศนโดยตรงทาง
ิ
ดาวเทียม
• MPEG-2 ยังสามารถปรับอัตราบิตตอวินาทีใหขนไปใชในการสงภาพละเอียดของ
ึ้
HDTV ไดโดยหลีกเลี่ยงการที่ตองไปใช MPEG-3
MPEG-4
• มาตรฐานสําหรับการใชบนเว็บ
• วางอยูบนพื้นฐานการบีบอัดแบบวัตถุ (object-based compression)
• แตละวัตถุในภาพจะไดรับการติดตามจากเฟรมหนึงไปยังอีกเฟรมหนึ่ง
่
• สิ่งที่ไดคอความสามารถในการปรับประสิทธิภาพการบีบอัดจากจํานวนบิตตอ
ื
วินาทีที่ต่ําไปสูจํานวนบิตตอวินาทีท่สูงขึ้นได
ี
• นอกจากนียังสามารถควบคุมแตละวัตถุในภาพไดดวยทําใหไดมาซึ่ง
้
ปฏิสัมพันธ (interactivity) ระหวางวัตถุในภาพกับผูใชได
http://www.wave-report.com/tutorials/VC.htm

39. สรุป
• รวมกันทําความเขาใจและกําหนดมาตรฐาน
สื่อดิจิทัล
• รวมกันรณรงค สงเสริมการใชงานมาตรฐาน
สื่อดิจิทัล
• รวมกันพัฒนา ปรับปรุงขอกําหนด มาตรฐาน
กระบวนการที่เกียวของกับสื่อดิจิทัล
่

40. ขอบคุณ
http://nstda.or.th/pairash