1. Хүүхдийн хүмүүжил уруудсаар
Насанд хүрээгүй хүүхдүүд аймшигт хэд хэдэн гэмт хэрэг үйлдсэний дараа л Баян-Өлгий
аймагт хүүхдийн хүмүүжлийн асуудал хөндөгдөж хамаг бурууг хүмүүс бие бие рүүгээ
түлхэн асуудал өрнүүлээд байгаа энэ үед хүүхэд, эцэг эхчүүдтэй он удаан жил ажилласан
Монгол Улсын гавьяат багш Мүбаракийн Амантайн санаа бодлыг хуваалцъя.
- Нийгэм эдийн засаг зах зээлийн харилцаанд шилжиж, эхэлсэн цагаас эхлээд хүн
болгоны санаа сэтгэлийг мөнгө л олох бодол эзэмдэж, тэр тусмаа шударга бус замаар
мөнгө хөрөнгөтэй болох арга мэхийг хайдаг болсон. Айх эмээхийг мэддэггүй аргатай
самбаатай хэд маань бүхнийг завшсанаар арга ядсан олонх нь ядуурлын намагт шигдсэн.
Олон түмний аймхай ноомой гэх юм уу, харанхуй бүдүүлэг байдлыг ашиглан янз бүрийн
хувьцааны бичиг цаасыг хуурч мэхлэн тарааж, үйлдвэр аж ахуйн газруудыг бүхлээр нь
залгиж, баяжигчдыг өнөөдөр бид шохоорхон харж байгаа биз дээ. Хэлэх үг алга. Бүгд
хуулийн дагуу явагдсан юм чинь. Жирийн ганц жишээ дурьдахад улсын хөрөнгөөр
байгуулагдаад зуу гаруй хүн ажиллан улсад ашгаа өгч байсан хэвлэх үйлдвэрийг хүчээр
хувьчилсанаар хэнд ямар ашиг өгөв? Сарынхаа цалингаар худалдаж авсан ганц хүн
түүний гуравны нэг хэсэг болсон хоѐр давхар байшинг нь улсын байгууллагад тавин
саяар худалдан далд ашиг олж бас л завшиж байлаа. Гэтэл тус аймагт хэвлэх үйлдвэр одоо
болтол үгүйлэгдсээр байгааг юугаар тайлбарлах билээ? Өмч хувьчлалын тэр хууль буруу
байсан бол хууль тогтоогчид нь ард түмнээс хүлцэл өчмөөр, хэрэгжүүлэгчид нь завхрал
учруулсан бол тэднийг шалгаж алдааг залруулмаар юм.
- Олон нам, тоо тоймгүй төрийн бус байгууллагын өнөөгийн хийж байгаа гол ажил бол
хүний эрхийн тухай асуудал болжээ. Ингэснээр хүний эрх олон талаасаа бэхэжсэн гэж
болно. Харин хүний үүрэг гэж байдгийг умартсан байна. Эрхээ хэтрүүлэн эдэлж, үүргээ
мэддэггүй хүмүүсийн хооронд гэмт хэрэг гарахгүй байх нөхцөл алга. Яагаад вэ, гэвэл хүн
алсан цуст гартны эрхийг хамгаалан түүнийг өмөөрөн уриалсаар байхад хүний амь нас
гэдэг нь тоглоом тохуу болох нь мэдээж. Ингээд хохирогчийг бус хохироогчийг цагаатган
тэдний эрх ашгийг үгүйлсэн эрх чөлөө даварч байна. Түүний үр дагавраар хүмүүжилгүй
охид, хөвгүүд, дэг журам, замбараагүй нийгэм бүрэлдэн тогтож байна. Багш нар хүүхдэд
хүмүүжил олгох нь бүү хэл хичээл заахад бэрх болоод байна шүү дээ. Сурагчдад хатуухан
шаардлага тавьж чадахгүй боллоо. Тавих л юм бол шүүхдэнэ. Учир нь тэдний эрх хэт
хамгаалагдсан. Үүрэг зорилт нь заагдаагүй байдаг. Бүхнийг мөнгө шийддэг. Тэр мөнгө
гэдэг чинь одоо гэмт хэргийн, үхлийн шалтгаан болж байна.
- Дээр нь бас янз бүрийн мэдээлэл хэт олширсон өнөө цагт өсвөр үеийнхний оюун санааг
хар тамхинаас дутуугүй хордуулдаг хэрэгслүүд элбэгшсэн. Эсэн бусын үзвэр үйлчилгээ
болон үзэгчдийнхээ анхаарлыг татах үүднээс уран зөгнөлөөр зохиогдсон, бодит амьдралд
үл нийцэх кино, олон ангит теле цуврал, түүнд хүүхдээ хяналтгүй орхиж мөнгөний
хойноос явсан эцэг эхийн муухан хариуцлагыг нэмэх юм бол энэхүү асуудлын учир
шалтгааныг батлан нотлох гэж бие биеийгээ зэмлэх нь илүүц зүйл. Иймд эрхээ мэддэг хүн
бүр, эрх чөлөөтэй нийгэмд амьдарч байгаа бид бүхэн эрхийнхээ хажуугаар ямар үүрэгтэй
вэ? гэдгийг ч ухамсарлан санаж явбал зохино.
Өнөөгийн хүүхэд бол маргаашийн эцэг эх, багш, эмч, нийгмийн зүтгэлтэн. Тэгвэл «Би
хойч үедээ юу үлдээх вэ?» гэсэн үүргээ эрхээсээ дээр тавьж хэвшүүлсэн цагт л үр дүнд

2. хүрнэ.
Хүн болгон хуулийн өмнө хариуцлага хүлээх зарчим ѐс төдий биелэгдэж байна.
Хариуцлага гэдэг нь өчүүхэн хүрээгээр хязгаар¬лагдсан. Мөнгөтэй, хэргэмтэйн хувьд
хариуцлага гэж алга. Тэд илүү эрх чөлөөтэй байна. «Тэвш хулгайлсанд нь хүндхэн ял
оноож, төр ард түмний хөрөнгөнөөс тэрбумыг завшигчид ял завшиж бид нарын
толгойг эргүүлэн, бид нарын татвар төлсөн мөнгөөр тансаглаж байна» гэж хүмүүс
хэлж ярьдаг нь худлаа биш.
- Сургуулиас гадна хүүхдийн болон эмэгтэйчүүдийн байгууллага нөлөөлөх учиртай.
Харамсалтай нь тэд хэн нэгнийг шагнан урамшуулахад л олон түмний нүдэнд үзэгддэг
болж байгаа шүү дээ. Эмэгтэйчүүд, ахмадын байгууллага жил болгон алдар гавьяатан
олон арван хүнийг тодруулан чимэг зүүж алдар гуншинг нь дууддаг атлаа хүүхэд
залуучуудын хүмүүжлийн ажилд юу ч хийхгүй байна. Хүүхэд багачуудын чөлөөт цагийг
хэрэгтэй юман дээр зарцуулахуйц огцом эргэлт хийж, түүнд чиглэсэн дорвитойхон арга
хэмжээнүүдийг хэрхэн зохион байгуулах аргыг ч бүх талаас нь бодолцмоор байна. Энэ нь
хэдхэн үг, өгүүлбэрээр бүтэх ажил биш, иж бүрэн төлөвлөгөө боловсруулах
шаардлагатай. Тэрхүү төлөвлөгөөг бүтээлч ажлаар чанартай хэрэгжүүлж байж сайн үр
дүнд хүрнэ.
Ш.Айбек