More Related Content
Similar to aaaa minii yum bn 123456 (20)
More from Ганцоож Цэрэннадмид (9)
aaaa minii yum bn 123456
- 2. Илтгэлийн агуулга
1. Үндсэн ойлголтууд:
ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖИЛ
НОГООН ХӨГЖИЛ
ЯДУУРАЛ
УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТ
2. МУ-ын Хөгжлийн БодлогоТөлөвлөлт
3.ТХҮБ-д суурилсан төлөвлөлт: Арга зүй
4. Орон нутгийн онцлогийг харгалзах
5. Үндэсний бодлоготой уялдуулах
- 5. 1. Үндсэн ойлголт: Ногоон Хөгжил
5
Дэлхийд: Ногоон Өсөлт
• Эдийн засгийн ойлголт
• Байгаль орчинд ээлтэй
• Нийгэмд хүртээмжтэй
• НӨ ньТХ-д хүрэх зам
Тогтвортой
хөгжил
Эдийн
засгийн
Хөгжил
БО-ны
Хөгжил
Нийгмийн
Хөгжил
Монголд: Ногоон Хөгжил
• Экологи – амьдралын хэв маяг (нүүдэл)
• Баруунжсан амьдралын хэв маяг (даяршил)
• НХ-рүү шилжих: Уламжлал ба хотжилт
Y = f (A, K, L
U = u (C)
Y = ϕ (PE) f A (PE), K (PE), L (PE),
E (PE), 1
U = u (C, E, PE, 2)
Доктор У.Тунгалаг
- 7. 7
1. Үндсэн ойлголт: Уур амьсгалын өөрчлөлт
Гарч буй өөрчлөлтүүд:
Байгалийн улирал
Хортон шавж, өвчлөлтийн байдал
Ургамал, үр тарианы ургац, зүйл
Гамшигт
үзэгдэл
Хур тунадас
Температур
АмьдралАмьжиргаа
Үйлдвэрлэл
Зах зээлийн үнэ
Орлого
Эмзэг бүлгийнхэн илүү өртөгдөнө:
Хариу арга хэмжээ авах чадамж сул
Эргэж сэргэх босох чадалгүй
Дасан зохицох боломж хязгаарлагдмал
Дасан зохицоход гардаг бэрхшээл:
Нөөцөөс хүртэх боломж байхгүй
Нөөцийн асуудлаар эрх мэдэлгүй
Нийгмийн үйлчилгээг авч чаддаггүй
Нийгмийн хамгаалал, халамж шууд хүрдэггүй
Доктор У.Тунгалаг
- 8. 8
1. Үндсэн ойлголт: Уур амьсгалын өөрчлөлт
УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТТЭЙ
ТЭМЦЭХ ҮНДСЭН СТРАТЕГИ, АРГА
ХЭМЖЭЭ
Гамшигт
үзэгдэл
Хур тунадас
Температур
Хүлэмжийн хийг бууруулах
Утааг бууруулах: Нүүрсхүчлийн хий
Эрчим хүчийг хэмнэх: СО2
Ой, ургамлын бүрхүүлийг нэмэх: СО2
Хог хаягдлыг бууруулах: метан
Химийн бордоог багасгах:Азотын исэл
Дасан зохицох
Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах
Үйлдвэрлэл, эдийн засгийн үйл ажиллагааг
өөрчлөх
Ажиллах хүчний бүтэц, чадавхийг төлөвлөх
Доктор У.Тунгалаг
- 9. 9
1. Үндсэн ойлголт: Асуудлуудыг уялдуулах
Доктор У.Тунгалаг
Уур
амьсгалын
өөрчлөлт
Ядуурал
Нөөцийн
доройтол
Уялдуулах хэрэгслүүд
Төсвийн зардлын удирдлага
Төсвийн орлого
Аймгийн бодлого, төлөвлөгөө, дүрэм журам
Нөхцөл байдлаа тодорхойлох:
БО-ны менежмент, УАӨ, нийгэм-э.з-ийн үнэлгээ
Эмзэг бүлгийн судалгаа, нөөцөөс хамаарал нас,
хүйс, хот хөдөө
УАӨ-төд эмзэг байдал, эрсдлийн шинжилгээ
Институцийн байдал, чадварын үнэлгээ
Хүрэх үр дүн
Амьжиргаа
БО-ны эрсдлийг давах чадвар
Эрүүл мэнд
Эдийн засгийн хөгжил
- 10. 2.МУ-н Хөгжлийн бодлогын төлөвлөлт
МУ-ын Хөгжлийн БодлогоТөлөвлөлтийн тухай хууль
2015 – 11 - 26
- Хөгжлийн бодлогын баримт бичгийн төрөл,
тодорхойлолт, агуулга, тулгуур/үндэс
- Бодлого төлөвлөлтөд баримтлах зарчим
- Боловсруулах үе шат, тавигдах шаардлага, санхүүжилт
-Төлөвлөлтийн хэлбэр: оролцоо, ил тод байдал
- Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ
- 12. Хөгжлийн бодлогын баримт бичиг
1. Хөгжлийн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхэд бүх
салбар, талуудын оролцоо, нөөц, хүчин чармайлтыг
нэгтгэх, уялдуулах арга хэрэгсэл
2. Дээд шатны байгууллага болон төлөөлж байгаа ард
иргэддээ өөрсдийн ажил, хариуцлагаа харуулах хэлбэр
3.Төрийн, төрийн бус санхүүжүүлэгч, хандивлагчдаас
санхүүжилт татах хэрэгсэл (төсөв, техник, хөрөнгө
оруулалтын төсөл)
- 13. Хөгжлийн бодлогын төлөвлөлт: Арга зүй
1.Тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхэд чиглэх
2.Тэргүүлэх зорилгуудыг эн тэргүүний асуудлуудыг шийдэх
байдлаар тодорхойлох
3. Зорилт бүр салбарын оролцоо, үүрэг хариуцлагыг
тодорхойлох
4. Авах арга хэмжээ нь салбарын хүрээнд авч хэрэгжүүлэх
ажлыг тодорхойлох
5. Арга хэмжээг тодорхойлохдоо асуудлын шалтгаан эх
үүсвэрийг арилгахад чиглүүлэх
6. Арга хэмжээг тодорхойлохдоо хэрэглээ, нийлүүлэлт гэсэн
хоёр талыг авч үзэх
- 14. 3. МУ-ын НХ-нТулгамдсан асуудлууд (НЭЗТТ, 2014)
14
Агаарын
бохирдол
УА-н өөрчлөлт
Уул уурхайн
сөрөг нөлөө
Бэлчээр,
хөрсний
доройтол,
цөлжилт
Ойн доройтол Усны хомсдол
Доктор У.Тунгалаг
- 15. 3.Төлөвлөх 1-р Зарчим: шатлал, асуудлын цар хүрээ
15
Үйл ажиллагаа
Сэргээгдэх эрчим хүч
Эрчим хүчний хэмнэлт
Технологийн шинэчлэл
Салбар
Эрчим хүч
Тээвэр
Барилга
Гэр хорооллын асуудал
Тулгамдсан асуудал
Агаарын бохирдол
Зорилго
Зорилт-1
Арга хэмжээ-
1
Арга хэмжээ-
2
Арга хэмжээ-
3
Зорилт-2
Арга хэмжээ-
1
Зорилт-3
Доктор У.Тунгалаг
- 16. 2-р Зарчим: эх үүсвэрт чиглэсэн шийдэл
16
шалтгаан
• Эх үүсвэр 1
• Эх үүсвэр 2
• Эх үүсвэр 3
Тулгамдсан асуудал
• Агаарын бохирдол
Шийдэл, арга
хэмжээ
• Шийдэл 1
• Шийдэл 2
• Шийдэл 3
Доктор У.Тунгалаг
- 17. 17
ДЦС
Утаа шүүх, шинэчлэх
Дулааны хэмнэлт
Сэргээгдэх эрчим хүч
Нүүрсийг хийжүүлэх, шингэлэх
Тээвэр
Хуучин автомашиныг цөөлөх
Түлшийг сайжруулах
Явган, дугуйгаар зорчих
Импортыг хянах
Гэр хороолол
Газрын зохион байгуулалт
Зуухны технологи
Галлагааны хэв маяг
Түлш
2-р Зарчим: эх үүсвэрт чиглэсэн шийдэл
Доктор У.Тунгалаг
- 18. 18
3-р Зарчим: нийлүүлэлт –хэрэглээг харгалзахНийлүүлэлт
• ДЦС
• СЭХ
• Уурын зуух
• Гэрийн зуух
• Тээвэр
Тулгамдсанасуудал
• Агаарын
бохирдол
• Эрчим хүч
Хэрэглээ
• Байгууллага
• Өрх айл
• Хувь хүн
• Барилга:
албан ба
албан бус
Доктор У.Тунгалаг
- 19. 19
Барилга
Барилгын норм, стандарт
Эрчим хүч хэмнэлттэй дизайн
Сайн дурын хэмнэлт хувийн сууц
Хорооллын хэсэгчилсэн станци
Өрх айл
Хэмнэх хэвшил
Цонх хаалга дулаалах
СЭХ ашиглах
Дулааны тохируулга тавих
Хувь хүн
Цахилгаан хэрэгсэл унтраах
Зөв цэвэр худалдан авалт
Бусдыг уриалах, нөлөөлөх
Цэвэр тээвэр сонгох
3-р Зарчим: хэрэглээнд чиглэсэн шийдэл
Доктор У.Тунгалаг
- 20. 4. Аймгийн онцлог, давуу тал
Давуу тал, нөөц бололцоо:
ГАЗАРЗҮЙ, БАЙРШИЛ
• ОУ-н хилтэй, томоохон зам дайрч өнгөрдөг, томоохон зах зээлд ойр, экологийн олон бүстэй
БАЙГАЛИЙН НӨӨЦ
• Ой, усны нөөц ихтэй, эрдэс баялаг, ашигт малтмалын нөөцтэй, үзэсгэлэнт газрууд, аршаан ус
ихтэй
ДЭД БҮТЭЦ, ҮЙЛДВЭРЖИЛТ
• Авто болон төмөр замтай, боловсруулах үйлдвэртэй, орон нутгийн хэрэгцээг өөрөө хангадаг
(хүнсний гол бүтээгдэхүүн, барилгын материал, эрчим хүч зэрэг)
ХҮНИЙ НӨӨЦ, БОЛОВСРОЛ, ШИНЖЛЭХ УХААН
• Хүн амын боловсролын түвшин өндөр, ШУ-ны судалгаа хийдэг Их дээд сургуультай
ӨВ СОЁЛ, УЛАМЖЛАЛ
• Уламжлал ёс заншил, нүүдлийн соёл цэвэр сонгодог хэлбэрээрээ хадгалагдсан, олон үндэстэн
ястны соёл амьдралын хэв маягтай, түүх дурсгалын газар ихтэй
20 Доктор У.Тунгалаг
- 21. 4. Аймгийн онцлог
21
Аймгийн онцлог:
Давуу, сул тал
Аймгийн
тулгамдсан асуудал
Хөдөө/хот
Уламжлал/Даяршил
хослуулах чадвар
Доктор У.Тунгалаг
- 22. 5.Улсын бодлого, ҮАТ-тэй уялдуулах
• Олон улсын түвшинд жишигдэхүйц
• МУ-нТХҮБ/НХ-н бодлогыг хэрэгжүүлэх
• Холбогдох дээд байгууллагад тайлагнахуйц
1.ТХҮБ, НХ-н бодлого, ЗГҮАХ-тэй уялдах
• ТХ: 10 зорилго, 20 үндсэн үзүүлэлт, Эз: 22, нийгэм: 12, Бо: 6
• НХ: Зорилт (6) – Арга зам (52) – Шалгуур үзүүлэлт (14)
• Дугаарыг тусгай баганад оруулж тусгах
2. Шалгуур үзүүлэлттэй уялдуулах
Орон нутагт зохицох 20 үзүүлэлт
22 Доктор У.Тунгалаг
Editor's Notes
- 2015 оны намар Ховд, Архангай, Булган аймгийн бодлого төлөвлөлтөд оролцдог 191 хүнээс Тогтвортой хөгжил ТХ, Ногоон хөгжлийн НХ төлөвлөлт хийх тэдний мэдлэг, ур чадварын талаар судалгаа авсан билээ. Судалгаанд оролцогчдын 84% нь аймгийн төрийн байгууллагын ажилтнууд байсан бөгөөд 4% нь иргэний нийгмийн байгууллагын, үлдсэн нь хувийн хэвшлийн ажилтнууд байв. Нийт оролцогчдын 74% нь баклавр, 19% нь магистр, доктор, үлдсэн 7% нь дунд боловсролтой байв. Мөн 62% эмэгтэй, 57% нь 20-40 насны хүмүүс байлаа.
ТХ, НХ-ийн зорилт бол аймгийн эн тэргүүний бодлого мөн гэж 60% л үзсэн ба 47% нь өөрсдийгөө аймгийн төлөвлөлт хийх мэдлэг сайтай, 43% тааруу, 10% мэдлэггүй гэж үнэлсэн. Төлөвлөгөөний бүтэц бүрэлдэхүүн хэсгийн талаар зөвхөн 54% нь мэднэ гэж хариулсан. Зорилго, зорилт, шалгуур үзүүлэлт зэрэг 12 бүрэлдэхүүн хэсгийн талаар асуухад 60% зөв хариулж 35% нь огт хариулаагүй.
Энэ мэтчилэн тэдний хариултаас үзэхэд үндсэн ойлголтууд дээр тодорхойгүй зүйл нилээн их, төлөвлөлтийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн ялгааг итгэлтэй сайн мэдэхгүй байгаа нь харагдсан. Иймээс энэхүү сургалтын материалыг тус судалгааны үр дүн, болон дээрх аймгуудад хийсэн сургалтын үед шинээр гарч ирсэн асуудал, мэдээлэлд үндэслэн боловсруулсан болно.
- Энэхүү илтгэлд аймгийн хөгжлийн төлөвлөлт хийхэд зайлшгүй мэдэж байвал зохих хөгжлийн үндсэн ойлголтуудын талаар ярихаас гадна 2015 оны 11 дүгээр сард батлагдсан Монгол улсын Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн хуульд зааснаар бодлогын баримт бичгийн төрөл, шатлалын талаар товч мэдээлэл өгнө.
Бодлогын төлөвлөлт хийхэд баримтлах үндсэн арга зүйг мөн танилцуулах бөгөөд эдгээрийн талаар сайн ойлголтгүй бол төлөвлөлтийн баримт бичиг шаардлага хангахгүй тааруу болох, боловсруулах явцад ойлголтын зөрүүгээс маргах, олон цагийн яриа хэлэлцээр болох зэргээр цаг алдах явдал гардаг.
Орон нутгийн бодлого, төлөвлөлтийг улсын хэмжээний бодлоготой уялдуулах гэдгийг тус баримт бичгийг яв цав дагуулан үг үсэг ижил төстэй хийх ёстой гэж ташаа ойлгох явдал байдаг тул нэг талд орон нутгийн онцлогийг харгалзсан боловч нөгөө талдаа улсын бодлогод нийцсэн байдлаар аймгийн төлөвлөлт хэрхэн хийх талаар ярилцана.
Тэмдэглэл:
- Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалын үндсэн гол санаа бол үе хоорондын тэгш байдал юм.Өмнөх үеэсээ өвлөн авсан үнэт зүйлсийг дараа үедээ дамжуулах өгөх хариуцлагын асуудал.
Тэмдэглэл:
- Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалын хоёр дахь гол санаа: Байгаль орчны, эдийн засгийн, нийгмийн хөгжлийн тэнцвэртэй байдал байдаг.
Орос хүүхэлдэйн загвар: Үндсэн хоёр санаа агуулдаг. 1.аливаа эдийн засаг, нийгмийн хөгжил нь байгаль орчин экологийн даацаар хязгаарлагдана; 2. эдийн засгийг хэрхэн зөв зохион байгуулж удирдаж чадснаас хамааран нийгмийн хөгжил д нөлөөлж байгаль орчин, экологитоо зохицсон хөгжлийг цогцлоож болно гэсэн санаа.
Тэмдэглэл:
- 1 дүгээр томьёо:
технологи, хүний нөөц А, биет капитал К, ажиллах хүчин L
иргэдийн сайн сайхан амьдралын ханамж U тэдний хэрэглээ C
1970-аад оноос: байгалийн капитал Е буюу байгаль орчны хүчин зүйл, тухайн орны байгаль орчны бодлогыг (PE) харгалзан үзэх болсон.
2 дугаар томьёо:
байгаль орчинд ээлтэй арвилан хэмнэсэн бодлого (PE) технологи, хүний нөөц А, биет капитал К, ажиллах хүчин L, байгалийн капитал Е үйлдвэрлэлийн процессийн үр ашигтай байдал ϕ, ирээдүйн тодорхойгүй байдал: байгалийн болон эдийн засгийн гэнэтийн цочрол 1-д бэлтгэлтэй байдал
амьдралын ханамж U, хэрэглээ С, хүний байгалиас шууд болон шууд бусаар авах ашиг, таашаал Е, байгаль орчны бодлого (PE)
Амьдралын сайн сайхан байдал U нь ирээдүйн тодорхойгүй байдал: байгалийн болон эдийн засгийн гэнэтийн цочрол 1-с бас хамаарна.
Тэмдэглэл:
- Ядуурал нь зөвхөн нийгмийн асуудал биш юм. Олон улсын хөгжлийн онолд ядуурлыг олон талт асуудал гэж томьёолдог. Учир нь ядуурал олон хэлбэрээр илэрдэг. Загварт үзүүлсэн зургаан зүйл бол тухайн орны газарзүй, экологи, соёлын хүчин зүйлээс хамааралгүй бүх оронд түгээмэл байдаг ядуурлын хэлбэрүүд юм.
Ийм олон талтай асуудал учраас амар хялбар нэг далайлтаар шийдвэрлэх боломжгүй. Ядуурлыг шийдвэрлэхэд ихээхэн бэрхшээл учруулж нэрмээс болж байгаа гурван асуудал бол байгаль орчны доройтол, уур амьсгалын өөрчлөлт, байгалийн нөөцийн зохисгүй буруу менежмент юм. Иймээс олон салбарын оролцоо, хүчин чармайлтаар ядуурлыг бууруулна. МУ-ын ТХ-н Үзэл баримтлалд 2020 онд ядуурлыг тэглэх зорилго тавьсан.
Тэмдэглэл:
- Уур амьсгалын өөрчлөлт гэж ярихаас цаг агаарын өөрчлөлт гэж ярихгүй. Чанарын хувьд маш өөр ойлголтууд. УАӨ-ийн илрэх үндсэн гурван хэлбэр нь дээрх гурав юм. Температур, хур тунадаст өөрчлөлт орж гамшгийн эрсдэл нэмэгдсэнээр дэлхий дахинаа гарч буй өөрчлөлтүүдийг энд орууллаа. Эдгээрээс улбаалан нийгэм, эдийн засаг болон иргэдийн амьдралд ихээхэн өөрчлөлт орж байгаа бөгөөд ялангуяа эмзэг бүлгийнхэнд илүү хүндээр тусч байгаа юм.
Ялангуяа уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох чадвар сул бөгөөд үүнд нөлөөлдөг гол шалтгаанууд дээрх юм. Иймээс аливаа хөгжлийн бодлого эдгээр нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж бэрхшээлийг багасгаж бууруулахад чиглэх учиртай.
Тэмдэглэл:
- УАӨ-тэй тэмцэх стандарт арга хэмжээнүүдийг хоёр чиглэлд ангилан авч үздэг: хүлэмжийн хийг бууруулах, дасан зохицох.
- Амьдрал дээр хоорондоо уялдаа холбоотой, ээдрээ ихтэй явагдаж буй асуудлуудыг ганц талаас нь салбар салбараар шийдэх нь боломжгүй эсвэл үр дүнгүй гэдгийг дэлхий дахинд хөгжлийн салбарт ажиллаж буй мэргэжилтнүүд бодлого гаргагчид, хэрэгжүүлэгчид нэгэнт ойлгоод байгаа билээ.
Харин хэрхэн уялдуулахыг чиглүүлж зааж өгдөг гол зүйл бол нөхцөл байдлын үнэлгээ бөгөөд энэ нь хөндлөнгийн экспертүүдээр хийлгэх болон өөрсдөө дотооддоо хийх зэрэг янз бүрийн хэлбэрээр байж болно. Үнэлгээ хийгч баг нь олон салбарын хамтарсан баг байх шаардлагатай.
Тэмдэглэл:
- Хөгжлийн бодлогын төлөвлөлтийн эх үүсвэрүүд:
Хөгжлийн төлөвлөлтийн тухай хууль: http://www.legalinfo.mn/law/details/11484?lawid=11484
ЗГ-ын 249 дүгээр тогтоол: http://www.omnogovi.gov.mn/content/15538.shtml?sel=471
МУ-ын Тогтвортой хөгжлийн Үзэл баримтлал 2030: http://www.legalinfo.mn/law/details/11725
МУ-ын Ногоон хөгжлийн бодлого: http://www.legalinfo.mn/law/details/10482
Тэмдэглэл:
- Хөгжлийн бодлогын баримт бичиг буюу аймгийн Хэтийн зорилт, ЗД-ын Үйл Ажиллагааны Хөтөлбөр зэрэг төлөвлөлтийн баримт бичгүүдийг дээрх утгаар ойлгохгүйгээр зохистой байдлаар чанартай төлөвлөлт хийх боломжгүй юм.
Тэмдэглэл:
- Эдгээр үндсэн арга зүйн дэлгэрэнгүйг дараагийн хуудсуудад оруулсан болно.
Тэмдэглэл:
- Ногоон Эдийн Засгийн Төлөөх Түншлэл НЭЗТТ хөтөлбөрийн шугамаар хийсэн судалгаагаар дээрх үндэсний түвшний асуудлуудыг тодорхойлсон нь аймаг орон нутгийн хувьд ч тулгамдсан асуудлууд мөн.
Тэмдэглэл:
- Тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд чиглэсэн байдлаар зорилгыг тодорхойлно. Зорилго гэдэг нь тухайн асуудлыг шийдвэрлэхэд урт хугацаанд хүрэх үр дүнг ерөнхийлөн тодорхойлсныг хэлнэ. Энэ утгаараа зорилго бол хөтөлбөрийн хэмжээнд олон салбар оролцоотой шийдэгдэх маш өргөн цар хүрээтэй байдаг.
Тэмдэглэл:
- Тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх зорилтууд, арга хэмжээг тодорхойлохдоо тэдгээрийн шалтгаан эх үүсвэрийг судалгаагаар хэрхэн тодорхойлсонд үндэслэнэ. Олон шалтгаантай байх тусмаа олон төрлийн арга хэмжээ шаардагдана.
Тэмдэглэл:
- Тухайлбал агаарын бохирдлын үндсэн эх үүсвэрүүдэд гэр хорооллын утаа, дулааны цахилгаан станц, машины утаа гэж судалгаагаар гарсан байдаг. Энэ нь цаашлаад эх үүсвэр дотроо ямар асуудлууд байгаагаас шалтгаалан олон арга хэмжээ болон задарч болно.
Тэмдэглэл:
- Нөгөө талаас тулгамдсан асуудалд нийлүүлэлт-хэрэглээ талаас нь хандах маш чухал.
Тэмдэглэл:
- Тэмдэглэл:
- Тэмдэглэл:
- Тэмдэглэл:
- Тэмдэглэл:
- Тэмдэглэл:
