O espazo protexido abrangue parte do curso do río Louro, desde A Rocha (O Porriño) ata Ricamonde (Tui) e as zonas húmidas limítrofes. CONCELLOS: O Porriño, Salceda de Caselas e Tui

1. ESPAZOS NATURAIS
LIC Gándaras de Budiño

2. O espazo protexido abrangue parte do curso do río Louro, desde A Rocha (O
Porriño) ata Ricamonde (Tui) e as zonas húmidas limítrofes.

3. SITUACIÓN: No val do río Louro, no
extremo sudoccidental galego, nas
comarcas de Vigo e Baixo Miño
(Pontevedra). Localidades de referencia:
Orbenlle, O Casal e Centeáns (O Porriño);
Budiño (Salceda de Caselas); Bouzón,
Ribadelouro e Mallón (Tui).
SUPERFICIE: 727 ha
CONCELLOS: O Porriño, Salceda de
Caselas e Tui
VALORES NATURAIS: bosque de ribeira,
lagoas, flora e fauna de humidais

4. PROTECCIÓN
•Lugar de importancia comunitaria (LIC), 29 de decembro de 2004
•Zona especial de conservación (ZEC), 31 de marzo de 2014

5. CLIMA
Atlántico con invernos suaves e veráns cálidos

6. Vista da Depresión desde os montes do Galiñeiro
XEOLOXÍA
A depresión de Budiño está incluída nunha falla que percorre Galiza de norte a
sur. A súa orixe data da Era Primaria. Posteriormente, na Era Terciaria (hai uns 20
millóns de anos) a depresión activouse e produciuse a elevación dos macizos
que a rodean (Serra de Galiñeiro, Monte Faro Budiño e Penedo Corucho). O clima
húmido e cálido desa época favoreceu os procesos de erosión dos granitos, os
depósitos de arxilas no fondo da depresión e a aparición dunha abondosa
vexetación palustre que se foi carbonizando formando lignitos.

9. RÍO LOURO
•Baixa desde o monte de A Serra, en Pazos de Borbén e xúntase co Miño en Tui.
Ten un percorrido de 30 km por terreos dos concellos de Pazos de Borbén, Mos,
Redondela, Porriño e Tui. O Louro aproveita unha fractura N-S na Depresión
Meridiana dando lugar ao val da Louriña.
•Afluentes pola dereita: Centeáns, Folón, Pexegueiro, Simón e Rebordáns
•Afuentes pola esquerda: Becerreira

10. O río Louro en O Porriño

11. O Louro nas Gándaras de Budiño

12. As Gándaras e o polígono industrial
AS GÁNDARAS
Son unha grande zona húmida situada na marxe esquerda do río Louro.
A existencia das gándaras é posible porque os substratos arxilosos
impermeables e o perfil chan reteñen a auga que reborda do río Louro o que da
lugar a diferentes ecosistemas húmidos: lagoas, depresións inundadas (temporal
ou permanentemente), zonas turbosas, prados, bosques de ribeira...
As Gándaras de Budiño teñen un alto valor biolóxico pola riqueza botánica e
faunística. Están moi reducidas pola ocupación de terreos polo polígono
industrial de O Porriño.

15. Nalgúnhas zonas
aparecen lagoas de
orixe antrópica
formada nos ocos
deixados polas
explotacións de
arxila, que se van
naturalizando co
paso do tempo.

16. Lagoa antrópica en Orbenlle

17. Pozas de Centeáns, orixinadas pola extracción de arxilas

18. Pozas de Centeáns

19. Pozas de Centeáns

20. TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE
-Augas estancadas, oligotróficas ou mesotróficas con vexetación de Littorelletea
uniflorae e/ou Isoeto-Nanojuncetea
-Ríos dos pisos basal a montano con vexetación de Ranunculion fluitantis e de Callitricho-
Batrachion
-Ríos de ribeiras lamacentas con vexetación de Chenopodion rubri p.p. e de Bidention p.p.
-Queirogais húmidos atlánticos de zonas temperadas de Erica ciliaris e Erica tetralix
-Queirogais secos europeos
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea
-Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos(Molinion
caeruleae)

21. -Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino
-Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)
-Turbeiras altas activas
-'Mires' de transición
-Depresións sobre substratos turbosos do Rhynchosporion
-Turbeiras baixas alcalinas
-Turbeiras boscosas
-Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae,
Salicion albae)
-Carballeiras galaico-portugueses con Quercus robur e Quercus pyrenaica

22. FLORA
Nos bosques de ribeira, nas terras inundadas e nos arredores das lagoas medran
ben árbores e arbustos de especies asociadas á auga como os salgueiros,
amieiras, freixos, sabugueiros, sanguiños e carballos.
Na auga e nas beiras atópanse carrizos, espadanas, oucas, trevos de auga, lirios,
xuncos, molinias, mentas de auga, fentos, reinas, adelfiñas, lentellas de auga,
utricularias, ambroíños, espiga de augas, platanarias, eleocaris, herbas do maná,
chantaxes de auga, herbas de ouro, berros ...
Na zona de braña hai esfagnos, uces, rorelas ou orballiñas...

23. Bosque na área de inundación do Louro en Tui

24. Carballeira nas beiras do Louro en Porriño

25. Vexetación na beira do Louro

26. Dentabrú (Osmunda regalis), o fento máis grande dos ríos deste espazo

27. Vexetación propia das zonas húmidas:
espadanas, xuncos, salgueiros...

28. Lysimachia vulgaris, unha
planta pouco común que
medra en ribeiras de lagoas
e abertas en solos turbosos
moi húmidos.

29. Espiga de auga (Potamogeton natans)

30. Ambroíño (Nynphaea alba)

31. Lirios (Iris pseudacorus)

32. Lúpulo (Humulus lupulus)

33. ESPECIES DE INTERESE
Arnica montana
Narcissus bulbocodium
Narcissus cyclamineus
Sphagnum spp.
Narciso
(Narcissus bulbocodium)

34. CATÁLOGO GALEGO
DE ESPECIES AMEAZADAS
Cryphaea lamyana
Dryopteris guanchica
Genista ancistrocarpa
Narcissus cyclamineus
Rhynchospora modesti-lucennoi
Succisa pinnatifida
Martelos
(Narcissus cyclamineus)

35. FAUNA
Pódense atopar aquí máis de 150 especies de vertebrados, 12 de réptiles e máis
de 135 de aves.
A fauna máis representativa son as aves acuáticas, máis numerosas no inverno.
Na lagoa da Gándara crían os lavancos (Anas platyrhynchos) a garza pequena
(Ixobrychus minutus), o charneco (Anas crecca) que ten aquí o único lugar de
nidificación habitual da Península, e, esporadicamente, a cegoña.
Tamén é importante a representación de réptiles pouco comúns como os
sapoconchos
Polos de lavanco real (Anas platyrhynchos)

36. Morcego de ferradura grande
(Rhinolophus ferrumequinum)
ESPECIES DE INTERESE
MAMÍFEROS
Galemys pyrenaicus
Genetta genetta
Lutra lutra
Mustela erminea
Mustela putorius
Myotis myotis
Pipistrellus pipistrellus
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
Furapresas (Galemys pyrenaicus)

37. AVES
Accipiter gentilis
Accipiter nisus
Acrocephalus arundinaceus
Acrocephalus paludicola
Acrocephalus scirpaceus
Actitis hypoleucos
Aegithalos caudatus
Alauda arvensis
Alcedo atthis
Anas acuta
Anas clypeata
Anas crecca
Anas penelope
Anas platyrhynchos
Anas strepera
Anthus campestris
Anthus trivialis
Apus apus
Ardea cinerea
Ardea purpurea
Asio flammeus
Aythya ferina
Aythya fuligula
Bubulcus ibis
Buteo buteo
Garza real (Ardea cinerea)

38. Caprimulgus europaeus
Certhia brachydactyla
Cettia cetti
Charadrius dubius
Chlidonias niger
Ciconia ciconia
Cinclus cinclus
Circus aeruginosus
Cisticola juncidis
Columba livia
Columba palumbus
Corvus corone
Cuculus canorus
Delichon urbica
Dendrocopos major
Egretta garzetta
Emberiza cia
Emberiza cirlus
Emberiza schoeniclus subsp. lusitanica
Erithacus rubecula
Falco peregrinus
Falco subbuteo
Falco tinnunculus
Fulica atra
Gallinago gallinago
Gallinula chloropus
Galiña de rio (Gallinula chloropus)

39. Ferreiro abelleiro (Parus major)
Garrulus glandarius
Hippolais polyglotta
Hirundo daurica
Hirundo rustica
Larus ridibundus
Lullula arborea
Luscinia megarhynchos
Luscinia svecica
Monticola solitarius
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Motacilla flava
Nycticorax nycticorax
Oriolus oriolus
Parus ater
Parus caeruleus
Parus cristatus
Parus major
Pernis apivorus
Philomachus pugnax
Phoenicurus ochruros
Phylloscopus ibericus
Pica pica
Picus viridis
Porzana porzana

40. Rascón (Rallus aquaticus)
Prunella modularis
Pyrrhula pyrrhula
Rallus aquaticus
Regulus ignicapilla
Riparia riparia
Saxicola torquata
Streptopelia decaocto
Streptopelia turtur
Strix aluco
Sylvia atricapilla
Sylvia communis
Sylvia melanocephala
Sylvia undata
Tachybaptus ruficollis
Tringa glareola
Tringa ochropus
Troglodytes troglodytes
Turdus merula
Turdus philomelos
Turdus viscivorus
Tyto alba
Upupa epops
Vanellus vanellus

41. RÉPTILES
Anguis fragilis
Chalcides striatus
Coronella girondica
Emys orbicularis
Lacerta schreiberi
Mauremys leprosa
Natrix maura
Natrix natrix
Podarcis hispanica
Psammodromus algirus
Rhinechis scalaris
Timon lepidus
O sapoconcho riscado (Mauremys leprosa)
ten nas Gándaras de Budiño unha das
escasas poboacións de Galiza.

42. ANFIBIOS
Alytes obstetricans
Bufo calamita
Chioglossa lusitanica
Discoglossus galganoi
Hyla molleri
Lissotriton boscai
Pelophyllax perezi
Rana iberica
Triturus helveticus
Triturus marmoratus
Ra verde (Pelophyllax perezi)
Saramaganta (Chioglossa lusitanica)

43. Peixes (Chondrostoma arcasii)
PEIXES
Chondrostoma arcasii
Chondrostoma duriense
Chondrostoma polylepis
Rutilus arcasii

44. Caracol de Quimper
(Elona quimperiana)
INVERTEBRADOS
Cerambyx cerdo
Elona quimperiana
Geomalacus maculosus
Hirudo medicinalis
Lucanus cervus
Oxygastra curtisii

45. Estroza ou rela (Hyla molleri)
CATÁLOGO GALEGO
DE ESPECIES AMEAZADAS
MAMÍFEROS
Galemys pyrenaicus
Myotis myotis
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
AVES
Anas crecca
Emberiza schoeniclus subsp. lusitanica
Gallinago gallinago
Luscinia svecica
RÉPTILES
Emys orbicularis
ANFIBIOS
Chioglossa lusitanica
Hyla molleri
Rana iberica
INVERTEBRADOS
Cerambyx cerdo
Elona quimperiana
Geomalacus maculosus

46. ACTIVIDADES
-Lecer
-Agricultura

47. Pezas
expostas no
Museo
Quiñones de
León (Vigo)
HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
O territorio das Gándaras estivo habitado desde tempos moi antigos. Nun
xacemento a carón do río Louro atopáronse restos do paleolítico inferior e medio:
setecentas pezas de seixo e cuarcita (machados, picos triédricos, buriles, bifaces,
pequenos raspadores...), restos de fogares e obradoiros onde se fabricaban estes
útiles líticos.

48. Actualmente a área e os
arredores están densamente
explotados (barreiras,
canteiras) e urbanizados. As
gándaras están moi reducidas
pola ocupación de terreos polo
polígono industrial do Porriño.
Na zona consérvanse pontes e
pontellas antigas, hórreos e
outros elementos
etnográficos...
O Camiño Xacobeo Portugués
atravesa o espazo seguindo o
río Louro.

49. Río Louro
PROBLEMAS
-Expansión do polígono industrial
-Resíduos
-Desecación
-Talas
-Especies invasoras

50. Ponte de Orbenlle sobre
o Louro, no Camiño
Xacobeo Portugués,
entre os concellos de O
Porriño e Tui.
PUNTOS DE INTERESE
O PORRIÑO:
•Pozas de Centeáns
•As Gándaras
•Ponte de Orbenlle

51. TUI:
Pontes de San Telmo e A Veiga
Ponte da Veiga, de orixe romana, sobre o Louro en Tui, no
límite do espazo natural, preto da desembocadura

52. Montaxe: Adela Leiro, Mon Daporta
Debuxos: Mon Daporta
Actualizado en setembro de 2017