Томуу
- 3. o Томуу нь ерөнхий ерөнхий хордлого, амьсгалын
замын үрэвслээр илэрдэг вирусын хурц халдварт
өвчин;
o Бага насны хүүхэд, ахмад настнууд илүү өртөмхий,
хүндрэл ихтэй;
o Хүйтний улиралд улиралд дэгдэлт ихэсдэг.
Тодорхойлолт
- 4. Үүсгэгч
• Ортомиксовирусын овогт багтдаг РНХ агуулсан 80-
120мн хэмжээтэй.
• Дотроо А,В,С гэж хуваагддаг.
• Хамгийн хоруу чанар ихтэй, хувирамтгай, өргөн
тархсан, удирлын томуугийн дэгдэлт үүсгэдэг нь А
хүрээний вирус.
• Томуугийн А вирус нь хемагглютинин болон
нейраминадаз уургуудын шинжээр өөр хоорондоо
ялгагдах оло төрлийн дэд хэв шинжтэй.
- 5. o Антропоноз халдвар юм. Жил бүр их ихбага хэмжээний
дэгдэлт гардаг;
o Хүнд халдвар үүсгэх тун 100-1000 вирус;
o Ихэнх нь хөлгөн хэлэрээр хэлбэрээр явагдаж нууц
хугацаа богино байдаг;
o Агаар дуслын замаар дамждаг;
o Хүмүүс томуугаар өвчлөмтгий бөгөөд шинэ дэгдэлт бүр
эсрэгтөрөгчийн шинэ хувилбараар үүсгэгдэх тул хүн
дархлаагүй байдаг;
o Вирусын эсрэг нэн өвөрмөц дархлаа үүсдэг;
Тархвар судлал
- 6. o Эх уурхай нь өвчтэй хүн, Ялангуяа бүдэг балархай
хэлбэрээр өвдөгсөд;
o Өрөө тасалгаанд 2-9 цаг, металл хуванцар гадаргуу дээр
24-48 цаг, цаасан эд дээр 8-12 цаг, шилний гадаргуу дээр
10хоног, цэрэнд 2-3 долоон хоног хадгалагддаг;
o А вирусын вирусын дэгдэлт 1-2 жилийн зайтай гарч 2-3
сар (хүн амын 20-50% 1-1,5 сарын дотор өвчилдөг) В
вирусын дэгдэлт 3-4 жилийн зайтай гарч 2,5-3 сарын
дотор үргэлжилж хүн амын амын 25 хувь өвчилдөг.
o Тахал 1-3 жилийн зайтай, цар тахал 10-50 жилийн зайтай
тохиолддог.
Тархвар судлал
- 7. Вирус амьсгалын дээд замын салст бүрхүүлээр нэврэн орж
зонхилон бортогон хучуур эдийг гэмтээх ба эмгэг жам нь
дараахүе шаттай явагддаг.
• Эхлээд вирус хамар, амьсгалын дээд замын намираа,
бортогон хучуур эдэд орж гэмтээгээд дараа нь амьсгалын
замын бусад эд, эсэд нэвтрэн ордог.
• Халдварлагдсан эсэд 4-6 цаг өсөж үржин түүнийг
гэмтээгээд идэвхтэй вирус эсийг орхиж хажуугийн өөр
эсэд орж өсөж үржих байдлаар 24 цагийн дараа гэхэд
маш олон болдог.
• Вирус хордлого ба хордлого харшлын нөлөө үзүүлдэг.
• Вирус болон эсийн задралын бүтээгдэхүүнүүд цусанд
орсноор мэдрэл болон зүрх судасны тогтолцоог гэмтээж,
судасны уян, нэвчимтгий чанар ихэсч өнчин тархийг
гэмтээнэ.
• Зүрх судас, дотоод шүүрэл, бусад тогтолцооны үйл
ажиллагаа хямардаг. Энэ хямрал симпатик, парасимпатик
мэдрэлийнхямрал гэсэн 2 шаттай.
Эмгэг жам
- 8. • Томуугийн үед амьсгалын замын аль нэг хэсэгт вирус ба
хорын үйлчлэлээр гэмтэл үүсдэг. Ингэснээр эмнэл зүйн
үндсэн шинж, эмгэг өөрчлөлт бий болдог.
• Энэ үед тунгалаг эсийн залгих чадвар, хэсэг газрын
хамгаалах болон дархлалын ажиллагаа суларснаар
амьсгалын замын үхэжсэн хучуур эдээр дамжин хоёрдогч
халдвар амрхан орж өөрчлөлтийг гүнзгийрүүлнэ.
• Нянгийн шалтгаанд хүндрэл амьсгалын замын болон
бусад эрмтэн тогтолцооны зүгээс гардаг. Энэ нь халдвар
амьсгалын замын үхэжсэн хучуур эдээр нэвтрэн ордог.
Эмгэг жам
- 9. • Өвчний эмнэлзүй нь үүсгэгчийн төрөл, хоруу чанар,
өвчтөний нас, дархлааны байдлаас хамаарч янз бүр
ерөнхий хордлого ба амьсгалын замын үрэвслийн
шинж гэсэн 2 хам шинжээр илэрдэг.
• Эмнэлзүйн байдлаар нь нийтлэг, нийтлэг бус,
өвчний явцаар нь хөнгөн, дунд, гэж хүнд хуваадаг.
• Нууц хугацаа 1-7 хоног, дунджаар 2-4 хоног
үргэлжилдэг. Өвчтөн халуурч цочмог эхэлнэ.
• Томуугийн нийтлэг бус хэлбэр тохиолдох нь ховор,
ямар нэгэн шинж тэмдэггүйгээр явагддаг.
• Бага насны хүүхдэд өвчин хүнд явагддаг.
Эмнэл зүй
- 11. • Элбэг тохиолдох хүндрэл нь уушигны үрэвсэл. Ихэвчлэн
вирусын суурин дээр нянгийн шалтгаантай байдаг.
Хүндрэл нь уушигны архаг өөрчлөлттэй, зүрхний ужиг
өвчтэй настангуудад тохиолддог.Удаан, ужиг явцтай.
• Дараагийн хүндрэл нь чих, хамар хоолойн эрхтний
талаас гардаг. Үүнд ринит, фарнигит, ларингит,
трахсобронхит ба цочмог ангина нянгийн шалтгаанаар
үүсдэг.
• Мөн энцефалопати, зүрхний миокардит, миозит,
Рейгийнхам шинж зэрэг нь хүндрэл байдлаар илэрдэг.
Хүндрэл
- 12. o Тархвар судлалын онцлог, ерөнхий хордлого,
амьсгалын дээд замын улаймал үрэвслийн
шинжүүдийг харгалзан үзэхийн зэрэгцээ хамар
залгиурын салст, цэрний сорьц авч тахианы үр
хөврөлд өсгөврөлж вирус судлалын шинжилгээ
хийнэ.
o Ийлдсийн шинжилгээнд цусыг өвчний эхэн үе ба
10-14 хоногийн дараа авдаг. Шинжилгээнд цус
наалдуулах, хавсрага холбох ба фермент холбоот
эсрэг биеийнурвалын аргуудыг ашигладаг.
o Хам цагийн урвуу транкрипцийн полимеразын
гинжин урвал (УТ-ПГУ)-аар богино хугацаанд тухайн
вирусын гинотипийг тодорхойлохболомжтой.
Оношилгоо
- 13. o Амьсгалын замын бусад вирусын гаралтай цочмог
өвчнүүдээс ялгана. Амьсгалын замын өвчнүүдийн
60-70 хувь нь вирусээр үүсгэгдэх ба 200 гаруй
эсрэгтөрөгчийн ялгаа бүхий вирус байдаг.
Ялган оношилгоо
- 14. • Ихэвчлэн гэрийн нөхцөлд эмчлэх боловч хүнд үед
эмнэлэгт хэвтүүлнэ. Чанар сайтай, амин дэм агуулсан
хоол ундыг ойр ойрхон өгнө. Халуунтай үед хэвтрийн
дэглэм сахиулна. Хордлого тайлахаар халуун бүлээн
ундаа хоногт 1,5-2 литр уулгана. Сонгино, сармистай
халуун шөл өгөх, утлага хийх, хөлөргөх, цэгэн иллэг
хийх зэрэг уламжлалт эмчилгээнүүдийг хийнэ.
• Эмчилгээг үүсгэгчийн эсрэг, эмгэг жамын эмчилгээ
гэж ангилдаг.
• Үүсгэгчийн эсрэг: 1. Нейраминидазын саатуулуур
(НАС)- оселтамивир (Tamiflu), 2. Занамивир (Relinza) 3.
M2 уургийн саатуулуур - амантадин, римтантадин
(үүсгэгчийн эсрэг хэрэглэх өвөрмөц бус бэлдмэл
интерферон,оксолины түрхлэг)
Эмчилгээ
- 15. • Эмгэг жамын эмчилгээнд: витамин С, мэдрэг байдлыг
бууруулагч, амин дэм эмчилгээ, рутин, глюконат
кальци, димедрол зэргийг хэрэглэнэ. Аскорбины
хүчлийг 1г хоногт өгнө.
• Биеийн эсэргүүцлийг сайжруулах, халуун бууруулах,
хамар гуурсан хоолойн амьсгалыг хөнгөрүүлэх,
ханиалга намдаах шинж тэмдгийн эмчилгээ хийнэ.
• Халуун бууруулах, өвчин намдаахад парацетамол
Эмчилгээ
- 16. • Өвөрмөц сэргийлэлт: Үхүүлсэн ба амьд вакцин
хэрэглэдэг. Орчин үед 2 төрлийн амьд вакцин
хэрэглэж байна. Вирон вакциныг олон хүмүүст,
хамт олонд дархлаа тогтооход арьсан дор тарьж
хэрэглэнэ. АГХ вакциныг хүн амыг
дархлаажуулахад вирионный болон амьд вакцин
тариулж болохгүй хүмүүст тарьдаг. Амьд вакциныг
20-30 хоногийн зайтай 2 удаа хамарт дусааж
хэрэглэнэ. Дэгдэлтийн үед римантадин, арбидол,
оксолины түрхлэг хэрэглэж болно.
• Өвөрмөц бус сэргийлэлт: Өвдсөн хүнийг
тусгаарлах, энгийн болон шүүлтүүр бүхий амны
хаалт хэрэглэж хэвших, өвчлөл их үед олон
нийтийн газраар зорчихыг хязгаарлах, гарыг
тогтмол угаах, гэр орондоо чийгтэй цэвэрлэгээ
хийх, өрөөний агааржуулалт тогтмол хийж хэвших.
Сэргийлэлт
