1. ÇEVRE VE ĠNSAN
Yard. Doç. Dr. Nalan AkıĢ

2. Japonya’da bir kent: Minamata ve
baĢlayan trajedi

3. • 1898’de 2542 haneli köy
• Balıkçılık
• 1907 karpit (kalsiyum karbür) fabrikası
inĢaatı
• 1930’lu yıllarda fabrika çok geliĢti; asetik
asit- asetaldehit üretimi
• Üretimde civa katalizör; yan ürün metil civa
• Atıklar Minamata körfezine, arıtma yok

4. • 1956’da nüfus 50 461;
• 15 yaĢ üzeri nüfusun %24’ü bu fabrikada
çalıĢıyor

5. Garip olaylar baĢlıyor…
• 1953’de neko-odori-byo (dans eden kedi
hastalığı)
• Kedi ve kuĢlarda ani ölüm…..1954’de Mado
köyünde 100 kedi ölümü; fare sayısında
artma

6. • 1953’de ruhsal ve sinirsel belirtilerle (kol ve
bacaklarda duyu küntlüğü, titreme, görme alanında
daralma, konuĢmada bozulma) sağlık kurumlarına
baĢvurularda artma
• 1954’de fabrika sağlık birimine MSS bulgularıyla
baĢvuru
• 1955’de 2 gençte duyularda küntleĢme; tanı yok;
üniversitede araĢtırma
• 1956’da 2 çocuk MSS belirtileri

7. • Yerel halk sağlığı yetkilileri
• Nedeni bilinmeyen MSS bulgulu hastalık
• Kumomoto Üniversite araĢtırma grubu
• BulaĢıcı bir hastalık mı?
• Körfezde ağır metal araĢtırılması (bakır,
kurĢun, manganez, arsenik vb; metil civa
bakılmamıĢ)

8. • Fabrika iĢbirliğine açık değil
• Balık ve midyelerde 64 ağır metal
saptanmıĢ; bakılmadığı için metil civa yok

9. • ‘Civa araĢtırma ve tarama faktörleri dıĢında
bırakıldı, çünkü bu kadar pahalı bir
maddenin atık suya karıĢması göze alınamaz’
» Prof. Kitamura

10. • 10 maddeyle hayvan deneyleri; 2 yıl
• Körfezden tutulan balıklarla kedi deneyi
• 1953’den 1963’e kadar araĢtırmalar…
• 1968’de resmi kurumlarca metil civa
nedensel etmen olarak kabul edildi
• 1968’de fabrika kapatıldı

11. • 2000 kiĢi ölmüĢtür
• Konjenital Minamata hastalığı
– Normal görünümlü bebek
– Mental retardasyon, anormal refleksler, ataksi,
disartri, istemsiz hareketler ve serebral palsi
geliĢimi

12. • Klinik uygulama alanlarındaki hekimler
ayırıcı tanıda çevresel etkilenimi gözönüne
almalılar

14. ÇEVRE
• KiĢi üzerindeki dıĢ
etkilerin bütünü

15. HASTALIK NEDENLERĠ
1. Bünyesel nedenler (metabolik, genetik,
hormonal..)
2. Çevresel nedenler

16. ÇEVRESEL NEDENLER
• Fiziksel nedenler (sıcaklık, ıĢın, sular,
atıklar, gürültü)
• Kimyasal nedenler (toksik maddeler)
• Biyolojik nedenler
(mikroorganizmalar,parazitler)
• Psikolojik etkenler (stres)
• Sosyal, kültürel, ekonomik nedenler
• Temel madde eksiklikleri

17. ÇEVRE SAĞLIK ĠLĠġKĠSĠ
• Hastalıklar için zemin hazırlayabilir
(hava kirliliği-solunum sistemi)
• Doğrudan hastalık nedeni olabilir
(kirli su- tifo)
• Bazı hastalıkların yayılmasını kolaylaĢtırır
(ÜSYE)
• Hastalıkların seyrini ve sonucunu etkiler
(hava kirliliği-KVH)

18. ÇEVRE SAĞLIĞI
• Çevre koĢullarının korunması, insan ve
toplum sağlığına zarar vermeyecek duruma
getirilmesi çabalarının tümü

19. ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI
• Ġçme ve kullanma suyu
• Hava kirliliği
• Atıklar
• Gürültü
• Radyasyon
• Aydınlatma
• Havalandırma
• Vektör ve kemirici kontrolü

20. ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI
• Besin sağlığı
• Konut
• Mezarlıklar
• Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek
kuruluĢlar
• ÇalıĢma koĢulları
• Kazalar ve önlenmesi

21. ÇEVRE SAĞLIĞI EKĠP HĠZMETĠ
SUNULMASINI GEREKTĠRĠR

22. ÇEVRE VE HEKĠM
• Çevre anamnezi almalı
• Mesleksel ve çevresel tehlikeleri bilmeli
• DanıĢmanlık yapabilmeli

23. ÇEVRE ANAMNEZĠ
• KiĢinin yaĢadığı toplum
• Ev
• Hobiler
• Meslek
• KiĢisel alıĢkanlıklar
• Beslenme anamnezi

25. EKOLOJĠ (OIKOS+ LOGOS)
• Organizmalarla içinde
yaĢadıkları ortamı ve
bu iki varlığa ait
karĢılıklı etki ile
iliĢkileri inceleyen
bilim dalı

26. Ġnsan- ekolojik etkileĢim
• VEBA

27. EKOSĠSTEM
• Bir bölgede bulunan bütün canlıları ve
bunların cansız çevrelerini ifade eden terim

28. EKOLOJĠK DENGE
• Dünyada katmanlar arasındaki madde ve
enerji alıĢveriĢi dünyanın doğal dengesini
sağlar ve dünyanın kompozisyonu daima
sabit kalır

29. OTOPÜRĠFĠKASYON
Dünyanın katmanlarında herhangi bir
maddenin miktarının artması yani katmanın
kompozisyonunun bozulması ekolojik
çevrimler ve bu çevrimler sırasında
meydana gelen mekanizmalar ile giderilir;
ekolojik denge sağlanır ve korunur.

30. OTOPÜRĠFĠKASYON
MEKANĠZMALARI
• TaĢıma ve seyreltme (su, rüzgar)
• Fizik parçalama ve yıkım (su, rüzgar, ısı)
• Biyolojik yapım ve yıkım
• Kimyasal yapım ve yıkım (oksidasyon)

31. EKOLOJĠK DENGENĠN BOZULMASI
• Otopürifikasyon kapasitesinin aĢılması
• Otopürifikasyon kapasitesinin azaltılması
• Madde yoğunlaĢtırma
• Yeni yapay maddelerin üretilmesi

32. OTOPÜRĠFĠKASYON KAPASĠTESĠNĠN
AġILMASI
• Yaygın üretim ve
tüketim
• Yoğun enerji kullanımı
• Yoğun atık
• 150 milyar ton CO2
• Bitkilerin bağlama
kapasitesi 129 milyar
ton

33. OTOPÜRĠFĠKASYON KAPASĠTESĠNĠN
AZALTILMASI

34. MADDE YOĞUNLAġTIRMA
• KurĢun
• Kadmiyum
• Civa
• Radyoaktif maddeler

35. YENĠ YAPAY MADDELERĠN
ÜRETĠLMESĠ
• Poliklorürlü bifenil
(PBC) (plastik)
• Deterjanlar
• Boyalar

36. ÇEVRE KĠRLĠLĠĞĠ
• Dünyanın herhangi bir katmanında belli bir
maddenin (kirleticinin) birikerek, doğal
yoğunluğundan daha üst düzeye çıkması

37. KÜRESEL ÇEVRE SAĞLIĞI
SORUNLARI
• Asit yağmurları
• Sera etkisi
• Ozon tabakasının delinmesi
• Ötrifikasyon
• Erozyon

38. ASĠT YAĞMURLARI
• SO2, HF (hafnium), HNO3 (nitrik asit)
• H2SO4, H2SO3 (sülfüroz asit)

39. ASĠT YAĞMURLARI

40. ASĠT YAĞMURLARI SONUÇ
• Orman ve bitkiler ölür
• Alg ve balıklar ölür
• Toprak verimsizleĢir

41. SERA ETKĠSĠ
• SERA GAZLARI (GREEN HAUSE GASSES
(GHGS)
• CO2, azot oksit (N2O), metan (CH4),
hidroflorokarbon (HFC), perflorokarbon
(PFC), kükürthegzaflorid (SF6)
• Dünya ısınıyor

42. KÜRESEL ISINMA NEDENLERĠ
• Fosil yakıtlar (6.3 mton CO2 )
• OrmansızlaĢma (1.6 mton CO2 )
• Arazi kullanım değiĢiklikleri
• Sanayi süreçleri
• UlaĢtırma

43. KÜRESEL ISINMA SONUÇLARI
• Su döngüsü ve toprak nemi koĢullarında değiĢim
• Buzulların erimesi
• Ortalama deniz seviyesinin yükselmesi
• AĢırı yüksek sıcaklık olayları
• TaĢkınlar, kuraklıklar
• Salgın hastalıklarda artma

44. KÜRESEL ISINMANIN SAĞLIK
ETKĠLERĠ
• Sıcaklık dalgaları ve soğuk dönemler
• AĢırı hava olayları (sel, fırtına, hortum, kasırga)
• Ġklim değiĢikliğine bağlı artan/ görülen
enfeksiyon hastalıkları

45. • 1960’larla
karĢılaĢtırıldığında
son 10 yılda doğal
afet sayısı 3 katına
çıktı…
• 1995’te ABD’de
sıcak dalgasında
514 kiĢi öldü….

47. OZON TABAKASI DELĠNDĠ
• Klorofloro karbonlar
• Gen mutasyonu
• Deri kanserinde artıĢ
• Ġmmun sistem depresyonu

48. ÖTRĠFĠKASYON
• Yerüstü sularının azot ve fosfordan
zenginleĢmesi

49. EROZYON
• Toprakların üst tabakasının özellikle
yağmur suları ile derelere, oradan da
denizlere akması

51. KÜRESEL SORUNLAR KÜRESEL
ĠġBĠRLĠĞĠNĠ GEREKTĠRĠR

52. • Küresel ortalama yüzey sıcaklarında 1990-
2100 dönemi için 1.4-5.8 derece artıĢ
öngörülüyor; geçmiĢ 10.000 yılın herhangi
bir döneminde gerçekleĢenden daha fazla…

53. Kyoto Protokolü
• Ġklim değiĢikliğini önlemek için uluslararası
bir taahhüt.
• 16 ġubat 2005’de yürürlüğe girdi.
• GeliĢmiĢ ülkelerin iklim değiĢikliği yaratan
sera gazı emisyonlarını 2012 yılına kadar
1990 seviyesinin %5,2 altına indirmelerini
hedefliyor.