μια σύντομη καταγραφή των γεγονότων που έλαβαν χώρα σε Πάρο και Αντίπαρο κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

1. 1

2. Οι κάτοικοι της Πάρου αντιστάθηκαν στους κατακτητές
 Στη μυστική Βάση της Αντιπάρου βοήθησαν τις συμμαχικές
δυνάμεις να φυγαδεύουν Έλληνες και Άγγλους στην Αίγυπτο.
Συμμετείχαν σε σαμποτάζ στο Γερμανικό Αεροδρόμιο που
υπήρχε στην Πάρο.
 Συμμετείχαν ενεργά στην Εθνική Αντίσταση.
Παριανοί αγωνιστές πήγαν με καΐκι στη Νάξο , για να
πολεμήσουν με τους Ναξιώτες ενάντια στους Γερμανούς.
Φυλακίστηκαν και βρέθηκαν στα φοβερά στρατόπεδα
συγκέντρωσης των Γερμανών. Πολλοί δεν τα κατάφεραν και
πέθαναν .
Θρήνησαν αθώα θύματα από βομβαρδισμούς και πείνα.
Η συνδρομή της εκκλησίας και συγκεκριμένα του π.
Φιλόθεου Ζερβάκη, υπήρξε καθοριστική.
2

3. 3
Η Πάρος τη δεκαετία του 1940

4. 4
Χρονολόγιο
 αρχές Μαΐου 1941
κατάληψη της Πάρου από Ιταλούς
στρατιώτες.
Στρατιωτικός διοικητής :Τζιοβάννι
Ρουστικέλλι.
Ο Ιταλός Διοικητής φέρθηκε καλά
στους Παριανούς και δεν έλαβε
ιδιαίτερα σκληρά μέτρα.
Όμως κατά την περίοδο της
Ιταλικής Κατοχής οι Παριανοί
υπέφεραν από φτώχια και πείνα,
γιατί οι κατακτητές έπαιρναν μερίδιο
από την παραγωγή των αγροτών και
τα τρόφιμα είχαν εξαφανιστεί από τα
καταστήματα.
Φτωχές οικογένειες ξεπουλούσαν
ότι είχαν και δεν είχαν για να
αγοράσουν λίγο λάδι , όσπρια και
ψωμί στη μαύρη αγορά.

5. 5
Οκτώβριος 1941: Ιδρύεται η Μυστική Βάση της Αντιπάρου
Η μυστική βάση υποβρυχίων της Αντιπάρου οργανώθηκε από
Έλληνες και Άγγλους στρατιωτικούς. Στην ίδρυση και τη δράση
της πρωτοστάτησαν ο Χάρης Γραμματικάκης και ο Άγγλος
λοχαγός Άτκινσον.
Σκοπός της ήταν να μεταφέρονται στη Μέση Ανατολή Έλληνες
και Άγγλοι πολεμιστές.
Πολλοί Παριανοί και Αντιπαριώτες βοήθησαν στις επιχειρήσεις
κρύβοντας και φυγαδεύοντας τους στρατιώτες.
Μετά από σύντομο διάστημα , από προδοσία ή από οργανωτικά
λάθη , οι Ιταλοί πληροφορήθηκαν τη λειτουργία της Βάσης.

6. Ο Χάρης Γραμματικάκης, θρύλος
στην Πάρο, κατάφερε να ξεφύγει
από τους Ιταλούς. Πέθανε το 1977.
Ο Χάρης Γραμματικάκης, θρύλος
στην Πάρο, κατάφερε να ξεφύγει
από τους Ιταλούς. Πέθανε το 1977.
6

7. 7
•Οι Ιταλοί
πολιόρκησαν το σπίτι
του Σπύρου Τζαβέλα
στον Αϊ Γιώργη στην
Αντίπαρο. Εκεί είχε το
αρχηγείο του ο
λοχαγός Άτκινσον. Στη
συμπλοκή σκοτώθηκε ο
αρχηγός της
στρατιωτικής δύναμης
των Ιταλών και
τραυματίστηκε ο
Άγγλος λοχαγός.
Μετά τη συμπλοκή ακολούθησαν
συλλήψεις.
Καταδικάστηκαν σε θάνατο και
εκτελέσθηκαν :
ο λοχαγός Άτκινσον
ο Σπύρος Τζαβέλας
ο υπολοχαγός Κ. Αρβανιτόπουλος
ο ιδιοκτήτης του καϊκιού Φ.Τσαντάνης
 ο Βασίλης Πατέλης
Πολλοί καταδικάστηκαν
σε πολύχρονες φυλακίσεις .
Αρκετοί οδηγήθηκαν στα
φοβερά στρατόπεδα
συγκέντρωσης στη
Γερμανία .

8. 8
Καταδικάστηκαν σε πολύχρονες φυλακίσεις
οι: Γεώργιος Χρονίδης, Νικ. Μουρλάς,
Θεολόγος Ρούσσος, , Μανώλης Λυράκης, Νικ.
Δανάμπασης, Κατίνα Πατέλη, Θωμάς
Παντελαίος, Ιερομόναχος Ηλίας, Μοναχός
Γρηγόριος, Γεώργιος Πολυμενάκος , Γεωργία
Δανάμπαση, Ιωάννης Τσαντάνης, Άννα
Τζαβέλα, Αντώνης Γεράρδης, ο εφημέριος της
Αντιπάρου κ.ά.
Ο Εμμανουήλ Πατέλης και ο Γεώργιος
Καπούτσος πέθαναν στη φυλακή.
Οι Αγαπητός Κατρής, Παναγ. Κουτσουράκης,
Πολυχρόνης Μουρλάς και Βενιζέλος
Ραγκούσης πήραν το δρόμο για τα φοβερά
στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας. Οι Π.
Μουρλάς και Π. Κουτσουράκης δεν
ξαναγύρισαν. Τα στρατόπεδα θανάτου της
Γερμανίας τα γνώρισαν κι άλλοι Έλληνες για
άλλες αντιστασιακές πράξεις.
Ο Σπύρος Μαντζουράνης, ο Δημ. Χερουβείμ, ο
Δημ. Παντελαίος από το Καμάρι, ο Φώτης
Καστρουνής
Δελτίο του Φώτη Καστρουνή από το
στρατόπεδο συγκέντρωσης

9. 9
30 Ιουλίου 1943
συμμαχικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν
το λιμάνι της Παροικιάς . Από το
βομβαρδισμό σκοτώνονται οι
Κωνσταντής Αργουζής και Χαρίλαος
Τεμπονέρας .
14 Ιανουαρίου 1944
Βομβαρδισμός του Δ. Σχολείου Παροικιάς.
Σκοτώνεται η δασκάλα Ειρήνη Κονδύλη και
οι μαθητές Θανάσης Φωκιανός και
Φραγκίσκα Τσαντάνη . Τραυματίζονται
ακόμα εφτά μαθητές.
η δασκάλα Ειρήνη Κονδύλη

10. 10
Μάρτιος 1944 οι Γερμανοί ξεκινούν εργασίες για την κατασκευή
αεροδρομίου κοντά στο χωριό Μάρμαρα .

11. 11
καΐκι στο Αιγαίο ,όρθιος ο Lassen

12. 12
Οι συμμαχικές δυνάμεις έκαναν αεροπορική επίθεση με στόχο να
πλήξουν το αεροδρόμιο των Μαρμάρων. Κατά τη συμπλοκή
καταρρίφθηκαν από τους Γερμανούς 2 από τα 4 αεροπλάνα.
Παράλληλα με την αεροπορική επιδρομή, ξεκινούσε και η
καταδρομική επιδρομή.
Υπήρξε συμπλοκή μεταξύ των Γερμανών και των ομάδων δράσης.
Αρκετοί Γερμανοί σκοτώθηκαν.
Κατάφεραν ακόμη να κόψουν τις γραμμές ηλεκτροδότησης και
τηλεφώνου και να καταστρέψουν μια γερμανική αποθήκη.
Την ώρα που αποχωρούσαν συναντήθηκαν με γερμανική περίπολο.
Ακολούθησε συμπλοκή στην οποία τραυματίστηκε ο Γερμανός
Διοικητής.
Οι απώλειες για τους Γερμανούς ήταν 6-7 νεκροί και πολλές υλικές
ζημιές. Η καταδρομή δεν ήταν επιτυχημένη.

13. 13
Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής οι
Γερμανοί συνέλαβαν το Νικόλα Στέλλα,
νεαρό Παριανό που είχε αναλάβει να
οδηγήσει τις ομάδες στον τόπο του
αεροδρομίου. Τον βασάνισαν σκληρά,
εκείνος όμως δεν αποκάλυψε καμία
πληροφορία. Στις 22 Μαΐου τον
κρέμασαν στην πλατεία της Μάρπησσας.
Οι Γερμανοί για αντίποινα ζήτησαν από
τους πρόεδρους των κοινοτήτων , 125
νεαρούς άνδρες για να τους οδηγήσουν
στο εκτελεστικό απόσπασμα.
ο Νικόλας Στέλλας σε νεαρή ηλικία.

14. 14
Οι πρόεδροι των
κοινοτήτων
αποφάσισαν ο
ηγούμενος της Ιεράς
Μονής Λογγοβάρδας
π. Φιλόθεος Ζερβάκος
να καλέσει το Γερμανό
Διοικητή στη Μονή και
να τον παρακαλέσει να
αλλάξει απόφαση και
να μην εκτελέσει τους
125 νέους.
Στις 23 Ιουλίου 1944
επισκέφτηκε τη Μονή ο
διοικητής με τη
συνοδεία διερμηνέα και
έξι αξιωματικών.
Οι Γερμανοί αξιωματούχοι στη Λογγοβάρδα

15. 15
Ο Ηγούμενος και οι μοναχοί περιποιήθηκαν
τους Γερμανούς .
Ο Διοικητής φεύγοντας ευχαρίστησε τον π.
Φιλόθεο Ζερβάκο και του είπε πως θα
βοηθήσει τον ίδιο και το μοναστήρι με
όποιον τρόπο μπορεί.
Ο ηγούμενος τον ευχαρίστησε και τον
ρώτησε αν από καρδιάς υποσχόταν τη χάρη
της εύνοιας του. Μετά τη θετική απάντηση
του Διοικητή, του ζήτησε να δώσει χάρη
στους 125 μελλοθάνατους.
Έτσι χάρη στη μεσολάβηση του
π. Φιλόθεου Ζερβάκου σώθηκαν οι 125 νέοι.
ο π. Φιλόθεος Ζερβάκος

16. 16
12 Οκτωβρίου 1944
Η Αθήνα απελευθερώνεται από τους
Γερμανούς.
Λίγες μέρες νωρίτερα είχαν φύγει από την
Πάρο οι Γερμανοί.
Πολλοί Παριανοί και Παριανές συμμετείχαν
στον αγώνα ενάντια στη Γερμανική Κατοχή.
Το 1941 ο Μανώλης Γλέζος
κατεβάζει μαζί με τον
Απόστολο .Σάντα τη γερμανική
σημαία από την Ακρόπολη
ο Νικόλας Γλέζος εκτελείται
το 1944
Ο Μανώλης και ο Νικόλας Γλέζος
έχουν Παριανή καταγωγή.

17. 17
Βιβλιογραφία
•Χρίστος Γεωργούσης, Κυκλάδες ΠΑΡΟΣ - ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ
(εκδ.Φιλιππότη,ΑΘΗΝΑ 1998)
•Αντώνης Αριστ.Αλιπράντης, ΜΥΣΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ
ΒΑΣΗ ΑΝΤΙΠΑΡΟΥ(ΑΘΗΝΑ 1992)
•Αρχιμ. Νικόλαος Εμμ. Αρκάς, Ο Παριανός
εθνομάρτυρας Νικόλας Στέλλας , Αθήνα 1984
•Παναγιώτης Π. Πατέλλης, Αναμνήσεις ενός Παριανού,
Πάρος 2008
•Από το διαδίκτυο
•περιβαλλοντικό πρόγραμμα του Γυμνασίου Πάρου
(Μάιος 2012)"Ιστορικοί χώροι της Πάρου και αειφόρος
ανάπτυξη" Το πρόγραμμα συντόνισαν οι καθηγήτριες του
Γυμνασίου Ευαγγελία Κοκκίνου και η Στέλλα Κούρτη με
την ενεργή συμμετοχή των μαθητών του Γ4 τμήματος
•από το ιστολόγιο Αντιπάριος , λέξεις και εικόνες
•Μανώλης Μπαρδάνης, το Γερμανικό Αεροδρόμιο των
Μαρμάρων