αφιέρωμα στην απελευθέρωση της αθήνας

KYPIAKH 9 OKTΩBPIOY 1994
2-23 AΦIEPΩMA
12 Oκτωρίυ 1944:
H μεγάλη ημέρα. Πενή-
ντα ρνια απ την
Aπελευθέρωση της
Aθήνας.
Πώς θάσαμε στην
12η Oκτωρίυ. Kυερ-
νητικ κλιμάκι θάνει
κρυά στην Aθήνα, αρ-
ίυν ι επαές για
την απώρηση των
Γερμανών, αγκυλωτς
σταυρς κατεαίνει α-
π την Aκρπλη.
O λγς τυ πρωθυ-
πυργύ. O Γεώργις
Παπανδρέυ στην ιστ-
ρική τυ μιλία επιάλ-
λει την εθνική εντητα.
Πριν την απελευθέ-
ρωση. H ειστρηση
των συμάντων και τα
πρηγηθέντα της 12ης
Oκτωρίυ απ τν τ-
τε εκπρσωπ της ελεύ-
θερης κυερνήσεως Θε-
μιστκλή Tσάτσ.
Oικνμικά πρλή-
ματα. H ικτρή κατά-
σταση της Eλλάδς -
πως την έησε ακαδη-
μαϊκς και κρυαίς
ικνμλγς Aγγε-
λς Aγγελπυλς.
H ιστρική ημέρα.
Πώς υπδέθηκε λα-
ς της Aθήνας την απ-
ώρηση των στρατευ-
μάτων κατής.
12 Oκτωρίυ 1944.
H ιστρική ημέρα της α-
πελευθέρωσης μέσα α-
π πρσωπικές ενθυμή-
σεις.
H Eλλάδα στν πλε-
μ και η Aπελευθέρω-
ση.
24 ΘEAMATA
Kινηματγράι και
θέατρα.
25-31 THΛEOPAΣH
T πργραμμα της ε-
δμάδας.
Σημείωση. Oι μ
νιμες στήλες, κρι-
τική θεάτρυ, δίσκων, τηλε
ρα-
σης, ιλίυ, «Oίνς Aγαπητ
ς
και Γεύσεις» στ εής θα δημσι-
εύνται στις σελίδες Πλιτισμύ
και Πι
τητας ωής της «K».
Yπεύθυνς «Eπτά Hμερών»:
BHΣ. ΣTAYPAKAΣ
AΦIEPΩMA
H Aθήνα στις 18 Oκτω

ρίυ 1944. O λας πανηγυρίει την ημέρα της επιστρής της μέρι ττε εριστης ελληνικής κυ-

έρνησης, ενώ ι σημαίες κυματίυν και πάλι ελεύθερες.
2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 9 OKTΩBPIOY 1994
12 Oκτωρίυ 1944:
H μεγάλη ημέρα
Πενήντα ρ
νια απ
την απελευθέρωση της Aθήνας
«Tα ελιδνια τυ Θανάτυ Συ
μηνάν μιαν άνιη
καινύρια. Eλλάδα κι’ απ’ τν τά
Συ γιγάντεια γέννα.
Mάταια ιγλίει των Pωμαίων η
κυστωδία τριγύρα Συ.
Aκμα λίγ, κι’ ανασταίνεσαι σε
νέ Eικσιένα!»
O AΓΓEΛOΣ Σικελιανς έγραψε τ
πίημα αυτ τν Mάρτι τυ 1942 μέ-
σα στις πι μαύρες ημέρες της Kατ-
ής. H «Aνιη» έμελλε ακμα να αρ-
γήσει...
Πέρασαν δυμισι ακμη ρνια π-
νυ μεγάλυ, εαθλίωσης αλλά και η-
ρωισμύ, εευτελισμών, αλλά και α-
νάτασης και πρπαντς ρνια αίμα-
τς.
H μεγάλη στιγμή έρεται τ πρωιν
της 12ης Oκτω#ρίυ τυ 1944. H γε-
νική υπώρηση τυ γερμανικύ
στρατύ συμπεριλαμ#άνει πλέν και
την Eλλάδα. Oι Γερμανί απωρύν
απ την Aθήνα.
Φρενίτιδα ενθυσιασμύ κυριαρεί
στυς δρμυς της πλης. Oι εκπρ-
σωπι της εριστης κυ#ερνήσεως
–απ ημέρες ήδη στην πρωτεύυσα–
εμ%ανίνται επισήμως. H ειστρη-
ση των γεγντων εκείνων των ημε-
ρών, στις σελίδες πυ ακλυθύν,
είναι κατατπιστικές και παρυσιά-
υν, μαί με τ %ωτγρα%ικ υλικ,
την ατμσ%αιρα της επής. Aι-
μνημνευτη η μαρτυρία ενς κατ’ ε-
ήν αρμδιυ, τυ υπυργύ Δι-
καισύνης στην ττε κυ#έρνηση, τυ
Θεμιστκλή Tσάτσυ, ενώ παρυσιά-
νται στιεία της τραγικής ικν-
μικής καταστάσεως πυ επικρατύσε
στη ώρα απ έναν άριστ γνώστη
τυ θέματς, τν καθηγητή και ακα-
δημαϊκ Aγγελ Aντωνπυλ. Δη-
μσιεύνται επίσης εκτενή σημεία
τυ ιστρικύ λγυ πυ εε%ώνισε
στην πλατεία τυ Συντάγματς
πρωθυπυργς Γεώργις Παπανδρέ-
υ.
Aίει να ανα%ερθεί και η λειτυρ-
γία πυ ετελέσθη την 13η Oκτω#ρί-
υ, δεύτερη ημέρα ελευθερίας, στ
Mητρπλιτικ Nα των Aθηνών με
πρωτστατύντα τν Aριεπίσκπ
Δαμασκην. H λιτή περιγρα%ή πα-
ρυσιάει με περισσή ενάργεια τσ
την υψηλή συγκίνηση σ και τ με-
γαλεί των στιγμών εκείνων.
Eι ημέρες μετά την απώρηση
των Γερμανών %θάνει απ την Iταλία
επικε%αλής της κυ#ερνήσεως πρω-
θυπυργς Γεώργις Παπανδρέυ
και την 18η Oκτω#ρίυ υψώνει επί-
σημα τη σημαία στην Aκρπλη.
Yπάρει η %ωτγρα%ία της έπαρ-
σης. Eει κάτι τ μναδικ, πρωθυ-
πυργς %αίνεται να αγκαλιάει με
σε#ασμ, με αγάπη, με ευθύνη, τν ι-
στ πυ %έρει την ελληνική σημαία,
τ πι μνάκρι# πράγμα τυ κ-
σμυ.
«H πι μρ%η, η πι αλα%ριά μέρα
τυ κσμυ» (Γ. Σε%έρης).
Δεν θα αργήσυν να έλθυν ρ-
νια δίσεκτα. Oι υπσέσεις, σ η
Eλλάδα #ρισκταν στ πεδί της μά-
ης, εάστηκαν... και ι ενδείεις
της ελληνικής κατάρας, τυ εμ%ύλι-
υ σπαραγμύ, ήταν πλέν ρατές...
Oμως η 18η Oκτω#ρίυ 1944 δε θα
εαστεί, πτέ. Στυς ρνυς της
%ασιστικής σκλα#ιάς υπήρε η ελπί-
δα της ελευθερίας, της αιπρέπει-
ας, της υπερη%άνειας. Oλα αυτά τα
απκτήσαμε και πάλι αυτή την ημέρα
πυ θα συμ#λίει για πάντα ένα ελ-
ληνικ νειρ, πυ έγινε πραγματι-
κτητα...
Eπιμέλεια αιερώματς:
KΩΣTHΣ BATIKIΩTHΣ

O τελευταίς Γερμαν
ς στρατιώτης εγκαταλείπει την Aκρ
πλη μεταέρντας τη σημαία τυ. H σάστικα δεν μλύνει πια τν Iερ
Bρά... O αρύς ής της μπ
-
τας,
σ περνάει η ώρα, εασθενεί και ι πρώτες στιγμές ευτυίας μετά τριάμισι ρ
νων σκλαιάς πλησιά!υν...
Πώς θάσαμε στην 12η Oκτωρίυ
Kυερνητικ κλιμάκι θάνει κρυά στην Aθήνα, αρίυν ι επαές για την απώρηση
των Γερμανών και αγκυλωτς σταυρς κατεαίνει απ την Aκρπλη
KYPIAKH 9 OKTΩBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 3
Tυ Γ. A. Λενταρίτη
TA XAPMOΣYNA νέα τι Nαισμς
σάδαε, και ήλις της ελευθε-
ρίας δεν θ’ αργύσε ν’ ανατείλει, εί-
αν θάσει νωρίτερα απ την 12η
Oκτωρίυ. T πρωί της 6ης Iυνίυ
1944, ι τυερί Aθηναίι πυ είαν
καταέρει παρά τη σράγιση των
ραδιώνων και τις αυστηρές γερ-
μανικές διαταγές να διατηρήσυν
τα μυστικά τυς ραδιωνα, έμα-
θαν τη μεγάλη είδηση της απάσε-
ως των Συμμάων στη νρμανδική
ακτή. Λίγη ώρα αργτερα, με τ πα-
ράνμ «Pαδιωνικ δελτί», και
απ στμα σε στμα, λη η Aθήνα
είε μάθει τις εελίεις και τ αμ-
γελ άνθησε στα είλη των ασανι-
σμένων πλιτών της πρωτεύυσας.
Oι πάντες καταλάαιναν τι ι Γερ-
μανί δεν θα μπρύσαν πια ν’ αν-
θέυν, και η απώρησή τυς δεν
θ’ αργύσε. Oλι σιγμυρμύριαν
τα νέα, και ι Γαριάδες στα στενά
δρμάκια τραγυδύσαν:
«H Γερμανία επατήρησε, επατήρησε
/ έαγε δυναμιτάλευρ και μπμπτά-
λευρ / συμμαάλευρ...»!
O κσμς συγκεντρώθηκε μπρ-
στά στις ιτρίνες των κεντρικών κα-
ταστημάτων, πυ ι γερμανικές
αρές πιστεύντας τι ι Σύμμαι
δεν θα έκαναν απαση, είαν α-
ναρτήσει μεγάλες πινακίδες, πυ εί-
αν επάνω ωγραικές παραστά-
σεις πρπαγανδιστικές, για να τνί-
συν την ακλνητη δύναμη τυ
«Aτλαντικύ τείυς» και την αδυ-
ναμία των Συμμάων να κάνυν επί-
θεση κατά τυ «ρυρίυ Eυρώ-
πη». Tα κιτύσαν ι περαστικί και
αμγελύσαν. Στ μεταύ απ τ
εωτερικ πρωθείται στην Eλλάδα
κλιμάκι κυερνητικ, και εκπρ-
σώπων των απελευθερωτικών ρ-
γανώσεων, για να αναλάυν την ε-
υσία μλις θάσει η κατάλληλη
στιγμή. O Θεμ. Tσάτσς, Γιάννης
Zεύγς, στρατηγς Παυσανίας
Kατσώτας, ταγματάρης Oδ. Πα-
παμαντέλς ταιδεύυν με τ ίδι
αερπλάν πυ έρνει πίσω στ Γε-
νικ Στρατηγεί (μετά την Kαέρτα)
τν στρατηγ Στέ. Σαράη και τν
K. Δεσπτπυλ. Πριν απ τα με-
σάνυτα, πρσγειώννταν στ αε-
ρδρμι της Nεράιδας. Eνα τερά-
στι ωτειν «EAM» έδεινε τ αε-
ρδρμι. Hταν τα τρίρνα τυ
EAM και η ρυρά τυ αερδρμί-
υ γιρταε. Oδήγησαν τυς επισή-
μυς στν καταυλισμ της ρυ-
ράς, πυ είαν αναμμένη ωτιά
και τυς πρσεραν ύ και μεέ-
δες. Mε ρντίδες και ευθύνη τυ
EΛAΣ, εκίνησε τ κλιμάκι για την
Aθήνα. Πρώτα κατευθύνθηκε στ
Γαλαίδι και με καραάκι τυ EΛAN
Kρινθιακύ, έθασαν στ Πρτ
Γερμεν. Kρυά μπήκε στην Aθήνα
τ κλιμάκι για ν’ αναλάει τη δεδ-
μένη στιγμή ευσία. Στ μεταύ,
αρηγς των Γερμανικών δυνάμε-
ων, στρατηγς της αερπρίας
Xέλμυντ Φέλμι, ήταν ανήσυς και
πρληματισμένς για τ πώς θα γι-
νταν η απώρηση των στρατευ-
μάτων τυ. Tα τρμερά Eς-Eς και τα
Eς-Nτε, αρίυν να απμακρύν-
νται. O Φέλμι τυς έδωσε διαταγή
να μην εντώσυν –κατά τις διαθέ-
σεις τυς– λυς τυς κρατύμε-
νυς σε στρατπεδα. Πρλααν -
μως να τυεκίσυν 72 πατριώτες
στ Δανί, και την μάδα των πρ-
δτών διερμηνέων τυς, πυ γνώρι-
αν πλλά.
H απαγκίστρωση, και μν αυτή,
απασλύσε τν διικητή των τε-
λευταίων Γερμανικών δυνάμεων.
Aπ την πρώτη στιγμή πυ η ευ-
σία τυ έγινε απεριριστη, Φέλμι
άρισε να ψάνει για επαές. Oι
«μεσάντες» (πως τυς έγρα-
αν ι πλεμικές εκθέσεις), αθ-
νύσαν!
Eπαή με Δαμασκην
Στις λιδσκπήσεις, την πι υ-
σιαστική απάντηση για μεσλάηση,
έδωσε Aριεπίσκπς Δαμασκη-
νς, πίς θα συναντήσει τν
Φέλμι στ Ψυικ. Πρώτ θέμα στη
συήτηση, ήταν τ ράγμα της λί-
μνης τυ Mαραθώνα. O Φέλμι ήτη-
Συνέεια στην 6η σελίδα

H γερμανική σημαία ατενί!ει για τελευταία ρά τν υραν
της Aττικής (επάνω).
Oι στρατιώτες τυ αγήματς απωρύν (κάτω). O γυρισμ
ς στην πατρίδα τυς
–αν θα υπάρει– αρί!ει...

T αντιαερπρικ
έει σιγήσει και σε λίγ θα εγκαταλειθεί. H εικ
να τυ και μ
νν απτελύσε για τν τ
π αυτ
μια α-
σημία.
Aυθ
ρμητα, λα
ς καταθάνει στν Aγνωστ Στρατιώτη, πανηγυρί!ντας. Mέσα
σ’ ένα πρωιν
, η ελευθερία μετατρέπει την κατήεια μιας λ
κληρης πλιτείας
σε άκρατ ενθυσιασμ
.

σε να μεσλαήσει Aριεπίσκπς
στ Bρετανικ στρατηγεί και τυς
αντάρτες, για μια «λγική στάση α-
πέναντι των Γερμανικών στρατευ-
μάτων». Aυτ εσήμαινε, ν’ αήσυν
ανεμπδιστη την απαγκίστρωση
τυλάιστν απ την Aθήνα. O Δα-
μασκηνς υπσέθηκε να διαιά-
σει την πρτασή τυς στν στρα-
τάρη Oύιλσν, κι Φέλμι ανέλαε
να διαψεύσει τις πληρρίες πυ
κυκλρύσαν για καταστρές.
Στις 20 Σεπτεμρίυ, στν «Hμερή-
σι Tύπ», τη μναδική εημερίδα
πυ κυκλρύσε, δημσιευταν
η ακλυθη ανακίνωση τυ Γερμα-
νύ στρατηγύ:
«E αρμής διαδσεων και ισυ-
ρισμών διεσαηνίσθη δια τυ Tύ-
πυ πρ λίγων ακμη ημερών, τι
Γερμανικς Στρατς ύτε σεδιά-
ει, ύτε πρπαρασκευάει ανατι-
νάεις ή καταστράς εις την πε-
ριήν της πρωτευύσης, διά των -
πίων θα εετίθετ εις κίνδυνν η ι-
δικτησία ή η ωή των κατίκων.
Παρά ταύτα μως εακλυθύν να
διαδίδωνται παρμιαι ήμαι και
σκπιμι ψευδείς ειδήσεις με την
πρθεσιν να εερεθίεται πληθυ-
σμς εναντίν της Δυνάμεως κατ-
ής και να παρασύρεται εις απερι-
σκέπτυς ενεργείας. Oύτω διατυ-
πύται ανητς ισυρισμς τι η
λίμνη τυ Mαραθώνς πρκειται να
ανατιναθεί υπ των Γερμανών.
Δια%ε%αιώ ακμη μίαν ράν, τι ά-
πασαι αι τιαύτης ύσεως διαδ-
σεις, είναι αναληθείς και τι εμ-
ρύνται υπ κακής πίστεως. Tα γερ-
μανικά στρατεύματα δεν απσκ-
πύν να εγκαταλείψυν ύτε και
τώρα %ε%αίως την σύμωνν πρς
τ Διεθνές Δίκαιν και ιλικήν ένα-
ντι τυ ελληνικύ λαύ ανέκαθεν ε-
πιδειθείσαν στάσιν των και να ρί-
ψυν την ώραν εις την ρίκην και
τας καταστράς τυ πλέμυ.
Aπαραίτητς πρϋπθεσις πρς
τύτ, είναι υσικά τι πληθυ-
σμς δεν θα λά%η εθρικήν έναντι
τυ Γερμανικύ Στρατύ στάσιν.
Oυδείς Aθηναίς, στις επιδεικνύει
ήσυν και σώρνα διαγωγήν,
πρέπει να %ήται διά την πλιν
τυ ή να γίνεται περίρντις διά
την ωήν και την περιυσίαν τυ»...
Πρτάσεις Γερμανών
T κείμεν της ανακινώσεως
τυ Γερμανύ διικητύ, ήταν πε-
ρισστερ απειλητικ, παρά καθη-
συαστικ. Aκλύθησε μως κι άλ-
λη συνάντηση. Aυτή τη ρά, εκ μέ-
ρυς τύ Φέλμι πήγε ταγματάρ-
ης Bέμπερ, και εκ μέρυς τυ
πρωθυπυργύ Γ. Παπανδρέυ,
Λυκής Aκρίτας πυ είε μείνει
στην Aθήνα. H συνάντηση έγινε σ’
ένα ισγει διαμέρισμα επιταγμέ-
νης απ τυς Γερμανύς πλυκα-
τικίας, στην δ Aμερικής, πυ τ
ρησιμπιύσε μως, Eρυθρς
Σταυρς. Mαί με τν Λ. Aκρίτα, ή-
ταν και Xρ. Zαλκώστας ως αντι-
πρσωπς τυ στρατηγύ Σπηλιω-
τπυλυ. Oι συητήσεις κράτησαν
ώρες. O Bέμπερε πρειδπίησε, -
τι εάν στρατς τυς δεθεί επιθέ-
σεις, θα υπάρυν καταστρές.
Zήτησε ακμα:
1) Nα μην μπυν στην Aθήνα συ-
γκρτημένα και αιμαα Aγγλελ-
ληνικά στρατεύματα, πρτύ Γερ-
μανικς στρατς θάσει σε μια απ-
σταση ασαλείας.
2) Tνισε, τι Φέλμι ήταν διατε-
θειμένς να ανακινώσει και υπεύ-
θυνα την ημέρα και την ώρα απω-
ρήσεως των τελευταίων τμημάτων
τυ. Tέλς ήτησε να διαιαστύν
ι πρτάσεις τυ Φέλμι, στην ελλη-
νική κυέρνηση. Oι πρτάσεις
πραγματικά διειάσθησαν και μέ-
σες-άκρες έγιναν δεκτές με σιωπη-
ρά συμωνία. Kαι σε επίσημ μήνυ-
μά τυ, σε λίγες μέρες, Tσρτσιλ
ανέερε: «Eυθύς ως λάω την είδη-
σιν τι αι Aθήναι εεκενώθησαν απ
τν εθρν, αι δυνάμεις μυ θα ει-
σέλθυν εις την πλιν...».
«Kυέρνηση» Eερτ!
Δεν θα ήταν υπερλή να λεθεί,
τι για μερικές μέρες, στην Aθήνα
υπήρε μια «μεταατική κυέρνη-
ση» τυ αρηγύ της Aστυνμίας,
Aγγελυ Eερτ.
Πράγματι, για λίγες μέρες Aγγ.
Eερτ κρατύσε την πλιτική ευ-
σία στην πρωτεύυσα, με μναδικ
στήριγμά τυ την Aστυνμία Πλε-
ων, πυ άρισε να επλίεται με
τυέκια διαλυμένων μνάδων, -
σα άησαν EΛAΣ και EΔEΣ και μ’
άλλα πυ έστειλε Bεντήρης. Γρή-
γρα, μως, στρατηγς Σπηλιωτ-
πυλς θα πάρει τν επίσημ διρι-
σμ τυ και θα συναντηθεί με τν
Bρεταν σύνδεσμ Aττικής, τν πα-
σίγνωστ σαμπτέρ Λέσλι Pύυς
Σέπερντ. H στρατιωτική διίκηση,
είε αρίσει πια να λειτυργεί. Kι
Eερτ είε «κυκλική» επικινωνία
με λυς ωρίς εαίρεση και υσικά
με τν EΛAΣ της Aθήνας, πυ θα
τν έρει σ’ επαή με τν υπυργ
Θεμ. Tσάτσ, ταν τελευταίς
ρισκταν στη Φυρνά των Aγρά-
ων. Oταν τ κυερνητικ κλιμάκι
έθασε στα Kρώρα, Γιάννης Zεύ-
γς δεν σταμάτησε να κατατπίει
αιωματικύς, καπεταναίυς και
στελέη: Oλες ι διακηρύεις και α-
πάσεις τυ EAM και της ΠEEA, εί-
ναι ειλικρνείς και δεν πρέπει να ση-
μειωθεί καμιά παρέκκλιση. O EΛAΣ
πειθαρεί απλυτα στην κυέρνηση
και στν αριστράτηγ Σκμπι. Oλι
τν άκυγαν αμίλητι. T πρκαθ-
ρισμέν δρμλγι των ανταρτών,
έλεγε, τι θα πρωρύσαν: Πατη-
σίων - Aλεάνδρας - τέρμα Aμπελ-
κήπων. Eκεί, εάν υπήραν ακμη
τσλιάδες στυς στρατώνες στ
Γυδί, ττε ένα τμήμα θα έπρεπε να
απσπασθεί για να τυς ευδετε-
ρώσει. O κύρις γκς μως, θα συ-
νέιε την πρεία τυ πρς τα Πα-
λαιά Aνάκτρα...
Σε ανακίνωση τυ KKE στις 8
Oκτωρίυ, τνιταν μεταύ άλ-
λων:
«T Eθνς ενωμέν σήμερα κάτω
απ την εθνική κυ%έρνηση, μάεται
στ πλευρ των Συμμάων για να
δικαιώσει τ αίτημα των τέκνων τυ
πυ έπεσαν για τη λευτεριά και την
λαϊκή κυριαρία. Σε τέτια ώρα επι-
%άλλεται να %αδίσυμε λι ενω-
μένι με μια ψυή, μ’ ένα παλμ...».
H λευτεριά...
Xαράματα της 12ης Oκτωρίυ, ι
πρωινί διαάτες είδαν έκπληκτι
μηανκίνητες άλαγγες να κατευ-
θύννται πρς τα δυτικά. T ερώτη-
μα γαίνει απ’ τα στματα λων:
Φεύγυν; Eίναι αλήθεια, εύγυν;
Στις 8 τ πρωί Φέλμι με τν δή-
μαρ Γεωργάτ καταθέτυν στε-
άνι στν Aγνωστ Στρατιώτη. Στις
9.15 η ρυρά τυ αγκυλωτύ
σταυρύ στην Aκρπλη, κατεάει
τ σύμλ της δυλείας. Eνας
Γερμανς στρατιώτης παίρνει δι-
πλωμένη τη σημαία στην πλάτη τυ
και απωρεί ιαστικά. Aργτερα,
δύ διμιρίες τυ EΛAΣ μαί με έν-
πλυς EΛAΣίτες εργάτες, θα σώ-
συν απ τυς Γερμανύς τ ηλε-
κτρικ εργστάσι και άλλες εγκα-
ταστάσεις (Mύλι Kερατσινίυ, Σελ,
Στάνταρ).
H κ. Eλένη Bλάυ περιγράει με
μναδική ωντάνια στ ημερλγι
της την Πέμπτη 12 Oκτωρίυ 1944:
«Tέλς!!! Eυγαν. Eίμαστε ελεύθε-
ρι!!! Aπ σήμερα τ πρωί. ΠPΩTH
XAPA, τ BBC στις 7: «Oι Bύλγαρι
θα εγκαταλείψυν εντς 15 ημερών τα
ελληνικά εδάη...». Λίγ μετά, ακύω
καμπάνες, ασαρία. Bγαίνω στ παρά-
θυρ. «Oι Γερμανί εύγυν τώρα»
μυ λένε. — Πύ τ $έρετε; — T ’παν!
Oλι %γάυν σημαίες!... Xριστς Aνέ-
στη! — Πύ τ $έρεις;... — T λένε...».
Oκτώ παρά τέταρτ – ντύνμαι, παίρ-
νω τυς δρμυς. Παντύ, σε λα τα
σπίτια υτρώνυν κντάρια, κυματί-
υν σημαίες μικρές, μεγάλες, $εθω-
ριασμένες. Eως τυ θάσω στην δ
Aκαδημίας, λς πληθυσμς έει $ε-
υθεί στυς δρμυς. T πίστεψα πια
κι εγώ. T είδα και γραμμέν. H πλη
παραδινταν στν Xερ Γεωργάτς,
στις 10 θα κατέ%αινε η γερμανική ση-
μαία απ την Aκρπλη, θα κατέθεταν
στέαν στν Aγνωστ Στρατιώτη (η
στρατιωτική ετικέττα, πρπάντων!)
και θα έευγαν! T πρωιν αυτ ήταν
αάνταστ!»...
Kι Mίκης Θεδωράκης θυμάται:
«...Πώς να περιγράψω τν ενθυσια-
σμ, τ μεθύσι αράς εκείνης της επ-
ής; Eπί ε%δμάδες, κάθε μέρα, ανε-
%αίναμε και κατε%αίναμε τη λεωρ
Συγγρύ ρεύντας και τραγυδώ-
ντας. Στ Σύνταγμα γιντανε 24ωρ
πανηγύρι. Kαι κάθε λίγ και λιγάκι να
ιλάμε την άσαλτ: «Tύτ τ ώμα»
πυ «δεν μπρεί κανείς να μας τ πά-
ρει!». Πάντα με τη Mυρτώ και τυς
στενύς ίλυς. Δύλευα πια ργανω-
τικά, απ’ τ πρωί ώς τ %ράδυ, με %άση
την Kαλλιθέα, σε λη την περιή τυ
πέμπτυ τμέα, πυ άριε απ τ
Kυκάκι, μετά Σαγεία, Xαρκπυ,
Kαλλιθέα, Tιτιιές και συνέιε Nέα
Σμύρνη και Παλι και Nέ Φάληρ.
Xιλιμετρα λκληρα με τα πδια. Συ-
νεδριάσεις, συγκεντρώσεις, κινητπι-
ήσεις. Oσ πι τωή ήταν η συνικία,
κι σ πι πλλά πρ%λήματα είε, τ-
σ μεγαλύτερη και ισυρτερη ήταν η
Eαμική ε$υσία...».
Aτελείωτ μεθύσι λευτεριάς, και
στυς δρμυς κυκλρεί, νμιμα
πια, παράνμς αντιστασιακς Tύ-
πς: «Eλεύθερη Eλλάδα», η «Mά-
η», «Pισπάστης» η «Mεγάλη
Eλλάς» κ.ά. δημσιγραικά ργα-
να λων των παρατάεων.
Oι Γερμανί είαν ύγει. Στα δα-
κρυσμένα απ αρά μάτια πλλών,
περνύσε ευγαλέα, μια άλλη σκη-
νή τσ διαρετική, τσ αντίθετη
μ’ αυτ τ πανηγύρι. H σκηνή της
27ης Aπριλίυ 1941, ταν ανέαινε
στ κντάρι της Aκρπλεως η ση-
μαία με τν αγκυλωτ σταυρ, σαν
πρμήνυμα λων των συμρών και
λης της καταστρής, πυ περίμε-
ναν, απ’ εκείνη την ώρα την Eλλάδα.
Kι μως! O Γλγθάς τυ λαύ, δεν
είε τελειώσει. O ρανάς της ενι-
κής κατής είε εκλείψει, αλλά θα
ακλυθύσε τ δράμα τυ εμύλι-
υ σπαραγμύ...
Στις 13 Oκτωρίυ, μια ημέρα μετά την απώρηση των Γερμανών, διάρες ρ-
γανώσεις παρελαύνυν στυς κεντρικύς δρ
μυς.
Συνέεια απ
την 3η σελίδα

Oι πρώτι Aγγλι στρατιώτες θάνυν στην Aθήνα και γίννται δεκτί με ενθυσιασμ
.
H Aθήνα έει απελευθερωθεί. Στρατιωτική μπάντα των Σκώτων συμμετέει στν ερτασμ
, παιανί!ντας μπρστά στν Aγνωστ Στρατιώτη.

ΛEZANTA ΣEΛ 4-5
T τέλς της αδικίας. Yπστλή της σημαίας. Oι αιώνες με τη μρή τυ Παρθενώνα παρακλυθύν ασυγκίνητι. H ία έει πάντα μια κατάληη πι-
κρή (επάνω). Eνα απ
τα τελευταία γερμανικά αυτκίνητα πυ εγκαταλείπει την Aθήνα με κατεύθυνση την Eλευσίνα. Πρηγείται μια μτσικλέτα. O
κ
σμς αρί!ει να εύνεται στυς δρ
μυς, ενώ στη Bιλιθήκη, επί της δύ Πανεπιστημίυ, κυματί!ει ήδη η ελληνική σημαία (κάτω).

AΦIEPΩMA
O λγς
τυ πρωθυπυργύ
O Γεώργι
ς Παπανδρέ
υ στην ιστ
ρική τ
υ

μιλία επιάλλει την εθνική εντητα
THN 18η Oκτωρί υ 1944, ημέρα επι-
στρ ής της κυερνήσεως στην
Eλλάδα, πρωθυπ υργς Γεώργι ς
Παπανδρέ υ εεώνησε ιστ ρικ
λγ στην πλατεία τ υ Συντάγματ ς.
Παραθέτ υμε εκτενή απ σπάσματα:
«Aσπα!μεθα την ιεράν γην της
πατρίδ ς. Oι άραρ ι, α ύ εεή-
λωσαν, επυρπλησαν και εδήωσαν,
επί τρία και ήμισυ έτη, πιε!μεν ι
H ελληνική σημαία μετα
έρεται στα έρια κριτσιών με τπικές
ρεσιές. Στ άθς διακρίνεται Γεώργις Παπανδρέυ και στρατηγς Σκμπι.
πλέ ν απ την συμμα#ικήν νίκην και
την εθνικήν μας αντίστασιν, τρέπ -
νται εις υγήν. Kαι η κυανλευκ ς
κυματί!ει μνη εις την Aκρπ λιν.
Aπ τα άθη της Iστ ρίας, ι ελληνι-
κ ί αιώνες πανηγυρί! υν την επάν -
δ της ελευθερίας εις την αρ#αίαν
πατρίδα της. Kαι στεανών υν την
γενεάν μας. Διτι λκληρ ς λας
μας υπήρεν αγωνιστής της ελευθε- Oι επίσημι πρσέρνται για την έπαρση της σημαίας.

ρίας. Δεν ευρίσκεται ασαλώς εις
την κατε# μένην Eυρώπην άλλ πα-
ράδειγμα τσ ν καθ λικής αντιστά-
σεως και τσ ν ακλ νήτ υ αισι δ -
ίας διά την τελικήν νίκην. (...).
H κυέρνησις, επανερ# μένη εις
την ελευθέραν πατρίδα, είλει να
λ γ δ τήση, διά τ παρελθν και να
#αράη τας κατευθύνσεις τ υ μέλ-
λ ντ ς. A#άριστ ς είναι σήμερ ν η
αναδρ μή εις τ παρελθν. Aρκ ύ-
μεθα εις την διαπίστωσιν τι εκληρ -
ν μήσαμεν ερείπια εις την Mέσην
Aνατ λήν και έν πλ ν διαίρεσιν εις
την δ ύλην πατρίδα.
Σύμωνα με τ ν πικρν λγ ν τ υ
ηγέτ υ της Mεγάλης Bρετανίας «η
αίγλη της Eλλάδ ς εί#εν αμαυρω-
θή». Kαι σήμερ ν η κυέρνησις, ευ-
ρισκ μένη ενώπι ν τ υ ελληνικ ύ
λα ύ, έ#ει τ δικαίωμα να διακηρύη
τι η συμμα#ική θέσις της Eλλάδ ς
έ#ει επανεύρει την παλαιάν της αί-
γλην. Kαι αι έν πλ ι δυνάμεις μας,
παλλμεναι απ πίστιν πρ ς την πα-
τρίδα, καθ’ ημέραν δ ά! νται. Kαι η
σημερινή πάνδημ ς συγκέντρωσις
απ δεικνύει τι έ# μεν υπερνικήσει
τ ν εμύλι ν πλεμ ς και τι έ#ει ε-
πιληθή η ιδέα της εθνικής ενώσε-
ως. Περισστερ ν μως ενδιαέρει
τ μέλλ ν. (...).
Oι άραρ
ι εύγ
υν
Aπ την επ #ήν τ υ Λιάν υ διε-
κηρύαμεν τι κύρι ς σκ πς της
κυερνήσεως είναι η εθνική απελευ-
θέρωσις και απ κατάστασις. H εθνι-
κή απελευθέρωσις, ευτυ#ώς, συντε-
λείται. Yπ λείπ νται ακμη εις την
#ώραν μας άραρ ι, αλλά δεν είναι
μακράν η ημέρα της πλήρ υς απ λυ-
τρώσεως. Oι B ύλγαρ ι εί#αν ελπί-
σει τι με τα τε#νάσματα της τελευ-
ταίας στιγμής θα ήτ δυνατν να ε-
απατήσ υν τ υς συμμά# υς και να
παραμείν υν εις τα ιερά μας εδάη.
Mε τ διάγγελμα της 28ης Σεπτεμ-
ρί υ ε Iταλίας εί#αμεν ήδη εαγ-
γείλει τι «απ τελεί απασιν λων
των μεγάλων συμμά#ων μας (και της
Mεγάλης Bρετανίας και των Hνωμέ-
νων Π λιτειών και της Σ ιετικής
Eνώσεως) πως ι B ύλγαρ ι, αμέ-
σως, άνευ συ!ητήσεων, εγκαταλεί-
ψ υν τα ελληνικά εδάη». Kαι η δια-
εαίωσίς μας εν τω μεταύ, έ#ει ε-
παληθεύσει. (...).
Eθνική απ
κατάσταση
Aλλά σκ πς μας δεν είναι μν ν
η εθνική απελευθέρωσις. Eίναι επί-
σης και η εθνική μας λ κλήρωσις.
T συμλαι ν τ υ Λιάν υ, τ π ί-
ν έ# υν συνυπ γράψει λα τα κμ-
ματα σα μετέ# υν εις την κυέρνη-
σιν, ρί!ει ως περιε#μεν ν τ υ ε-
θνικ ύ μας πρ γράμματ ς «την πλή-
ρη εθνικήν μας απ κατάστασιν και
την πλήρη ασάλειαν των νέων συ-
νρων μας». H Bρει ς Hπειρ ς α-
π τελεί αναπσπαστ ν τμήμα της
Eλλάδ ς, και έ#ει πρ σάτως καθα-
γιασθή και απ τ υς τά υς των η-
ρώων μας. H Δωδεκάνησ ς θα επα-
νέλθη εις την Eλλάδα. Aλλ’ υπάρ#ει
επιπλέ ν και τ δικαίωμα της ασά-
λειας. Γνωρί! μεν τι, #ωρίς καθ λι-
κν σύστημα ασαλείας, η τ πική α-
σάλεια των συνρων δεν ημπ ρεί
να απ τελέση επαρκή εγγύησιν(...).
Aντάρτες τυ EΛAΣ στην Aκρπλη.
Oι ιερωμένι συμμετέυν στν γενικ ερτασμ της Aπελευθέρωσης.

18 Oκτωρίυ 1944. H μεγάλη στιγμή. O πρωθυπυργς Γεώργις Παπανδρέυ υψώνει τη σημαία. O ελληνικς λας μπρεί και πάλι να αρθρώνει ωρίς
τη
λέ#η ελευθερία.
Παραλλήλως πρ ς την εθνικήν
μας απ κατάστασιν, η κυέρνησις
τάσσει εις τ υς πρώτ υς σκ π ύς
της την μέριμναν διά την ικ ν μι-
κήν απ κατάστασιν της #ώρας. Kατά
την διάρκειαν της δ υλείας, καθ λι-
κή υπήρεν η κατάρρευσις της εθνι-
κής μας ικ ν μίας και απάνθρωπ ι
αι στερήσεις τ υ λα ύ μας(...).
H Eλλάς έ#ει την πρ τεραιτητα
των υπηρεσιών πρ ς την κ ινήν συμ-
μα#ικήν υπθεσιν. Πρώτη αντεστάθη
εις τ ν A να, ενώ τ μέλλ ν εαί-
νετ σκ τεινν, και ενίκησε τ ν α-
σισμν και καθυστέρησε την επίθε-
σιν τ υ να!ισμ ύ εναντί ν της Mέ-
σης Aνατ λής και της Σ ιετικής
Eνώσεως. Kαι τ ι υτ τρπως ή έσω-
σε τ ν πλεμ ν ή εσυντμευσε την
νίκην. H Eλλάς έ#ει επίσης την θλι-
εράν πρ τεραιτητα των θυσιών.
Kατάκειται εις ερείπια.
Mν ν η ψυ#ή τ υ λα ύ μας είναι
ρθία, αντέ#ει και μά#εται. Δικαι ύ-
ται επ μένως να διεκδικήση και την
πρ τεραιτητα της αν ικ δ μήσε-
ως. H πρ τεραιτης αύτη μας ανε-
γνωρίσθη κατά την διάρκειαν τ υ
π λέμ υ. H άρσις τ υ απ κλεισμ ύ
και η απ στ λή τρ ίμων και αρμά-
κων απετέλεσαν πράγματι πρ ν-
μι ν της Eλλάδ ς(...).
T ιδεώδες μας είναι να πραγμα-
τ π ιήσωμεν συγ#ρνως και την
ικ ν μικήν ευημερίαν και την κ ι-
νωνικήν δικαι σύνην. Πιστεύ μεν
εις την λα κρατίαν. Kαι λα κρατία
δεν σημαίνει μν ν δικαίωμα ψή-
υ. Σημαίνει επίσης δικαίωμα π -
λιτισμ ύ. Kαι λας μας, με τ υς α-
παραμίλλ υς αγώνας και τας σκλη-
ρ τάτας θυσίας τ υ, κατέκτησε τ
δικαίωμα να τ υ ανήκη τ μέλλ ν.
Nέ ς κσμ ς θα υψωθή απ τα ε-
ρείπια(...).
Πατρίδα και λας
Aλλά διά την επιδίωιν και της ε-
θνικής και της κ ινωνικής απ κατα-
στάσεως θα #ρειασθή τ απαραίτη-
τ ν ργαν ν: τ κράτ ς. Aνήκει διά
τ ύτ εις τ υς αμέσ υς και θεμελιώ-
δεις σκ π ύς μας η απ κατάστασις
της λειτ υργίας τ υ ελευθέρ υ ελ-
ληνικ ύ κράτ υς. Eπί μίαν κταε-
τίαν, τ ελεύθερ ν ελληνικν κρά-
τ ς εί#ε καταλυθεί απ την δικτατ -
ρίαν και την κατ #ήν. Hλθεν και-
ρς να υπάρη! Eις τα καθεστώτα
τ υ ασισμ ύ τ κράτ ς υπ τάσσε-
ται εις τ κμμα. Eις τα ελεύθερα λα-
κρατικά π λιτεύματα τ κμμα, η
ργάνωσις υπ τάσσ νται εις τ κρά-
τ ς. Eις τα ελεύθερα π λιτεύματα η
πλει ψηία κυερνά, η μει ψηία ε-
λέγ#ει, αλλά τ κράτ ς, αι δημσιαι
λειτ υργίαι δεν ανήκ υν ύτε εις
την πλει ψηίαν ύτε εις την μει -
ψηίαν. Aνήκ υν εις την ιδέαν της
πατρίδ ς και υπηρετ ύν τ σύν λ ν
τ υ λα ύ(...)
Oλκληρ ς ελληνικς λας διεκ-
δικεί την τιμήν να είναι υπερασπι-
στής της πατρίδ ς. T γνώριμ ν κι-
νηματικν πνεύμα των ενπλων μας
δυνάμεων θα καταλυθή. Θα γίνει συ-
νείδησις και πράις τι στρατς
δεν υλεύεται. B υλεύεται μν ν
κυρίαρ# ς λας, τ υ π ί υ την θέ-
λησιν εκρά!ει η κυέρνησις. Kαι
τας διαταγάς της κυερνήσεως ε-
κτελεί στρατς. Θα γίνη συνείδη-
σις και πράις τι στρατς δεν η-
μπ ρεί να ανήκη ύτε εις πρσωπα,
ύτε εις κμματα. Aνήκει μν ν εις
την πατρίδα και υπακ ύει μν ν εις
τας διαταγάς της κυερνήσεως (...).
Kρίση ηγεσίας
Kατά την σκ τεινήν περί δ ν της
δ υλείας τ υ έθν υς λας μας υ-
πήρεν αι θαύμαστ ς. Eδωσεν α-
παράμιλλα δείγματα ιδεαλισμ ύ και
αυτ θυσίας. Aλλ’ υπήρε κρίσις της
ηγεσίας. H ηγέτις τάις, κατά μέγα
μέρ ς, δεν απεδεί#θη αία τ υ λα ύ.
Eις τ ν καιρν της δικτατ ρίας, και
τ Πανεπιστήμι ν, και Aρει ς Πά-
γ ς, και τ Συμ ύλι ν Eπικρατείας,
καθώς και τα άλλα ανώτατα ιδρύμα-
τά μας, εκτς λίγων λαμπρών εαι-
ρέσεων, περίπ υ ε#ρεωκπησαν.
Eπρ τίμησαν να γίν υν επαγγελμα-
τικά σωματεία μεριμνώντα δια τα
ιωτικά συμέρ ντα των μελών των.
Kαι ελησμνησαν τι η πρώτη απ -
στ λή των ανωτάτων ιδρυμάτων, τα
π ία εις τας δημ κρατίας απ τε-
λ ύν την ηγέτιδα τάιν, είναι να γί-
νωνται θεματ ύλακες των ρων
της υπάρεως, των ηθικών αιών τ υ
έθν υς (...).
H απ κατάστασις της λαϊκής κυ-
ριαρ#ίας ανήκει κατ’ ε #ήν εις τ υς
πρώτ υς θεμελιώδεις σκ π ύς μας.
O λας ανακτά τας ελευθερίας τ υ
και γίνεται κυρίαρ# ς της #ώρας
τ υ. H κυέρνησις της εθνικής ενώ-
σεως έ#ει απασιν να #ωρήση εις
την τα#υτέραν δυνατήν ενέργειαν
και δημ ψηίσματ ς και εκλ γών
συντακτικής συνελεύσεως καθώς
και δημ τικών και κ ιν τικών εκλ -
γών. Kαι απ τελεί !ήτημα τιμής δια
την κυέρνησιν πως η λαϊκή ετυμη-
γ ρία εκδηλωθή κατά τρπ ν απ -
λύτως γνήσι ν.
Eως ττε, μν ν η εθνική ένωσις
σώ!ει. Aπέδωκεν ήδη υπέρ τ υ τ-
Συνέεια απ την 9η σελίδα

H πι μεγάλη μέρα της Aθήνας. Mεθυσμένι απ αρά ι Aθηναίι κατακλύ%υν την Πλατεία Συντάγματς με ελληνικές και συμμαικές σημαίες...
π υ μέγα αγαθν. Hυήθη τ διε-
θνές κύρ ς της Eλλάδ ς και συνετε-
λέσθη η μαλή μετάασις απ της
δ υλείας εις την απελευθέρωσιν η
π ία απ λ υς σ#εδν εθεωρείτ
απίστευτ ς, ώστε σήμερ ν να πρ -
σλαμάνη, περίπ υ, τας διαστάσεις
θαύματ ς (...).
Kίνδυν
ι δι!ασμ
ύ
Παρμ ια θαύματα η εθνική μας έ-
νωσις θα δυνηθή να επιτελέση, εάν
συνε#ισθή με την ιδίαν ειλικρίνειαν
και την ιδίαν πίστιν και εις τ μέλλ ν.
Oλ ι ι μεγάλ ι σκ π ί, τ υς π ί-
υς ανεπτύαμεν, #ωρίς την εθνικήν
ένωσιν δεν ημπ ρ ύν να πραγματ -
π ιηθ ύν, ενώ με την ένωσιν θα ευ -
δωθ ύν ασαλώς, εις τρπ ν ώστε
απ τ σημερινν #ά ς να πρ έλθη
ένας νέ ς ρυθμς, απ τα ερείπια
της δ υλείας ένας νέ ς κσμ ς, ά-
ι ς ρεύς της εθνικής μας ανα-
γεννήσεως. H επ #ή μας ανήκει ε-
αίως εις άλλ ν αιώνα, έ#ει μως
π λλάς μ ιτητας με την επ #ήν
τ υ ’21. Kαι σήμερ ν, πως και ττε,
εερ#μεθα απ τ ν αγώνα πλήρεις
απ δαν, ερείπια και δι#ν ιαν.
Γνωρί! μεν π ύ ωδήγησε ττε η δι-
αίρεσις, και είλ μεν να εμπνευ-
σθώμεν απ τ παράδειγμα διά να τ
απ ύγωμεν. Oταν πρ εαμήν υ έ-
θασα εις Kάιρ ν, διεκήρυα τι με-
τέαινα ως σταυρ ρ ς της εθνι-
κής μας ενώσεως. Σήμερ ν, επι-
στρέων εις την ελευθέραν πατρίδα
επί κεαλής της εθνικής κυερνή-
σεως, διακηρύττω και πάλιν τι επα-
νέρ# μαι σταυρ ρ ς της εθνικής
ενώσεως. Kαι είμαι ευτυ#ής τι έ#ει
αύτη πραγματ π ιηθή. Aλλα πρέπει
να διαρκέση μέ#ρι της λαϊκής ετυμη-
γ ρίας, η π ία θα καθιερώση τ -
ριστικν π λίτευμα και την κυέρνη-
σιν τ υ μέλλ ντ ς.
Mε την ευθύνην τ υ κυερνήτ υ
διακηρύττω, και επιθυμώ να γίνη κ ι-
νή συνείδησις, τι #ωρίς την εθνικήν
μας ένωσιν τα υπέρτατα συμέρ -
ντα τ υ έθν υς και τ υ λα ύ μας
διατρέ# υν τ ν έσ#ατ ν κίνδυν ν.
Mν ν η εθνική ένωσις σώ!ει. Aλλά
ευτυ#ώς, δεν υπάρ#ει κανείς λγ ς
ανησυ#ίας. Oλαι αι δυνάμεις, αι π ί-
αι συνεργά! νται εις την κυέρνη-
σιν, έ# υν απ δείει τι κατέ# νται
απ την πίστιν της εθνικής ενώσεως.
Kαι διά τ ύτ θα διαρκέση. Kαι πως
εθαυματ ύργησε μέ#ρι τ ύδε, θα
θαυματ υργήση και εις τ μέλλ ν.
Λαέ των Aθηνών: E ρτά! μεν σή-
μερ ν την Aνάστασιν. Mε αθυτά-
την συγκίνησιν σ υ απευθύνω τ ν
εγκάρδι ν #αιρετισμν της πατρί-
δ ς. Kαι #αιρετί!ω επίσης τ ηρωι-
κν, μα#μεν ν, ελευθερ ύμεν ν έ-
θν ς. Zήτω η αιωνία Eλλάς! Zητω-
σαν ι μεγάλ ι μας σύμμα# ι! Zήτω
η ελευθερία!».
Συνεείς εκδηλώσεις ενθυσιασμύ στην ελεύθερη πλέν πρωτεύυσα. Φωτ-
γρα
ία απ τ μνημεί τυ Aγνωστυ στρατιώτη στις 13 Oκτωρίυ. Πλήθς κ-
σμυ περιμένει για να παρακλυθήσει την κατάθεση στε
άνυ.

Aκρπλη 1943. Πριν απ την κατάρρευση της Iταλίας. Oι σημαίες των δύ συμμάων υψώννται στν ελληνικ υραν. Oι ιταλικές δυνάμεις θα πληρώσυν αρύ -
ρ αίματς, ταν γερμανικς στρατς θα απαιτήσει την άμεση παράδση των πλων τυς. Oι ανυπεράσπιστι Iταλί στρατιώτες θα ητήσυν ττε ήθεια απ τν
ελληνικ λα, πίς θα τυς δώσει την αμέριστη συμπαράστασή τυ.
Πριν απ την απελευθέρωση
H ειστρηση των συμ
άντων και τα πρηγηθέντα της 12ης Oκτω
ρίυ
απ τν ττε εκπρσωπ της ελεύθερης κυ
έρνησης Θεμιστκλή Tσάτσ
«HΓEPΘHMEN λι την 12ην Oκτω-

ρίυ περί την 5ην πρωινήν. Oι Aιω-
ματικί τυ Eπιτελείυ της Στρατιω-
τικής Διικήσεως, ι κατικύντες ε-
ντς τυ αυτύ με ημάς κτιρίυ, διε-
τάθησαν την ημέραν εκείνην να εμ-
!ανισθύν λι την 6ην πρωινήν εν
στλή. Δεν εγνώρι$α την διαταγήν
αυτήν τυ Στρατηγύ Σπηλιωτπύ-
λυ. Aλλά Συνταγματάρης Π. Kα-
τσώτας, με τν πίν εμιρα$μεθα
τ δωμάτιν, τ πρωί ε!ρεσε την
στλήν τυ, την ελληνικήν στλήν,
πως είε τρππιηθή εις την M.
Aνατλήν. Tην 6ην ακρι
ώς εις τν
διάδρμν εμ!ανί$νται διά μιας -
λι ι αιωματικί εν στλή.
O πρώτς, τν πίν συναντώ, εί-
ναι Aντισυνταγματάρης τυ Mη-
ανικύ Kατσυρίδης. Oταν αντίκρυ-
σα τ
υσσινί διακριτικν τυ πλυ,
εις τ πίν υπηρέτησα και εγώ, με
κατέλα
εν ένας λυγμς αράς.
Hρετ και Π. Kατσώτας και δι’ λί-
γας στιγμάς ι τρεις ενηγκαλίσθημεν
αλλήλυς και εμείναμεν ά!ωνι και
δακρύντες. Tην στιγμήν εκείνην εί-
ν αισθανθή μίαν απ τας μεγαλυ-
τέρας συγκινήσεις της $ωής μυ.
Mετ’ λίγν ειδπιύμεθα τι έ-
!θασαν δύ Bρετανί Aιωματικί.
O στρατηγς Kατσώτας σε συνικία των Aθηνών πριν απ την απελευθέρωση.

Πλεμικ σκάς αμέσως μετά τν κατάπλυ. Oι άνδρες τυ πληρώματς, σε στάση πρσής, αιρετύν. H σκλαωμένη γη είναι και πάλι ελεύθερη. Σκλαιά πυ δεν
σκέπασε πτέ τις ελληνικές θάλασσες πυ τ ναυτικ μας συνεώς έδινε τ παράτλμ παρών τυ. T μηδέπτε ηττηθέν ναυτικ των Eλλήνων...
O αρηγς της Aστυνμίας Aγγελς Eερτ. Για λίγες μέρες κρατύσε την π-
λιτική ε$υσία στην Πρωτεύυσα... Γρήγρα άρισε την «κυκλική» επικινωνία
με λυς τυς παράγντες της Aντιστάσεως.
Aνέκδτη ωτγραία τυ Aγγλυ στρατηγύ Pναλντ Σκμπι με θερμή ι-
διειρη αιέρωση στν Eλληνα συνάδελ τυ, στρατηγ Θρασύυλ
Tσακαλώτ.

T ένα μετά τ άλλ τα σκάη τυ στλυ μας καταπλέυν στν Φαληρικ ρμ. Στη ωτγραία, μετα$ύ τυ πληρώματς εθελντριες αδελές τυ Eρυ-
θρύ Σταυρύ
Tην 9ην, εις μίαν ικίαν έναντί μας,
εις άνθρωπς με κατα!ανή δείγματα
συγκινήσεως εήλθεν εις τν εώ-
στην και ήρισε να υψώνη την σημαί-
αν τυ και τν είδα, μλις έδεσε τ
σινίν, ν’ ασπά$εται την άκραν τυ
εθνικύ μας συμ
λυ και να κάμνη
τν σταυρν τυ. Kαι μετ’ λίγν άλ-
λη και άλλη. Kαι μετ’ λίγν δρ-
μς είε γεμίσει απ σημαίας. O κ-
σμς έκαμνε τν σταυρν τυ και αι
δια
άται κλαίντες ησπά$ντ αλλή-
λυς, αλλά κανείς ακμη δεν ε$ητω-
κραύγα$ε. Φ
ς συνείε τας ψυάς,
κληρνμία τυ παρελθντς και δι-
αίσθησις τυ μέλλντς. Hρισεν ε-
ντεινμένη
αθμιαίως και η κωδων-
κρυσία. O κσμς συνέρρεε πρ
της Aστυνμικής Διευθύνσεως. Oι
Bρετανί Aιωματικί ενε!ανίσθη-
σαν ττε εις τν εώστην και μία
!ρενίτις κατέλα
ε τν κσμν. Mετ’
λίγν εμ!ανί$εται Συνταγματάρ-
ης Π. Kατσώτας εν στλή και τ
πλήθς ειρκρτεί. Mε έαλλν α-
ράν εειρκρτησεν κσμς τν
στρατηγν Σπηλιωτπυλν ήρεμν
και μειδιώντα. Kαι περί την 10ην απε-
!ασίσαμεν ν’ αναωρήσωμεν. T
πράγμα δεν ήτ
ε
αίως εύκλν.
Aλλ’ επί τέλυς κατωρθώσαμεν ν’ α-
νέλθωμεν επί των αυτκινήτων και
εν μέσω ασυγκρατήτων εκδηλώσε-
ων, κατά των πίων ματαίως ηγωνί-
$ετ Φ. Mανυηλίδης, ε!θάσαμεν
εις τα Παλαιά Aνάκτρα και εγκατε-
στάθημεν επισήμως. Mετ’ λίγν συ-
νέρρευσαν !ίλι, γνωστί και πλή-
θς άπειρν. Eπιτρπαί, αντιπρσω-
πείαι... H τήρησις ιασδήπτε τάε-
ως και σειράς απέ
αινεν αδύνατς.
Eν τω μέσω της κσμσυρρής συ-
νετάγη τ ακλυθν τηλεγρά!ημα
πρς την Kυ
έρνησιν:
O ρανάς της σκλαιάς ετελείω-
σε στην Aθήνα. Mε τ αναιλητ
μιας ανέκραστης αράς αιρετάμε
την Eθνική Kυέρνηση. O Λας, η-
ρωικς Λας των Aθηνών, γιρτάει
αδελωμένς τη λευτεριά τυ.
H Tριμελής Kυερνητική Eπιτρπή
Φ. MANOYHΛIΔHΣ, I. ZEBΓOΣ, ΘEM.
TΣATΣOΣ
Kαταστρή
στν Πειραιά
(...) Mέρι της μεσημ
ρίας εηκ-
λυθήσαμεν δεμενι συνεώς ε-
πιτρπάς. Eν τω μεταύ, εκ Πειραιώς
επληρ!ρύμεθα ως επικειμένην
την ανατίναιν τυ Λιμένς. Tη κα-
θδηγήσει μας κατε
λήθησαν αι ύ-
σταται πρσπάθειαι διά την διάσωσιν
τυ Λιμένς. Παρά τας δραματικάς
πρσπαθείας μιας Eπιτρπής, η -
πία είε λά
ει την εντλήν να μετα-

ή πρς συνάντησιν τυ Γερμανύ
Φρυράρυ, υδέν απτέλεσμα ε-
πετεύθη. Oυδ’ ε άλλυ κατέστη
δυνατν να πληρ!ρηθώμεν πώς
είε τενικώς ρυθμισθή η πυρδτη-
σις των κατά μήκς της πρκυμαίας
!ρεατίων, πυ είν τπθετηθεί
παρά των Γερμανών αι εκρηκτικαί ύ-
λαι. Πρς απ!υγήν δυστυημάτων
ειδπιήθη πληθυσμς. Tην 5.30΄
απγευματινήν της 12ης Oκτω
ρίυ
ήρισαν αι τρμακτικαί ανατινάεις
και εηκλύθησαν μέρι νυκτς.
Kπς και μθς γενεών κατεστρέ-
!ετ. Eυτυώς, άρις εις τα λη!θέ-
ντα μέτρα, δεν είμεν, εκτς απ έ-
να νεκρν και ένα τραυματίαν, άλλα
θύματα. (...).
Tην άλλην ημέραν (13.10.1944),
την 8 π.μ., κατήλθμεν και τα τρία
μέλη της Kυ
ερνητικής Eπιτρπής
εις τν Πειραιά. Πρ της Aστυνμι-
κής Διευθύνσεως συνέρρευσεν αμέ-
σως πλήθς κσμυ. Eκεί ηναγκά-
σθημεν να είπωμεν και ι τρεις απ
λίγας λέεις και κατπιν επεσκέ-
!θημεν την έρημν περιήν τυ Λι-
μένς. Eυτυώς τ Eργστάσιν
Hλεκτρικής Παραγωγής εσώθη, κυ-
ρίως άρις εις την θαρραλέαν έν-
πλν επέμ
ασιν των εργαττενιτών
τυ εργστασίυ. (...).
H Δλγία
Παρά την θλίψιν, την πίαν μας
είε πρενήσει τ θέαμα των κατα-
στρ!ών εις τν Πειραιά, ελά
μεν
την απ!ασιν να μη ματαιωθή η διά
την επμένην 14ην Oκτω
ρίυ αγ-
γελθείσα δλγία εις την Mητρ-
πλιν, δλγία, εις την πίαν δεν
θα πρσεδίδαμεν την μρ!ήν επισή-
μυ ερτασμύ. Tν επίσημν ερ-
τασμν τν επε!υλάσσμεν εις την
Kυ
έρνησιν.
E!ρντισα να τεθή αυτκίνητν
εις την διάθεσιν τυ Θ. Σ!ύλη, διά
να δυνηθή να πρσέλθη εις την εκ-
κλησίαν.
O Διευθυντής Aστυνμίας Aγγε-
λς E
ερτ, εις τν πίν είεν ανα-
τεθή η !ρντίς ι μνν της τάε-
ως, αλλά και των πρσκλήσεων, διη-
υκρίνισε διά των ε!ημερίδων της
14ης Oκτω
ρίυ, τι καλύνται πά-
ντες ι κατά τ καθιερωμένν πρω-
τκλλν πρσερμενι εις τας ε-
πισήμυς τελετάς, μη υπάρντς
ρνυ πρς καταρτισμν πργράμ-
ματς και απστλήν πρσκλήσεων.
Mε μεγάλην συγκίνησιν εισήλθ-
μεν την 10.30 εις την Mητρπλιν υ-
π τας ενθυσιώδεις επευ!ημίας
των παρισταμένων.
H εν τη εκκλησία τελετή, ρστα-
τύντς τυ Mακαριωτάτυ Aριεπι-
σκπυ Aθηνών αειμνήστυ Δαμα-
σκηνύ εν τω μέσω λυ τυ κλή-
ρυ, θα παραμείνη εις συς ηυτύ-
ησαν να παραστύν, αλησμνητς.
Tα κείμενα της λειτυργίας συνέ-
θεσαν επίτηδες Mακαριώτατς
Aριεπίσκπς, και δεν υπήρε λέις
και !ράσις, η πία να μη πρσελάμ-

ανε, δεδμένης της ιστρικής στιγ-
μής, απεράντυς διαστάσεις. Πτέ
δεν διεπίστωσα την εντητα τυ λα-
ύ μας με την εκκλησίαν τυ
αθύ-
τερν. Oταν !ράσεις και νήματα,
πρερμενα απ τα
άθη των αιώ-
νων, εαγγέλλυν και παράγυν την
εναργεστάτην εντύπωσιν της απ-
λύτυ επικαιρτητς, περίεργν συ-
ναίσθημα, πυ υπερπηδά τν ρνν
και μας ενώνει με τ παρελθν, κα-
ταλαμ
άνει τν άνθρωπν.
Oταν ήκυσα υπ τν θλν τυ

Tα πρώτα αγήματα τυ ναυτικύ παρελαύνυν στην δ Σταδίυ. Eπικεαλής θρυλικς κυερνήτης τυ «Aδρία» αντιπλίαρς Tύμπας.
Παντκράτρς τυς μεγαλειώδεις
ήυς, πυ υμνύν την υπέρμαν
Στρατηγν, ενμισα τι θες έ!υγαν
ι
άρ
αρι απ την Kωνσταντινύ-
πλιν, ενμισα τι πίσω απ την Πλα-
τυτέραν δια
λέπω την πλιύν,
την Πρμαν Aθηνάν. Eις τ τέλς
της υπερυ λειτυργίας Mακα-
ριώτατς Aριεπίσκπς έρανε τυς
παρισταμένυς με ρδπέταλα και
!ύλλα δά!νης.(...).
Aιη στρατευμάτων
Tέλς, ανήλθμεν εις τν εώστην
τυ υπυργείυ Συγκινωνίας, π-
θεν ωμιλήσαμεν κατά σειράν Φ.
Mανυηλίδης, Γ. Zέ
γς και τελευ-
ταίς εγώ, ενώπιν απείρυ ενυ-
σιώδυς πλήθυς, πυ μως επε-
κράτυν τα εαμικά συγκρτήματα με
τα ερυθρά λά
αρά των.
Oλίγν μετά τ πέρας της μιλίας
μυ, ειδπιήθην τι τμήματα Bρε-
τανικύ Στρατύ και τυ Iερύ Λ-
υ είν α!ιθή εις την πλατείαν
της Oμνίας. T ανήγγειλα ίδις
απ τ μικρ!ωνν. Kαι κύματα εν-
θυσιασμύ εσάλευν επί μακρν τ
πλήθς. Kατήλθμεν διά να πρϋπα-
ντήσωμεν τυς Bρετανύς και τυς
Iερλίτας, αλλ’ εστάθη αδύνατν
να τηρηθή η τάις.
O ενθυσιασμς είεν υπερεκει-
λίσει και ενθυμύμαι τυς Bρετα-
νύς αιωματικύς και στρατιώτας,
ι πίι είν πλέν απλέσει τ
πάτριν !λέγμα, να μετέυν και αυ-
τί των λαϊκών εκδηλώσεων με έντα-
σιν εκδηλώσεων πσώς υστερύσαν
των ελληνικών.
Σημείωση: Aπσπάσματα απ τ ι-
λί τυ Θεμιστκλή Tσάτσυ «Aι παρα-
μναί της Aπελευθερώσεως». Eκδσεις
«IKAPOΣ».
Eκτακτ α-
νακινωθέν
τυ A΄ Σώ-
ματς
Στρατύ
τυ EΛAΣ
πυ αναέ-
ρεται στη
διάσωση
τυ εργ-
στασίυ η-
λεκτρπα-
ραγωγής
στν Πει-
ραιά.

Xάρτης στν πίν εμ
αίνεται διαμελισμς της Eλλάδς απ τις δυνάμεις Kατής Γερμανών, Iταλών και Bυλγάρων.

«H OIKONOMIA, στη ώρα μας
γήκε
απ τν Πλεμ τσ κατεστραμμέ-
νη, σ σε καμιά άλλη σύμμαη ώ-
ρα. Πέρα απ τα θύματα, πυ, αν δεν
επερνύν, πάντως θάνυν τα
150.000 άτμα, ι υλικές καταστρ-
ές επερνύν τα 4 τρισ. πρπλεμι-
κές δραμές.
Eτσι, λας μας, μετά τα τσα δει-
νά της Kατής, ύσε με την πρσ-
δκία ενς καλύτερυ αύρι, μιας
ωής πι ανθρώπινης και πι δίκαιης.
Hταν μια ελπίδα, πυ την ενίσυαν
τα συμμαικά ραδιωνα σε λη τη
διάρκεια της Kατής, έτσι ώστε να
δημιυργηθεί η πεπίθηση πως η
Eθνική Aπελευθέρωση σημαίνει και
απελευθέρωση απ τις στερήσεις
και τη τώεια.
Oμως, τ νειρ δεν είε σέση με
την πραγματικτητα. T έσπασμα
αράς, πυ ήρθε με την Aπελευθέ-
ρωση, γρήγρα τ διαδέθηκε η α-
νησυία για την επι
ίωση. Tα
απ-
ρια δεν ερτωναν τ ένα πίσω απ
τ άλλ, η ενίσυση των συμμάων
σε τριμα, παρ’ λες τις καλές
τυς διαθέσεις, ήταν, την πρώτη
τυλάιστν περίδ, ασήμαντη. Oι
καταστρές, πυ εύγντας είε
κάμει εθρς στα λιμάνια, στα γε-
ύρια και στυς δρμυς, δυσέραι-
ναν ακμα περισστερ την κατά-
Xάρτης των καταστρα
έντων δασών επί Kατής στ λεκανπέδι Aττικής.
Πίνακας τυ αριθμύ θανάτων στην πρωτεύυσα και η αύ!ησή των κατά την Kατή.
Oι απώλειες τυ εμπρικύ μας στλυ κατά τη διάρκεια τυ πλέμυ.
Oικνμικά
πρ λήματα
H ικτρή κατάσταση της Eλλάδς πως
την έησε ακαδημαϊκς και κρυαίς
ικνμλγς Aγγελς Aγγελπυλς

Kατή. Iταλί και Γερμανί α!ιωματικί επισκέπτνται την Aκρπλη.
σταση. O πλεμς συνειταν. Oλα
ήταν δύσκλα. Mέσα σε μια τέτια α-
τμσαιρα ανέλα
ε να αντιμετωπί-
σει η κυ
έρνηση Eθνικής Eντητας
τ Oικνμικ Πρ
λημα της Eλλά-
δας. Πρ
λημα, πυ παρυσιαταν
στην τετραπλή τυ υπσταση: την ε-
πισιτιστική, τη νμισματική, τη δημ-
σινμική και την παραγωγική. (...)
T νμισματικ πρ
λημα ήταν,
μαί με τ επισιτιστικ, ένα απ τα
κύρια πρ
λήματα πυ έπρεπε να α-
ντιμετωπιστεί με την απελευθέρωση
της ώρας, γιατί απτελύσε και την
πρϋπθεση για την απκατάσταση
καννικύ ρυθμύ στην ικνμική
ωή. Σ’ λη τη διάρκεια της Kατής,
πληθωρισμς απτέλεσε τ μν
μέσ ρηματδτησης. Tα έδα
των Aρών Kατής και τα έδα
τυ κράτυς καλύπτνταν με την α-
διάκπη λειτυργία της εκδτικής
μηανής, με απτέλεσμα τη συνεή
ύψωση των τιμών, γιατί αγαθά δεν υ-
πήραν και καθένας απέευγε να
παίρνει δραμές.
Σε καμιά άλλη ώρα πληθωρι-
σμς δεν πήρε την έκταση πυ είε
πάρει στην Eλλάδα και σε καμιά άλλη
ώρα ι τιμές δεν θάσανε σε τέτια
επίπεδα. Tην επή της Aπελευθέ-
ρωσης η νμισματική κυκλρία
στην Eλλάδα είε αυηθεί 5 εκατ.
περίπυ ρές σετικά με την πρ-
πλεμική περίδ, ενώ σε καμιά άλ-
λη ώρα πυ καταλήθηκε απ τυς
Γερμανύς, η κυκλρία δεν αυή-
θηκε περισστερ απ τρεις έως πέ-
ντε ρές.
Tην ημέρα πυ έθασε η κυ
έρ-
νηση στην Aθήνα (19 Oκτω
ρίυ
1944) η νμισματική κυκλρία εί-
ε θάσει στ επίπεδ των 102 τε-
τράκις εκατμμυρίων (102.053.0-
31.000.000.000) έναντι των 19.37-
0.000 στην αρή της Kατής, είε
αυηθεί δηλ. 5.260.465 ρές.
Mε τν πληθωρισμ εανεμίσθηκε
αγραστική δύναμη 27 εκατμμυ-
ρίων ρυσών λιρών.
Eπειτα απ μια τέτια εέλιη, ή-
ταν επμεν να υπάρει ένα νμι-
σματικ άς. Eίε επέλθει λκλη-
ρωτική καταρράκωση της ώρας και
λκληρωτική εανέμιση της νμι-
σματικής αίας».
Aπ τ ιλί τυ ακαδημαϊκύ κ. Aγγελυ
Aγγελπυλυ «Aπ την Kατή στν
Eμύλι», συνέντευη στν Σκλή Δημη-
τρακπυλ. Eκδσεις «ΠAPOYΣIA».
Oι πίνακες τυ θέματς πρέρνται
απ τ Λεύκωμα «Aι θυσίαι της Eλλά-
δς στν Δεύτερ Παγκσμι Πλε-
μ», πυ κυκλρησε τ 1946 απ τ
υυπυργεί Aνικδμήσεως.
Kατικά αρτνμίσματα, ενδεικτικά τυ τεράστιυ νμισματικύ πρλήματς στ πί δήγησαν τη ώρα ι γερμανικές δυνάμεις.

Xάρτης των καμένων απ τυς κατακτητές ελληνικών ωριών. Oι καταστρ
ές πυ υπέστη τ δικ μας δίκτυ.
Xάρτης των λιμένων πυ υπέστησαν τις μεγαλύτερες καταστρ
ές. T σιδηρδρμικ δίκτυ της Eλλάδας και ι καταστρ
ές πυ υπέστη κατά τν πλεμ.

AΦIEPΩMA
H ιστρική ημέρα
Πώς υπ δέ

θηκε λας της Aθήνας την απ

ώρηση των στρατευμάτων κατ

αφιέρωμα στην απελευθέρωση της αθήνας

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (17)

Similar to αφιέρωμα στην απελευθέρωση της αθήνας

Similar to αφιέρωμα στην απελευθέρωση της αθήνας (20)

More from 88DIMATH

More from 88DIMATH (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

αφιέρωμα στην απελευθέρωση της αθήνας