Οι τεράστιες προσπάθειες ικανών πολιτικών του 19ου αιώνα και οι συνέπειές τους.

1. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Η κατάσταση της χώρας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα
- Τα σύνορα ήταν ασφυκτικά [Συνέδριο του Βερολίνου (1878): η Ελλάδα δεν είχε ακόμη απελευθερώσει
με τις δυνάμεις της τα αλύτρωτα μέρη του έθνους, την Ήπειρο, τη Μακεδονία, τη Θράκη, την Κρήτη και
τα νησιά του Αιγαίου].
- Μόνο το εμπόριο παρουσίαζε αξιόλογη ανάπτυξη, εξαιτίας των Ελλήνων της Διασποράς.
Παράγοντες που επιβράδυναν τον εκσυγχρονισμό και την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της
Ελλάδας:
1) οι τεταμένες σχέσεις της αφενός με τις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης και αφετέρου με τις γειτονικές
χώρες
2) η πολιτική αστάθεια
3) η ανασφάλεια στην ύπαιθρο
4) η χαμηλή πίστη της χώρας διεθνώς.

3. Τι σήμαινε ο όρος εκσυγχρονισμός τη δεδομένη ιστορική στιγμή;
 δημιουργία ισχυρού τακτικού στρατού και πολεμικού ναυτικού
 ανάπτυξη οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, καθώς και
ταχυδρομικού και τηλεγραφικού δικτύου
 εισαγωγή νέων καλλιεργητικών μεθόδων στη γεωργία
 εμπέδωση της τάξης και της ασφάλειας στις μετακινήσεις και στις
μεταφορές
 ανάπτυξη του πιστωτικού συστήματος και της διεθνούς πίστης της
χώρας.

4. Προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό:
εξεύρεση οικονομικών πόρων και ορθολογική διαχείρισή τους
ορθολογικός προσδιορισμός των εθνικών προτεραιοτήτων και
αμετάκλητη προσήλωση στην εξυπηρέτησή τους.
Ωστόσο, η Μεγάλη Ιδέα επισκίασε κάθε άλλη εθνική προτεραιότητα,
παρότι οι αντίπαλοί της υποστήριζαν ότι αποτελούσε τροχοπέδη για
τον εκσυγχρονισμό.

5. Το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Χαρίλαου Τρικούπη
Δεκαετία 1880: o Χαρίλαος Τρικούπης προώθησε ευρύ πρόγραμμα
μεταρρυθμίσεων και δημόσιων έργων. Πιο συγκεκριμένα:
 μείωσε στο μισό τον αριθμό των βουλευτών
 καθόρισε αυστηρά κριτήρια επιλογής των δημοσίων υπαλλήλων
 προώθησε αλλαγές στα Σώματα Ασφαλείας και αναδιοργάνωσε τον στρατό και
τον στόλο
 αύξησε τον αριθμό των σχολείων και των μαθητών και προώθησε τον
εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού προγράμματος
 ευνόησε τη βιομηχανική ανάπτυξη
 επέκτεινε το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο
 προσπάθησε να προσελκύσει κεφάλαια από τον παροικιακό ελληνισμό

6. Το εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα του Ελευθέριου Βενιζέλου
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος: προσκλήθηκε από την ηγεσία του Στρατιωτικού Συνδέσμου που
είχε ηγηθεί το 1909 του κινήματος στο Γουδή.
Το 1911 ο Βενιζέλος προώθησε τις μεταρρυθμίσεις του μέσω της αναθεώρησης του
Συντάγματος του 1864. Ειδικότερα:
 μείωσε την πλειοψηφία από το ήμισυ των βουλευτών στο ένα τρίτο
 απέκλεισε την εκλογή εν ενεργεία αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων στο αξίωμα του
βουλευτή (ασυμβίβαστο)
 όρισε τη δυνατότητα του κράτους να απαλλοτριώνει περιουσιακά στοιχεία των πολιτών
χάριν του δημοσίου συμφέροντος
 καθιέρωσε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων
 εκσυγχρόνισε το στρατό και το στόλο (μετακαλώντας Γάλλους και Άγγλους ειδικούς).

7. Η κορινθιακή σταφίδα
«Η κορινθιακή σταφίδα καλλιεργείται από τον Ισθμό ως την Αρκαδία, σ' όλες σχεδόν τις
ακτές, βόρειες και δυτικές, του Μοριά. Ο καρπός έχει ένα χρώμα γαλαζωπό και μέγεθος
φραγκοστάφυλου. Δεν έχει κουκούτσια και είναι κρεμασμένος σε μακρουλά τσαμπιά.
Μαζεύουν την κορινθιακή σταφίδα την ίδια εποχή με όλα τα άλλα σταφύλια. Μόλις την
κόψουν, την ξεραίνουν στο φούρνο, την αμπαλάρουν και την στέλνουν στη Αγγλία. Αν
η Ελλάδα σταματούσε να παράγει αυτούς τους μικρούς πολύτιμους καρπούς, δεν θα
υπήρχαν πια ούτε plum-puddings, ούτε plum-cakes (πουτίγκες και κέικ), ούτε καμιά απ'
αυτές τις λιχουδιές που έχουν για βάση τους την κορινθιακή σταφίδα. Αν η αρρώστεια
της σταφίδας που κατέστρεψε στα 1852 τα δύο τρίτα της σοδειάς, είχε χτυπήσει τα
κλήματα, η Αγγλία θα στερούνταν την πιο αγνή της απόλαυση και η Ελλάδα το πιο
ουσιαστικό από τα εισοδήματά της».
Έντμοντ Αμπού, Η Ελλάδα τον Όθωνος, πρόλογος, επιμέλεια και σχολιασμός
Τάσος Βουρνάς, Αθήνα, χχ., σσ. 96-97.

8. Ο πόλεμος του 1897
«Το 1897 ο Έλληνας Δαβίδ ήλθε αντιμέτωπος με τον Οθωμανό Γολιάθ στις πεδιάδες της Θεσσαλίας. Η
εκστρατεία όμως δεν είχε την ευτυχή κατάληξη της βιβλικής μονομαχίας. Οι ελληνικές δυνάμεις γνώρισαν
ατιμωτική ήττα και οδηγήθηκαν σε άτακτη υποχώρηση. Η Ελλάδα σώθηκε από την καταστροφή μόνο χάρη στην
επέμβαση των ξένων, αλλά το τίμημα της χάρης αυτής ήταν η ίδρυση της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής
(ΔΟΕ), που θα επέβλεπε την αποπληρωμή των χρεών στους ξένους δανειστές της. Μέχρι τα τέλη του αιώνα, το
κράτος είχε χάσει την αξιοπιστία του ως κύριος εκπρόσωπος του έθνους, αλλά και ως διαχειριστής της ίδιας του
της μοίρας.
Με την ήττα του 1897 το χάσμα της αξιοπιστίας ανάμεσα στην "επίσημη αλήθεια του έθνους " και την
πραγματικότητα έγινε αγεφύρωτο. Το 1897 είχε ως συνέπεια να αρχίσει το σώμα των αξιωματικών την άσκηση
κριτικής στη μοναρχία, και ιδιαίτερα στον διάδοχο Κωνσταντίνο, αρχιστράτηγο του κακοσχεδιασμένου αυτού
πολέμου. Ένα μεγάλο μέρος της σφοδρής αντιβασιλικής κριτικής εκδηλώθηκε πολλά χρόνια μετά από το ίδιο το
γεγονός, από αξιωματικούς οι οποίοι στο μεταξύ είχαν ταχθεί με τον αντίπαλο του Κωνσταντίνου, Ελευθέριο
Βενιζέλο»
Θ. Βερέμης, Ο στρατός στην ελληνική πολιτική, Κούριερ Εκδοτική, Αθήνα 2000, σ. 79-80.