SlideShare a Scribd company logo
1 of 341
Download to read offline
1KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
2KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
MIZO SUNDAYSCHOOLUNION
KOHHRAN THURIN
2015 Puitling Sunday School Zir
Buatsaihtu
Rev. C. Lalsângliana, B.D., M.Th.
SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD
3KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Published
by
Synod Literature & Publication Board
for
The Mizo Sunday School Union (MSSU)
Chhut khatna – 2014
Copies – 70,000
© Synod Literature & Publication Board
Typeset by
Synod Literature & Publication Board
Printed
at
Synod Press
Aizawl - 796 001
Mizoram
4KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
MSSU PUITLINGSUNDAYSCHOOL
SYLLABUS 2015
THLA NI ZIRLAI THUPUI
JAN 4 - Pâwl siam rem ni
11 1 KohhranThurinsawifiahna
18 2 KohhranThurinpawimawhna
25 3 Thurininnghahnapathum
FEB 1 4 Indiaram PresbyterianKohhran
Thurinobul-I
8 5 Indiaram PresbyterianKohhran
Thurinobul- II
15 6 Indiaram PresbyterianKohhran
Thurin obul -III
22 7 Bible-Pathianthu
MAR 1 8 Bible-Rinnalehthiltihtehna
8 9 Pathian
15 10 Pathian zepui - I (Mizorama Chanchin
|ha Thlen Nî)
22 11 Pathian zepui - II
29 12 Pathian mizia (Tûmkau Ni)
APR 5 - Easter Sunday
12 13 Pathianaminungpathum(Trinity)
19 14 Pathianaminungpathum(Trinity)
Thurinhi
26 15 TrinityThurinlehBible
5KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
MAY 3 16 Pathianaminungpathum
(Trinity)thuril
10 17 Pathianinengkimasiam
17 18 Pathianinamaanpuiinmihringasiam
24 - Pentikos Ni
31 19 Bulthuhmunlehunau
JUN 7 20 Mihringbawhchhiatna
14 21 Pathianinchhandamtuape
21 22 Chhandamtu nihna(Rualbanlote Ni)
28 23 IsuaKristamiziachungchânga
zirtîrnadiklote
JUL 5 24 Isua Kristahnathawh I-na
(Health & Hospital Sunday)
12 25 Isua Kristahnathawh II-na
19 26 Isua Kristahnathawh III-na
26 27 ThlarauThianghlimthua
zirtîrnadiklote
AUG 2 28 ThlarauThianghlimmizialehnihna
9 29 ThlarauThianghlimhnathawhI-na
16 30 ThlarauThianghlimhnathawhII-na
23 31 Chhandamnafamkim
30 32 Ringtutethil hachan -I
SEP 6 33 Ringtutethil hachan -II
13 34 ThlarauThianghlimhmanruate
20 35 Sakramenawmzialehaangkaina
27 36 Baptisma Sakramen (Kristian
Chhûngkaw Ni & Nu leh Pa Ni)
6KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
OCT 4 37 LalpaZanriahSakramen
11 38 Kohhranchungchâng
18 39 Ringtutetihtûr- I
25 40 Ringtute tihtûr - II
NOV 1 - Khawvêl Sunday School Ni
8 41 Ringtute tihtûr - III
15 42 Lal Isua a lo kal leh dâwn
22 43 Thihnalehtaksathawhlehna
29 44 Rorêlna aawm ang
DEC 6 45 Ringlotelehmisualtechantûr
(Bible Sunday)
13 46 Ringtutechantûr
20 47 Hunhnuhnûngthupênhlehte
(MSSU Pathian Thu Exam Ni)
SUNDAY SCHOOL THILTUMTE
1. Pathian hriatna leh rinna dik tak nei tûra kaihhruai leh
anpui.
2. Pathian thu (Bible) zirtîr.
3. Kristian thurin zirtîr.
4. Pathian biak zirtîr.
5. Kohhran mi ha tak leh khua leh tui ha tak ni tûra
buatsaih.
6. Kristian tih tûr leh awm dân tûr zirtîr.
7KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ACHHÛNGATHUAWMTE
PuitlingSundaySchool Syllabus2015 4
SundaySchoolthiltumte 6
ChhuahtuBoardthuchâng 11
Thuhmahruai 12
Ziaktuthuhma 14
Synod ni pawimawhte (2015 Kalendar) 15
2015 Kalendar 17
|HEN I
THUHMAHRUAI
1. Zirlai1 KohhranThurinsawifiahna 19
2. Zirlai2 KohhranThurinpawimawhna 25
3. Zirlai3 Thurininnghahnapathum 31
4. Zirlai4 Indiaram PresbyterianKohhran
Thurinobul I-na 36
5. Zirla5 Indiaram PresbyterianKohhran
Thurinobul II-na 44
6. Zirlai6 Indiaram PresbyterianKohhran
Thurinobul III-na 52
|HEN II
THURIN 1-NA: BIBLE CHUNGCHÂNG
7. Zirlai7 Bible-Pathianthu 58
8. Zirlai8 Bible-Rinnalehthiltihtehna 65
|HEN III
THURIN 2-NA: PATHIAN CHUNGCHÂNG
9. Zirlai9 Pathian 72
10. Zirlai10 Pathianzepui I-na 80
8KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
11. Zirlai10 Pathian zepui II-na 86
12. Zirlai12 Pathianmizia 92
|HEN IV
THURIN 3-NA: TRINITY CHUNGCHÂNG
13. Zirlai13 Pathianaminungpathum(Trinity) 99
14. Zirlai14 Pathianaminungpathum(Trinity)
Thurinhi 106
15. Zirlai15 TrinityThurinlehBible 112
16. Zirlai16 Pathianaminungpathum(Trinity)thuril 121
|HEN V
THURIN 4-NA: THILSIAM LEH MIHRING CHUNGCHÂNG
17. Zirlai17 Pathianinengkimasiam 128
18. Zirlai18 Pathianinamaanpuiinmihringasiam 136
19. Zirlai19 Bulthuhmunlehunau 144
|HEN VI
THURIN 5-NA: MIHRING TLÛK THU LEH CHHANDAMNA
20. Zirlai20 Mihringbawhchhiatna 151
21. Zirlai21 Pathianinchhandamtuape 160
22. Zirlai22 Chhandamtunihna 166
23. Zirlai23 IsuaKristamiziachungchânga
zirtîrnadiklote 172
24. Zirlai24 Isua Kristahnathawh I-na 178
25. Zirlai25 Isua Kristahnathawh II-na 184
26. Zirlai26 Isua Kristahnathawh III-na 190
9KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
|HEN VII
THURIN 6-NA: THLARAU THIANGHLIM CHUNGCHÂNG
27. Zirlai27 ThlarauThianghlimthuazirtîrnadiklote 196
28. Zirlai28 ThlarauThianghlim mizialehnihna 203
29. Zirlai29 ThlarauThianghlimhnathawhI-na 209
30. Zirlai30 ThlarauThianghlimhnathawhII-na 214
|HEN VIII
THURIN 7-NA: CHHANDAMNA THU LEH RINGTUTE THIL |HA CHAN
31. Zirlai31 Chhandamnafamkim 219
32. Zirlai32 Ringtutethilhachan I-na 226
33. Zirlai33 RingtutethilhachanII-na 231
34. Zirlai34 ThlarauThianghlimhmanruate 237
|HEN IX
THURIN 8-NA: SAKRAMEN CHUNGCHÂNG
35. Zirlai35 Sakramenawmzialehaangkaina 243
36. Zirlai36 BaptismaSakramen 249
37. Zirlai37 LalpaZanriahSakramen 255
|HEN X
THURIN 9-NA: RINGTUTE TIH TÛR
38. Zirlai38 Kohhranchungchâng 262
39. Zirlai39 RingtutetihtûrI-na 270
40. Zirlai40 RingtutetihtûrII-na 275
41. Zirlai41 RingtutetihtûrIII-na 281
10KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
|HEN XI
THURIN 10-NA: HUN HNUHNÛNG THU
42. Zirlai42 Lal Isua a lo kal leh dâwn 289
43. Zirlai43 Thihnalehtaksathawhlehna 296
44. Zirlai44 Rorêlna aawm ang 303
45. Zirlai45 Ringlotelehmisualtechantûr 311
46. Zirlai46 Ringtutechantûr 317
47. Zirlai47 Hunhnuhnûngthupênhlehte 324
48. Bibliography 334
49. Biblelamtawihmante 338
11KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
CHHUAHTU BOARD THUCHÂNG
Mizo Sunday School Union Committee chuan kum 2015
PuitlingSundaySchool zirtûrin Kohhran Thurin tiha thlanga.
Kum1999-ahkhân‘KristianThurinZirna’Rev.Lalsâwmaziakzir
anitawha.‘KohhranThurin’tihhmingpuchuantûnamihikanzir
vawi khatna tûr a ni. MSSU Committee hmang hian kan ram
mamawhtakzêlPathianinzirtûrminpehîna,ahmasainPathian
hnênah lâwmthukansawi ani.
Kan zirlai bu ziaktu Pastor C. Lalsângliana hi he lehkhabu a
ziahlaihianRamhlunNorthPastorBialvawngtuania.KanSynod
rawngbâwlna pênghranghrangah mawhphurhna pawimawh tak
tak -Lecturer,MissionaryDeptt.,ATC; Lecturer,ATC; FieldSec-
retary, Delhi leh Synod Moderator thlenga lo chelh tawh a ni a.
PastorBialhranghrang–Lungpho,MuallungthulehArmedVêng
Bialte pawh a lo vawngtawh a. Kan Minister-te zînga tawn hriat
neihapâwlzîngami ania.KohhranThurintihhanziaktûrpawh
hian aâwm pâwl tak niina lange.
PresbyterianKohhranhiMizoramakohhranmalkhaiahchuan
atamberkannia.Kantamnahianminthlamuanngelahhriatloh,
PresbyterianKohhranThurinhriatnakawngahhiankanbengvârtâwk
lohlea.KohhranThurinkanhriattâwklohavânghianzirtîrnadiklo
thliengengemawalotlehpawhhiankanbuaiawlhlehînniinalang
a.KanThurinzirhiankohhranmipuitemintibengvârsawttûrahngai
ila.Zirtîrtutepawhinkumdangaiininzirpeihdeuhtumhlawmilaa
haange.Zirtuzawngzawngininhlâwkpuitheihnânduhsaknaka
hlânacheu.
(REV. K. LALPIANGTHARA)
Editor
SynodLiterature&PublicationBoard
12KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
THUHMAHRUAI
Puitling Sunday School zir tûr hi Mizo Sunday School
Union Committee chuan kum thum hma lamah uluk takin
awngaina nên a thlang lâwk hîn a, a ziaktu tûr pawh a ruat
nghâl hîn. Chu chu Synod Executive Committee-in a pawm
leh hîn a ni. Tihfel a nih hnuah Lesson Plan-te siamin, a
ziaktu kaihhruainate nên a bu ziaktu tûra ruat hnênah a pe
a. Chuta ang chuan a ziaktu tûrin hma a la hîn. Kan
zirlaibute hi Mizoram chhûng mai ni lovin ram pâwn lamah
pawh Sunday School zirlaibu atâna hmang an awm ve hîn.
Kum thum hma lama ruat ni mah se a zir hun a lo thlen hian
kan dinhmun nêna inhmeh tak a ni fo hîn a, Pathianin a
kohhranhote a hruaizia hei hian a tilang hle a ni.
Kum 2015-a Puitling Sunday School zir atân hian MSSU
Committee chuan ‘Kohhran Thurin’ a thlang a, a ziaktu
atân Rev. C. Lalsângliana a ruat a. Kohhran Thurin zir hi
thil ûl tak a ni a, zirtîrna him leh ha kan hriat theih nân te,
ringtu nun sawh ngheh nân te, Pathian thu zirtîrna kawngpui
hriat nân te a pawimawh hle a ni. Kohhran thurin hi Bible
pum zirtîrna uluk taka en chunga kohhran inkhâwmpuiin a
duan chhuah a nihzia te, zirtîrna dik lo laka vênhimna ha tak
a nihzia te zir chhuak thei ila a duhawm hle. A ziaktu hian
min hringtu kohhran thurin tlângpui leh mi hrang hrang ziakte
la khâwmin zirtute hriat thiam tûr tâwkin a rawn ziak chhuak
ha viau a, hei aia luhchilh leh kilkhâwr zâwk deuhva chhuina
thuziak te pawh awm mah se a him chin leh zawm atâna ha
chinah a rawn khaikhâwm a ni ber mai. A ziaktu hian a hun
takah MSSU Office-ah a rawn theh lût a, a lâwmawm hle
a ni.
13KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
MSSU Text Book Cell chuan a tlângpuia a lo en mâm
hnuah SL&PB hnênah a bua chhuah tûrin hlan a ni a. He
zirlaibu buatsaih chungchângah hian rim taka ziaktu chungah
te, a tlângpuia lo chûl mâmtu MSSU Text Book Cell chungah
te, lehkhabu ha taka chhuahtu SL&PB chungah leh ha taka
khâwla chhutu PRESCOM (Production) chungah te Mizo
Sunday School Union chuan lâwm thu a sawi a, he zirlai bu
zirtu zawng zawngte Lalpan malsâwm rawh se.
(REV. LALRAMLIANA PACHUAU)
Executive Secretary
i/c Mizo Sunday School Union
14KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ZIAKTUTHUHMA
Kum 2015 PuitlingSundaySchool zirtûr KohhranThurin
ziak tûra MSSU Committee-in mawhphurhna min han bel ve hi
duhsaknaropuitakniakahriatrualinkainsithlebawka.Kohhran
thurinlamhawilehkhabuhikanPastorhenkhat,thiamnalamami
ril tak takten an lo ziak nual tawh a. Chûngte chu he zirlaibu ka
buatsaihnaahhianminpuituhatakannia,aziaktutehnênahlâwm
thu ka sawi a. Tin, Aizâwl Theological College-a kan hotuten
lehkhabuphaltakaminhmantîravângpawhinlâwmthukasawia.
Bial chhûng rawngbâwlna ûl tam tak kârah ngaihngam taka ka
ziah theihna tûra ka thawh ai thawk a, awngaina nêna min pui
rengtu Ramhlun North Bial Upate leh ka nupui leh fate chungah
lâwm thu kasawi bawk a ni.
He zirlaibu ziak dânah hian a theih chen chenah MSSU lam
aanga kaihhruaina zûlzuiaziak a ni a. Zirlaibubuatsaih nân hian
Thurin zirnabâkahkohhranchanchinzirnalehkhabutehman ani
bawka,kohhranthurinchungchângahzirtutenkanthlenchinaanga
hmakansâwn ngei kabeisei.Kohhranpâwl dangteai hianmahni
kohhran thurin hriatnakawngahkan kohhran hi kanchak lodeuh
niasawiteaawmhîna,chûngatântepawhchuanmintichaktulo
ni se ka ti tak zet a ni.
Kohhran Thurin zir kan nih avângin thumal pahnih khat lek
avângpawhin asawi tum adangdaihthei zêl a.Kohhranmipui te
ei tûr pe chhuak tûra kan inbuatsaihnaah pawh kum dang aiin
zirtirtutepawhintaihmâkchhuahlehzual ila,abuchhûngthuatâr
lannachângkahriatlohtamtakkanzirchhuaktheingeiangtihka
ring.Atâwp berah chuan, ka taksa a chak loh deuh pawha min
tichaktu, rilru a chiai deuh châng pawha fîm taka ngaihtuah thei
tûramin kaihruaitu,kanPathianchu chawimawiinawm rawhse.
Rev.C.Lalsângliana
15KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
2015 SYNOD KALENDAR
(*Synod Office chawlhni)
JANUARY 1* Ningani Kum thar Ni
2* Zirtâwpni Kum thar chawlh
5 Thawhanni Synod Office Hawn Ni
23–25 Zirtâwpni–Pathianni Bial K|P Inkhâwmpui
26* Thawhanni Republic Day
FEBRUARY 6–8 Zirtâwpni–Pathianni Bial Hmeichhe Inkhâwmpui
10 Thawhlehni Synod Mission Board Committee
11 Nilaini Synod Hospital Board Committee
12 Ningani Synod Finance Committee
20* Zirtâwpni State Day
22 Pathianni K|P Day
24–26 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee
27 Feb - 1 March Zirtâwpni–Pathianni Central K|P Rorêl Inkhâwm
MARCH 6–8 Zirtâwpni–Pathianni Kohhran Hmeichhe
Inkhâwmpui Lian
15* Pathianni Chanchin |ha Thlen Ni
29 Pathianni Tûmkau Ni
APRIL 3* Zirtâwpni Good Friday
4* Inrinni Harhna Thlen Ni
5 Pathianni Easter Sunday
6* Thawhanni Easter Monday
24–26 Zirtâwpni–Pathianni Bial Inkhâwmpui
28 Thawhlehni Synod Mission Board Committee
MAY 5 Thawhlehni Synod Pastoral Committee
6 Nilaini Synod Social Front Committee
7 Ningani PRESCOM Board Committee
20–21 Nilaini–Ningani Synod Finance Committee
24 Pathianni Pentikos Ni
25* Thawhanni Whit Monday
29 Zirtâwpni SLWF Annual Meeting
JUNE 2–4 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee
15* Thawhanni YMA Day
21 Pathianni Rualbanlote Ni
30* Thawhlehni Remna Ni
JULY 5 Pathianni Health Sunday & Hospital Sunday
16KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
AUGUST 15* Inrinni Independence Day
31* Thawhanni Ramthar Ni
SEPTEMBER BEIHRUAL THLA
3 Ningani Synod Finance Committee
13 Pathianni NPSS Inkhâwmpui
20 Pathianni Senior Department Inkhâwmpui
27 Pathianni Kristian Chhûngkaw Ni &
Nu leh Pa Ni
OCTOBER 2* Zirtâwpni Gandhi-a piancham
8–11 Ningani–Pathianni Presbytery Inkhâwmpui
15 Ningani Pastor Nupui Intawhkhâwm
18 Pathianni NEICC |awngai rual
19 Thawhanni PPF Board Committee
20 Thawhlehni PRESCOM Board Committee
21 Nilaini Sunday School Committee
22–23 Ningani–Zirtâwpni Synod Mission Board Committee
26 Thawhanni Synod Theological Education Board
27 Thawhlehni Hospital Board Committee
28 Nilaini Synod Pastoral Committee
29 Ningani Education Board Committee
30 Zirtâwpni SL&PB Committee
NOVEMBER 1 Pathianni Khawvêl Sunday School Ni
3 Thawhlehni Synod Social Front Committee
4 Nilaini Synod Music Committee
10–12 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee
17–19 Thawhlehni–Ningani Synod Finance Committee
27 Zirtâwpni Kohhran Hmeichhe Ni
DECEMBER 2 Nilaini Synod Executive Committee
3 Ningani Synod Executive Committee
(Budget Session)
4 Zirtâwpni Synod Pastoral Committtee
(P/P Interview)
6 Pathianni Bible Sunday
7 Thawhanni Synod Pastoral Committee
8 Thawhlehni Synod Nomination Committee
8–13 Thawhlehni–Pathianni Synod Inkhâwmpui
20 Pathianni MSSU Pathian Thu Exam Ni
21–31* Thawhanni–Ningani Krismas chawlh
25* Zirtâwpni Krismas Ni
31* Ningani Kum tâwp Ni
17KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
2015 KALENDAR
JANUARY FEBRUARY MARCH
Pathianni 4 11 18 25 1 8 15 22 1 8 15 22 29
Thawhanni 5 12 19 26 2 9 16 23 2 9 16 23 30
Thawhlehni 6 13 20 27 3 10 17 24 3 10 17 24 31
Nilaini 7 14 21 28 4 11 18 25 4 11 18 25
Ningani 1 8 15 22 29 5 12 19 26 5 12 19 26
Zirtawpni 2 9 16 23 30 6 13 20 27 6 13 20 27
Inrinni 3 10 17 24 31 7 14 21 28 7 14 21 28
APRIL MAY JUNE
Pathianni 5 12 19 26 31 3 10 17 24 7 14 21 28
Thawhanni 6 13 20 27 4 11 18 25 1 8 15 22 29
Thawhlehni 7 14 21 28 5 12 19 26 2 9 16 23 30
Nilaini 1 8 15 22 29 6 13 20 27 3 10 17 24
Ningani 2 9 16 23 30 7 14 21 28 4 11 18 25
Zirtawpni 3 10 17 24 1 8 15 22 29 5 12 19 26
Inrinni 4 11 18 25 2 9 16 23 30 6 13 20 27
JULY AUGUST SEPTEMBER
Pathianni 5 12 19 26 30 2 9 16 23 6 13 20 27
Thawhanni 6 13 20 27 31 3 10 17 24 7 14 21 28
Thawhlehni 7 14 21 28 4 11 18 25 1 8 15 22 29
Nilaini 1 8 15 22 29 5 12 19 26 2 9 16 23 30
Ningani 2 9 16 23 30 6 13 20 27 3 10 17 24
Zirtawpni 3 10 17 24 31 7 14 21 28 4 11 18 25
Inrinni 4 11 18 25 1 8 15 22 29 5 12 19 26
OCTOBER NOVEMBER DECEMBER
Pathianni 4 11 18 25 29 1 8 15 22 6 13 20 27
Thawhanni 5 12 19 26 30 2 9 16 23 7 14 21 28
Thawhlehni 6 13 20 27 3 10 17 24 1 8 15 22 29
Nilaini 7 14 21 28 4 11 18 25 2 9 16 23 30
Ningani 1 8 15 22 29 5 12 19 26 3 10 17 24 31
Zirtawpni 2 9 16 23 30 6 13 20 27 4 11 18 25
Inrinni 3 10 17 24 31 7 14 21 28 5 12 19 26
18KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
|HEN I
THUHMAHRUAI
Kumina kan zir tûr Kohhran Thurin hi hlâwm sâwm leh
pakhatah hena ni a. Thurinsawmte chu hlâwm hranzêla siamin
a bu pum pui Thuhmahruai chu hlâwm khata dah a ni a. Chumi
hen khatna chu zirlai parukah dah a ni.
|hen khatna chhûnga zirlai parukahte hian Thurin zirna
bul an nân Kohhran Thurin sawi fiahna awngkam te, Kohhran
Thurin pawimawhna te, Thurin innghahna te, Thurin neitu In-
dia Ram Presbyterian Kohhran obul leh a lo pian chhuah dân;
Kohhran chanchin leh Thurin lo inhlâwm chhoh zêl dânte zirlai
pathumah kan zir dâwn a ni.
Kan Kohhran Thurin obul, Westminster Confession phei
hi chu a lo pian chhuah dânte chîk taka han chhui chian hian a
rilzia te, a thûkzia te, a lo pian chhuah hun laia khawvêl sawrkâr
ropui, ‘Ram ni tla sêng lova rorêltu’ an lo tih hin British Parlia-
ment meuhvin a nemngheh a lo nihzia han hriatte hian a
tingaihnawm zual a. Hetiang thurin ropui, bulfûk leh ril tak mai
innghahna atana kan hmang hi a lâwmawm a, thatho takin i zir
ang u.
19KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ZIRLAI 1
KOHHRAN THURIN SAWI FIAHNA
Chhiar tûr: 1 Korinth 16:13-14; 2 Korinth 13:5
1 Korinth 16:13-14: Invêng ula, rinnaah chuan ding nghet
ula, intihuai ula, chak takin awm rawh u. 14
In tih apiang chu
hmangaiha tih ni vek rawh se.
2 Korinth 13:5: Rinnaah chuan in awm emaw, nangmahni
ngei inchhin hîn ula; nangmahni ngei infiah hîn rawh u. A
nih loh leh, nangmahniah Isua Krista chu a awm tih
nangmahni ngeiin in hre fiah lo vem ni? Duh loh in nih nghâl
loh chuan.
Thuvawn: “Kan beisei thurin hi a nghîn lohna tûrin i pawm
tlat ang u, thutiamtu chu a rinawm si a. Tin, hmangaih leh
thil ha tiha inchawk tho tûrin; inngaihtuah tawn ang u”
(Heb 10:23-24).
India ram Presbyterian Kohhran Thurin kan zir dâwn a.
Kan luh chilhhmainThurinsawi fiahnaawngkam hranghrangte
kan zir hmasa ang a. Kristian Thurin tih leh Kohhran Thurin tih
te hman pawlh a ni hîn a. Inkhâwmpui (Council)-in thurin a lo
siam, vawiin thlenga khawvêl hmun tina an pawm – Tirhkohte
Thuvawn te, Nicea Thuvawn te, Athanasia Thuvawn leh
Chalcedon Thuvawn te sawi nân ‘Kristian Thurin’ tih leh
‘Kohhran Thurin’ tih awngkamte hi hman a ni.
Kohhran pâwl malin thurin an puanchhuahna ‘Confession’
an tih a la awm bawk a. Chu chu kumina kan zir tûr hi a ni. Chu
thurin chukan zirhmain thurinsawina awngkam lâr zualkanzir
dâwn a ni.
20KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
1. Doctrine – Thurin
Hei hi Latin awnga Doctrina – Zirtîrna tih aanga lâk a ni
a. English-in ‘Doctrine’ an ti a. Kan hmang zui ve ta hlawm a
ni. Doctrine tih chu Kristian Kohhran zîk tluak hoten Bible
zirtîrnadikniaanpawm Pathianthuhnukpui tihnaani a,Kristian
Theology an ti bawk.
BiblezirtîrnaaPathian,mihring,chhandamna,Sakramen,ringtu
nunlehthillothlengtûrchungchângsawichhuahna,awmzeneileh
feltakaremkhâwmhiKristiantethurinDoctrinechuani.Kristian
Theologytihtenênthuhmunania,Dogmaticstihawngkampawh
hman a ni bawk a. ‘Dogma’ tih chu thu dika pawm, ‘Isua Krista
chu Lalpaleh Chhandamtu a ni’tih thu te, Kristiantân hnial buai
ngai lo,kohhraninavawnnghehtlat angchi sawinaani.
2. Creed – Thuvawn
Hei hi Latin awng bawk a ni a. Credo (ka ring) tih aanga
lâk, English-a Creed (krît) tia an phuah danglam, keinin
‘Thuvawn’tiakanlohmantâkhi ani.Thurinpumpui Kristianten
an pawm leh an vawn ngheh tlat chu a khaikhâwmna an siam a,
chu chu Creed -Thuvawn chu a ni.Thurin khaikhâwmna emaw,
Kristian thurin lâk tawi emaw a ni ber a. |awngkam tawi leh
tluangtlamdeuhvathurintlângpuisawichhuahnalehkhaikhâwmna,
en lova sawi theih tûr, tawi fel leh kimchang si a ni.
Hêng Thuvawnte hi a tam zâwk chu Kohhran Inkhâwmpui
ngeiin a phuah, Kohhran zawng zawng deuhthawin an pawm a
ni bîk a. Kohhran Inkhâwmpui lianin a phuah leh pawm felte an
ni. Hêngbâk hi kohhrantepawm tlân Creed(Thuvawn)tihngam
a chhuak tawh lo a ni.
HêngThuvawntehizirtîrnadiklovinKohhranmiteatihbuai
hin avângin Kohhran Inkhâwmpuiin a siam chhuah a ni a.
21KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Zirtîrna dik puan chhuahna leh khaikhâwmna a ni. Kristiante
Thuvawn lâr zualte chu hetiangin an hming vuah a ni a.
(1) Apostol-te Thuvawn (Apostles’Creed)AD 250 hma
lam.
(2) Nicea Thuvawn (Nicene Creed)AD 325/381.
(3) AthanasiaThuvawn (Athanasian Creed)AD 381/382.
(4) Chalcedon Thuvawn (Chalcedonian Creed)AD 451.
A hmasa pahnihte khi Kristian hla buah leh Pathian Biak
Inkhâwm Hruaina Bu-ahte a awm.
3. Confession – Thurin Puan chhuahna
Kristian Thurin tlângpui leh thuvawnte pawm chungin
Kohhran pâwl malin anmahni rin dân bîk puan chhuahna, Con-
fession antih chu an nei leh deuh thliah a.Thurin puan chhuahna
chuhmingdangvuahinKohhranhenkhatchuan‘Thurinhlâwm
hrangte’ (Articles of Faith) tiin an vuah a.Anglican-ho chuan
Thurin hlâwm hrangsawmthum leh pakua(ThirtynineArticles)
an nei a. Presbyterian Kohhrante thurin puan chhuahna lâr ber
chu kum 1643–1647 chhûng khân London khawpuia
WestminsterAbbeyhmuna Inkhâwmpui, WestminsterAssem-
bly-a mi thiam rual leh Kohhran hruaituten kum nga lai an
ngaihtuah hnuah an phuah chhuak a. Kum 1646 June thlaah
WestminsterInkhâwmpuiinapawm fel hnuahBritishParliament
meuhvin kum 1647 khân a lo nemnghet ta a.Ahmingah pawh
Westminster Confession (WestminsterThurin Puan chhuahna)
vuah a lo ni ta nghe nghe a ni.
HethurinbehchhanhianWales ramPresbyterianKohhranin
anmahni pual Confession– Thupui hlâwm hrang44chu an siam
ve leh a, chumi aang chuan kum 1918 vêlah tûna India Ram
Presbyterian Kohhran Thurin 10-te hi an lo siam chhuak ve leh
ta a ni.
22KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Tichuan, Thurin sawina awngkam chi thum – Doctrine
(Thurin),Creed(Thuvawn)lehConfession(Thurinpuanchhuahna)
tehi hmanpawlhlovathliarhrantheihaloni taa.Rev.Lalsâwma
sawi fiah dân hi lo târlangila: Confession chu Thurinpawm dân
leh kalpui duhdân Kohhran pâwl bîkin, anmahni hman atâna an
phuaha, an pawm chu a ni.
4. Theology – Pathian Thu sawi fiahna
Hei hi Grik awnga Pathian – Theos tih leh Thu – Logos,
Logia aanga English-a Theology tia phuah rem tâk a ni a. The-
ology chu ‘Rilru leh ngaihtuahna fîm hmanga Pathian thu zirna
leh sawi fiahna’ a lo ni ta a. ‘Thurin’ tia lehlin châng a awm
bawk. Lo chhui zau deuh ila.
Theology han tih hian Pathian chungchângngawr ngawrah
kan insâwr bing thei lo va. Pathian chungchânghriat theihna tûr
zawngzawng,mihringleh athilsiam dangtenênaainlaichîn dân
te, Pathian leh mihring inhman tawn dân te, Pathian hnathawh
dân, lei leh vân a siam dân te, chhandamna kawng a siam dân
te, a hnêna awm theihna tûr a buatsaih dân te, a lainatna te, a
ropuizia te, a hmangaihna thûkzia te, a rinawmna ropuizia te, a
mizia leh a nihna ropuizia te, hriat sên phâk rual loh a nihziate
chhui chiannaleh sawi fiahna ani. Hei vânghianthiamna zawng
zawngahlu ber,ropui berlehpawimawhberniangaiin‘Thiamna
Lalnu’ (Queen of Science) an ti ngawt mai a ni.
Mihring mihrinna hianin,
A ngaihtuah chhuak zo lo va che,
Ka chhandamtu, i thurûk hi... Pu Chawngkhupan a
lo tih hi a lo va dik êm!
Tichuan, mihring leh khawvêl tel lovin Pathian
chungchâng a zir ngawt theih loh va, chuvângin, Theology
23KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
chu Pathian leh mihring, Pathian leh khawvêl inkâr thu leh
hla tinrêng zirna hi a lo ni ta a. A zauh êm avângin kawng
hrang hrangin thliar hran a ni a. Mi thiamten an thliar hran
dân kawng henkhat lo târ lang ila–
(1) Puan chhuah Theology: Sakhaw dangin Pathian chu
mihringte zawn chhuah leh zawn chhuah tûr angin an zirtîr a.
Kristian Theologychuan Pathianin mihring a zawn chhuah thu
te, a inpuanna te a zirtîr a. Thil siamah te, mihringah te, khawvêl
thil thlengah te, Bible-ah te leh Isua Krista-ah a inpuang chhuak
a. Chuvângin, ‘Puan chhuah Theology’ (Revealed Theology)
an vuah. Chutianga Pathian Inpuanna chu hlawm lian pui puia
hen a lo ni leh a.
(a) Biblical Theology: Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thara
Pathian thu zirna leh chhui zauna, Bible thu hmanga
mihringte tâna Pathianin sawi a tum hriat fiah tuma zirna
chu Biblical Theologyvuah a ni.
(b) Systematic/Dogmatic Theology: Bible-a Pathian Thu kan
lo pawm ngheh tawh, kan lo rin chian leh vawnngheh tawh
aang te, hmâsâng aanga Kohhran Thurin tlângpuite mi
naran hriat thiam zâwng leh pawm theih tûr zâwnga, hnam
zia leh nundân phung pawh ngaihtuah tela,awmze nei taka
sawi fiahnalehhrilhfiahtumazirnate,hnam zia lehnun dân
kalphung zirna thlengin a huap.
(c) Historical Theology: Kohhran chanchin kal zêl zirna, hun
hrang hranga kohhranin Pathian thu a kalpui dânleh a sawi
fiah dân zirna a ni.
(d) Practical Theology: Pathian Thu zir leh hriat sate ni tin
khawsakna atânahman angkaina lam te,kohhranlehringtu
nun khawih thuhril, zirtîr, thurâwn pêk thlengin a huam.
24KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
(2) Khawvêl awmphung Pathian thu (Natural Theology)
Pathian thil siam aanga mihring ngaihtuahna fîm hmanga
Pathian hriatchhuahtumachhuinalehzirnaani.Vânlehkhawvêl
awmphung pangngai hi miin ngun taka a chhût chuan siamtu
Pathianaawmngeiinaringhîna.Ramtinahnamtinrêngtechunga
Pathian hatna leh dikna te, khawvêl awmphung theology chuan
atârlanghîn.Hetizâwngachhuinabâkahhminghranglehkawng
danga Pathian thu chhuina tam tak a awm thei a, sawi kim sên a
nilo.
Kristian Thurin awmzia leh Thurin sawi fiahna awngkam
lâr zualte a tlângpui deuh takin kan sawi ta a, kan sawi kim sêng
lo naa, kan zir leh zêl tûrte sawi hawnna, kailawnah hmang ila a
ha ang e.
Sawi ho tûr
Kristian Thurin hre vak lote hi ringtu ha tak an ni thei tho
ang em? Thurin hre tak, nun dân uluk si lote hi ringtu ha an ni
thei tho ang em?
25KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ZIRLAI 2
KOHHRAN THURIN PAWIMAWHNA
Chhiar tûr: Hebrai 10:23; 13:9
Hebrai 10:23; 13:9: Kan beisei thurin hi nghîng lovin i pawm
tlat ang u, thutiamtu chu a rinawm si a.
13:9:Zirtîrna tinrêng leh zirtîrna mak tak len bovin awm suh u;
thinlung hi khawngaihnaa tihngheha a awm chu a ha si a, ei
tûrtea tihngheha awm lovin; chutiang kawng lungkhamte
chuan chûngah chuan sâwtna an hmu chuang lo.
Thuvawn: “Zirtîrna tinrêng leh zirtîrna mak tak len bovin
awm suh u; thinlung hi khawngaihnaa tihngheha a awm
chu a ha si a, ei tûr tea tihngheha awm lovin; chutiang
kawng lungkhamte chuan chûngah chuan sâwtna an hmu
chuang lo” (Heb 13:9).
KohhranThurinkanluhchilhtaktakhmainKohhranThurin
pawimawhnalozirlehila.Kohhranemawtlâwmngaipâwlemaw
pawhnisela,memberangkainitûrinpâwlthiltumlehinnghahna
hriat hmasak a ûl a, chutiang hre lo tân chuan awmze nei leh
angkai tak nih a har hîn. Chuvângin, Kohhran Thurin zir leh
hriat a pawimawhna kawngpui pali kan zir dâwn a ni. A
kimchanga sawi chhuah sên a ni lo va, a tlângpuiin kan zir ang.
1. Zirtîrna dik leh Pathian thutak hriat fiahna a ni
Kohhran chanchin kan zir chuan kohhran din tirh aanga
rei lo têah zirtîr dân inang lo kan hmu nghâl a. Chu chuan
ringtuteah inhenna a siam a, kohhranah buaina a thlen nghâl
hîn. Chuvângin, kohhran chhûnga ringtu mawl leh fing ber
26KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
pawhin kohhran kalphung leh inhruai dân hre tûrin Thurin a
hriat chian a pawimawh. Pên bona leh kal sualna awm thei
laka him nân, luipui chunga leidawh ang maiin thurin chu a
pawimawh a ni.
Pathian thuhi a zau va,pawm dân leh mahni hriatthiam dân
te a hrang nasa thei hle a. Chutah chuan a eng nge dik a, him
ber hre tûrin Thurin hriat a ûl a. Bible zirtîrna tlângpuia innghat
zêlin Thurin a lo awm si a. Bible zirtîrna pênsanzâwngin Thurin
dik chu akal ngai lo. Mahni hriat fiah dân emaw,duh dânemawa
huai taka Bible hi hrilhfiah ve ngawt chi a ni lo tih Bible-ah kan
hmu (2 Pet 1:20-21).
Thlarau Thianghlim puihnain Thurin an lo siam chhuak a,
Thurin chuan Bible zirtîrna zau tak mai chu kawng kal fel tak
nei tûrin a chhep fel a, a thu zirtîr leh thuchah tea hlâwm chhuak
a.Tichuan,Thurin chu Bible zirtîrna laktawi leh khaikhâwmna,
Bible hrilhfiahna chi khat a ni. Sangha mantuin a lênte a hnuk a,
a khai a, a ching fel ang hi a ni kan ti thei ang.
2. Kohhran inpumkhatna leh chakna a ni
Kan tum kan beisei a luang za
Lâwmin kan lo khat hlawm. (KHB 569) tih hla te, “Kan
rin, kan beisei, kan hmangaih a inang,” (KHB 402) tih hla
te hian thurin hmun khat vuantute inpumkhatzia a sawi fiah hle.
Famkim lohna khawvêlah kan chêng a, duhthusâma kawikâwm
thin ang hapa inlungrual chu a har thei a; mahse, Thurin hmun
khat vuantute chu an inpumkhatin an intichak tawn hîn a lo ni.
Taksa leh a pêngte pawh hian an thawh tûr ang heuh te an
thawhchuanmihrisêl,chaklehhmantlâkanlonihîna.Chutiang
bawk chuan kohhran hmun khat leh thurin hmun khat vuantute
nun chu an thurin a dik phawt chuan a lo chak a, nun ho leh
thawh hona ha chuan a tinghet a, a phuisui nge nge hîn a. Mi
27KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
mal nun pawh, a taksa, rilru leh thlarau him dam leh hrisêl ha
chu achakin ahmantlâkhîn. Chutihlaiinrilrubulbâl nei mumal
hlei thei lo mi chu a nghet lo va, a hman tlâk loh. ‘Chutiang mi,
rilru bulbâl nei lo, a thiltih zawng zawnga nghet lo mi chuan
Lalpa hnênah eng mah hmuh inring suh se,’ tih a ni (Jak
1:7-8).
Chuvângin, Lalpa pakhat leh rinna hmun khat vuana,
inpumkhatna vawng haa; inthuruala ang ho tûrin Thurin hi a
pawimawh a. Belh chiana, nun hruaitua hman dân kan thiam a
ûl a ni. ‘Nghet takin, tihchêt rual lohvin Lalpa hna
hahnemngai taka thawk fovin awm rawh u,’tih a nih kha (1
Kor 15:58).
3. Ringtute Thlarau lam chaw tak a ni
Pastor Saiaithanga chuan, “Taksa hi châwmna chaw hain
a tiha a, a tichak a, chaw ha lo erawh chuan a tichhia a, a
khawih pawiani.Kanthlaraupawhchuti bawkchuani.Ringtute
hi berâm nên tehkhin kan ni a, mahse, berâm kan an lohna lai a
awm, ei loh tûr hriat theihna kan pianpui mai lo va, kan tâna
pawi tûr pawh tui ti taka ei euh mai thei kan ni,” a lo ti a, a dik
hlemai.
Châwmna chaw ha chu Pathian Thu (Bible) hi a ni a.
Amaherawhchu, Bible hi a zau va, Pathian thu hi hriat dik loh
theih a ni a, hriat fuh loh theih a ni bawk.Adikna tak hre fiaha,
a awmzia hre chiang tûrin thurin a pawimawh a. Thurin chuan
Bible zirtîrna huam zau tak hi kawngkal fel tak neiin a chhep fel
a; Thurin tlângpui zuia Pathian thu zir hi a sâwt a ni.
Chaw ha chuan mi a tichak a, a han lentîr hîn a, chaw
ha hmu zo lo chu a taksa a chak lo va, a hrisêl lo va, natna
benvawn leh tlâng hrilêng a kai awlsam bîk hîn. Thlarau lam
nunah pawh harsatna leh thlêmna te, zirtîrna dik lo te, kal sual
28KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
theihna tam tak a awm a, mahni kea ding thei tûr te, mi dang
tâna malsâwmna ni thei tûr teinringtu chu a inbuatsaiha,hna ha
tinrêng thawk thei tûra inenkawl a ûl a ni.
Hmasânga ringtu duhawm kal hmasate thlarau nun ramah
Thurin chuan min hruai lûtin, rinna kawng dikah min luhpui a,
anni ang bawkin chu chuan min siam lianin, thlarau lam nun
hausakna min pein kan intinghet a ni. Mihring nunphung leh
khawsak dân pawh, nu leh pa leh puitling zâwkte tih dân enin
kan zir a, an tih dân leh nun dân zir chhâwngin kan lo hman tlâk
chhawm ve hîn ang hi a ni. Kristian Thurin awm sa zâwma kan
nunpui thui ang zêl leh, mi puitling zâwkte awm dân kan zir ve
ang zêlin kan thlarau lam nun hi a hausa dâwn a. Nun dân te, rin
dân te, chêt dân te, Pathian pâwl dânte thlengin Thurin chuan
ringtu nuna kaihruai a,achâwm liana, ahangha a,alo puitling
deuh deuh hîn.
4. Ringtu leh thuhriltu nun hruai diktu a ni
Hmâsâng ata vawiin thlenga kohhranho thlarau lam zin
kawngah hian, kum zabi 20-na vêl aangin kan pên lût ve
a. Mi huaisen kal hmasate zuia rinnaa ke pên dân kan thiam
theih nân, ‘In hotu Pathian thu lo hrilhtute che u chu
hre reng ula, an awm dâna thil chhuak chu ngaihtuahin
an rin dân zir rawh u,’ tiin min fuih a (Heb 13:7). ‘Chumi
ang zêla awmte chu en ha rawh u,’ tiin min chah bawk
(Phil 3:17).
Cheraw kânhi kalhmangfel takatih a ni hîn.Akhâwngtute
tih dân en ha lova mi a pên luh ve ngawt chuan a tibuai a,
inkhawn chilh leh inhliam palh theih a ni. Ringtu nun kawngah
pawh hian mahni phuah chawp leh tuipui dân zui mai a tâwk lo
va, kalphungawmsazuia ram ropui lam pana, pâwl thianghlim-
Kohhran ruala ke pên a pawimawh.
29KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Kohhran hi Lal Isuan amaha rem chhova a din, mitthi khaw
kulh kawngkhâr pawhin a ngam loh a ni a (Mt 16:18).Achhûnga
awmte nun hruai tûrin Thurin te, inkaihhruaina dân (Kohhranho
Thunun dânte), KohhranInkhâwmpui thurêl te, ziak loh dân leh
ziak sa dân anga hman (traditions and practices) te a awm a.
Chumi zuia kal dân mipuiin an thiam a ûl a. Thuhriltute phei
chuan an hriat chian a pawimawh lehzual. Hetiang Kohhran dân
leh kalhmang hre thiam loten Dân Kohhran tiin kohhran an deu
va, an chhuahsan tawh hîn a, mahni leh mahni dâna inneih
chawpin an pêng bo hîn.
A dân tinrêng zâwm zêlin,
A thil serh ngaisângin;
Chutin Krista ang tûrin,
Dam chhûng kan sâng zêl ang. (KHB. 396)
Thuhril hi ringtununchawmnapawimawh tak ani a.Hmun
dang, Britain angah te, India ram hmun hrang hrangah te chuan
nemngheh mi leh a zir mite tih tûrah an ruat a. Chumi bâkah
thuhril thei mi henkhat, ruat hran bîk an awm bawk hîn.
Mizoramah chuan kan hriat tlân angin Pastor leh Upate bâkah
thuhril rawngbâwltu hahnem tak kohhran tinin a nei a.
Thuhriltute hi kohhran tân malsâwmna thlentu an ni.An
pawimawh leh an angkai ang ngeiin inzirna tûr leh inchher
hriama, puitlin leh hmasawn zêlna lama kaihhruaina ha an
mamawh a. Chu chu an dawng pha lo hlein a ngaih theih a. He
lam hi ngaihtuah a hun hlein a lang.
Chutiangathuhril him,diklehha,thuhriltutenanhriat theih
nânaanzirmâkmawhchuKristianThurinhiani.Thurintlângpui
vuan zêl chunga miin rawng a bâwl chuan a ngaihtuahawm lo
va; Thurin ang zêla Pathian thua mite a châwm theih phei chuan
30KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
châwmtu ha leh puitling a lo ni ang. ‘Mitdelin mitdel vêk a
hruai chuan khuarkhurumah an tla dun ang’ (Mt 15:14; Lk
6:39).
Enghnapawhthawkdâwnila,hmanrawhriamhalehhman
tlâk neih a ûl a. Hman thiam a pawimawh bawk a. Chu chuan
hnathawh a tinuam a, a sâwt a, a hlâwk a, rah ha a chhuah hîn.
Rawngbâwltu tân leh kohhran mipui tân, mi tin tân chu chu thu
dik a ni. Rawngbawltu tân thurin hriat hi tihmâkmawh a ni.
Kohhran mipui tân pawh, zirtîrna dik leh him hre tûrin, ei tûr
dik hre tûrin, inpumkhat leh lungruala, chak zâwka kal tûrin
Thurin hriat leh zir chian a pawimawh a, a angkaizia sawi uar
lutuk a awm thei lo hial zâwk a ni.
Sawi ho atân
Kristian Thurin zir pawimawhnate zirlai bua kan sawi bâk
kan hriat apiang sawi ni se.
31KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ZIRLAI 3
THURIN INNGHAHNA PATHUM
Chhiar tûr: Eph 4:1–6
Ephesi 4:1-6: 1-3
Chutichuan, inngaihtlâwmna leh
thuhnuairawlhna zawng zawng neia, hmangaihnaa indawh
tawn chunga dawhtheihna neia, remna phuarnaah chuan
Thlarau inpumkhatna chu vawng tûra beia, a kohna che u
phua awm tûrin, kei, Lalpaa mi tâng hian ka ngên a che u.
4
A koh chhan che u beiseina hmun khata koh in ni ang bawk
khân, taksa pakhat leh Thlarau pakhat chauh a awm a;
5
Lalpa pakhat, rinna hmun khat, baptisma hmun khat,
6
engkim Pathian leh Pa pakhat chauh a awm a, engkim
chungah a awm a, engkim fang chhuakin a awm a, engkim
chhûngah a awm bawk a ni.
Thuvawn: “Hrui thum hrual chu a chat lawk lawk ngai lo
ve” (Thu 4:12b).
Kan zir tûr hi ‘Thurin Innghahna pathum’ tih a ni a. Thurin
obul tiasawitheihani bawk.Lui anginsawi ila,lui pathum infin
khâwm, a hnua lui pakhat lo ni ta ang deuhvin sawi theih a ni a.
Chutiangathurininnghahna pathumte chu Bible,kohhran leh mi
mal thlarau lam nun te hi an ni.Amal malin lo sawi zau ila–
1. Bible – Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar bute
Zirlai dangah Bible chungchâng kan zir dâwn avângin tun
umah chuan Thurin innghahna a nihzia sawi lan kan tum deuh
ber ang a. Kawng hrang hrangin sawi fiah theih a ni ang.
(1) Thurin chu Bible zirtîrna lâk tawi a ni: Bible hian
Pathianlehmihringlehthilsiamdangteinkârathilchihrangtamtak,
32KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ahunlehahmunazirachihranghrangasawieuhmaia.Avaiahriat
sênruallohkhawpinainpawlha.Chutaangchuanathuchahlaipui
lehazirtîrnatlângpuichuhlâwmchhuakinKristianthurinhianlo
siamchhuaka.Chuvângin,Thurinhnukpuialonitaani.
(2) Thurin chu Bible-ah a innghat a ni: Thurin chu Bible
zirtîrna tlângpui lâk tawi a nih avângin Bible-ah a innghat a.
Bible-in a sawi tum loh chu thurinin a sawi ngai lo va, thurinin a
târ lan zawng zawng hi Bible zirtîrnaa mi zêl a ni. Bible-in a
sawi henkhat, a thuchah pawimawh ni lêm si lote chu Thurinah
an telh ngai lo va, Bible-in a chhui zui lêm loh hriat tuma chhui
vak vak lah hi hlâwkna a awm hek lo.
(3) Thurin chu Bible hrilhfiahna a ni: Bible-in a sawi
Pathian thu tam takte hi a awmzia hriat thiam mai a awlai lo hle
a, chumi hriat fiah theihna hatak chu Thurin hi a ni. Chuvângin,
Thurin hi Bible hrilhfiahna chi khat a ni kan ti thei ang.
2. Kohhran - Thurin neitu, vawng himtu leh hrilhfiahtu
a ni
Kohhran chu Thurin neitu, vawng himtu leh hrilhfiahtu a
ni tih hi thupuiin a hen darh sa ang hian tawi têin sawi kan
tum ang.
(1) Kohhran chu Thurin neitu a ni: ‘Kohhran nge upa
Thurin’tih hithui taksawi theihani.Rintûr,vawntûr,innghahna
tûr thu tak leh thu nung Pathianin a mite hnênah a puang a. Chu
thu chu a takin an nun chhuahpui a, a kal zêlah Kohhran hi a lo
ding ta a ni a tih theih a.
Kohhran chanchinkanenvethungerawhchuanthurinobul
chu Kohhran a ni thung. Apostol-te hun ata vawiin thlengin
kohhran tibuaitu ber chu zirtîrna dik lo a ni. Kohhran leh a
chhûnga ringtute tibuaitu, zirtîrna dik lo tichhuaktu chu an hun
33KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
laia kohhran hruaitu henkhat, huvâng ngah takte an ni fo va.
Lamang tam tak an nei hîn a. Chu zirtîrna dik lo chu en fiaha,
a ûl anga hnâwl leh paihthla tûrin Kohhran Inkhâwmpui Lian
chuan zirtîrna dikleh him puangchhuakin akawhhmuh a. Nicea
Thuvawn (AD 325/381) te,Athanasia Thuvawn (AD 381/382)
te leh a dangte pawh siam a ni. Chuvângin, Kohhran chu Thurin
siamtu a ni a, Thurin neitu pawh a ni.
(2) Kohhran chu Thurin vawng himtu a ni: Kohhran
chanchin kan chhiarin, a tîr ata vawiin thlengin chhûng lam leh
pâwn lam indonaina tibuai renga. Kohhranchhûnga mi, hruaitu
chan chang leh hotu henkhat zirtîrnadanglam, Kohhran zirtîrna
su buai zâwnga khawsa an awm fo va. “In zînga mi ngei
pawh hi, zirtîrhote in hnêna pakaitîr tûrin thu hran sawi
in lo la awm ang,” tia Paulan Ephesi upate a fuihna ang kha
a ni (Tirh 20:30). Chu mite chuan lamang an nei ve zêl a.
Kohhran tibuaitu leh inhenna thlentu an ni hîn.
Hemi bâkah hian pâwn lam aanga kohhran dodâltu,
elsêntu leh nuai bo duhtu an awm reng a. Hun hrang hrangah
nêk chêpna leh tihduhdahnain a chîm reng a. Ram leh hnam
hmêlma, chhiatna hranghrangthlentu ang hiala sawi tâwk pawh
an awm ve bawk hîn.
Chutiang harsatna kârah chuan kohhran leh a zirtîrna (a
thurin) vawng himtu chu a pui berah Pathian kan ti lo thei lo va.
Pâwn lam lang theiah chuan Pathian chhûngte, kohhranho hi
thurin vawng himtu langsâr chu an ni. Mitthi khaw kulh
kawngkhâr pawhina ngam loh anih miau avângin do hneh theih
a ni lo.
Chîk lehzuala kan ngaihtuah chuan Kohhran leh a Thurin
leh Thuvawnte hi inhumhim tawn an ni tih kan hre thei ang.
34KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Dodâlna leh zirtîrna dik lo a lo chhuak a. Chumi laka kohhran
mipuite vên him nân Kohhran Inkhâwmpuiin Thurin a siam a,
chu chuankohhran avênginavawnghim a.Athurinvawnngheh
tlat chuan phuar khâwmin a mite a sawh nghet a, chhûng lam
leh pâwn lama dodâlna kârah a mite a vawng him a, an invawng
him tawn a ni.
(3) Kohhran chu Thurin hrilhfiahtu a ni: Hmâsâng huna
zirtîrte dam lai aanga vawiin thlengin Kohhran hi Thurochhiah
inhlan chhâwnin a thlun zawm a. Chu chu Tradition (thu inhlan
chhâwn emaw, thurochhiah) tiin an sawi hîn. |awngkâa inhlan
chhâwn te, ziaka inhlan chhâwn te a ni ber a. Doctrine te, Creed
te, Confession te (Thurin, Thuvawn, Rinna thupuan) te pawh hi
inhlan chhâwn (tradition) hmanga inrochun tâk zêl a ni. Hêng
bakah pawh Inkhâwmpui thurêl leh dân siam te, ziaka awm leh
ziak loh dânte a taka hman zui (tradition and practices) a awm
bawk. Hêng hmang hian kohhran chuan hangthar chhuan lo
awmzêltehnênahthurinlehkalhmangtehlânchhâwnginahrilhfiah
zêl a ni. “Kohhran hmasa leh a chhûnga rawngbâwltuten thurin
hmangaKristiannunansawi fiahnarilrunungkhaanhim theihna
pawh ani a. Khawvêl hnêna kohhranin a thurin a hrilhfiah ngam
loh apiangina thlaraununahniam a ni hîn,”tia Rev.Lalsâwman
a lo sawi hi a thûkin belh chian a dâwl hle mai.
3. Mi mal leh kohhranhova tawn hriat
Chîk tak leh uluk taka zir chian chuan Thurin innghahna
pawimawh tak chu mi mal leh kohhranho thlarau lam nunah a
ni.Ringtuinamathlaraununchumidanghnênahanunchhuahpui
a, ringtu dang nên inchhêm alha intichak tawnin Lalpa pakhat,
rinnahmunkhatvuaninPathianchhûngte,kohhranahaninthlung
khâwm hîn. Luipui chu a hnâr lama kan zawh zêlin lui tê tak tê
tê infinin luipui a siam hintih kan hre thei anghi a ni.Mei si mai
35KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
pawhin ram zau tak a tikâng thei ang bawkin, mi mal thlarau
lam nunin mi dangtenun nasatakin a nghawngtheia,thlaraumi,
thuhril mi lehPathianmi pakhat chauhpawhin kohhranhonunah
nasa takin thu a sawi bawk hîn.
Tichuan, Bible leh kohhran leh ringtu nun te chu Kristian
thurin obul leh innghahna pawimawh, a lungphûmte chu an
ni a. Kristian nun hmasâwnna leh puitlinna pawh hêng
pathumte a taka nun chhuahpuina azârah a lo awm thei hîn
a. Uar bîk leh hlamchhiah bîk neitu nun chu a sawngnawi a,
a zîktluak thei hek lo. A pathuma inrualrem taka kalpui chu
han lenna leh hmuingilna a ni. Hrui thum hrual chu a chat
lawk lawk ngai lo ve.
Mahni leh kohhranhovin kan tawn leh thlarau nuna kan
dai hriat a ûlzia kan sawi hi Joba chuan benga hriatna leh
hmuha hriatna nên tehkhinin a sawi fiah a (Job 42:5). Bible
leh thurin nêna inmil si lo huai taka sawi erawh chu Bible
vêkin thu lawi lo pawr taka sawi nên a tehkhin thung a, a
chiang tâwk hle (2 Pet 2:18). An laka fîmkhur ûlzia a lang
a, kan kohhran chanchinah pawh hetiang miten mi an hruai
sual tam tawhzia kan hre chiang hle.
Tichuan, hezirlaiin minhrilhanghian hunkal tawhleh hma
lam thlîrin fîmkhurtaka kohhran mite Pathian thuleh thurin ang
zêla kal thiam tûrin inen fiah nawn fo ang u.
Sawi ho atân
Kohhran kalhmangleh thurin ngai pawimawh lova, mahni
ngaih dân pâwr tak leh huai taka sawi hi a him lohzia sawi ni se.
36KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ZIRLAI 4
INDIA RAM PRESBYTERIAN KOHHRAN
THURIN |OBUL I-NA
Chhiar tûr: Matthaia 16:13–20
Matthaia 16:13-20: Tin, Isua chu Kaisara Philippi bial a lo
thlen chuan, a zirtîrte hnênah, “Miten Mihring Fapa hi tu
nge a ni an tih?” tiin a zâwt a. 14
Tin, anni chuan, “|henkhatin,
‘Baptistu Johana a ni,’ an ti a; henkhatin, ‘Elija a ni,’ an ti;
henkhatin ‘Jeremia emaw, zâwlnei tua emaw a ni,’ an ti,”
an ti a. 15
Ani chuan an hnênah, “A nih leh, nangnin tu nge a
ni mi tih?” a ti a. 16
Tin, Simon Peteran, “Krista, Pathian nung
Fapa chu i ni,” a ti a, a chhâng a. 17
Tin, Isuan a hnênah,
“Simon Bar-jona, i eng a thâwl e; tisa leh thisenin a hriattîr
che a ni si lo va, ka Pa vâna miin a hriattîr zâwk che a ni.
18
Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che; he lungpui
chungah hian ka kohhranho ka rem chho vang a, Mitthi
Khaw kulh kawngkhârte chuan chu chu an ngam lo vang.
19
Vânram chabite ka pe ang chia, lei chungah eng pawh i
phuar apiang vânah phuar a ni ang a; lei chungah eng pawh
i phelh apiang vânah phelh a ni ang,” a ti a, a chhâng a.
20
Chumi zawhah Krista a ni tih tu mah hrilh lo tûrin zirtîrte
chu a ni tlat a.
Thuvawn: “...a bul ata engkim fel takin ka chhui a, indawt
zêlin i tân ziak ila a ha ang, ka ti a ni; hmâna thu an zirtîr
che kha dik tak a ni tih i hriat theih nân...” (Lk 1:3).
Kan zir tûr hi Thurin obul kan vuah na a, India rama
Presbyterian Kohhran lo inan dân kan zir deuh ber dâwn a.
Presbyterian hnahthlâk, ram hrang hranga awm, India rama
lo kalten Presbyterian Kohhran an rawn din a, chumi aanga
thil inthlâkthleng chho zêlte chu a tlângpuiin târ lan kan tum
dâwn a ni.
37KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
1. India ram Presbyterian Kohhran hmasa
Kum 1875khân Presbyterian Mission pâwl sâwm – United
Kingdom, Canada, New Zealand, Europe khawmualpuia mi,
India rama thawktechuan thawhhona ha an neihtheih nân Pres-
byterianAlliance in India (PAI) an din a. Inkhâwmpui (General
Council)-te neiin Thurin puan chhuahna te, Dân leh
Inkaihhruainate an lo siam a ni.An thurin (Confession of Faith)
thuhmahruai chu, “Kohhran bul zâwkte thurin (Doctrinal Stan-
dard), hêngWestminsterThurin te,Welsh CalvinisticThurin te...
eng mah bân lova sawi mawi zâwkin...” tih te a ni a. Kum 1823
vêla Welsh Thurin chu thu lâkna hnâr pakhatah an hmang tih a
hriat theih a ni.
Kum 1901-ahAllahabad-ah an inhmu khâwm leh a. Re-
formed (siamhat) Kohhran pâwl dang leh Presbyterian Mis-
sion 13 lai an ni ta a. India ram pum huap ‘Presbyterian Church
in India’ din an rêl a. December 19, 1904-ah Allahabad
Inkhâwmpuiah an din fel ta a. Hei hi PCI I-na tiin sawi zui a ni
ang. He Inkhâwmpuiah hian India ram chhim leh hmâra
Presbytery 16 aangin palai an kal a. Welsh Missionary, kum
1841 aanga Khasi zînga thawkhote kha PCI I-na dinnaah leh
Allahabad Inkhâwmpuiah (1904) te hian an tel lo.
Presbyterian Church in India (PCI I-na/PCI hmasa)-ah
hian Assam ram Presbyterian Kohhran chu a tîrah a tel nghâl
mai lo va, PCI I-na Inkhâwmpui chuan lo tel ve ngei se tiin a
sâwm a. Kum 1918-ahAssam ram Presbyterian Kohhran chuan
PCI I zawm a rêl a, kum 1919 PCI I-na Assembly pawh a
lâwm hlea.Kum 1921PCII-naGeneralAssembly-ahinzawmna
chu tihfel a ni ta a ni.
(1) PCI I-na aanga CSI leh CNI: PCI I-na chuan India ram
pum a huap a. A rawngbâwlna kal zêlah Congregationalist
38KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Kohhran nên ang hovin kum 1908-ah India Chhim Kohhran
inzawm khâwm (South India United Church – SIUC) an din a.
Kohhran pâwl dangte nêna thawh hona leh inpumkhatna kawng
a zawng zêl a. Kum 1947-ah India Chhim Kohhran (Church of
South India – CSI) a lo ding ta a.
India hmâr lamah pawh PCI I hmalâkna kal zêl aang
chuan Congregationalist-te thawhpuiin India hmâr chan
Kohhran (United Church of Northern India – UCNI) chu
kum 1924-ah a lo ding chhuak ve leh ta a. Thawh ho dân
kawng ha zâwk a dap zêl a. Kum 1970-ah India Hmarchan
Kohhran (Church of North India – CNI )-ah an inchhûng
khâwm ta a ni.
Assam ram Presbyterian Kohhran chu India hmâr chan
Presbyterian inzawm khâwm – UCNI-ah tel ve hin mah se,
kum 1968 khân a inhnûk dâwk a. Culture leh hmunhma inhlat
leh inpersan lutuk avânga tel zui ta lo nia hriat a ni a. Tichuan,
CNI (India hmâr chan Kohhran) an din kum 1970-ah pawh a
hâi zui ta a. India ram Presbyterian Kohhran awm chhun leh
ziding a ni zui ta zêl zâwk a ni.
(2) PCI I-na Thurin: Presbyterian Alliance in India kum
1875-a a lo din khân Thurin puan chhuahna te, dân te leh
inkaihhruaina (Confession of faith, Constitution and can-
non) te an buatsaih a. An thurin thuhmahruai (Preamble)
ah pawh “...Kohhran bul zâwkte thurin (doctrinal standards)
hêng Westminster Confession (Sâp ram Presbyterian
Kohhranpui thurin) te, Welsh Calvinistic Thurin puan
chhuahna te... chu eng mah bân lova sawi mawi zâwkin....,”
tih thute hi an telh a. Welsh Calvinistic Methodist emaw
Presbyterians of Wales Thurin kum 1823 vêla siam tawh
chu thu lâkna hnârah an hmang ngeia hriat a ni.
39KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Kum 1904-a Presbyterian Church in India (PCI I) lo ding
ta khân PresbyterianAlliance in Indiathurin lehdân teachhawm
nung zêl a.An Thurin thuhmahruai (Preamble) dawtah Thurin
puan chhuahna 12 an târ lang a (Chu chu kan Kohhran Thurin
10-te nên a inang hle). Kum 1924-a India ram hmâr chan
kohhran inzawm khâwm (United Church of Northern India –
UCNI) pawh khân a ngai ngaiin a chhawm a. Kum 1970-a
India hmâr Kohhran (Church of North India – CNI) lo ding ta
pawh khân Thurin innghahna pakhatah a hmang zui zêl a ni.
2. India Ram Presbyterian Kohhran Pahnihna (Presby-
terian Church of India – PCI II)
(1) A inan dân: Kum 1841 June 2-ah Rev. Thomas Jones
I chu Cherrapunji (chutih laia Assam State khawpui)-ah
Khasi-ho zînga rawngbâwl tûrin a lo thleng a.Ani hi Khasi-
ho zînga Welsh Presbyterian Kohhran Missionary hmasa ber
a ni. A lo thlen hnu kum 26-na, kum 1867 May 20–21 ah
Khasi ram Presbytery Inkhâwmpui hmasa ber chu
Nawngsawlia (Cherrapunji)-ah an nghat a. Kum 1895-ah
Khasi ram chu Presbytery pangaah an hen leh a. Aram pum
huap Inkhâwmpui hmingah Assembly an vuah a. Kum 1896
February 15–17 ah Shella khuaah Assembly hmasa ber
(tûnah Synod) chu nghah a ni.
(2) Mizoramah: Kum 1897 August 31 ah Rev. D.E. Jones
(Zosaphluia) Mizorama Welsh Presbyterian Missionaryhmasa
ber chuanAizâwl a lo thleng a.Ani hian kum 1891-a Rev. Wil-
liam Williams-a kawng lo sial tawh sa zuiin; kum 1894-a
Arthington Aborigines missionary pahnih J.H. Lorrain (Pu
Buanga) leh F.W. Savidge (Sap Upa) te hnung dâwlin rawng a
bâwl an ve leh a. Rei lo têah Kohhran a lo ding a. Kum 1910-
ah Mizoramah Presbytery a lo ding ve ta a. Khasi Assembly
hnuaiah a awm rih a ni.
40KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
(3) PCI I-na zawm thu: Kum 1912-ah Assam ram Presby-
terian Kohhran chuan Dân Bu a lo siam tawh chu kum 1917
Assembly(Mawphlang)-ahanennawna.Kum ngadanaennawn
zêl tûrin a rêl a. Kum 1918 SylhetAssemblychuan “...Kohhran
thurin thlan khâwm leh thunun dân zâwm chungin,” India ram
Presbyterian Kohhran (PCI I-na) zawm a rêl ta a. Hei hi kum
1921-ah report a ni a. Assam ram Presbyterian Kohhran chu
Assam Synod vuah a ni a. PCI I-na Synod pasarih zînga Synod
pakhat a lo ni ve ta a ni.
Kum 1923-ahAssam ram Presbyterian KohhranAssem-
blyShillong-ah nghah a ni a. ShillongAssemblychuanAssem-
bly pathum – Khasi & JaintiaAssembly te, Phaitual leh Sylhet
leh CacharAssemblyte leh Lushai CacharAssembly te insiam
a rêl a.Assembly (tûnah Synod) chu kum tin awm tûra tih a ni.
Synod (Tûna GeneralAssembly) chu kum thum dana vawi khat
awm tûrin a rêl a. Dân Bu en ha tûrin Committee a din bawk.
Dân siam chu kum 1924 MairangAssembly-in a nemnghet
a. Dân thar ang chuan Assam ram Presbyterian Kohhran
Synod (tûnah General Assembly) chu kum 1926-ah a piang
ta a ni. Chu Dân Bu thar chu Mizo awngin kum 1925 khân
chhuah a ni nghe nghe a. PCI II-na Dân Bu kan hmuh theih
hmasa ber a ni bawk.
(4) Hming thlâk thu: PCI-II chu a tîrah Assam Ram Pres-
byterian Kohhran tiha ni a. Kum 1968 aangin India Hmarchhak
Presbyterian Kohhran (PCNEI – Presbyterian Church in North
East India) tih a lo ni leh a. Kum 1992 aang chuan India Ram
Presbyterian Kohhran (PCI – Presbyterian Church of India) a
lo ni leh a. Tûn hma 1904–1924 a a hming hmasa kha a rawn
pu thar leh ta a nih chu.
Kohhran Rorêl Inkhâwmpui hming pawh thlâkthleng leh
tihdanglam a ni a. Inkhâwmpui sâng ber hmingah Synod an lo
41KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
vuah hîn a, a dawttu chuAssembly an ti hîn a. Hei hi 1926–
1953 thlengin an hmang a. mahse, kum 1953-ah rorêlna sâng
ber chu Assembly, a dawttu chu Synod tiin a rêl leh ta a. Kum
2002 aang khânAssembly pawh chu GeneralAssembly tih a
ni leh ta zâwk a ni.
3. PCI-II Thurin 10
A hma lama sawi tawh ang khân PCI-I chuan hringtu
Kohhrante thurin behchhanin Thurin an lo siam tawh a. Pres-
byterian Kohhran-II (A tîra Presbyterian Church of Assam)
chuan kum 1918 khân PCI I-na chu a zawm a. Kum 1922
aanga Dân Bu en hat khân PCI I-na Thurin chu tlêm tlêma
siam remin a chhawm ve ta mai niin a lang. mahse, danglamna
a nei nual a ni:
PCI-I Thurin leh PCI-II Thurin danglamna: IndiaRam
Presbyterian Kohhran hmasa PCI-I leh India Ram Presbyte-
rian Kohhran PCI-II kan tih te thurin danglamna leh a inhnaih
dân lo sawi leh ila–
(1) PCI-IThurin hi hlâwm (article) 12 a ni a, PCI-IIchu hlâwm
10 a ni.
(2) PCI-IThurin hlâwm (article) IV-na thumal (words) 57 chu
thu tlêm tê, “Lei leh vân leh a chhûnga thil awm zawng
zawng siamtu,” tia kai tawiin PCI-II articles V-na nên fin
khâwm a ni a. PCI-IIArticles IV-na atân hman zui a ni.
(3) PCI-IArticles V-naa, “Pathian chuan mihring hi hriatna,
felna leh thianghlimna leh thil siam dangte chunga
thuneihnaa ama anpuiin ...a siam a,” tih thua, “leh thil siam
dangte chunga thuneihna,” tih chu PCI II-na thurinah telh
a ni ve lo.
42KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
(4) PCI-IArticleVI-na chu, “Mihring chuan anmahni duh thu
ngeiin Pathian dân an bawhchhia a, thiam lohna leh
chhiatnaah chuan anmahni an inbarh lût ta a,” ti chauhva
dahin PCI IArticle VII-na nên fin khâwm a ni a, chu chu
PCI IIArticle V-na hi a ni.
(5) PCIIThurinArticleIX-nabul lam thumal 60chulatel lovin
PCI II Thurin VII-na hi an lo siamrem leh ta bawk a ni.
A bâk zawng PCI II thurin I, II, III, VI, VIII, IX leh X-te
chu belh leh paih hen awm lova a ngai ngaia hman zui a ni. He
khaikhinnaa PCI I thurin kan sawi hi PCI II thurin, English-a
ziak, kum 1955 Edition nên khaikhin a ni.
Tlângkawmna: Tichuan, India Ram Presbyterian
Kohhran obul chu Presbyterian Alliance of India 1875
aangin kan chhui a. Chuta ang chuan kum 1904-ah Pres-
byterian Church in India din a ni a; chu chu PCI I-na kan
vuah a. Hetah hian Presbyterian Alliance-a tel te an lût kim
vek lo niin a lang.Assam Ram Presbyterian Kohhran pawhin
kum 1918-ah zawm an rêl ve chauh va. An zawm tâk thu chu
kum 1921 PCI I General Assembly-ah report a ni tih kan
sawi tawh kha.
Presbyterian hnahthlâkho hi thawh hona leh inpumkhatna
ngai pawimawh tak an nih avângin Congregationalist-hote nên
an thawk ho va. Kum 1908-ah SIUC an din a, kum 1947-ah
CSI-ah an inchhûng khâwm ta a. Hmar lamah pawh Congre-
gationalist leh pâwl dangte nên thawk hovin kum 1924-ah
UCNI an din a. Chumi kal zêl chu kum 1970-ah CNI hming
puin an ding hrang ve leh ta a ni. Hetianga UCNI-in hma a lâk
chhoh mêk lai hian kum 1968-ah Assam Ram Presbyterian
Kohhran chu an tel zui ta lo va.An awmna kâr hlat leh Culture
43KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
(hnam ziarâng) inpersan vâng a ni bera sawi a ni. Kohhran
hming dang pua an awm tâk avângin Assam ram Presbyte-
rian-ho chu PCI ziding an ni ta ber zâwk a. PCI II lo pian
chhuahna obul leh lungphûm pawimawh tak leh a hnârkaitu
an ni ta zêl a ni.
Hetianga an kal zêl lai hian, Assam ram Presbyterian
Kohhran, Khasi rama mite chu fa û chan changin a hnua Mizo
Presbyterian Kohhrante nên an inpeizâwn chho zêl a. Kum
1968-ah hming thar, India Hmarchhak Presbyterian Kohhran
(PCNEI) an invuah a. Kum 1992-ah India Ram Presbyterian
Kohhran (PCI) an invuah leh ta a, chu chu India Ram Presby-
terian Kohhran Pahnihna (PCI II-na) vuah a ni.
Sawi ho atân
Presbyterian hnahthlakhoten inpumkhatna kawnga an
inhuam zauna hi Kohhran pâwl dang laka kan danglamna
langsâr tak a ni a. Hei hi eng vâng nge ni? Invên tûr nge uar zui
zêl tûr ni ang?
44KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ZIRLAI 5
INDIA RAM PRESBYTERIAN KOHHRAN
THURIN |OBUL II-NA
Chhiar tûr: Sam 87:1-7
Sam 87:1-7: A lungphûm chu tlâng thianghlimahte chuan a
awm.
2
LALPA chuan Zion kulh kawngkhârte chu Jakob-ho
awmna zawng zawng aiin a ngaina zâwk a ni.
3
Aw Pathian khawpui,
I chungchâng thu ropui takin an sawi hîn a ni.
4
Mi hretute zîngah an tel ve tiin,
Rahab leh Babulon chungchâng thu ka sawi ang;
Philistia leh Tura hi,
Ethiopia nên hian, en teh u;
He mi hi chuta piang chu a ni,
5
A ni, “He mi leh saw mi saw amaha piang an ni a;
Chungnungbera ngei chuan amah chu a tinghet ang,” tiin
Zion chungchâng thu chu an sawi ang.
6
LALPAN mi tin hming a ziak hunah chuan,
“He mi hi chuta piang chu a ni,” tiin a chhiar ang. (Selah)
7
Hla satuten, a lâmate nên chuan,
“Ka tuihna zawng zawng chu nangmahah a ni a awm ni,”
an ti ang.
Thuvawn: “Tin, rinna hi thil beiseite awm ngeia hriatna,
thil hmuh lohte hriatfiahna a ni. Chu miah chuan upa hote
khân fak an hlawh si a” (Heb 11:1-2)
India Ram Presbyterian Kohhran chuan (Apostol
thurin te, Nicea thurin te, Westminster thurin leh Wales
Ram Presbyterian Kohhran thurinte chu Pathian thu
45KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
hrilhfiahna ha tâwka ngai a, Kohhran tân leh Pathian thu
zirna hmunahte zirtîr tlâk nia pawm tlat chungin), a hnuaia
thurin puan chhuahna thute hi a Pastor te, Probationary
Pastor te, Upate leh Kohhran Dân zawhkim ten an vawn
ngheh tlat atân a pawm a ni.
Kan Kohhran Thurin Thuhmahruai kan zir dâwn a. Hlâwm
thuma henin kan zir ang.
1. Kohhran Thurin Thuhmahruai (Preamble)
Kohhran Thurin Thuhmahruai (Preamble) târ lan hi kum
2004 May5–9-a Presbyterian Church of India (PCIkan ti tawh
ang) GeneralAssembly,Aizâwl Dâwrpuia pawm tâk kha a ni a.
Ahmaa kan lo hman reng hîn kha heAssemblyhian ennawnin
a siam ha tihna a nih chu.
Hetianga siam hat leh en hat hi kum nga dan zêla tih hin
tûrin kum 1917 MawphlangAssembly (Khasi khua)-in a lo rêl
tawh a. Ennawn ziah a ni em tih hriat a har hle. Kum 2004-a
siamhatnaah hian tûn hma kum 1875-a India ram Presbyterian
Kohhran inzawm khâwm (PresbyterianAlliance of India–PAI)-
in a lo hman, “Hringtu Kohhrante thurin eng mah hnâwl lova
sawimawizâwkchungin,”tihchuathlâka.Kualkhungchhûngah
a chunga târ lan ang khian a dah ta zâwk a ni. Thurin pawma,
vuan tûrin ‘Dân zawhkimte’ tih a belh bawk.
Kohhran pâwl dangte nêna inkhaikhinin kan kohhran mi
henkhat, “Kan thurin kan hre tâwk lo,” titu an awm fo va. Kan
lo hriat fiah zâwk beiseiin kuminah kan zir dâwn a. Thurin
awngkam a theih anga luhchilh kan tum dâwn a. Chuvângin,
tûnah pawh thuhmahruaiah kan an a ni.
46KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
2. Apostol-te Thuvawn/Thurin
Kohhran dintirh ata tûn thlenginKohhran member puitling
ni tûra buatsaih mêkte chu thurin an zirtîr hîn. Ringthar leh tel
tharte chu thu mawl deuh an zâwt a. Entîr nân, Isua Krista chu
tu nge ni? “Isua chu Lalpa a ni,” tia chhân tûr angte hi. Tûnlaia
dânzawhkimtharlawmluhtûrtepawh,‘Pathianinminchhandam
tûrin tu nge a tirh?’ ‘A tirha chuan min chhandam tûrin eng nge
a tih?’ ‘Mi sualin engtin nge chhandamna an hmuh theih ang?’
tih te leh a mal mala chhân tûr zawhna dangte zawh hin a ni.
Chutiang bawkinKohhran pâwl hrangawm hnu pawha Kohhran
tam berin an tih hin chu thurin chham rual hi a ni. Tûnlaia hla
kan hmang uartluk thawthângin an hmang lârhîn. Chumi atâna
hman chu Tirhkohte Thuvawn te, Nicea Thuvawn ang te hi a ni
a, Rinna thupuan nemnghehna a nih avângin a hluin a ril a, a
thûk bîk a ni (Affirmation of Faith). Baptisma chang tûr leh
Sakramen zirlaiten an zir hîn.
Tirhkohte thuvawn hiAD 250 hma lamin Grik awngin a
awm deuh vek tawha ngaih a ni a. Tûna kan hman lai ang tak
erawh hi chu kum zabi pangana hnu lama mi nia ngaih a ni.
Ancyra khuaa Marcellus-a’nAD 340-a Grik awnga a ziak te,
T. Rufinus-a’nAD 404 vêla hrilhfiahna Roman awnga a ziak te
chu ziaka awm hmasa pâwla ngaih a ni.Athawnthu deuh naa,
he thurin lo chhuah dân nia an sawi chu lo târ lang ila: ‘Lal Isua
vâna a lâwn hnu ni 10-naah Juda-te hlauva zirtîrte an inkhâwm
laiin Lalpan an hnênah thlamuantu a tîr a. Mei alh ang maiin
zirtîrte chu an sen vek a, he thuvawn hi an puang chhuak ta a.
Peteran: “Engkimtithei PaPathian, lei leh vân siamtuka ring,” a
ti a.
Andrian: “A Fapa mal Isua Krista, kan Lalpa ka ring,” a ti a.
47KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Jakoban: “Ani chu Thlarau Thianghlim paitîrin,nula thianghlim
Marin a hring a,” a ti a.
Johanan: “Pontia Pilatannasa takin a tuartîr a,khenbehin a awm
a, a thi a, phûmin a awm,” a ti a.
Thoman: “Mitthi khuaaha zuk kal a, ni thum niahmitthi zîngata
a lo tho leh a,” a ti a.
Jakoban: “Vânah a lâwn chho va, Engkimtithei Pa Pathian ding
lamah a han hu ta a,” a ti a.
Philipan: “Chuta ang chuan mitthi leh mi nung ro rêlsak tûrin a
lo kal leh ang,” a ti a.
Bartholomaian: “Thlarau Thianghlim ka ring,” a ti a.
Matthaian: “Huapzo Kohhran Thianghlim leh Mi thianghlim
inpâwl khâwm ka ring,” a ti a.
Simonan: “Sual ngaihdamna ka ring,” a ti a.
Thaddaian: “Tisa thawhlehna ka ring,” a ti a.
Matthian: “Chatuan nunna ka ring,” a ti a.
Tichuan, Tirhkohte Thuvawn hi a lo piang ta a ni,’an ti.
Finfiahna tak erawh kan nei rih lo.Aobul tak hre tawh lo mah
ila, thurin ropui tak a ni e.
3. Nicea Thuvawn
Jerusalem Inkhâwmpuiin Kohhran iak tîra Jentail
ringtharte awm dân tûr an rêl fel thu kan hria a (Tirh 15:22–
29). Nicea Thuvawn pawh hi an hun laia Kohhran chhûnga
harsatna ching fel tûra Nicea Inkhâwmpuiin AD 325-a a lo
siam chhuah a ni.Alo pian chhuah dân tlângpui lo târ lang ila:
48KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
AD 320 vêl khânAlexandria khaw PastorArius-a (A-rias-
a), mi thiam, mi hneh thei leh thusawi thiam tak mai chuan Isua
Pathianna thu sawiin, “Pathian thil siam hmasa ber a ni a, Pa nên
an nihnaathuhmunlo.Fapaani a,awmannî nei lehawm lohlai
hun nei ani. Chuvângin,Pathiantaktakani lova,mihringtaktak
anihek lo,”tiinazirtîra.Chuchuthulehhlahmanginathehdarh
a, mi tin a fan chhuak a, chu zirtîrna chuan nasa takin Kohhran a
tibuai ani.
Arius-a chuAlexandria BishopAlexander-a’n a zilh a, a
pawm duh lo va, Puithiamhote nên an sawi ho leh a, an thu a
hnial chauh ni lovin Sabelius-a zirtîrna, Kohhranin a lo hnâwl
tawh hnu pawmtuah Bishop chu apuh lêt ta hial zâwk a. Bishop-
in lehkha thawnin amah leh a zuituteho chu a ûm zui a,Arius-a
leh a hote chuan an thu chu an put darh luih zêl si avânginAD
320 vêlah Bishop 100 zet ko khâwminArius-a chu Kohhran
aangin a hnawt chhuak ta a ni.
Hetih laiaRom ram lalber(Emperor)Constantine-a(Kawn-
stan-tin-a) chu ringthar, baptisma la chang lo a ni a. Rom ram
bung hnih, khawchhak leh khawthlang lam ramte chunga lalber
a nih tirh lai a ni a.A ram khua leh tuite inpumkhata, rorêlna
hmun khata kaihhruai a ul zual lai ber a lo ni bawk si a.Arius-
a hote chu a ngaihven lo thei lo a ni.
Kohhran leh Rom ramin inpumkhatna a mamawh zual lai a
nih avângin Constantine-a chuan Cordova Bishop Hosius-a leh
Kohhran lam thila lalber thurâwn petu (adviser)-te chuAlexan-
dria-ah a tîr a. ‘Inhnialna sâwt lo leh angkai lo’ te bânsan tûra
ngenna lehkha a thawn bawk a. mahse, a thiltih hian an kâr
boruak a tichhe zual sauh zâwk a. Bishop Hosius-a thurâwn
angin a ram pum huap Kohhran Inkhâwmpui chuAD 325 May
20-ah Nicea (Tunah Turkey rama Isnik) khuaah a ko ta a.
49KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Khawthlang lam aangin bishop paruk leh khawchhak lam
aangin Bishop 312; an vaiin bishop 318 lai an kal khâwm a.
Hun rei tak chhûng tihduhdahna râpthlâk tak an lo tuar tawh
avângin palaite hi mit khing del te, kebai te, thir linga an dehna
ser deudo te, kut ke zeng te, piangsual chi hrang hrangte an ni
hlawm a.An tuar chhan, an Lalpa Isua chungchânga thurin dik
humhim leh tundinantum ruhhlea ni.Palaite hi pâwlthum an ni
a. Pawl khat chu Arius-a thlâwptu, Nicomedia khaw bishop
Eusebius-a hote an ni a. Bishop 15 an ni. Pâwl hnihna chuAl-
exandria khaw bishopAlexander-a leh a Secretary,Athanasius-
a te leh anmahni thlâwptute an ni a. Kohhran thurin ding lai
urhsun taka vuantuho (Orthodox) bishop 30 rual an ni a. Pâwl
thumna, a tam berho chu thu lai duhho, Kaisari khaw bishop
Eusebius-a leh a pâwlte an ni.
Inkhâwmpui chu Constantine-a koh leh sênsova ruahman
a ni a. Rorêlna chu Bishop Hosius-a’n a kaihruai a. Lalberin
hawnna thuchah a sawi hnuah Arius-a chu a zirtîrna (thurin)
sawi fiah tûrin an ko va.Athurin leh a zirtîrna chu Inkhâwmpui
antirh lamah an hnâwl nghâl a.Ahiante chuan an an ngam ta
lo a ni. Kaisari Bishop Eusebius-a’n a thurin phuahsa a pharh
ve thung a, ha an ti hle a. mahse,Arius-a zirtîrna paih thla tûra
phuah belh ûl awmin Athanasius-a chuan a hria a. Kaisari
Bishop thurinah chuan Isua Pathianna tifiah tûrin awngkam
pakhat an zep tel ta a.Chu chu Grik awngchuan ‘homo-ousion’
a ni a. A awmzia chu ‘nihna (substance) thuhmun’tihna a ni.
Chutichuan, Fapa chu Pa nên nihna inang (Homo-i-ousion) ni
lovin, “Fapa leh Pa Pathian chu nihna thuhmun (homo-ousion),
chatuanmi,hrin,siam ni lo,”tihnaani.InkhâwmpuichuanArius-
a leh a thu pawmtute chua hnawt chhuak nghâl a. Ânchhedawng
tlâkah a ngai bawk a ni. Inkhâwmpuiin Thurin a siam thar chu
an pawm tih entîr nân Bishop pahnih chauh lo chuan an hming
an ziah hnan vek a ni.
50KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Nicea Inkhâwmpui zawh hnu hian Arius-a zirtîrna paih
thlâknaatânaGrikthumal ‘homo-ousion’anhmanhianinhnialna
a titâwp mai lo. Kum sawmnga chhûng lai Kohhranhote an la
inhnial zui a. Arius-a pâwlten nasa takin an an la zui a,
Constantine-a lamangah siaminArius-a pawhAlexandria khuaa
Pastor hna thawk chhunzawm leh tûrin an ko kîr hial nghe nghe
a ni. Hetih rual hianArius-a zirtîrna pawmtuten Macedonius-a
hovin Thlarau Thianghlim pawh Pa nênainang(homo-i-ousion)
niin an zirtîr a.Athanasius-a leh a lamanghote erawh chuan he
zirtîrna hi dodalin, Fapa ang bawka Pa nêna nihna thuhmun ni
zâwkin an zirtîr a.Athanasius thih hnuahpawh Kapadokia rama
Bishop pathum, ‘Capadocean Fathers’ an tih mai hin, Basil-a
te, Gregoryof Nyssa leh Gregory of Nizianzus ten theihtâwpin
Athanasius-a pâwlte zirtîrna hi an thlâwp tlat a. Kum AD 381
khân hetih hun laia Rom Emperor, Theodosious-a chuan
ConstantinoplekhawpuiahKohhranInkhâwmpui liankovin,chu
Inkhâwmpui chuan Pa leh Fapa te ang bawkin, Pa leh Thlarau
Thianghlim pawh nihna thuhmun (homo-ousion) an ni tih a
pawmin, a nemnghet veleh ta a ni.
Tichuan, Nicene thurin kan tih hi Nicea Inkhâwmpui kum
325AD-a an neih uma Fapa chu Pa nên nihna thuhmun an nih
thu puan chhuahna ni mai lovin,Constantinople khuaa Kohhran
InkhâwmpuiinThlarauThianghlimpawhPanênanihnathuhmun
(homo-ousion) an nih thu an puan chhuahna a ni tel bawk.
Thlarau Thianghlim, nunna petu leh nunna Lalpa chu ka
ring. Amah chu Pa leh Fapa nêna ang khata biak leh
chawimawi, Zâwlneite hmanga thu sawitu a ni, tiin. Hei vâng
hian Nicea thurin hi ‘Niceano-Constinopolitan Creed’ tih a
ni bawk hîn. Augustine-a lo chhuah hnu khân ‘Pa ata lo
chhuak’ tih hi ‘Pa leh Fapa ata lo chhuak’ tih tûr zâwk niin a
rawn zirtîr a. Kum zahnih dâwn lai aninhnial hnuah khawthlang
51KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
lama kohhranhote chuanAugustine-a zirtîrna hi kum 589AD-a
Toledo khuaa Kohhran Inkhâwmpui an neih umin an pawm ve
leh ta bawk a. Tichuan, Nicea thurin kan tih hi tûna kan hman
lai ang taka an siam fel chhûng hian kum 200 lai a awh a ni.
Nicea Thurin leh Nicea Inkhâwmpui hi a pawimawh hle
mai. Sawi tawh angin Kristiante tiduhdahtu Rom sawrkâr lû
ber Kristianah a inpe a. Kristian an lo pung phut phut a; an
rinna leh ngaihtuahna lam a khawvêl hle si a. Pathian pakhat
ringtu nih an duh a, Isua Krista Pathianna chungchâng thurinah
an inchhuih thlu ta a.Arius-a zirtîrna hi dingchang zâwk ta sela,
kohhranin Krista a rinna hi paih thlâkin a awm anga. Isua Krista
chu pathian tê zâwk (demigod) biak leh rin tlâk loh a lo ni ang.
Isua Krista nihna dik tak, Lalber leh Pathian a nihzia puangtu
leh he thurin vawng himtu Nicea Inkhâwmpui (Council) avâng
hian Pathian hnênah lâwm thu i sawi ang u.
Sawi ho atân
1. ‘Mi thianghlimho inpâwl khâwm hi ka ring’tih hi Kohhran
Inkhâwmpui sawina a ni thei ang em?
2. Kohhran Inkhâwmpui hlutzia leh angkaizia sawi ni se.
52KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ZIRLAI 6
INDIA RAM PRESBYTERIAN KOHHRAN
THURIN |OBUL III-NA
Chhiar tûr: Hebrai 13:7-8, 17
Hebrai 13:7-8, 17: In hotu, Pathian thu lo hrilhtute che u
chu hre reng ula, an awm dâna thil chhuak chu ngaihtuahin
an rin dân zir rawh u.
8
Isua Krista chu niminah nên, vawiinah nên, kumkhua
pawhin a pângngaiin a awm fo vang.
17
In hotute thu awih ula, an thu thuin awm rawh u;
chanchin sawi tûr an nih avângin, lungngai chunga sawi
lova, hlim chunga an sawi theihna tûrin in thlarau an vênsak
hîn che u a ni; lungngai chunga sawi chu in tâna pawi tûr a
ni si a.
Thuvawn: “In hotu, Pathian thu lo hrilhtute che u chu hre
reng ula, an awm dâna thil chhuak chu ngaihtuahin an rin
dân zir rawh u” (Heb 13:7)
India Ram Presbyterian Kohhran chuan
(...Westminster Thurin leh Wales Ram Presbyterian
Kohhran Thurinte chu Pathian thu hrilhfiahna ha tâwka
ngaia... pawm tlat chungin...)
Kan Kohhran Thurin |obul III-naah hian Thurin
thuhmahruaiin a sawi Westminster Thurin leh Wales ram Pres-
byterian Kohhran Thurin chungchâng kan zir dâwn a ni.
1. Westminster Confession (Thurin)
He thurin hi John Calvina zirtîrna behchhana Presbyterian
hnahthlâkhotethurinpuanchhuahpawimawhberani a.Khawvêl
puma Presbyterian Kohhrante thurin puanchhuahna lâr ber a ni.
53KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Kum 1643–1649 chhûng khân London khawpuia
WestminsterAbbey hmunah WestminsterAssembly ruat, Or-
dained Minister 121 leh parliament aiawh mi 30 an palai a.An
zîngah hian Baptist, Episcopalian (Bishop nei Kohhran) leh
Congregationalist tlem tih loh chu PresbyterianKohhran mi vek
an ni. Kum ruk chhung hian ni 1163 lai rorêl inkhawm hi an nei
a, hemi chhûng hian Westminster Confession bâkah Thu
inchhâng bu lian (Larger Catechism) leh Thu inchhâng bu tê
(Smaller Catechism) te, Pathian biak inkhâwm kaihhruaina (Di-
rectory) te an siam a ni.
HeAssemblyhian a awh reiin rorêl pawh an uluk tak meuh
va. Vawi tam fe an hut khâwm hnuah vantlâng Pathian Biak
Inkhâwm Kaihhruaina chu kum 1644-ah an peih fel a. Kum
1645-ahBritishParliament,chutihlaiaram nitlasênglovarorêltu
sawrkâr chuan apawm fel a. Kum 1646-ah thurin puanchhuahna
chu zawh fel a ni leh a, hemi kum December thla hian British
Parliament pawm tûrin pêk a ni a, a kum leh 1647 February
thlaah British Parliament chuan an pawm fel ta a ni. Kum 1647
August ni 27-ah Scotland ram Presbyterian Kohhran (Church
of Scotland) GeneralAssemblychuan hman nghâl tûrin a pawm
fel ve ta nghe nghe a ni.
Hetianga uluk leh urhsûn taka buatsaih thurin innghahna
atâna hmang kan ni hi a ropui a, PCI thurin 10-te hian belhchian
a dâwl bîk hle a ni.
Westminster Confession hlutna: Westminster Thurin
chu khawvêl ram hrang hranga Presbyterian Kohhran bâkah
Protestant Kohhrante rêng rêngin thurin innghahna atân an
hmang a.Americarama Presbyterian Kohhran lianber ber thurin
te, Great Britain-a Baptist thurin te,American Baptist thurin te
chu Westminster Thurin a innghat an ni. HeThurin hrûlah hian
54KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Welsh Presbyterian Kohhranin anmahni pual thurin hlâwm 44
(Articles 44) an siam ve leh a. He Welsh Thurin leh Presbyte-
rian Alliance of India (India rama Presbyterian Mission pâwl
10-te) thurin hlâwm 12 aangin tuna kan thurin 10 te hi kum
1918 hma lamah khân an lo siam chhuak ve leh ta a ni.
Westminster Thurin hi bung 33 lai a ni a, phêk 47 zet a ni.
Kan thurin thuhmahruaiin a sawi angin hêngte hi Pathian thu
hrilhfiahna ha tâwka ngaih, Kohhran tân leh Pathian thu zirna
hmunah te zirtîr tlâk an ni a. mahse, khawvêl hun inher zêlah
mihring thiamna leh thil thlîr dân a inthlâk zêl a. Zir chian tham
leh zawhna tam tak pai a ni ve thung.
2. Wales ram Presbyterian Kohhran thurin
Wales ram Presbyterian Kohhran hi Welsh Presbyterian
Kohhran tih te, Welsh Calvinistic Methodist Mission ti tein
sawi a ni hîn. Harhna hruaitu ropui Howel Harris-a pianthar
kum 1735-a inan anga sawi a ni hîn a. Wales ram Methodist-
hote hi Howell Harris-a leh a hiante harhnain a hrin chhuah
nia sawi a ni a. Welsh Methodist tih an ni nghe nghe hîn.
Methodist tih hi kum zabi 18-na hun laia England leh Wales
rama harhna changtute, dân ang thlapa nung, Bible zirtîrna
zâwmtu, nun thianghlim uarhote sawina atâna hming lem ang
deuhva hman a ni. John Wesley-a hianpa George Whitefield-
a khân Wales ramah rawnga bâwl a, Howell Harris-a leh a
hiante nên an thawk ho hain, Calvin-a zirtîrna an tuipui tlâng
hle a. Hei vâng hian Wales ram Methodist hote hi Arminus-a
zirtîrna pawmtu, Methodist-hote nêna an hriat pawlh loh nân
Welsh Calvinistic Methodist tih an ni. Kum 1823-a Anglican
Kohhran chhuahsana, Kohhran hranga an lo awm aang khân
Welsh Calvinistic Methodist Connexion tih hming hi an lo
pu ta bawk a ni.
55KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Welsh Calvinistic Methodist-hote hian a tîraangin Calvin-
azirtîrnapawmin,PresbyterianKohhrankalhmanganzuitlângpui
a. Kohhran hranga an din fel hma kum 1801-ah khân Invawn
Dân (Rules of Discipline) hmasa ber an siam a. Kum 1823-ah
Thurinpuanchhuahna(WelshConfessionofFaith)Welshawnga
siam chu pawm felin, kohhran hrang angin an ding zui nghâl a.
An Thurin hi kum 1824 khân a chhut khatna chuAberystwyth
leh Bala-ah chhuahzui nghâl a ni. English-a letlingin, kum 1827
khân an chhuah zui ve leh nghâl a. GeneralAssemblyhming leh
thurêl anga Committee ruat bîkin an en fiah hnua an chhuah
kum tak erawh chu kum 1876 a ni. Welsh Thurin hi ram pumah
theh darh a ni a. Inkhâwmnaah mipuiin châng vawn angin an
sawi rual a. Upa ni tûrte chu vawng tûr leh pawm tlat tûra beisei
an ni.Welsh thurin hi a sei hle, thurin hlâwm (articles)44 a awm
a. Bible châng tlawh chhan leh hrilhfiahna a awm nghâl bawk.
Hei hian Bible behchhana siam a nihzia a hril tel âwm e. Calvina
zirtîrnaa innghat a nih avângin Kohhran pâwl dang– England
rama Presbyterian Kohhran te, Congregationalist Kohhran te,
Baptist Kohhran te lehKohhran pâwl engemaw zâtin an hmang
ve a ni.
WelshKohhranThununDânlehThurinthlankhâwm(Rules
ofDisciplineandConfessionofFaith)tehi PuZosâphluianMizo
awngin a letling a. He thurin hi ngun taka han zir hian kan
Kohhran Thurin siamtute pawhin an lo en tel ve ngei a ni tih a
rin theih.WelshThurin hiAizâwlTheological College-a Calvin
StudyCentre-inWestminsterThurin nên, WestminsterThurin
leh Welsh Thurin tih hming puin a buin a chhuah a.
Rawngbâwltute leh Sunday School zirtîrtute tân lehkhabu ha
leh angkai tak a ni.
56KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
3. India Ram Presbyterian Kohhran Thurin
(Welsh Thurin aanga PCI Thurin)
Sawi lantawh angin Khasi ram Cherrapunji-ahWelsh Mis-
sionary hmasa ber Rev. Thomas Jones I chu kum 1841 June ni
2-ah a lo thleng a. Kum 1867-ah Khasi ram Presbytery
Inkhâwmpui hmasa ber chu Nawngsawlia (Cherrapunji)-ah an
nei a. Hemi aanga kum 23-ah Mizorama Chanchin |ha thlentu
hmasaber,Rev.WilliamWilliams-achuKhasiramShellaaangin
Mizoram en thlithlaiin a kal a, kum 1891 March ni 15 aanga
April ni 17, 1891 thleng a châm a. A zin report aangin kum
1892 Welsh Kohhran General Assembly chuan Mizoram chu
Mission Field-ah a thlang a. Thawk tûra ruat chu Rev. William
Williams-a bawk kha a ni.
Mahse, Rev. William Williams-a chu kum 1892 April
21-ah a thi hlauh mai a. Welsh Mission Board-in mi dang an
rawn tirh leh hmain Pu Buanga (Rev. J.H. Lorrain) leh Sâp
Upa (Rev. F.W. Savidge)-te chu kum 1894 January 11-ah
Mizoramah Arthington Mission tirhin an lo lût ta a ni. Kum li
an awm a, hna tam tak an thawk a. Kum 1897 August 31-ah
Rev. D.E. Jones-a chu Welsh Mission tirhinAizâwl a lo thleng
a. Pu Buanga te hian dûn nên inrem takin an thawk ho va.
Kum 1897 December 31-ah an haw ta a ni. Kum 1906-ah
Welsh ram harhna aang phei chuan ringtu an lo pung ta hle
a. Kum 1910-ah Mizoramah Presbytery a ding ve ta a. Khasi
Assembly hnuaiah a awm a ni.
Assam Ram Presbyterian Kohhran chuan kum 1912-ah
Dân Bu a siam a. Kum 1917 Mawphlang Assembly chuan a
ennawn a. Kum 1918 Sylhet Assembly chuan, “Kan Kohhran
Thurin thlan khâwm leh Kohhran Thunun dân zâwm chungin,”
India Ram Presbyterian Kohhran zawm a rêl ta a.An zawm thu
hi 1921-ah report a ni a.Assam Synod vuah a ni.
57KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Welsh Kohhran thurin, kum 1823 vêla neih an tawh chu
kum 1912-ah Zosâphluian Mizo awngin a letling a.An hmang
zui ta a. mahse, kum 1924-a Dân Bu thar an pawma thurin chu
tûna PCI thurin hi a ni a.Article 12 chu 10-a siam rem a lo ni ta
bawk a ni.
India Ram Presbyterian Kohhran leh a Thurin
puanchhuahna hi a ril hle mai a. Kum zabi tam tak kal tawh
aanga Kohhranhoten an lo duan leh chumi aanga tûna kan
hman mêk hi lo piang chhuak a ni a. Mahnia a lan dân leh thlîr
dân zîm tê aanga lo sawisêl leh lo chai nghîn/danglam chi a ni
lo.Westminsterthurinphei hi chuBritishParliamentmeuhvinmi
thiam rualte ruaia, kum tam tak inkulh hranga an lo phuah leh an
lo pawm a ni a. Chumi thurin pawmtu Presbyterian hnahthlâk
Mission pâwl hrang 10 lai, India rama rawngbâwltuten thurin
an lo duan chhuah te, Westminster Thurin leh Welsh Kohhran
Thurinte nêninlaichînna thûk tak neia siam leh duan chhuaha ni
bawk.
Hetiang taka thurin bul fûk leh ril vuantute kan lo ni reng
mai hi a ropuiin a vanneihthlâk hle a. Zir chiangin bel chiang
deuh deuh ila, thlarau lam chaw tak leh han lenna kan hmu
chhuak ngeiin a rinawm.
Sawi ho atân
India Ram PresbyterianKohhran obul hi arilin chhui tham
a awm tak meuh va. Zirlai bu hran siama zir leh a bua siam a
hun tawhin kan hria em?
58KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
|HEN II
THURIN I-NA
BIBLE CHUNGCHÂNG
|hen I-na kan zir zo va, |hen II-na kan lo kai ta a. Thurin
kan luhchilh tak tak dâwn ta a ni. |hen II-naah hian Thurin I-na
kan zir ang a. Zirlai pahnih: ‘Bible – Pathian Thu’ tih kan zir
hmasa dâwn a ni. Chu chu Zirlai 7-na chhûngah dahin kawng
thumin kan chhui ang a. Zirlai 8-naah ‘Rinna leh Thiltih tehna’
tiin kan zir leh dâwn a ni.
ZIRLAI 7
BIBLE – PATHIAN THU
Chhiar tûr: 2 Timothea 3:16-17; Hebrai 4:12
2 Timothea 3:16-17: Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi
Pathian thâwk khuma pêk a ni a, zirtîr kawngah te, thiam
loh chantîr kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah
te a sâwt bawk a ni; 17
Pathian mi chu hna ha tinrêng thawk
tûra kim taka inthuamin a famkim theih nân.
Hebrai 4:12: Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a, khandaih
hriam tawn eng ang ai pawhin a hriam a, nunna leh thlarau,
ruhtuah leh thlîng phel hrang khawp hialin a chhun thei a,
thinlunga ngaihtuah leh tumte hi a hre nghâl thei a ni.
59KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Thuvawn: Sam 119:105. I thu hi ka ke atânte hian khawnvâr
a ni a, ka kawng atân êng a ni.
THURIN 1-NA
Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar Bute hi Pathian
Thu a ni a, hêng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei
lo a ni.
Kan zir tûr hi thurin pakhatna a ni a.Athu hlâwm hmasa
zâwk hi kan zir tûr chu a ni a, a dang chu zirlai dawt lehah kan
zir ang a, hlâwm thuma henin kan zir dâwn a ni.
1. Pathian Thu – Bible hi eng nge ni?
Welsh Thurin (Welsh Confession) Bung 2-naah chuan,
“Pathian Lehkhabu Thianghlim Pathian thu ziak chu Bible tiin a
hmingvuahania,achhûngahchuanThuthlungHluilehThuthlung
Thar-a lehkhabu zawng zawng hi an tel,” tiin ziah a ni a. Bible-
a bu mal malte ziah chhuah vek a ni.
Lehkhabu apiang hi Grik awng chuan Biblos, Biblia (plu-
ral) tih vek a ni a; mahse, Bible tih hi chu lehkhabu dang sawi
nânahmanglovin,KristiantePathianlehkhabuhmingatânahman
bîk a ni. Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar tia vuah a ni a,
Pathian, mihring leh thil siam dangte inlaichînna chungchâng
sawina a ni a, chu inlaichînna chu Pathianin a bul tumin, a thu
ang zêla a enkawlna leh mihringin an lochhân lêtna chungchâng
a ni. Juda sakhaw vuantute leh Kristianten Pathian lehkhabuah
Thuthlung Hlui hi kan pawm a. Thuthlung Hlui hian Genesis bu
aanga Malakia bu thleng a huam a, bu 39 a ni. Thuthlung Thar
hian Chanchin |ha Matthaia ziak aanga Johana hnêna Isua
Krista Thupuan Chhuah thleng a huam a, bu 27 a awm a. A
vaiin bu 66 a awm a ni.
60KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Thuthlung Hlui bu 39-te hi Juda Rabbi-hoten Pathian
lehkhabu-a an pawm kum chu AD 90-a Jamnia khuaa
Inkhâwmpuiah a ni a. Thuthlung Thar bu 27-te kohhran
Inkhâwmpuiin an pawm fel chuAD 397-a Carthage khuaah a ni.
WestminsterThurin1:6-ahchuan,“Pathianlehkhabuahhian
Pathian remruat pum pui, a ropuina chungchâng te, mihring
chhandamna chungchâng te, rinna leh nun dân chungchângte
fiah taka sawi a ni a, fiah taka sawi loh pawh a ul dân ang zêla
chhui chhuah theih a ni,” tih thu kan hmu.
Westminster Thurin Bung 1:5-ah, “Kohhran zirtîrna hian
Pathian Lehkhabu Thianghlim min ngaihsantîrin min zahtîr thei
a; vân lam thil a nihzia te, a thu zirtîrna thiltihtheih nasatzia te, a
thu kalhmang mawizia te, a bung hrangzawngzawng inmil tlân
dân te, a pum pui hian Pathian ropuina a tihlan dân te, mihring
tâna chhandamna kawng awm chhun a dap chhuah kim dân te,
tehkhin rual lohva a hatna kawngtam tak te, afamkimna zawng
zawngte hi Pathian thu ngei a nihzia fiah taka tilangtu a ni a;
amaherawhchu, thutak, dik lo thei lo a ni tih kan hriatfiahna leh
kan pawmnachu rilru lama Thlarau Thianghlim hnathawh vâng
a ni a, kan thinlungah thu tak chu min rawn hriattîr a ni,” tih kan
hmu leh a.
Welsh Thurin Bung 2-ah pawh, “Pathian lehkhabu zawng
zawng hi... Pathian thu a ni a,Amah aanga lo chhuak, Pathian
Mi thiangghlimte sawi chhâwn ani. Kanchhandamnaatânahriat
tûr ûl leh pawimawh, Pathian rilru leh duhzâwng kimchang
tihlanna hatâwklehfamkim, Pathianinpuannachu he lehkhabu
hian a keng a ni,” tih thu kan hmu bawk.
2. Bible hi Pathian Inpuanna a ni
WelshThurin No.2-ah Bible chu Pathianinpuanna a nihzia
hetianginkanhmu:
61KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
“Pathian lehkhabu zawng zawng - Thuthlung Hlui leh
ThuthlungThar lehkhabute hi Pathian thu an ni a,Amah aanga
lo chhuak, Pathian mi thianghlimte sawi chhâwn a ni ...Pathian
rilruduhzâwngkimchangtihlannahatâwklehfamkimchuchûng
lehkhabute chuan an keng tel a... A chhûnga thutak, Pathian
chungchâng leh Pathian ze famkim a ken te chu thûk leh zau tak
ania;chutichuan,amachungchânghrefamkimtuAmah(Pathian)
chauh lo tu mah puang chhuak zo an awm lo.A ziaktute hun
hrang hranga mi hrang hrang ziak ni mah se, a bu hrang hrangte
inremzia te, khawvêl thuneitu chak ber berten tihboral tumin
beiin do hin mah sela, him taka vawn hat a lo nih rengna te
hian Pathian Lalzia leh ropuizia chu a entîr a. Chûngthil zawng
zawngte chuan rinhlelh rual lohvin Pathian thuziakte hi Pathian
kutchhuak an nihzia a finfiah a ni,” tiin.
Pathian inpuanna dang leh chu a thil siamte hi an ni. ‘Vânte
khian Pathian ropuizia chu a hriattîr a, boruak zau tak
khian a kutchhuak chu a lantîr hîn a’ (Sam 19:1). Thil siamte
hmanga a inhriattîrna chu inhriattîrna, inpuanna tlângpui (Gen-
eral Revelation) an ti hîn.
A Fapa Isua Krista hmangin a inhriattîr a. Chu chu a bîka
Pathian inpuanna (Special Revelation) an vuah. Hlaah pawh,
“Pathian rilru a lang, Krista-in,” tiin kan sa hîn (KHB. 5).
Hebrai 1:1-2 thuah a lang chiang hle. “Pathian, hmasânga
thlahtute hnêna bungtam tak leh kawngtinrênga zâwlneitea thu
lo sawitu khân, hêng ni tâwpah hian keimahni hnênah a Fapaah
chuan thu a sawi ta...,” tiin. Pathian inpuanna famkim chu Isua
Krista a ni.
Bible hi Pathian aw a ni a, Pathian pêk a ni a, Pathian dân
a ni bawk. A kutah a awm a, a tinung a, a hmang a, a Thlarau
chuan Bible thu eng pawh hmangin mi rilruah thu a sawi thei a,
a thu hmangin a inlantîr bawk hîn.
62KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
3. Bible hrilhfiah dân
Mizovin Bible hrilhfiahna, Commentary kan tih mai hi a
dikhlel deuhvin a lang. Bible pum emaw, bu mal emaw, châng
mal sawi zuinahi commentarya ni a. Hrilhfiahna a tlingthei a, a
tling zo lo thei hle bawk a ni. Grik thawnthu-ah chuan Pathian
Vantirhkoh Hermes-a a awm a, Pathian thuchah mihringte hriat
thiam rual lohchuanhriat thiamtheihdântûrin ahrilhfiahhîn a.
Chumi hming chawi chuan English-in ‘Hermeneutics’ (har-me-
niu-tiks) tih a lo ni ta a. A awmzia chu thuril sawi fiahna,
hrilhfiahna tihnaa ni.
Mizote hian mahni hriatthiam dân te, kan hmuh leh hriat
dân tein Pathian thu hrilhfiah kan tum fo va. Mahni lama a fiah
dân leh a chian dân ber tinghet tûr leh an chhan tûrin Bible
châng kan fawm khâwm hîn. Hei hi zirna lam thlîr dân chuan
mahni ngaih dân leh pawm dân nemnghet zâwnga hrilhfiahna
‘eisegesis’ a ni. A dang leh chu Bible-in eng nge a sawi hre
tûra, a ziaktu, ziah hun, ziah chhan, a awngkam hman leh a
awmzia zir chiana, a chhiartu tâna a thuchah hriat tumna ‘ex-
egesis’hi ani a,Biblehrilhfiahdânzirmitenansawimawizâwka
chu a ni. Hemi hrilhfiah tûrinBible thu har hrilhfiahnabu (Bible
Dictionaryleh Commentary)kohhranin a lo pawm leh zirtîr hin
dânte ngaihven a pawimawh.
A chunga hrilhfiah dân chi hnih kan sawite khi lâk kawp
thiam a ûl a. Mahni lama achian dân kan uarlutuk chuan mahni
duh dân dâna hrilhfiahin mite hruai bona hmanrua a ni thei a.
Chutih laiin Pathian thu nung a ni a. Keimahni lama a chian dân
khân thlarau lam nun thui takin a châwmin a hruai thei bawk.
“Pathian lehkha Thu-a chhelna leh thlamuanna hmua
beiseina kan neih theihna tûrin, hmânlaia ziak apiangte chu
keimahni min zirtîrna tûrin ziak a ni si a” (Rom 15:4). Hetih
lai hian a pahnihna hi sawi bo/mal mâk theih a ni lo.
63KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Aziaktusawitumlehathuchahkanngaihpawimawhavânga
chhiarkawp dân (formula) ang mai a; a ziaktu, a hun, a hmun, a
ziah chhanleh achhehvêl thilainham buaiin kan inhmangral dêr
thei a,chu chuanhmânlai thuziakhlui,tutetânemawaziak,keini
tâna awmze nei mang hauh lohva ngaih theihin a chhuak thei
bawk a. Thutak leh thu nung a nihna kan ngaihthah der thei
bawk ang. Tin, thlarau lam thil hi mihring finna hmanga chhui
chhuah theih emaw tih mai a awl bawk. Pathian thu leh amah
Isua Krista ngei pawh ‘ka ta’ ‘ka tân’ tih aiin mi dang, hnam
dang taa ngaiin mikhual enin kan râl thlîr thei bawk.
Kum 1949-aWorld Council of Churches (WCC), khawvêl
pum huap Kohhran Inzawm khâwm pâwlin Pathian thu zir dân
ha ngaihtuaha, mi thiam rual a koh khâwmten Pathian thu
hrilhfiahna tûra zir thiam ûl an tihte chu: Thu zir tûr chin thliar
hran thiam te, a awngkam leh a hla kalhmang hriat te, a ziak
hun lai dinhmunlehthil thlengngaihpawimawhte,aziaktuleha
chhiartu tâna thumal pawimawh awmzia hriat te, a chhehvêl leh
a obul aanga a thu awmze hriat te hi a ni.
HêngbâkahhianGermanmithiamGadamer-achuan,“Pathian
thu hriat fiah dân chuBible leh achhiartu inkawmna (Dialectical
Method) ani zâwk tûr ani,” a lo ti ve thunga. Chu chu ngaih dân
hrangte luan khâwmna (Fusion of Horizon) a vuah a. |hian dûn
innêltakinthilaninhrilhtawna,anngaihdâninhrilhtawninaninhnial
a, atâwp atâwpaaninhmintaanghiani e.Biblechhiartutenihna
te,hnamnunlehngaihdânlehBibleThuinhialtawnaangaPathian
thu awmze tharthûk tak, mihringnunsiam ha thei lopiangchua
ni, tih tûrni zâwkinangai vethungani.
Hetih laihianWestminsterThurin bung1:7chuan: “Pathian
thua thil langte hi chhandamna khawpa hrethiam tûr chuan rilru
lamaPathianThlarautihênnaaûla; Pathianbiakdânte,kohhran
64KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
invawn dân te, mi mal leh vantlâng nun dânte pawh hi Pathian
lehkhabu zirtîrna tlângpui anga khawvêl kalphungpangngai leh
Kristian inzirtîrna nên inrema tih vek tûr a ni,” a ti a, “Pathian
lehkhabua thutehi anmahni chuan achiangvek lo va,mi tinin an
hriatthiam dân a inchen hek lo. mahse, chhandam nih theih nâna
hriat tûr, rintûrlehhmantûrpawimawhchinchusawilehtihlana
ni zêl a. Mi thiam chauh ni lovin mi mâwl te pawhin an hman
phawt chuan a tâwk a fang chu an hrethiam heuh a ni. Pathian
thu hrilhfiahna ha ber chu Pathian lehkhabu vêk hi ani. Pathian
Thu awmzekim leh dik takhre tûra harsatna aawm chuan hmun
danga chiang zâwka sawina zawn chhuah tûr a ni,” a lo ti bawk.
Bible châng engpawh hi Bible zirtîrna pum pui êngah hrilhfiah
tum tûr a ni a, a awmze chiang mang lovah innghah loh tûr a ni
(cf. Is 34:16).
Kan zirlaiahhianBiblehi PathianThuanihziakawnghrang
hrangin kan zir a, lehkhabu hralh tla ber a la ni zêl mai hi a
danglamna tak pakhat chu a ni. Hringtu Kohhranten an pawm
dân te pawh târ lan a ni a. Bible hi Pathian inpuanna lehkhabu
kim ber anihzia pawh târ lanani a. Kawngdangdangainpuanna
leh a Fapa, kan Lalpa Isua Kristaa a inpuanna pawh inpuanna
famkim ber a nih rualin Bible-a kan hmuh leh a mitea thlarauva
ainpuannazêlani.Chutiangtakalehkhabupawimawhchuengtin
nge kan hriat fiah ang a, kan sawi fiah tak ang? He zawhna
pawimawh tak chhâng fiah tûra Thurin hmasa lo awm tawhte
leh mi thiamte ngaih dan hi a taka hman tumin i chhui zui ang u.
Sawi ho atân
Bible pawimawhzia leh a hlutzia te kan sawi tâk aang
hian Bible hi kan neih tam ang hû-in kan hmangangkai tâwkin
kan hria em? Engtin nge tûn aia kan chhawr angkai lehzual
tâk ang le?
65KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
ZIRLAI 8
BIBLE -RINNALEH THILTIH TEHNA
Chhiar tûr: Sam 19:7–11
Sam 19:7-11: LALPA dân chu a ha famkim a, nunna a siam
ha hîn;
Lalpa thuhriattîr chu a rinawm a, mi mâwl a tifing hîn;
8
LALPA thununna thu chu a dik a, thinlung a tilâwm hîn;
LALPA thupêk chu a thianghlim a, mitte a tivâr hîn.
9
LALPA ihna chu a fai a, kumkhua atân a awm hîn;
LALPA rorêlnate chu a tak a, a fel vêl vek a ni.
10
Chûng chu rangkachak aia duhawm zâwk a ni a, a ni,
rangkachak thianghlim tam tak ai pawhin;
Khawizû leh khawithlâr aiin a thlum zâwk bawk a ni.
11
Chu lo pawh chu, chûng chuan i chhiahhlawh hi zilhin ka
awm hîn a:
Chûng zawm chu lâwmman nasa tak neihna a ni hîn.
Thuvawn: “Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathian
thâwk khuma pêk a ni a, zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr
kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt
bawk a ni; Pathian mi chu hna ha tinrêng thawk tûra kim
taka inthuamin a famkim theih nân” (2 Tim 3:16-17)
THURIN 1-NA
Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar Bute hi Pathian
Thu a ni a, hêng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei
lo a ni.
Bible hi Pathian Thu a ni a, hei chauh hi rinna leh thiltih
tehna dik lo thei lo ani tih thu kan zir dâwn a. He thu pawimawh
tak mai hi mahni duh dân tâwk chinah kan rêk bung a.Asawi
66KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
tum tak ngaihtuah si lovin, “Pathian thu a ni a, dik lo thei lo a
ni,”tiinkan sahuai thingvawntlut a.Inhnialnasâwtlolehangkai
lovah kaninhnial a, kan inmawhpuh tawn a. Zir chiana ngaihzia
leh a ûlzia a lang chiang hle. Kan Thurin sawi dân tak chu,
“Bible - Pathian Thu hi Rinna leh Thiltih tehna dik lo thei lo a
ni,” tih a ni a.Akhâwl chhut leh khâwl hâ te nên lama dik lo thei
lova ngaih tûr a ni lêm lo ve.
1. Thurin sawi dân
Kan KohhranThurinchuan‘...hêngchauhhirinnalehthiltih
tehna dik lo thei lo a ni’a ti mai a.Atawi fel hle mai.Aaia sei
deuh zâwka Bible-in min hrilh dân chu thuvawna kan târ lan khi
a ni a. “Pathian lehkha thu zawng zawng hi Pathian thâwk
khuma pêk a ni a. Zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr
kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt
bawk a ni,” tiin (2 Tim. 3:16).
Westminster Thurin Bung 1:10-ah chuan, “Rinna thua
inhnialna zawng zawng te, Inkhâwmpui thurêl te, hmân laia mi
thiamtengaihdânte,mihringthurinziahchhuahte,mimalthlarau
chan te hi finfiahna tûr leh tehna pui ber leh kan rin ber tûr chu
Pathian lehkhabu hmanga Thlarau Thianghlimin a rawn sawi
chauh hi a ni tûr a ni,” tih kan hmu a. Chhânna him leh rin tlâka
ngaih tûr a ni ngei ang.
Welsh Thurin chuan, hemi thu a sawinaah, “Pathian rilru
leh duh zâwng kimchang tihlanna ha tâwk chu ...a ni a. Rinna
leh thu awihna tehna dik lo thei lo awm chhun a ni.Achhûnga
thutak, Pathian ze famkim a kente chu uluk leh zau tak a ni a; ...
ama chungchâng hrefamkimtuAmah (Pathian) chauh lo tu mah
puang chhuak zo an awm lo,” a lo ti bawk a. “Pathian lam rinna
leh thiltih (thu awihna) tehna dik lo thei lo awm chhun a ni,” ti
meuhvin minhrilhani.
67KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Tehna dik lo thei lo kan sawi a. Tu ngaiha dik nge? Tu
tehna nge rin tûr ni ta ang? “Mi tin awm dân hi mahni mitah
chuan dik tih a ni a; nimahsela, Lalpan thinlung a bûk hîn”
tih Thufingah kan hmu a (21:2). Tehtu tling ber chu Lalpa kan
Pathian hi a ni a, a taksa, a kohhranho, a duh zâwng tihlawhtling
tûra dinte an ni leh a. Atehna Bible – Pathian thu a ni. Mahni
chhia leh ha hriatna te, mahni ngaih dân leh pawm dân sawi
mawia, “Pathian Thlarau aanga ka dawn,” tihte hi tehna tling
ber a ni phâk lo. Pathian thu Bible hi Pathian chhûng te,
kohhranhovin an pawm dân leh hrilhfiah dân hi a him ber a ni.
Diklotheilotihhimithiamtechuan‘tehnasângber,thuneitu
sângber, tehnasual thei lo’tihtenênangkhatahanngai a.Pathian
thu ni ngeiahriat leh dawn thar lo awm zêl mah se, Bible thu nên
a inmil loh chuan emaw, a inrem loh emaw chuan hnâwl mai tûr
tihna ani. Miten zirtîrna thar,nungtak leh thiam takin hrilin sawi
hin mah se, Bible zirtîrna nên a inrem loh chuan âwih loh tûr a
ni. Rinna leh thil tih hat leh hat loh thuah pawh, kan ngaih dâna
ha pawh, mi tam tak ngaiha ha pawh ni se hnâwl ngam tûrin
kan thurinin minfuih ani.
2. Bible Thuneihna
TlêmlaideuhkhânmihenkhatinBiblethuneihnalehPathian
thu nung a nihzia an ringhlel a.An dinhmun tifiah tûrin Bible an
rap bet a.Achungah an chuang a. Chu chu fiahna ha tâwk a ni
thei ang em? Rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo, sual thei lo leh
tehna sâng ber a nihna chhan eng nge ni ang? Ahma lama kan
sawi takte belhchhahin tlêmin lo sawi zau leh ila. Engtin chiah
nge Bible thuneihna chu a tak tak a nih theih?
“In hnêna ka thusawite hi thlarau a ni a, nunna pawh a ni,”
Lal Isuan a ti a (Jn. 6:63). “Tu pawh amah ringchu thiam lohvin
an awm lovang, tu pawh ringlo chu tun apanginthiam lohvin an
68KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
awm...,” a ti bawk a (Jn 3:18). “In hmaah nunna leh thihna,
malsâwmna leh ânchhia ka dah tih tûnah hian in chungchâng
thua hretu atân lei leh vân ka ko a ni; chutichuan, nunna chu
thlang rawh u, in nun theih nân...,” Pathianin a ti a (Deut 30:19).
Israel-te chungah a thleng dik a.Athleng dik zêl dâwn a ni. Thu
narân a ni lo.
WestminsterThurin Bung1:4-6 chuan, “Pathian Lehkhabu
Thianghlim thuneihna, rin leh zawm ngei tûr a nih chhan hi
mihringte leh kohhrante puan dânah a innghat lo va, a bulpui
Pathianah (Amah chu thutak a ni) a innghat pumhlûm a.
Chuvângin, Pathian thu a nih ang taka pawm tûr a ni... Pathian
lehkhabuah hian ...rinna leh nun dân chungchângte fiah taka
sawi a ni a...thlarau hriattîrna thar emaw, mihring thurochhiah
emaw eng pawh eng lai mahin belh tûr a ni lo,” tiin a lo sawi
bawk a ni.
Welsh Thurin Bung 2-na pawhin, “Pathian lehkhabu
zawng zawng ...hi Pathian thu an ni a, amah aanga lo chhuak,
Pathian mi thianghlimte sawi chhâwn a ni... Khawvêl thuneitu
chak ber berten tihboral tumin bei hîn mah se, him taka vawn
hat a lo nih rengna te hian Pathian Lalzia leh ropuizia chu a
entîr a; mihring thinlung leh nuna thu a neihziate leh Pathian
lehkhabu nei hnamte chetzia leh hriatna kawngah hnam
dangte aia kum khaw tlaitluana an chungchuan bîkzia te
tilangin mihringcheimawituber a ni. Chungthil zawngzawngte
chuan rinhlelh rual lohvin Pathian thu ziakte hi Pathian
kutchhuak an nihzia a finfiah a ni,” a ti a. Bible thuneihna
sawi fiahna ha leh thûk tak a ni.
BibleThuneihnachungchânghi siamhat KohhrantelehRo-
man Catholic Kohhranteinkâra danglamna langsârtaka ni.Anni
lamin Bible hi Kohhran hnêna Pathian pêkah an ngai a,
chuvângin, kohhran an dah sâng a, kohhran hmasate chanchin
69KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
leh thurochhiah an ngaisang êm êm a. A hlutna leh hatna lai
pawh a awm. Siamhat Kohhranhote chuan Bible hi kohhranho
zawm tûra Pathian siam, Pathian inpuanna bu a ni a. Thuneitu
sâng berah kan ngai a, rinna leh thiltih leh inzirtîrna kawng
tinrêngah Bible zirtîrna nêna inrem tûr a ni kan tihna a ni a. Rin
dân dik leh dik lo teh nân te, thiltih leh nun dân dik leh dik lo teh
nân te, Bible zirtîrna hi a tling tâwk a, hêng bâk hi tehna tluan
tling aawm lo va. Chuvângin, Bible thuneihna hi a sângin a thûk
a, hnial rual a ni lo.
3. Bible – Pathian thâwk khum
“PathianLehkhaThuzawngzawnghiPathianthâwkkhuma
pêk a ni a, zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr kawngah te, zilh
kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt bawk a ni.”
He thu hiBible thuneihna nemnghettu leh Biblehi rinna leh
thiltih tehna sâng ber leh tehnadik lo thei lo a nih thu sawina a ni
bawk.WestminsterThurinBung1:8-na,“ThuthlungHlui,Hebrai
awng(chutihlaiaPathianmiteawnghman)-aziaklehThuthlung
Thar, Grik awng (a ziak hun laia awng tlânglawn ber)-a ziak te
hi Pathian thâwk khum ngei a ni a.Amah ngeiin eng lai pawhin
him takin a enkawlin a vêng zui a, chuvângin, a rin tlâk a ni.
Rinna thua inhnialna zawng zawngah thutâwp siamna atân
kohhranten innghahnânanhmangtûrani.Amaherawhchu,hêng
a ziakna awngte hi Pathian miten an hrethiam vek lo va, awng
dang danga lehlin zêl a lo ûl a ni,” tiin sawi a ni.
Pathian thâwk khum a nih avângin thu nungleh thiltithei a
ni. “Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a, khândaih hriam tawn
eng angai pawhina hriam a,nunnalehthlarau,ruhtuahlehthlîng
phel hrang khawp hialin a chhun thei a, thinlunga ngaihtuah leh
tumte hi a hre nghâl thei a ni” (Heb 4:12).
70KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
‘...ka kâ aanga ka thu chhuak chu ...eng mah tih nei lovin
ka hnênah a kîr leh lo vang a, ka duh ang chu a ti zo zâwk ang
a, ...a hlawhtling bawk ang” (Is 55:11) tih thute leh hmun dang
danga Pathian thu thiltihtheihzia te, hun hranghranga thil thleng
(history)-a Pathian thu thiltihtheihzia kan hmuh leh hriatte hian
Pathian thu nung, thiltithei a nihzia a tifiah a, thu tak a nihzia a
lantîr hîn.
Bible Pathian thâwk khum tih hi phat hauh lo mah ila, a
chhiartu leh ngaithlatu nunah a del hup châng a awm fo si a.
Engtiachhânfiahtûrngeniang? “Pathianinathlarauvinatinung,”
tih angahpawm ila.Aaw ngaithlaa, thlarau leh tih tak zeta amah
chibai bûka awngai a ûl a ni tih kan hre thei ang (Jn 4:23-24;
6:63).
Engtin chiah nge Pathian thâwk khum a nih tih hi zawhna
pawimawh leh ngaihtuah zui ngai chu a ni leh a. |henkhatin
ngialngan taka thâwk khum (mechanical inspiration) a ni, an ti
a.Athu phuah leh awngkammal zawngzawnghi Pathian thâwk
khum vekah an ngai a (verbal inspiration). |henkhatin a ziaktu
a thâwk khum a ni, an ti a (dynamic inspiration). A ziaktu
Pathianin thlarauvin a chên chilh a, a tinung a, Pathian thu a lo
ziak thei ta a, chutia a ziah chu thâwk khum a lo ni ta a. mahse,
a thu ziahah chuan a ziaktu mizia te, a thiamna emaw, a thiam
tâwk lohna emaw pawh a lang tel hîn niin an ngai a.
|henkhat leh chuan a ziaktu leh a thu ziakah Pathian chu
nungin a inpuang (organic inspiration) niin an ngai a. Thlarau
Thianghlimin a ziaktu a thlang a, achên chilh a, a tinunga, mal a
sâwmsakani...,”tilaminanngai.Pathianthâwkkhumsawidânah
hian a hmasa ber hi chu pawm a ni tawh meuh lo, Pathian thu
zirnanêninkalhahriat a nihavângin.Pahnihnaleh pathumnahi a
eng zâwk emaw, a pahnihna emaw pawm tum ila, a ha ang e.
71KOHHRANTHURIN
www.mizoramsynod.org
Eng pawh ni se, kan Pathian hi hla phuahtu sawi angin a
ropui a, mihringmihrinna pawhin a ngaihtuahchhuah zawh rual
a ni lo va. Bible a tihnuna, a thâwk khum dân pawh sawi chhuah
phâk rual a ni lo. Pathian Lehkha thuin: “Mita hmuh ngai loh
benga hriat ngai loh, mihring rilru a lût ngai lo, Pathianin a
hmangaihtute tân a buatsaih apiangte chu, tih ziak ang zâwk
khân” (1 Kor 2:9), a dawngtute tâna fiah si, sawi chhuah thiam
rual si loh thilmak tak chu a lo ni e.
He zirlaiin min hrilh a tum tak chu Pathian Thu Bible hi
lehkhabu danglam bîk tak, Pathianin a mite tâna a pêk chu a ni.
Pathian mi, hna ha tinrêng thawk thei tûra kim taka inthuama
kan famkim theih nân inzirtîr kawngah te, thutihtlûkna tûrah te,
inzilh kawngah te, felna kawnga inzirtîrnaah te, rinna leh thiltih
tehna dik lo thei lo chu a ni a. Chutiang taka tehna sâng ber, dik
lo thei lo a nihna chu Pathian thu a ni a, Thuneitu a nih avâng te,
Engkimtithei Pathian thâwk khuma pêk a nih avângte a ni.
Sawi ho atân
‘Rinna leh thiltih tehna dik lothei lo’tih te,‘tehna sângber’
tihte hi mi thiamte sawi dân a ni a. Kan ngaih dân sawi ni se.
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin
Puitling SS Zirlai 2015   Kohhran Thurin

More Related Content

What's hot

Khawvel Sunday School Ni 2014-Puitling Sunday School, Rev. Dr. Zairema Chanchin
Khawvel Sunday School Ni 2014-Puitling Sunday School, Rev. Dr. Zairema ChanchinKhawvel Sunday School Ni 2014-Puitling Sunday School, Rev. Dr. Zairema Chanchin
Khawvel Sunday School Ni 2014-Puitling Sunday School, Rev. Dr. Zairema ChanchinLehkhabu Khawvel
 
Kewajiban mu‘âwin at tafwîdh dan khalifah
Kewajiban mu‘âwin at tafwîdh dan khalifahKewajiban mu‘âwin at tafwîdh dan khalifah
Kewajiban mu‘âwin at tafwîdh dan khalifahFlamencoRizky
 
Tafsir surat annas
Tafsir surat annasTafsir surat annas
Tafsir surat annasMasher Zen
 
Mulai akar-hingga-daun
Mulai akar-hingga-daunMulai akar-hingga-daun
Mulai akar-hingga-daunelgorutijundi
 
Bangladesh history all mcq pdf (www,onlinebcs.com)
Bangladesh history all mcq pdf (www,onlinebcs.com)Bangladesh history all mcq pdf (www,onlinebcs.com)
Bangladesh history all mcq pdf (www,onlinebcs.com)Itmona
 
Clothing In Islam ( Hukum Pakaian Dalam Islam)
Clothing In Islam ( Hukum Pakaian Dalam Islam)Clothing In Islam ( Hukum Pakaian Dalam Islam)
Clothing In Islam ( Hukum Pakaian Dalam Islam)Suryono .
 
Obsesi 14 HARAKAH DAN MAJLIS TA'LIM
Obsesi 14 HARAKAH DAN MAJLIS TA'LIMObsesi 14 HARAKAH DAN MAJLIS TA'LIM
Obsesi 14 HARAKAH DAN MAJLIS TA'LIMAMIR HAMZAH
 
Islamic Book in English: Sunnah of Marriage
Islamic Book in English: Sunnah of MarriageIslamic Book in English: Sunnah of Marriage
Islamic Book in English: Sunnah of MarriageIslamic Library
 
Vaisiai ir darzoves
Vaisiai ir darzovesVaisiai ir darzoves
Vaisiai ir darzovesSofija J.
 

What's hot (14)

Khawvel Sunday School Ni 2014-Puitling Sunday School, Rev. Dr. Zairema Chanchin
Khawvel Sunday School Ni 2014-Puitling Sunday School, Rev. Dr. Zairema ChanchinKhawvel Sunday School Ni 2014-Puitling Sunday School, Rev. Dr. Zairema Chanchin
Khawvel Sunday School Ni 2014-Puitling Sunday School, Rev. Dr. Zairema Chanchin
 
Metodinis leidinys jaunimui "Siek, planuok, veik"
Metodinis leidinys jaunimui "Siek, planuok, veik"Metodinis leidinys jaunimui "Siek, planuok, veik"
Metodinis leidinys jaunimui "Siek, planuok, veik"
 
Karjeros vadovas - kaip atrasti savo kelią
Karjeros vadovas - kaip atrasti savo keliąKarjeros vadovas - kaip atrasti savo kelią
Karjeros vadovas - kaip atrasti savo kelią
 
Kewajiban mu‘âwin at tafwîdh dan khalifah
Kewajiban mu‘âwin at tafwîdh dan khalifahKewajiban mu‘âwin at tafwîdh dan khalifah
Kewajiban mu‘âwin at tafwîdh dan khalifah
 
Al BIRUNI
Al BIRUNI Al BIRUNI
Al BIRUNI
 
Hadharah
HadharahHadharah
Hadharah
 
Tafsir surat annas
Tafsir surat annasTafsir surat annas
Tafsir surat annas
 
Mulai akar-hingga-daun
Mulai akar-hingga-daunMulai akar-hingga-daun
Mulai akar-hingga-daun
 
Bangladesh history all mcq pdf (www,onlinebcs.com)
Bangladesh history all mcq pdf (www,onlinebcs.com)Bangladesh history all mcq pdf (www,onlinebcs.com)
Bangladesh history all mcq pdf (www,onlinebcs.com)
 
Clothing In Islam ( Hukum Pakaian Dalam Islam)
Clothing In Islam ( Hukum Pakaian Dalam Islam)Clothing In Islam ( Hukum Pakaian Dalam Islam)
Clothing In Islam ( Hukum Pakaian Dalam Islam)
 
Obsesi 14 HARAKAH DAN MAJLIS TA'LIM
Obsesi 14 HARAKAH DAN MAJLIS TA'LIMObsesi 14 HARAKAH DAN MAJLIS TA'LIM
Obsesi 14 HARAKAH DAN MAJLIS TA'LIM
 
Islamic Book in English: Sunnah of Marriage
Islamic Book in English: Sunnah of MarriageIslamic Book in English: Sunnah of Marriage
Islamic Book in English: Sunnah of Marriage
 
Vaisiai ir darzoves
Vaisiai ir darzovesVaisiai ir darzoves
Vaisiai ir darzoves
 
dosa-investasi.pptx
dosa-investasi.pptxdosa-investasi.pptx
dosa-investasi.pptx
 

Similar to Puitling SS Zirlai 2015 Kohhran Thurin

Nl R.Lalbiakchhungi Chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
Nl R.Lalbiakchhungi Chanchin (Khawvel Sunday School Ni)Nl R.Lalbiakchhungi Chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
Nl R.Lalbiakchhungi Chanchin (Khawvel Sunday School Ni)Mahruaia Colney
 
Thalai Entu 07 02 2010
Thalai Entu 07 02 2010Thalai Entu 07 02 2010
Thalai Entu 07 02 2010rollick
 
50600252 ktp-rorel-reports-2011
50600252 ktp-rorel-reports-201150600252 ktp-rorel-reports-2011
50600252 ktp-rorel-reports-2011Jc Hmelthapa
 
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchinKVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchinLehkhabu Khawvel
 
26.02.2023 Siloam.pdf
26.02.2023 Siloam.pdf26.02.2023 Siloam.pdf
26.02.2023 Siloam.pdfRRalte1
 
05.02.2023 Siloam.pdf
05.02.2023 Siloam.pdf05.02.2023 Siloam.pdf
05.02.2023 Siloam.pdfRRalte1
 
History of rokham
History of rokhamHistory of rokham
History of rokhamVannunsiam
 
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014ConnectionEBCC
 
Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)Mahruaia Colney
 
V E N G L A I 07. 11. 2010
V E N G L A I  07. 11. 2010V E N G L A I  07. 11. 2010
V E N G L A I 07. 11. 2010Ellis Pachuau
 
V E N G L A I 28. 11. 2010
V E N G L A I  28. 11. 2010V E N G L A I  28. 11. 2010
V E N G L A I 28. 11. 2010Ellis Pachuau
 
Venglai 28. 11. 2010
Venglai  28. 11. 2010Venglai  28. 11. 2010
Venglai 28. 11. 2010Ellis Pachuau
 
EBCC Bangalore Connection May 2014
EBCC Bangalore Connection May 2014EBCC Bangalore Connection May 2014
EBCC Bangalore Connection May 2014ConnectionEBCC
 

Similar to Puitling SS Zirlai 2015 Kohhran Thurin (20)

Nl R.Lalbiakchhungi Chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
Nl R.Lalbiakchhungi Chanchin (Khawvel Sunday School Ni)Nl R.Lalbiakchhungi Chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
Nl R.Lalbiakchhungi Chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
 
Thalai Entu 07 02 2010
Thalai Entu 07 02 2010Thalai Entu 07 02 2010
Thalai Entu 07 02 2010
 
Hruaitu 8.1.2017
Hruaitu 8.1.2017Hruaitu 8.1.2017
Hruaitu 8.1.2017
 
50600252 ktp-rorel-reports-2011
50600252 ktp-rorel-reports-201150600252 ktp-rorel-reports-2011
50600252 ktp-rorel-reports-2011
 
V E N G L A I 9.5.2010
V E N G L A I 9.5.2010V E N G L A I 9.5.2010
V E N G L A I 9.5.2010
 
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchinKVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
KVSS Ni-2017-MPSS-Adoniram Judson-a chanchin
 
26.02.2023 Siloam.pdf
26.02.2023 Siloam.pdf26.02.2023 Siloam.pdf
26.02.2023 Siloam.pdf
 
05.02.2023 Siloam.pdf
05.02.2023 Siloam.pdf05.02.2023 Siloam.pdf
05.02.2023 Siloam.pdf
 
V E N G L A I 13.06. 2010
V E N G L A I 13.06. 2010V E N G L A I 13.06. 2010
V E N G L A I 13.06. 2010
 
History of rokham
History of rokhamHistory of rokham
History of rokham
 
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
Connection EBCC Bangalore Monthly Newsletter | April 2014
 
Yma wnl 12 19-10
Yma wnl 12 19-10Yma wnl 12 19-10
Yma wnl 12 19-10
 
Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
Rev Dr.Zairema chanchin (Khawvel Sunday School Ni)
 
V E N G L A I 07. 11. 2010
V E N G L A I  07. 11. 2010V E N G L A I  07. 11. 2010
V E N G L A I 07. 11. 2010
 
V E N G L A I 07. 11. 2010
V E N G L A I  07. 11. 2010V E N G L A I  07. 11. 2010
V E N G L A I 07. 11. 2010
 
Hruaitu 1.1.2017
Hruaitu 1.1.2017Hruaitu 1.1.2017
Hruaitu 1.1.2017
 
V E N G L A I 28. 11. 2010
V E N G L A I  28. 11. 2010V E N G L A I  28. 11. 2010
V E N G L A I 28. 11. 2010
 
V E N G L A I 28. 11. 2010
V E N G L A I  28. 11. 2010V E N G L A I  28. 11. 2010
V E N G L A I 28. 11. 2010
 
Venglai 28. 11. 2010
Venglai  28. 11. 2010Venglai  28. 11. 2010
Venglai 28. 11. 2010
 
EBCC Bangalore Connection May 2014
EBCC Bangalore Connection May 2014EBCC Bangalore Connection May 2014
EBCC Bangalore Connection May 2014
 

More from Lehkhabu Khawvel

Suu kyi International Awards, Honors & Appointments
Suu kyi  International Awards, Honors & AppointmentsSuu kyi  International Awards, Honors & Appointments
Suu kyi International Awards, Honors & AppointmentsLehkhabu Khawvel
 
Nelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Nelson Mandela- International Awards, Honors & AppointmentsNelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Nelson Mandela- International Awards, Honors & AppointmentsLehkhabu Khawvel
 
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1stMizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1stLehkhabu Khawvel
 
Rilru Hrisêl by Dr. Lalhrekima
Rilru Hrisêl  by Dr. LalhrekimaRilru Hrisêl  by Dr. Lalhrekima
Rilru Hrisêl by Dr. LalhrekimaLehkhabu Khawvel
 
An Hlauhawm Tak Tak Em? Rev. C. Lianzuala
An Hlauhawm Tak Tak Em?  Rev. C. LianzualaAn Hlauhawm Tak Tak Em?  Rev. C. Lianzuala
An Hlauhawm Tak Tak Em? Rev. C. LianzualaLehkhabu Khawvel
 
Albert Einstein-By: U San Lwin
Albert Einstein-By: U San LwinAlbert Einstein-By: U San Lwin
Albert Einstein-By: U San LwinLehkhabu Khawvel
 
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu MukaSolfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu MukaLehkhabu Khawvel
 
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod BookroomEsopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod BookroomLehkhabu Khawvel
 
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. ZaikimaHlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. ZaikimaLehkhabu Khawvel
 
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DDHistory of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DDLehkhabu Khawvel
 
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. ZaithangaTuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. ZaithangaLehkhabu Khawvel
 
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna Lehkhabu Khawvel
 
Catacomb Martarte- By: Chawngzika
Catacomb Martarte- By: ChawngzikaCatacomb Martarte- By: Chawngzika
Catacomb Martarte- By: ChawngzikaLehkhabu Khawvel
 
Burma Prebyterian Kohhran Chanchin- By: Rev. L.R. Bawla
Burma Prebyterian Kohhran Chanchin- By: Rev. L.R. BawlaBurma Prebyterian Kohhran Chanchin- By: Rev. L.R. Bawla
Burma Prebyterian Kohhran Chanchin- By: Rev. L.R. BawlaLehkhabu Khawvel
 
Kohhran Hmasa Chanchin- By: Rev. Lalchhuanliana
Kohhran Hmasa Chanchin- By: Rev. LalchhuanlianaKohhran Hmasa Chanchin- By: Rev. Lalchhuanliana
Kohhran Hmasa Chanchin- By: Rev. LalchhuanlianaLehkhabu Khawvel
 
Sir Alex Ferguson- History of 20 Years
Sir Alex Ferguson- History of 20 YearsSir Alex Ferguson- History of 20 Years
Sir Alex Ferguson- History of 20 YearsLehkhabu Khawvel
 

More from Lehkhabu Khawvel (20)

Suu kyi International Awards, Honors & Appointments
Suu kyi  International Awards, Honors & AppointmentsSuu kyi  International Awards, Honors & Appointments
Suu kyi International Awards, Honors & Appointments
 
Nelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Nelson Mandela- International Awards, Honors & AppointmentsNelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
Nelson Mandela- International Awards, Honors & Appointments
 
K. Zawla
K. Zawla  K. Zawla
K. Zawla
 
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1stMizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
Mizo pasaltha taitesena-chanchin-ed-1st
 
Pu Tawma In
Pu Tawma InPu Tawma In
Pu Tawma In
 
Thlarau mi Pu chawngkhupa
Thlarau mi Pu chawngkhupaThlarau mi Pu chawngkhupa
Thlarau mi Pu chawngkhupa
 
Rilru Hrisêl by Dr. Lalhrekima
Rilru Hrisêl  by Dr. LalhrekimaRilru Hrisêl  by Dr. Lalhrekima
Rilru Hrisêl by Dr. Lalhrekima
 
Theology101
Theology101Theology101
Theology101
 
An Hlauhawm Tak Tak Em? Rev. C. Lianzuala
An Hlauhawm Tak Tak Em?  Rev. C. LianzualaAn Hlauhawm Tak Tak Em?  Rev. C. Lianzuala
An Hlauhawm Tak Tak Em? Rev. C. Lianzuala
 
Albert Einstein-By: U San Lwin
Albert Einstein-By: U San LwinAlbert Einstein-By: U San Lwin
Albert Einstein-By: U San Lwin
 
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu MukaSolfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
Solfa Zir Dan Bu- By: Pi Zaii & Pu Muka
 
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod BookroomEsopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
Esopa Thawnthu Fing- By: Synod Bookroom
 
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. ZaikimaHlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
Hlawhtlinna Thuruk- 2nd Ed. By: V.L. Zaikima
 
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DDHistory of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
History of Mizo Israel- By: Dr. T. Sholomon DD
 
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. ZaithangaTuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
Tuarna Thuruk- By: Rev. V.L. Zaithanga
 
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
Pi Pute Tawngkauchheh- By: C. Saizawna
 
Catacomb Martarte- By: Chawngzika
Catacomb Martarte- By: ChawngzikaCatacomb Martarte- By: Chawngzika
Catacomb Martarte- By: Chawngzika
 
Burma Prebyterian Kohhran Chanchin- By: Rev. L.R. Bawla
Burma Prebyterian Kohhran Chanchin- By: Rev. L.R. BawlaBurma Prebyterian Kohhran Chanchin- By: Rev. L.R. Bawla
Burma Prebyterian Kohhran Chanchin- By: Rev. L.R. Bawla
 
Kohhran Hmasa Chanchin- By: Rev. Lalchhuanliana
Kohhran Hmasa Chanchin- By: Rev. LalchhuanlianaKohhran Hmasa Chanchin- By: Rev. Lalchhuanliana
Kohhran Hmasa Chanchin- By: Rev. Lalchhuanliana
 
Sir Alex Ferguson- History of 20 Years
Sir Alex Ferguson- History of 20 YearsSir Alex Ferguson- History of 20 Years
Sir Alex Ferguson- History of 20 Years
 

Recently uploaded

Call Girls In East Of Kailash 9654467111 Short 1500 Night 6000
Call Girls In East Of Kailash 9654467111 Short 1500 Night 6000Call Girls In East Of Kailash 9654467111 Short 1500 Night 6000
Call Girls In East Of Kailash 9654467111 Short 1500 Night 6000Sapana Sha
 
شرح الدروس المهمة لعامة الأمة للشيخ ابن باز
شرح الدروس المهمة لعامة الأمة  للشيخ ابن بازشرح الدروس المهمة لعامة الأمة  للشيخ ابن باز
شرح الدروس المهمة لعامة الأمة للشيخ ابن بازJoEssam
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachiamil baba kala jadu
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiAmil Baba Mangal Maseeh
 
black magic specialist amil baba pakistan no 1 Black magic contact number rea...
black magic specialist amil baba pakistan no 1 Black magic contact number rea...black magic specialist amil baba pakistan no 1 Black magic contact number rea...
black magic specialist amil baba pakistan no 1 Black magic contact number rea...Amil Baba Mangal Maseeh
 
Lesson 3 - Heaven - the Christian's Destiny.pptx
Lesson 3 - Heaven - the Christian's Destiny.pptxLesson 3 - Heaven - the Christian's Destiny.pptx
Lesson 3 - Heaven - the Christian's Destiny.pptxCelso Napoleon
 
Codex Singularity: Search for the Prisca Sapientia
Codex Singularity: Search for the Prisca SapientiaCodex Singularity: Search for the Prisca Sapientia
Codex Singularity: Search for the Prisca Sapientiajfrenchau
 
肄业证书结业证书《德国汉堡大学成绩单修改》Q微信741003700提供德国文凭照片可完整复刻汉堡大学毕业证精仿版本《【德国毕业证书】{汉堡大学文凭购买}》
肄业证书结业证书《德国汉堡大学成绩单修改》Q微信741003700提供德国文凭照片可完整复刻汉堡大学毕业证精仿版本《【德国毕业证书】{汉堡大学文凭购买}》肄业证书结业证书《德国汉堡大学成绩单修改》Q微信741003700提供德国文凭照片可完整复刻汉堡大学毕业证精仿版本《【德国毕业证书】{汉堡大学文凭购买}》
肄业证书结业证书《德国汉堡大学成绩单修改》Q微信741003700提供德国文凭照片可完整复刻汉堡大学毕业证精仿版本《【德国毕业证书】{汉堡大学文凭购买}》2tofliij
 
Call Girls in Greater Kailash Delhi 💯Call Us 🔝8264348440🔝
Call Girls in Greater Kailash Delhi 💯Call Us 🔝8264348440🔝Call Girls in Greater Kailash Delhi 💯Call Us 🔝8264348440🔝
Call Girls in Greater Kailash Delhi 💯Call Us 🔝8264348440🔝soniya singh
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiAmil Baba Naveed Bangali
 
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Punjabi Bagh | Delhi
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Punjabi Bagh | DelhiFULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Punjabi Bagh | Delhi
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Punjabi Bagh | Delhisoniya singh
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiAmil Baba Mangal Maseeh
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiAmil Baba Mangal Maseeh
 
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Chirag Delhi | Delhi
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Chirag Delhi | DelhiFULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Chirag Delhi | Delhi
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Chirag Delhi | Delhisoniya singh
 
Do You Think it is a Small Matter- David’s Men.pptx
Do You Think it is a Small Matter- David’s Men.pptxDo You Think it is a Small Matter- David’s Men.pptx
Do You Think it is a Small Matter- David’s Men.pptxRick Peterson
 
Culture Clash_Bioethical Concerns_Slideshare Version.pptx
Culture Clash_Bioethical Concerns_Slideshare Version.pptxCulture Clash_Bioethical Concerns_Slideshare Version.pptx
Culture Clash_Bioethical Concerns_Slideshare Version.pptxStephen Palm
 

Recently uploaded (20)

Call Girls In Nehru Place 📱 9999965857 🤩 Delhi 🫦 HOT AND SEXY VVIP 🍎 SERVICE
Call Girls In Nehru Place 📱  9999965857  🤩 Delhi 🫦 HOT AND SEXY VVIP 🍎 SERVICECall Girls In Nehru Place 📱  9999965857  🤩 Delhi 🫦 HOT AND SEXY VVIP 🍎 SERVICE
Call Girls In Nehru Place 📱 9999965857 🤩 Delhi 🫦 HOT AND SEXY VVIP 🍎 SERVICE
 
Call Girls In East Of Kailash 9654467111 Short 1500 Night 6000
Call Girls In East Of Kailash 9654467111 Short 1500 Night 6000Call Girls In East Of Kailash 9654467111 Short 1500 Night 6000
Call Girls In East Of Kailash 9654467111 Short 1500 Night 6000
 
شرح الدروس المهمة لعامة الأمة للشيخ ابن باز
شرح الدروس المهمة لعامة الأمة  للشيخ ابن بازشرح الدروس المهمة لعامة الأمة  للشيخ ابن باز
شرح الدروس المهمة لعامة الأمة للشيخ ابن باز
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
 
🔝9953056974 🔝young Delhi Escort service Vinay Nagar
🔝9953056974 🔝young Delhi Escort service Vinay Nagar🔝9953056974 🔝young Delhi Escort service Vinay Nagar
🔝9953056974 🔝young Delhi Escort service Vinay Nagar
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
 
black magic specialist amil baba pakistan no 1 Black magic contact number rea...
black magic specialist amil baba pakistan no 1 Black magic contact number rea...black magic specialist amil baba pakistan no 1 Black magic contact number rea...
black magic specialist amil baba pakistan no 1 Black magic contact number rea...
 
Lesson 3 - Heaven - the Christian's Destiny.pptx
Lesson 3 - Heaven - the Christian's Destiny.pptxLesson 3 - Heaven - the Christian's Destiny.pptx
Lesson 3 - Heaven - the Christian's Destiny.pptx
 
Codex Singularity: Search for the Prisca Sapientia
Codex Singularity: Search for the Prisca SapientiaCodex Singularity: Search for the Prisca Sapientia
Codex Singularity: Search for the Prisca Sapientia
 
肄业证书结业证书《德国汉堡大学成绩单修改》Q微信741003700提供德国文凭照片可完整复刻汉堡大学毕业证精仿版本《【德国毕业证书】{汉堡大学文凭购买}》
肄业证书结业证书《德国汉堡大学成绩单修改》Q微信741003700提供德国文凭照片可完整复刻汉堡大学毕业证精仿版本《【德国毕业证书】{汉堡大学文凭购买}》肄业证书结业证书《德国汉堡大学成绩单修改》Q微信741003700提供德国文凭照片可完整复刻汉堡大学毕业证精仿版本《【德国毕业证书】{汉堡大学文凭购买}》
肄业证书结业证书《德国汉堡大学成绩单修改》Q微信741003700提供德国文凭照片可完整复刻汉堡大学毕业证精仿版本《【德国毕业证书】{汉堡大学文凭购买}》
 
Call Girls in Greater Kailash Delhi 💯Call Us 🔝8264348440🔝
Call Girls in Greater Kailash Delhi 💯Call Us 🔝8264348440🔝Call Girls in Greater Kailash Delhi 💯Call Us 🔝8264348440🔝
Call Girls in Greater Kailash Delhi 💯Call Us 🔝8264348440🔝
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
 
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Punjabi Bagh | Delhi
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Punjabi Bagh | DelhiFULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Punjabi Bagh | Delhi
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Punjabi Bagh | Delhi
 
🔝9953056974🔝!!-YOUNG BOOK model Call Girls In Pushp vihar Delhi Escort service
🔝9953056974🔝!!-YOUNG BOOK model Call Girls In Pushp vihar  Delhi Escort service🔝9953056974🔝!!-YOUNG BOOK model Call Girls In Pushp vihar  Delhi Escort service
🔝9953056974🔝!!-YOUNG BOOK model Call Girls In Pushp vihar Delhi Escort service
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
 
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in KarachiNo.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
No.1 Amil baba in Pakistan amil baba in Lahore amil baba in Karachi
 
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Chirag Delhi | Delhi
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Chirag Delhi | DelhiFULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Chirag Delhi | Delhi
FULL ENJOY 🔝 8264348440 🔝 Call Girls in Chirag Delhi | Delhi
 
Do You Think it is a Small Matter- David’s Men.pptx
Do You Think it is a Small Matter- David’s Men.pptxDo You Think it is a Small Matter- David’s Men.pptx
Do You Think it is a Small Matter- David’s Men.pptx
 
young Whatsapp Call Girls in Adarsh Nagar🔝 9953056974 🔝 escort service
young Whatsapp Call Girls in Adarsh Nagar🔝 9953056974 🔝 escort serviceyoung Whatsapp Call Girls in Adarsh Nagar🔝 9953056974 🔝 escort service
young Whatsapp Call Girls in Adarsh Nagar🔝 9953056974 🔝 escort service
 
Culture Clash_Bioethical Concerns_Slideshare Version.pptx
Culture Clash_Bioethical Concerns_Slideshare Version.pptxCulture Clash_Bioethical Concerns_Slideshare Version.pptx
Culture Clash_Bioethical Concerns_Slideshare Version.pptx
 

Puitling SS Zirlai 2015 Kohhran Thurin

  • 2. 2KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org MIZO SUNDAYSCHOOLUNION KOHHRAN THURIN 2015 Puitling Sunday School Zir Buatsaihtu Rev. C. Lalsângliana, B.D., M.Th. SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD
  • 3. 3KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Published by Synod Literature & Publication Board for The Mizo Sunday School Union (MSSU) Chhut khatna – 2014 Copies – 70,000 © Synod Literature & Publication Board Typeset by Synod Literature & Publication Board Printed at Synod Press Aizawl - 796 001 Mizoram
  • 4. 4KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org MSSU PUITLINGSUNDAYSCHOOL SYLLABUS 2015 THLA NI ZIRLAI THUPUI JAN 4 - Pâwl siam rem ni 11 1 KohhranThurinsawifiahna 18 2 KohhranThurinpawimawhna 25 3 Thurininnghahnapathum FEB 1 4 Indiaram PresbyterianKohhran Thurinobul-I 8 5 Indiaram PresbyterianKohhran Thurinobul- II 15 6 Indiaram PresbyterianKohhran Thurin obul -III 22 7 Bible-Pathianthu MAR 1 8 Bible-Rinnalehthiltihtehna 8 9 Pathian 15 10 Pathian zepui - I (Mizorama Chanchin |ha Thlen Nî) 22 11 Pathian zepui - II 29 12 Pathian mizia (Tûmkau Ni) APR 5 - Easter Sunday 12 13 Pathianaminungpathum(Trinity) 19 14 Pathianaminungpathum(Trinity) Thurinhi 26 15 TrinityThurinlehBible
  • 5. 5KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org MAY 3 16 Pathianaminungpathum (Trinity)thuril 10 17 Pathianinengkimasiam 17 18 Pathianinamaanpuiinmihringasiam 24 - Pentikos Ni 31 19 Bulthuhmunlehunau JUN 7 20 Mihringbawhchhiatna 14 21 Pathianinchhandamtuape 21 22 Chhandamtu nihna(Rualbanlote Ni) 28 23 IsuaKristamiziachungchânga zirtîrnadiklote JUL 5 24 Isua Kristahnathawh I-na (Health & Hospital Sunday) 12 25 Isua Kristahnathawh II-na 19 26 Isua Kristahnathawh III-na 26 27 ThlarauThianghlimthua zirtîrnadiklote AUG 2 28 ThlarauThianghlimmizialehnihna 9 29 ThlarauThianghlimhnathawhI-na 16 30 ThlarauThianghlimhnathawhII-na 23 31 Chhandamnafamkim 30 32 Ringtutethil hachan -I SEP 6 33 Ringtutethil hachan -II 13 34 ThlarauThianghlimhmanruate 20 35 Sakramenawmzialehaangkaina 27 36 Baptisma Sakramen (Kristian Chhûngkaw Ni & Nu leh Pa Ni)
  • 6. 6KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org OCT 4 37 LalpaZanriahSakramen 11 38 Kohhranchungchâng 18 39 Ringtutetihtûr- I 25 40 Ringtute tihtûr - II NOV 1 - Khawvêl Sunday School Ni 8 41 Ringtute tihtûr - III 15 42 Lal Isua a lo kal leh dâwn 22 43 Thihnalehtaksathawhlehna 29 44 Rorêlna aawm ang DEC 6 45 Ringlotelehmisualtechantûr (Bible Sunday) 13 46 Ringtutechantûr 20 47 Hunhnuhnûngthupênhlehte (MSSU Pathian Thu Exam Ni) SUNDAY SCHOOL THILTUMTE 1. Pathian hriatna leh rinna dik tak nei tûra kaihhruai leh anpui. 2. Pathian thu (Bible) zirtîr. 3. Kristian thurin zirtîr. 4. Pathian biak zirtîr. 5. Kohhran mi ha tak leh khua leh tui ha tak ni tûra buatsaih. 6. Kristian tih tûr leh awm dân tûr zirtîr.
  • 7. 7KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ACHHÛNGATHUAWMTE PuitlingSundaySchool Syllabus2015 4 SundaySchoolthiltumte 6 ChhuahtuBoardthuchâng 11 Thuhmahruai 12 Ziaktuthuhma 14 Synod ni pawimawhte (2015 Kalendar) 15 2015 Kalendar 17 |HEN I THUHMAHRUAI 1. Zirlai1 KohhranThurinsawifiahna 19 2. Zirlai2 KohhranThurinpawimawhna 25 3. Zirlai3 Thurininnghahnapathum 31 4. Zirlai4 Indiaram PresbyterianKohhran Thurinobul I-na 36 5. Zirla5 Indiaram PresbyterianKohhran Thurinobul II-na 44 6. Zirlai6 Indiaram PresbyterianKohhran Thurinobul III-na 52 |HEN II THURIN 1-NA: BIBLE CHUNGCHÂNG 7. Zirlai7 Bible-Pathianthu 58 8. Zirlai8 Bible-Rinnalehthiltihtehna 65 |HEN III THURIN 2-NA: PATHIAN CHUNGCHÂNG 9. Zirlai9 Pathian 72 10. Zirlai10 Pathianzepui I-na 80
  • 8. 8KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org 11. Zirlai10 Pathian zepui II-na 86 12. Zirlai12 Pathianmizia 92 |HEN IV THURIN 3-NA: TRINITY CHUNGCHÂNG 13. Zirlai13 Pathianaminungpathum(Trinity) 99 14. Zirlai14 Pathianaminungpathum(Trinity) Thurinhi 106 15. Zirlai15 TrinityThurinlehBible 112 16. Zirlai16 Pathianaminungpathum(Trinity)thuril 121 |HEN V THURIN 4-NA: THILSIAM LEH MIHRING CHUNGCHÂNG 17. Zirlai17 Pathianinengkimasiam 128 18. Zirlai18 Pathianinamaanpuiinmihringasiam 136 19. Zirlai19 Bulthuhmunlehunau 144 |HEN VI THURIN 5-NA: MIHRING TLÛK THU LEH CHHANDAMNA 20. Zirlai20 Mihringbawhchhiatna 151 21. Zirlai21 Pathianinchhandamtuape 160 22. Zirlai22 Chhandamtunihna 166 23. Zirlai23 IsuaKristamiziachungchânga zirtîrnadiklote 172 24. Zirlai24 Isua Kristahnathawh I-na 178 25. Zirlai25 Isua Kristahnathawh II-na 184 26. Zirlai26 Isua Kristahnathawh III-na 190
  • 9. 9KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org |HEN VII THURIN 6-NA: THLARAU THIANGHLIM CHUNGCHÂNG 27. Zirlai27 ThlarauThianghlimthuazirtîrnadiklote 196 28. Zirlai28 ThlarauThianghlim mizialehnihna 203 29. Zirlai29 ThlarauThianghlimhnathawhI-na 209 30. Zirlai30 ThlarauThianghlimhnathawhII-na 214 |HEN VIII THURIN 7-NA: CHHANDAMNA THU LEH RINGTUTE THIL |HA CHAN 31. Zirlai31 Chhandamnafamkim 219 32. Zirlai32 Ringtutethilhachan I-na 226 33. Zirlai33 RingtutethilhachanII-na 231 34. Zirlai34 ThlarauThianghlimhmanruate 237 |HEN IX THURIN 8-NA: SAKRAMEN CHUNGCHÂNG 35. Zirlai35 Sakramenawmzialehaangkaina 243 36. Zirlai36 BaptismaSakramen 249 37. Zirlai37 LalpaZanriahSakramen 255 |HEN X THURIN 9-NA: RINGTUTE TIH TÛR 38. Zirlai38 Kohhranchungchâng 262 39. Zirlai39 RingtutetihtûrI-na 270 40. Zirlai40 RingtutetihtûrII-na 275 41. Zirlai41 RingtutetihtûrIII-na 281
  • 10. 10KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org |HEN XI THURIN 10-NA: HUN HNUHNÛNG THU 42. Zirlai42 Lal Isua a lo kal leh dâwn 289 43. Zirlai43 Thihnalehtaksathawhlehna 296 44. Zirlai44 Rorêlna aawm ang 303 45. Zirlai45 Ringlotelehmisualtechantûr 311 46. Zirlai46 Ringtutechantûr 317 47. Zirlai47 Hunhnuhnûngthupênhlehte 324 48. Bibliography 334 49. Biblelamtawihmante 338
  • 11. 11KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org CHHUAHTU BOARD THUCHÂNG Mizo Sunday School Union Committee chuan kum 2015 PuitlingSundaySchool zirtûrin Kohhran Thurin tiha thlanga. Kum1999-ahkhân‘KristianThurinZirna’Rev.Lalsâwmaziakzir anitawha.‘KohhranThurin’tihhmingpuchuantûnamihikanzir vawi khatna tûr a ni. MSSU Committee hmang hian kan ram mamawhtakzêlPathianinzirtûrminpehîna,ahmasainPathian hnênah lâwmthukansawi ani. Kan zirlai bu ziaktu Pastor C. Lalsângliana hi he lehkhabu a ziahlaihianRamhlunNorthPastorBialvawngtuania.KanSynod rawngbâwlna pênghranghrangah mawhphurhna pawimawh tak tak -Lecturer,MissionaryDeptt.,ATC; Lecturer,ATC; FieldSec- retary, Delhi leh Synod Moderator thlenga lo chelh tawh a ni a. PastorBialhranghrang–Lungpho,MuallungthulehArmedVêng Bialte pawh a lo vawngtawh a. Kan Minister-te zînga tawn hriat neihapâwlzîngami ania.KohhranThurintihhanziaktûrpawh hian aâwm pâwl tak niina lange. PresbyterianKohhranhiMizoramakohhranmalkhaiahchuan atamberkannia.Kantamnahianminthlamuanngelahhriatloh, PresbyterianKohhranThurinhriatnakawngahhiankanbengvârtâwk lohlea.KohhranThurinkanhriattâwklohavânghianzirtîrnadiklo thliengengemawalotlehpawhhiankanbuaiawlhlehînniinalang a.KanThurinzirhiankohhranmipuitemintibengvârsawttûrahngai ila.Zirtîrtutepawhinkumdangaiininzirpeihdeuhtumhlawmilaa haange.Zirtuzawngzawngininhlâwkpuitheihnânduhsaknaka hlânacheu. (REV. K. LALPIANGTHARA) Editor SynodLiterature&PublicationBoard
  • 12. 12KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org THUHMAHRUAI Puitling Sunday School zir tûr hi Mizo Sunday School Union Committee chuan kum thum hma lamah uluk takin awngaina nên a thlang lâwk hîn a, a ziaktu tûr pawh a ruat nghâl hîn. Chu chu Synod Executive Committee-in a pawm leh hîn a ni. Tihfel a nih hnuah Lesson Plan-te siamin, a ziaktu kaihhruainate nên a bu ziaktu tûra ruat hnênah a pe a. Chuta ang chuan a ziaktu tûrin hma a la hîn. Kan zirlaibute hi Mizoram chhûng mai ni lovin ram pâwn lamah pawh Sunday School zirlaibu atâna hmang an awm ve hîn. Kum thum hma lama ruat ni mah se a zir hun a lo thlen hian kan dinhmun nêna inhmeh tak a ni fo hîn a, Pathianin a kohhranhote a hruaizia hei hian a tilang hle a ni. Kum 2015-a Puitling Sunday School zir atân hian MSSU Committee chuan ‘Kohhran Thurin’ a thlang a, a ziaktu atân Rev. C. Lalsângliana a ruat a. Kohhran Thurin zir hi thil ûl tak a ni a, zirtîrna him leh ha kan hriat theih nân te, ringtu nun sawh ngheh nân te, Pathian thu zirtîrna kawngpui hriat nân te a pawimawh hle a ni. Kohhran thurin hi Bible pum zirtîrna uluk taka en chunga kohhran inkhâwmpuiin a duan chhuah a nihzia te, zirtîrna dik lo laka vênhimna ha tak a nihzia te zir chhuak thei ila a duhawm hle. A ziaktu hian min hringtu kohhran thurin tlângpui leh mi hrang hrang ziakte la khâwmin zirtute hriat thiam tûr tâwkin a rawn ziak chhuak ha viau a, hei aia luhchilh leh kilkhâwr zâwk deuhva chhuina thuziak te pawh awm mah se a him chin leh zawm atâna ha chinah a rawn khaikhâwm a ni ber mai. A ziaktu hian a hun takah MSSU Office-ah a rawn theh lût a, a lâwmawm hle a ni.
  • 13. 13KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org MSSU Text Book Cell chuan a tlângpuia a lo en mâm hnuah SL&PB hnênah a bua chhuah tûrin hlan a ni a. He zirlaibu buatsaih chungchângah hian rim taka ziaktu chungah te, a tlângpuia lo chûl mâmtu MSSU Text Book Cell chungah te, lehkhabu ha taka chhuahtu SL&PB chungah leh ha taka khâwla chhutu PRESCOM (Production) chungah te Mizo Sunday School Union chuan lâwm thu a sawi a, he zirlai bu zirtu zawng zawngte Lalpan malsâwm rawh se. (REV. LALRAMLIANA PACHUAU) Executive Secretary i/c Mizo Sunday School Union
  • 14. 14KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ZIAKTUTHUHMA Kum 2015 PuitlingSundaySchool zirtûr KohhranThurin ziak tûra MSSU Committee-in mawhphurhna min han bel ve hi duhsaknaropuitakniakahriatrualinkainsithlebawka.Kohhran thurinlamhawilehkhabuhikanPastorhenkhat,thiamnalamami ril tak takten an lo ziak nual tawh a. Chûngte chu he zirlaibu ka buatsaihnaahhianminpuituhatakannia,aziaktutehnênahlâwm thu ka sawi a. Tin, Aizâwl Theological College-a kan hotuten lehkhabuphaltakaminhmantîravângpawhinlâwmthukasawia. Bial chhûng rawngbâwlna ûl tam tak kârah ngaihngam taka ka ziah theihna tûra ka thawh ai thawk a, awngaina nêna min pui rengtu Ramhlun North Bial Upate leh ka nupui leh fate chungah lâwm thu kasawi bawk a ni. He zirlaibu ziak dânah hian a theih chen chenah MSSU lam aanga kaihhruaina zûlzuiaziak a ni a. Zirlaibubuatsaih nân hian Thurin zirnabâkahkohhranchanchinzirnalehkhabutehman ani bawka,kohhranthurinchungchângahzirtutenkanthlenchinaanga hmakansâwn ngei kabeisei.Kohhranpâwl dangteai hianmahni kohhran thurin hriatnakawngahkan kohhran hi kanchak lodeuh niasawiteaawmhîna,chûngatântepawhchuanmintichaktulo ni se ka ti tak zet a ni. Kohhran Thurin zir kan nih avângin thumal pahnih khat lek avângpawhin asawi tum adangdaihthei zêl a.Kohhranmipui te ei tûr pe chhuak tûra kan inbuatsaihnaah pawh kum dang aiin zirtirtutepawhintaihmâkchhuahlehzual ila,abuchhûngthuatâr lannachângkahriatlohtamtakkanzirchhuaktheingeiangtihka ring.Atâwp berah chuan, ka taksa a chak loh deuh pawha min tichaktu, rilru a chiai deuh châng pawha fîm taka ngaihtuah thei tûramin kaihruaitu,kanPathianchu chawimawiinawm rawhse. Rev.C.Lalsângliana
  • 15. 15KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org 2015 SYNOD KALENDAR (*Synod Office chawlhni) JANUARY 1* Ningani Kum thar Ni 2* Zirtâwpni Kum thar chawlh 5 Thawhanni Synod Office Hawn Ni 23–25 Zirtâwpni–Pathianni Bial K|P Inkhâwmpui 26* Thawhanni Republic Day FEBRUARY 6–8 Zirtâwpni–Pathianni Bial Hmeichhe Inkhâwmpui 10 Thawhlehni Synod Mission Board Committee 11 Nilaini Synod Hospital Board Committee 12 Ningani Synod Finance Committee 20* Zirtâwpni State Day 22 Pathianni K|P Day 24–26 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee 27 Feb - 1 March Zirtâwpni–Pathianni Central K|P Rorêl Inkhâwm MARCH 6–8 Zirtâwpni–Pathianni Kohhran Hmeichhe Inkhâwmpui Lian 15* Pathianni Chanchin |ha Thlen Ni 29 Pathianni Tûmkau Ni APRIL 3* Zirtâwpni Good Friday 4* Inrinni Harhna Thlen Ni 5 Pathianni Easter Sunday 6* Thawhanni Easter Monday 24–26 Zirtâwpni–Pathianni Bial Inkhâwmpui 28 Thawhlehni Synod Mission Board Committee MAY 5 Thawhlehni Synod Pastoral Committee 6 Nilaini Synod Social Front Committee 7 Ningani PRESCOM Board Committee 20–21 Nilaini–Ningani Synod Finance Committee 24 Pathianni Pentikos Ni 25* Thawhanni Whit Monday 29 Zirtâwpni SLWF Annual Meeting JUNE 2–4 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee 15* Thawhanni YMA Day 21 Pathianni Rualbanlote Ni 30* Thawhlehni Remna Ni JULY 5 Pathianni Health Sunday & Hospital Sunday
  • 16. 16KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org AUGUST 15* Inrinni Independence Day 31* Thawhanni Ramthar Ni SEPTEMBER BEIHRUAL THLA 3 Ningani Synod Finance Committee 13 Pathianni NPSS Inkhâwmpui 20 Pathianni Senior Department Inkhâwmpui 27 Pathianni Kristian Chhûngkaw Ni & Nu leh Pa Ni OCTOBER 2* Zirtâwpni Gandhi-a piancham 8–11 Ningani–Pathianni Presbytery Inkhâwmpui 15 Ningani Pastor Nupui Intawhkhâwm 18 Pathianni NEICC |awngai rual 19 Thawhanni PPF Board Committee 20 Thawhlehni PRESCOM Board Committee 21 Nilaini Sunday School Committee 22–23 Ningani–Zirtâwpni Synod Mission Board Committee 26 Thawhanni Synod Theological Education Board 27 Thawhlehni Hospital Board Committee 28 Nilaini Synod Pastoral Committee 29 Ningani Education Board Committee 30 Zirtâwpni SL&PB Committee NOVEMBER 1 Pathianni Khawvêl Sunday School Ni 3 Thawhlehni Synod Social Front Committee 4 Nilaini Synod Music Committee 10–12 Thawhlehni–Ningani Synod Executive Committee 17–19 Thawhlehni–Ningani Synod Finance Committee 27 Zirtâwpni Kohhran Hmeichhe Ni DECEMBER 2 Nilaini Synod Executive Committee 3 Ningani Synod Executive Committee (Budget Session) 4 Zirtâwpni Synod Pastoral Committtee (P/P Interview) 6 Pathianni Bible Sunday 7 Thawhanni Synod Pastoral Committee 8 Thawhlehni Synod Nomination Committee 8–13 Thawhlehni–Pathianni Synod Inkhâwmpui 20 Pathianni MSSU Pathian Thu Exam Ni 21–31* Thawhanni–Ningani Krismas chawlh 25* Zirtâwpni Krismas Ni 31* Ningani Kum tâwp Ni
  • 17. 17KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org 2015 KALENDAR JANUARY FEBRUARY MARCH Pathianni 4 11 18 25 1 8 15 22 1 8 15 22 29 Thawhanni 5 12 19 26 2 9 16 23 2 9 16 23 30 Thawhlehni 6 13 20 27 3 10 17 24 3 10 17 24 31 Nilaini 7 14 21 28 4 11 18 25 4 11 18 25 Ningani 1 8 15 22 29 5 12 19 26 5 12 19 26 Zirtawpni 2 9 16 23 30 6 13 20 27 6 13 20 27 Inrinni 3 10 17 24 31 7 14 21 28 7 14 21 28 APRIL MAY JUNE Pathianni 5 12 19 26 31 3 10 17 24 7 14 21 28 Thawhanni 6 13 20 27 4 11 18 25 1 8 15 22 29 Thawhlehni 7 14 21 28 5 12 19 26 2 9 16 23 30 Nilaini 1 8 15 22 29 6 13 20 27 3 10 17 24 Ningani 2 9 16 23 30 7 14 21 28 4 11 18 25 Zirtawpni 3 10 17 24 1 8 15 22 29 5 12 19 26 Inrinni 4 11 18 25 2 9 16 23 30 6 13 20 27 JULY AUGUST SEPTEMBER Pathianni 5 12 19 26 30 2 9 16 23 6 13 20 27 Thawhanni 6 13 20 27 31 3 10 17 24 7 14 21 28 Thawhlehni 7 14 21 28 4 11 18 25 1 8 15 22 29 Nilaini 1 8 15 22 29 5 12 19 26 2 9 16 23 30 Ningani 2 9 16 23 30 6 13 20 27 3 10 17 24 Zirtawpni 3 10 17 24 31 7 14 21 28 4 11 18 25 Inrinni 4 11 18 25 1 8 15 22 29 5 12 19 26 OCTOBER NOVEMBER DECEMBER Pathianni 4 11 18 25 29 1 8 15 22 6 13 20 27 Thawhanni 5 12 19 26 30 2 9 16 23 7 14 21 28 Thawhlehni 6 13 20 27 3 10 17 24 1 8 15 22 29 Nilaini 7 14 21 28 4 11 18 25 2 9 16 23 30 Ningani 1 8 15 22 29 5 12 19 26 3 10 17 24 31 Zirtawpni 2 9 16 23 30 6 13 20 27 4 11 18 25 Inrinni 3 10 17 24 31 7 14 21 28 5 12 19 26
  • 18. 18KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org |HEN I THUHMAHRUAI Kumina kan zir tûr Kohhran Thurin hi hlâwm sâwm leh pakhatah hena ni a. Thurinsawmte chu hlâwm hranzêla siamin a bu pum pui Thuhmahruai chu hlâwm khata dah a ni a. Chumi hen khatna chu zirlai parukah dah a ni. |hen khatna chhûnga zirlai parukahte hian Thurin zirna bul an nân Kohhran Thurin sawi fiahna awngkam te, Kohhran Thurin pawimawhna te, Thurin innghahna te, Thurin neitu In- dia Ram Presbyterian Kohhran obul leh a lo pian chhuah dân; Kohhran chanchin leh Thurin lo inhlâwm chhoh zêl dânte zirlai pathumah kan zir dâwn a ni. Kan Kohhran Thurin obul, Westminster Confession phei hi chu a lo pian chhuah dânte chîk taka han chhui chian hian a rilzia te, a thûkzia te, a lo pian chhuah hun laia khawvêl sawrkâr ropui, ‘Ram ni tla sêng lova rorêltu’ an lo tih hin British Parlia- ment meuhvin a nemngheh a lo nihzia han hriatte hian a tingaihnawm zual a. Hetiang thurin ropui, bulfûk leh ril tak mai innghahna atana kan hmang hi a lâwmawm a, thatho takin i zir ang u.
  • 19. 19KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ZIRLAI 1 KOHHRAN THURIN SAWI FIAHNA Chhiar tûr: 1 Korinth 16:13-14; 2 Korinth 13:5 1 Korinth 16:13-14: Invêng ula, rinnaah chuan ding nghet ula, intihuai ula, chak takin awm rawh u. 14 In tih apiang chu hmangaiha tih ni vek rawh se. 2 Korinth 13:5: Rinnaah chuan in awm emaw, nangmahni ngei inchhin hîn ula; nangmahni ngei infiah hîn rawh u. A nih loh leh, nangmahniah Isua Krista chu a awm tih nangmahni ngeiin in hre fiah lo vem ni? Duh loh in nih nghâl loh chuan. Thuvawn: “Kan beisei thurin hi a nghîn lohna tûrin i pawm tlat ang u, thutiamtu chu a rinawm si a. Tin, hmangaih leh thil ha tiha inchawk tho tûrin; inngaihtuah tawn ang u” (Heb 10:23-24). India ram Presbyterian Kohhran Thurin kan zir dâwn a. Kan luh chilhhmainThurinsawi fiahnaawngkam hranghrangte kan zir hmasa ang a. Kristian Thurin tih leh Kohhran Thurin tih te hman pawlh a ni hîn a. Inkhâwmpui (Council)-in thurin a lo siam, vawiin thlenga khawvêl hmun tina an pawm – Tirhkohte Thuvawn te, Nicea Thuvawn te, Athanasia Thuvawn leh Chalcedon Thuvawn te sawi nân ‘Kristian Thurin’ tih leh ‘Kohhran Thurin’ tih awngkamte hi hman a ni. Kohhran pâwl malin thurin an puanchhuahna ‘Confession’ an tih a la awm bawk a. Chu chu kumina kan zir tûr hi a ni. Chu thurin chukan zirhmain thurinsawina awngkam lâr zualkanzir dâwn a ni.
  • 20. 20KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org 1. Doctrine – Thurin Hei hi Latin awnga Doctrina – Zirtîrna tih aanga lâk a ni a. English-in ‘Doctrine’ an ti a. Kan hmang zui ve ta hlawm a ni. Doctrine tih chu Kristian Kohhran zîk tluak hoten Bible zirtîrnadikniaanpawm Pathianthuhnukpui tihnaani a,Kristian Theology an ti bawk. BiblezirtîrnaaPathian,mihring,chhandamna,Sakramen,ringtu nunlehthillothlengtûrchungchângsawichhuahna,awmzeneileh feltakaremkhâwmhiKristiantethurinDoctrinechuani.Kristian Theologytihtenênthuhmunania,Dogmaticstihawngkampawh hman a ni bawk a. ‘Dogma’ tih chu thu dika pawm, ‘Isua Krista chu Lalpaleh Chhandamtu a ni’tih thu te, Kristiantân hnial buai ngai lo,kohhraninavawnnghehtlat angchi sawinaani. 2. Creed – Thuvawn Hei hi Latin awng bawk a ni a. Credo (ka ring) tih aanga lâk, English-a Creed (krît) tia an phuah danglam, keinin ‘Thuvawn’tiakanlohmantâkhi ani.Thurinpumpui Kristianten an pawm leh an vawn ngheh tlat chu a khaikhâwmna an siam a, chu chu Creed -Thuvawn chu a ni.Thurin khaikhâwmna emaw, Kristian thurin lâk tawi emaw a ni ber a. |awngkam tawi leh tluangtlamdeuhvathurintlângpuisawichhuahnalehkhaikhâwmna, en lova sawi theih tûr, tawi fel leh kimchang si a ni. Hêng Thuvawnte hi a tam zâwk chu Kohhran Inkhâwmpui ngeiin a phuah, Kohhran zawng zawng deuhthawin an pawm a ni bîk a. Kohhran Inkhâwmpui lianin a phuah leh pawm felte an ni. Hêngbâk hi kohhrantepawm tlân Creed(Thuvawn)tihngam a chhuak tawh lo a ni. HêngThuvawntehizirtîrnadiklovinKohhranmiteatihbuai hin avângin Kohhran Inkhâwmpuiin a siam chhuah a ni a.
  • 21. 21KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Zirtîrna dik puan chhuahna leh khaikhâwmna a ni. Kristiante Thuvawn lâr zualte chu hetiangin an hming vuah a ni a. (1) Apostol-te Thuvawn (Apostles’Creed)AD 250 hma lam. (2) Nicea Thuvawn (Nicene Creed)AD 325/381. (3) AthanasiaThuvawn (Athanasian Creed)AD 381/382. (4) Chalcedon Thuvawn (Chalcedonian Creed)AD 451. A hmasa pahnihte khi Kristian hla buah leh Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Bu-ahte a awm. 3. Confession – Thurin Puan chhuahna Kristian Thurin tlângpui leh thuvawnte pawm chungin Kohhran pâwl malin anmahni rin dân bîk puan chhuahna, Con- fession antih chu an nei leh deuh thliah a.Thurin puan chhuahna chuhmingdangvuahinKohhranhenkhatchuan‘Thurinhlâwm hrangte’ (Articles of Faith) tiin an vuah a.Anglican-ho chuan Thurin hlâwm hrangsawmthum leh pakua(ThirtynineArticles) an nei a. Presbyterian Kohhrante thurin puan chhuahna lâr ber chu kum 1643–1647 chhûng khân London khawpuia WestminsterAbbeyhmuna Inkhâwmpui, WestminsterAssem- bly-a mi thiam rual leh Kohhran hruaituten kum nga lai an ngaihtuah hnuah an phuah chhuak a. Kum 1646 June thlaah WestminsterInkhâwmpuiinapawm fel hnuahBritishParliament meuhvin kum 1647 khân a lo nemnghet ta a.Ahmingah pawh Westminster Confession (WestminsterThurin Puan chhuahna) vuah a lo ni ta nghe nghe a ni. HethurinbehchhanhianWales ramPresbyterianKohhranin anmahni pual Confession– Thupui hlâwm hrang44chu an siam ve leh a, chumi aang chuan kum 1918 vêlah tûna India Ram Presbyterian Kohhran Thurin 10-te hi an lo siam chhuak ve leh ta a ni.
  • 22. 22KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Tichuan, Thurin sawina awngkam chi thum – Doctrine (Thurin),Creed(Thuvawn)lehConfession(Thurinpuanchhuahna) tehi hmanpawlhlovathliarhrantheihaloni taa.Rev.Lalsâwma sawi fiah dân hi lo târlangila: Confession chu Thurinpawm dân leh kalpui duhdân Kohhran pâwl bîkin, anmahni hman atâna an phuaha, an pawm chu a ni. 4. Theology – Pathian Thu sawi fiahna Hei hi Grik awnga Pathian – Theos tih leh Thu – Logos, Logia aanga English-a Theology tia phuah rem tâk a ni a. The- ology chu ‘Rilru leh ngaihtuahna fîm hmanga Pathian thu zirna leh sawi fiahna’ a lo ni ta a. ‘Thurin’ tia lehlin châng a awm bawk. Lo chhui zau deuh ila. Theology han tih hian Pathian chungchângngawr ngawrah kan insâwr bing thei lo va. Pathian chungchânghriat theihna tûr zawngzawng,mihringleh athilsiam dangtenênaainlaichîn dân te, Pathian leh mihring inhman tawn dân te, Pathian hnathawh dân, lei leh vân a siam dân te, chhandamna kawng a siam dân te, a hnêna awm theihna tûr a buatsaih dân te, a lainatna te, a ropuizia te, a hmangaihna thûkzia te, a rinawmna ropuizia te, a mizia leh a nihna ropuizia te, hriat sên phâk rual loh a nihziate chhui chiannaleh sawi fiahna ani. Hei vânghianthiamna zawng zawngahlu ber,ropui berlehpawimawhberniangaiin‘Thiamna Lalnu’ (Queen of Science) an ti ngawt mai a ni. Mihring mihrinna hianin, A ngaihtuah chhuak zo lo va che, Ka chhandamtu, i thurûk hi... Pu Chawngkhupan a lo tih hi a lo va dik êm! Tichuan, mihring leh khawvêl tel lovin Pathian chungchâng a zir ngawt theih loh va, chuvângin, Theology
  • 23. 23KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org chu Pathian leh mihring, Pathian leh khawvêl inkâr thu leh hla tinrêng zirna hi a lo ni ta a. A zauh êm avângin kawng hrang hrangin thliar hran a ni a. Mi thiamten an thliar hran dân kawng henkhat lo târ lang ila– (1) Puan chhuah Theology: Sakhaw dangin Pathian chu mihringte zawn chhuah leh zawn chhuah tûr angin an zirtîr a. Kristian Theologychuan Pathianin mihring a zawn chhuah thu te, a inpuanna te a zirtîr a. Thil siamah te, mihringah te, khawvêl thil thlengah te, Bible-ah te leh Isua Krista-ah a inpuang chhuak a. Chuvângin, ‘Puan chhuah Theology’ (Revealed Theology) an vuah. Chutianga Pathian Inpuanna chu hlawm lian pui puia hen a lo ni leh a. (a) Biblical Theology: Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thara Pathian thu zirna leh chhui zauna, Bible thu hmanga mihringte tâna Pathianin sawi a tum hriat fiah tuma zirna chu Biblical Theologyvuah a ni. (b) Systematic/Dogmatic Theology: Bible-a Pathian Thu kan lo pawm ngheh tawh, kan lo rin chian leh vawnngheh tawh aang te, hmâsâng aanga Kohhran Thurin tlângpuite mi naran hriat thiam zâwng leh pawm theih tûr zâwnga, hnam zia leh nundân phung pawh ngaihtuah tela,awmze nei taka sawi fiahnalehhrilhfiahtumazirnate,hnam zia lehnun dân kalphung zirna thlengin a huap. (c) Historical Theology: Kohhran chanchin kal zêl zirna, hun hrang hranga kohhranin Pathian thu a kalpui dânleh a sawi fiah dân zirna a ni. (d) Practical Theology: Pathian Thu zir leh hriat sate ni tin khawsakna atânahman angkaina lam te,kohhranlehringtu nun khawih thuhril, zirtîr, thurâwn pêk thlengin a huam.
  • 24. 24KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org (2) Khawvêl awmphung Pathian thu (Natural Theology) Pathian thil siam aanga mihring ngaihtuahna fîm hmanga Pathian hriatchhuahtumachhuinalehzirnaani.Vânlehkhawvêl awmphung pangngai hi miin ngun taka a chhût chuan siamtu Pathianaawmngeiinaringhîna.Ramtinahnamtinrêngtechunga Pathian hatna leh dikna te, khawvêl awmphung theology chuan atârlanghîn.Hetizâwngachhuinabâkahhminghranglehkawng danga Pathian thu chhuina tam tak a awm thei a, sawi kim sên a nilo. Kristian Thurin awmzia leh Thurin sawi fiahna awngkam lâr zualte a tlângpui deuh takin kan sawi ta a, kan sawi kim sêng lo naa, kan zir leh zêl tûrte sawi hawnna, kailawnah hmang ila a ha ang e. Sawi ho tûr Kristian Thurin hre vak lote hi ringtu ha tak an ni thei tho ang em? Thurin hre tak, nun dân uluk si lote hi ringtu ha an ni thei tho ang em?
  • 25. 25KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ZIRLAI 2 KOHHRAN THURIN PAWIMAWHNA Chhiar tûr: Hebrai 10:23; 13:9 Hebrai 10:23; 13:9: Kan beisei thurin hi nghîng lovin i pawm tlat ang u, thutiamtu chu a rinawm si a. 13:9:Zirtîrna tinrêng leh zirtîrna mak tak len bovin awm suh u; thinlung hi khawngaihnaa tihngheha a awm chu a ha si a, ei tûrtea tihngheha awm lovin; chutiang kawng lungkhamte chuan chûngah chuan sâwtna an hmu chuang lo. Thuvawn: “Zirtîrna tinrêng leh zirtîrna mak tak len bovin awm suh u; thinlung hi khawngaihnaa tihngheha a awm chu a ha si a, ei tûr tea tihngheha awm lovin; chutiang kawng lungkhamte chuan chûngah chuan sâwtna an hmu chuang lo” (Heb 13:9). KohhranThurinkanluhchilhtaktakhmainKohhranThurin pawimawhnalozirlehila.Kohhranemawtlâwmngaipâwlemaw pawhnisela,memberangkainitûrinpâwlthiltumlehinnghahna hriat hmasak a ûl a, chutiang hre lo tân chuan awmze nei leh angkai tak nih a har hîn. Chuvângin, Kohhran Thurin zir leh hriat a pawimawhna kawngpui pali kan zir dâwn a ni. A kimchanga sawi chhuah sên a ni lo va, a tlângpuiin kan zir ang. 1. Zirtîrna dik leh Pathian thutak hriat fiahna a ni Kohhran chanchin kan zir chuan kohhran din tirh aanga rei lo têah zirtîr dân inang lo kan hmu nghâl a. Chu chuan ringtuteah inhenna a siam a, kohhranah buaina a thlen nghâl hîn. Chuvângin, kohhran chhûnga ringtu mawl leh fing ber
  • 26. 26KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org pawhin kohhran kalphung leh inhruai dân hre tûrin Thurin a hriat chian a pawimawh. Pên bona leh kal sualna awm thei laka him nân, luipui chunga leidawh ang maiin thurin chu a pawimawh a ni. Pathian thuhi a zau va,pawm dân leh mahni hriatthiam dân te a hrang nasa thei hle a. Chutah chuan a eng nge dik a, him ber hre tûrin Thurin hriat a ûl a. Bible zirtîrna tlângpuia innghat zêlin Thurin a lo awm si a. Bible zirtîrna pênsanzâwngin Thurin dik chu akal ngai lo. Mahni hriat fiah dân emaw,duh dânemawa huai taka Bible hi hrilhfiah ve ngawt chi a ni lo tih Bible-ah kan hmu (2 Pet 1:20-21). Thlarau Thianghlim puihnain Thurin an lo siam chhuak a, Thurin chuan Bible zirtîrna zau tak mai chu kawng kal fel tak nei tûrin a chhep fel a, a thu zirtîr leh thuchah tea hlâwm chhuak a.Tichuan,Thurin chu Bible zirtîrna laktawi leh khaikhâwmna, Bible hrilhfiahna chi khat a ni. Sangha mantuin a lênte a hnuk a, a khai a, a ching fel ang hi a ni kan ti thei ang. 2. Kohhran inpumkhatna leh chakna a ni Kan tum kan beisei a luang za Lâwmin kan lo khat hlawm. (KHB 569) tih hla te, “Kan rin, kan beisei, kan hmangaih a inang,” (KHB 402) tih hla te hian thurin hmun khat vuantute inpumkhatzia a sawi fiah hle. Famkim lohna khawvêlah kan chêng a, duhthusâma kawikâwm thin ang hapa inlungrual chu a har thei a; mahse, Thurin hmun khat vuantute chu an inpumkhatin an intichak tawn hîn a lo ni. Taksa leh a pêngte pawh hian an thawh tûr ang heuh te an thawhchuanmihrisêl,chaklehhmantlâkanlonihîna.Chutiang bawk chuan kohhran hmun khat leh thurin hmun khat vuantute nun chu an thurin a dik phawt chuan a lo chak a, nun ho leh thawh hona ha chuan a tinghet a, a phuisui nge nge hîn a. Mi
  • 27. 27KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org mal nun pawh, a taksa, rilru leh thlarau him dam leh hrisêl ha chu achakin ahmantlâkhîn. Chutihlaiinrilrubulbâl nei mumal hlei thei lo mi chu a nghet lo va, a hman tlâk loh. ‘Chutiang mi, rilru bulbâl nei lo, a thiltih zawng zawnga nghet lo mi chuan Lalpa hnênah eng mah hmuh inring suh se,’ tih a ni (Jak 1:7-8). Chuvângin, Lalpa pakhat leh rinna hmun khat vuana, inpumkhatna vawng haa; inthuruala ang ho tûrin Thurin hi a pawimawh a. Belh chiana, nun hruaitua hman dân kan thiam a ûl a ni. ‘Nghet takin, tihchêt rual lohvin Lalpa hna hahnemngai taka thawk fovin awm rawh u,’tih a nih kha (1 Kor 15:58). 3. Ringtute Thlarau lam chaw tak a ni Pastor Saiaithanga chuan, “Taksa hi châwmna chaw hain a tiha a, a tichak a, chaw ha lo erawh chuan a tichhia a, a khawih pawiani.Kanthlaraupawhchuti bawkchuani.Ringtute hi berâm nên tehkhin kan ni a, mahse, berâm kan an lohna lai a awm, ei loh tûr hriat theihna kan pianpui mai lo va, kan tâna pawi tûr pawh tui ti taka ei euh mai thei kan ni,” a lo ti a, a dik hlemai. Châwmna chaw ha chu Pathian Thu (Bible) hi a ni a. Amaherawhchu, Bible hi a zau va, Pathian thu hi hriat dik loh theih a ni a, hriat fuh loh theih a ni bawk.Adikna tak hre fiaha, a awmzia hre chiang tûrin thurin a pawimawh a. Thurin chuan Bible zirtîrna huam zau tak hi kawngkal fel tak neiin a chhep fel a; Thurin tlângpui zuia Pathian thu zir hi a sâwt a ni. Chaw ha chuan mi a tichak a, a han lentîr hîn a, chaw ha hmu zo lo chu a taksa a chak lo va, a hrisêl lo va, natna benvawn leh tlâng hrilêng a kai awlsam bîk hîn. Thlarau lam nunah pawh harsatna leh thlêmna te, zirtîrna dik lo te, kal sual
  • 28. 28KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org theihna tam tak a awm a, mahni kea ding thei tûr te, mi dang tâna malsâwmna ni thei tûr teinringtu chu a inbuatsaiha,hna ha tinrêng thawk thei tûra inenkawl a ûl a ni. Hmasânga ringtu duhawm kal hmasate thlarau nun ramah Thurin chuan min hruai lûtin, rinna kawng dikah min luhpui a, anni ang bawkin chu chuan min siam lianin, thlarau lam nun hausakna min pein kan intinghet a ni. Mihring nunphung leh khawsak dân pawh, nu leh pa leh puitling zâwkte tih dân enin kan zir a, an tih dân leh nun dân zir chhâwngin kan lo hman tlâk chhawm ve hîn ang hi a ni. Kristian Thurin awm sa zâwma kan nunpui thui ang zêl leh, mi puitling zâwkte awm dân kan zir ve ang zêlin kan thlarau lam nun hi a hausa dâwn a. Nun dân te, rin dân te, chêt dân te, Pathian pâwl dânte thlengin Thurin chuan ringtu nuna kaihruai a,achâwm liana, ahangha a,alo puitling deuh deuh hîn. 4. Ringtu leh thuhriltu nun hruai diktu a ni Hmâsâng ata vawiin thlenga kohhranho thlarau lam zin kawngah hian, kum zabi 20-na vêl aangin kan pên lût ve a. Mi huaisen kal hmasate zuia rinnaa ke pên dân kan thiam theih nân, ‘In hotu Pathian thu lo hrilhtute che u chu hre reng ula, an awm dâna thil chhuak chu ngaihtuahin an rin dân zir rawh u,’ tiin min fuih a (Heb 13:7). ‘Chumi ang zêla awmte chu en ha rawh u,’ tiin min chah bawk (Phil 3:17). Cheraw kânhi kalhmangfel takatih a ni hîn.Akhâwngtute tih dân en ha lova mi a pên luh ve ngawt chuan a tibuai a, inkhawn chilh leh inhliam palh theih a ni. Ringtu nun kawngah pawh hian mahni phuah chawp leh tuipui dân zui mai a tâwk lo va, kalphungawmsazuia ram ropui lam pana, pâwl thianghlim- Kohhran ruala ke pên a pawimawh.
  • 29. 29KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Kohhran hi Lal Isuan amaha rem chhova a din, mitthi khaw kulh kawngkhâr pawhin a ngam loh a ni a (Mt 16:18).Achhûnga awmte nun hruai tûrin Thurin te, inkaihhruaina dân (Kohhranho Thunun dânte), KohhranInkhâwmpui thurêl te, ziak loh dân leh ziak sa dân anga hman (traditions and practices) te a awm a. Chumi zuia kal dân mipuiin an thiam a ûl a. Thuhriltute phei chuan an hriat chian a pawimawh lehzual. Hetiang Kohhran dân leh kalhmang hre thiam loten Dân Kohhran tiin kohhran an deu va, an chhuahsan tawh hîn a, mahni leh mahni dâna inneih chawpin an pêng bo hîn. A dân tinrêng zâwm zêlin, A thil serh ngaisângin; Chutin Krista ang tûrin, Dam chhûng kan sâng zêl ang. (KHB. 396) Thuhril hi ringtununchawmnapawimawh tak ani a.Hmun dang, Britain angah te, India ram hmun hrang hrangah te chuan nemngheh mi leh a zir mite tih tûrah an ruat a. Chumi bâkah thuhril thei mi henkhat, ruat hran bîk an awm bawk hîn. Mizoramah chuan kan hriat tlân angin Pastor leh Upate bâkah thuhril rawngbâwltu hahnem tak kohhran tinin a nei a. Thuhriltute hi kohhran tân malsâwmna thlentu an ni.An pawimawh leh an angkai ang ngeiin inzirna tûr leh inchher hriama, puitlin leh hmasawn zêlna lama kaihhruaina ha an mamawh a. Chu chu an dawng pha lo hlein a ngaih theih a. He lam hi ngaihtuah a hun hlein a lang. Chutiangathuhril him,diklehha,thuhriltutenanhriat theih nânaanzirmâkmawhchuKristianThurinhiani.Thurintlângpui vuan zêl chunga miin rawng a bâwl chuan a ngaihtuahawm lo va; Thurin ang zêla Pathian thua mite a châwm theih phei chuan
  • 30. 30KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org châwmtu ha leh puitling a lo ni ang. ‘Mitdelin mitdel vêk a hruai chuan khuarkhurumah an tla dun ang’ (Mt 15:14; Lk 6:39). Enghnapawhthawkdâwnila,hmanrawhriamhalehhman tlâk neih a ûl a. Hman thiam a pawimawh bawk a. Chu chuan hnathawh a tinuam a, a sâwt a, a hlâwk a, rah ha a chhuah hîn. Rawngbâwltu tân leh kohhran mipui tân, mi tin tân chu chu thu dik a ni. Rawngbawltu tân thurin hriat hi tihmâkmawh a ni. Kohhran mipui tân pawh, zirtîrna dik leh him hre tûrin, ei tûr dik hre tûrin, inpumkhat leh lungruala, chak zâwka kal tûrin Thurin hriat leh zir chian a pawimawh a, a angkaizia sawi uar lutuk a awm thei lo hial zâwk a ni. Sawi ho atân Kristian Thurin zir pawimawhnate zirlai bua kan sawi bâk kan hriat apiang sawi ni se.
  • 31. 31KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ZIRLAI 3 THURIN INNGHAHNA PATHUM Chhiar tûr: Eph 4:1–6 Ephesi 4:1-6: 1-3 Chutichuan, inngaihtlâwmna leh thuhnuairawlhna zawng zawng neia, hmangaihnaa indawh tawn chunga dawhtheihna neia, remna phuarnaah chuan Thlarau inpumkhatna chu vawng tûra beia, a kohna che u phua awm tûrin, kei, Lalpaa mi tâng hian ka ngên a che u. 4 A koh chhan che u beiseina hmun khata koh in ni ang bawk khân, taksa pakhat leh Thlarau pakhat chauh a awm a; 5 Lalpa pakhat, rinna hmun khat, baptisma hmun khat, 6 engkim Pathian leh Pa pakhat chauh a awm a, engkim chungah a awm a, engkim fang chhuakin a awm a, engkim chhûngah a awm bawk a ni. Thuvawn: “Hrui thum hrual chu a chat lawk lawk ngai lo ve” (Thu 4:12b). Kan zir tûr hi ‘Thurin Innghahna pathum’ tih a ni a. Thurin obul tiasawitheihani bawk.Lui anginsawi ila,lui pathum infin khâwm, a hnua lui pakhat lo ni ta ang deuhvin sawi theih a ni a. Chutiangathurininnghahna pathumte chu Bible,kohhran leh mi mal thlarau lam nun te hi an ni.Amal malin lo sawi zau ila– 1. Bible – Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar bute Zirlai dangah Bible chungchâng kan zir dâwn avângin tun umah chuan Thurin innghahna a nihzia sawi lan kan tum deuh ber ang a. Kawng hrang hrangin sawi fiah theih a ni ang. (1) Thurin chu Bible zirtîrna lâk tawi a ni: Bible hian Pathianlehmihringlehthilsiamdangteinkârathilchihrangtamtak,
  • 32. 32KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ahunlehahmunazirachihranghrangasawieuhmaia.Avaiahriat sênruallohkhawpinainpawlha.Chutaangchuanathuchahlaipui lehazirtîrnatlângpuichuhlâwmchhuakinKristianthurinhianlo siamchhuaka.Chuvângin,Thurinhnukpuialonitaani. (2) Thurin chu Bible-ah a innghat a ni: Thurin chu Bible zirtîrna tlângpui lâk tawi a nih avângin Bible-ah a innghat a. Bible-in a sawi tum loh chu thurinin a sawi ngai lo va, thurinin a târ lan zawng zawng hi Bible zirtîrnaa mi zêl a ni. Bible-in a sawi henkhat, a thuchah pawimawh ni lêm si lote chu Thurinah an telh ngai lo va, Bible-in a chhui zui lêm loh hriat tuma chhui vak vak lah hi hlâwkna a awm hek lo. (3) Thurin chu Bible hrilhfiahna a ni: Bible-in a sawi Pathian thu tam takte hi a awmzia hriat thiam mai a awlai lo hle a, chumi hriat fiah theihna hatak chu Thurin hi a ni. Chuvângin, Thurin hi Bible hrilhfiahna chi khat a ni kan ti thei ang. 2. Kohhran - Thurin neitu, vawng himtu leh hrilhfiahtu a ni Kohhran chu Thurin neitu, vawng himtu leh hrilhfiahtu a ni tih hi thupuiin a hen darh sa ang hian tawi têin sawi kan tum ang. (1) Kohhran chu Thurin neitu a ni: ‘Kohhran nge upa Thurin’tih hithui taksawi theihani.Rintûr,vawntûr,innghahna tûr thu tak leh thu nung Pathianin a mite hnênah a puang a. Chu thu chu a takin an nun chhuahpui a, a kal zêlah Kohhran hi a lo ding ta a ni a tih theih a. Kohhran chanchinkanenvethungerawhchuanthurinobul chu Kohhran a ni thung. Apostol-te hun ata vawiin thlengin kohhran tibuaitu ber chu zirtîrna dik lo a ni. Kohhran leh a chhûnga ringtute tibuaitu, zirtîrna dik lo tichhuaktu chu an hun
  • 33. 33KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org laia kohhran hruaitu henkhat, huvâng ngah takte an ni fo va. Lamang tam tak an nei hîn a. Chu zirtîrna dik lo chu en fiaha, a ûl anga hnâwl leh paihthla tûrin Kohhran Inkhâwmpui Lian chuan zirtîrna dikleh him puangchhuakin akawhhmuh a. Nicea Thuvawn (AD 325/381) te,Athanasia Thuvawn (AD 381/382) te leh a dangte pawh siam a ni. Chuvângin, Kohhran chu Thurin siamtu a ni a, Thurin neitu pawh a ni. (2) Kohhran chu Thurin vawng himtu a ni: Kohhran chanchin kan chhiarin, a tîr ata vawiin thlengin chhûng lam leh pâwn lam indonaina tibuai renga. Kohhranchhûnga mi, hruaitu chan chang leh hotu henkhat zirtîrnadanglam, Kohhran zirtîrna su buai zâwnga khawsa an awm fo va. “In zînga mi ngei pawh hi, zirtîrhote in hnêna pakaitîr tûrin thu hran sawi in lo la awm ang,” tia Paulan Ephesi upate a fuihna ang kha a ni (Tirh 20:30). Chu mite chuan lamang an nei ve zêl a. Kohhran tibuaitu leh inhenna thlentu an ni hîn. Hemi bâkah hian pâwn lam aanga kohhran dodâltu, elsêntu leh nuai bo duhtu an awm reng a. Hun hrang hrangah nêk chêpna leh tihduhdahnain a chîm reng a. Ram leh hnam hmêlma, chhiatna hranghrangthlentu ang hiala sawi tâwk pawh an awm ve bawk hîn. Chutiang harsatna kârah chuan kohhran leh a zirtîrna (a thurin) vawng himtu chu a pui berah Pathian kan ti lo thei lo va. Pâwn lam lang theiah chuan Pathian chhûngte, kohhranho hi thurin vawng himtu langsâr chu an ni. Mitthi khaw kulh kawngkhâr pawhina ngam loh anih miau avângin do hneh theih a ni lo. Chîk lehzuala kan ngaihtuah chuan Kohhran leh a Thurin leh Thuvawnte hi inhumhim tawn an ni tih kan hre thei ang.
  • 34. 34KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Dodâlna leh zirtîrna dik lo a lo chhuak a. Chumi laka kohhran mipuite vên him nân Kohhran Inkhâwmpuiin Thurin a siam a, chu chuankohhran avênginavawnghim a.Athurinvawnngheh tlat chuan phuar khâwmin a mite a sawh nghet a, chhûng lam leh pâwn lama dodâlna kârah a mite a vawng him a, an invawng him tawn a ni. (3) Kohhran chu Thurin hrilhfiahtu a ni: Hmâsâng huna zirtîrte dam lai aanga vawiin thlengin Kohhran hi Thurochhiah inhlan chhâwnin a thlun zawm a. Chu chu Tradition (thu inhlan chhâwn emaw, thurochhiah) tiin an sawi hîn. |awngkâa inhlan chhâwn te, ziaka inhlan chhâwn te a ni ber a. Doctrine te, Creed te, Confession te (Thurin, Thuvawn, Rinna thupuan) te pawh hi inhlan chhâwn (tradition) hmanga inrochun tâk zêl a ni. Hêng bakah pawh Inkhâwmpui thurêl leh dân siam te, ziaka awm leh ziak loh dânte a taka hman zui (tradition and practices) a awm bawk. Hêng hmang hian kohhran chuan hangthar chhuan lo awmzêltehnênahthurinlehkalhmangtehlânchhâwnginahrilhfiah zêl a ni. “Kohhran hmasa leh a chhûnga rawngbâwltuten thurin hmangaKristiannunansawi fiahnarilrunungkhaanhim theihna pawh ani a. Khawvêl hnêna kohhranin a thurin a hrilhfiah ngam loh apiangina thlaraununahniam a ni hîn,”tia Rev.Lalsâwman a lo sawi hi a thûkin belh chian a dâwl hle mai. 3. Mi mal leh kohhranhova tawn hriat Chîk tak leh uluk taka zir chian chuan Thurin innghahna pawimawh tak chu mi mal leh kohhranho thlarau lam nunah a ni.Ringtuinamathlaraununchumidanghnênahanunchhuahpui a, ringtu dang nên inchhêm alha intichak tawnin Lalpa pakhat, rinnahmunkhatvuaninPathianchhûngte,kohhranahaninthlung khâwm hîn. Luipui chu a hnâr lama kan zawh zêlin lui tê tak tê tê infinin luipui a siam hintih kan hre thei anghi a ni.Mei si mai
  • 35. 35KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org pawhin ram zau tak a tikâng thei ang bawkin, mi mal thlarau lam nunin mi dangtenun nasatakin a nghawngtheia,thlaraumi, thuhril mi lehPathianmi pakhat chauhpawhin kohhranhonunah nasa takin thu a sawi bawk hîn. Tichuan, Bible leh kohhran leh ringtu nun te chu Kristian thurin obul leh innghahna pawimawh, a lungphûmte chu an ni a. Kristian nun hmasâwnna leh puitlinna pawh hêng pathumte a taka nun chhuahpuina azârah a lo awm thei hîn a. Uar bîk leh hlamchhiah bîk neitu nun chu a sawngnawi a, a zîktluak thei hek lo. A pathuma inrualrem taka kalpui chu han lenna leh hmuingilna a ni. Hrui thum hrual chu a chat lawk lawk ngai lo ve. Mahni leh kohhranhovin kan tawn leh thlarau nuna kan dai hriat a ûlzia kan sawi hi Joba chuan benga hriatna leh hmuha hriatna nên tehkhinin a sawi fiah a (Job 42:5). Bible leh thurin nêna inmil si lo huai taka sawi erawh chu Bible vêkin thu lawi lo pawr taka sawi nên a tehkhin thung a, a chiang tâwk hle (2 Pet 2:18). An laka fîmkhur ûlzia a lang a, kan kohhran chanchinah pawh hetiang miten mi an hruai sual tam tawhzia kan hre chiang hle. Tichuan, hezirlaiin minhrilhanghian hunkal tawhleh hma lam thlîrin fîmkhurtaka kohhran mite Pathian thuleh thurin ang zêla kal thiam tûrin inen fiah nawn fo ang u. Sawi ho atân Kohhran kalhmangleh thurin ngai pawimawh lova, mahni ngaih dân pâwr tak leh huai taka sawi hi a him lohzia sawi ni se.
  • 36. 36KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ZIRLAI 4 INDIA RAM PRESBYTERIAN KOHHRAN THURIN |OBUL I-NA Chhiar tûr: Matthaia 16:13–20 Matthaia 16:13-20: Tin, Isua chu Kaisara Philippi bial a lo thlen chuan, a zirtîrte hnênah, “Miten Mihring Fapa hi tu nge a ni an tih?” tiin a zâwt a. 14 Tin, anni chuan, “|henkhatin, ‘Baptistu Johana a ni,’ an ti a; henkhatin, ‘Elija a ni,’ an ti; henkhatin ‘Jeremia emaw, zâwlnei tua emaw a ni,’ an ti,” an ti a. 15 Ani chuan an hnênah, “A nih leh, nangnin tu nge a ni mi tih?” a ti a. 16 Tin, Simon Peteran, “Krista, Pathian nung Fapa chu i ni,” a ti a, a chhâng a. 17 Tin, Isuan a hnênah, “Simon Bar-jona, i eng a thâwl e; tisa leh thisenin a hriattîr che a ni si lo va, ka Pa vâna miin a hriattîr zâwk che a ni. 18 Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che; he lungpui chungah hian ka kohhranho ka rem chho vang a, Mitthi Khaw kulh kawngkhârte chuan chu chu an ngam lo vang. 19 Vânram chabite ka pe ang chia, lei chungah eng pawh i phuar apiang vânah phuar a ni ang a; lei chungah eng pawh i phelh apiang vânah phelh a ni ang,” a ti a, a chhâng a. 20 Chumi zawhah Krista a ni tih tu mah hrilh lo tûrin zirtîrte chu a ni tlat a. Thuvawn: “...a bul ata engkim fel takin ka chhui a, indawt zêlin i tân ziak ila a ha ang, ka ti a ni; hmâna thu an zirtîr che kha dik tak a ni tih i hriat theih nân...” (Lk 1:3). Kan zir tûr hi Thurin obul kan vuah na a, India rama Presbyterian Kohhran lo inan dân kan zir deuh ber dâwn a. Presbyterian hnahthlâk, ram hrang hranga awm, India rama lo kalten Presbyterian Kohhran an rawn din a, chumi aanga thil inthlâkthleng chho zêlte chu a tlângpuiin târ lan kan tum dâwn a ni.
  • 37. 37KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org 1. India ram Presbyterian Kohhran hmasa Kum 1875khân Presbyterian Mission pâwl sâwm – United Kingdom, Canada, New Zealand, Europe khawmualpuia mi, India rama thawktechuan thawhhona ha an neihtheih nân Pres- byterianAlliance in India (PAI) an din a. Inkhâwmpui (General Council)-te neiin Thurin puan chhuahna te, Dân leh Inkaihhruainate an lo siam a ni.An thurin (Confession of Faith) thuhmahruai chu, “Kohhran bul zâwkte thurin (Doctrinal Stan- dard), hêngWestminsterThurin te,Welsh CalvinisticThurin te... eng mah bân lova sawi mawi zâwkin...” tih te a ni a. Kum 1823 vêla Welsh Thurin chu thu lâkna hnâr pakhatah an hmang tih a hriat theih a ni. Kum 1901-ahAllahabad-ah an inhmu khâwm leh a. Re- formed (siamhat) Kohhran pâwl dang leh Presbyterian Mis- sion 13 lai an ni ta a. India ram pum huap ‘Presbyterian Church in India’ din an rêl a. December 19, 1904-ah Allahabad Inkhâwmpuiah an din fel ta a. Hei hi PCI I-na tiin sawi zui a ni ang. He Inkhâwmpuiah hian India ram chhim leh hmâra Presbytery 16 aangin palai an kal a. Welsh Missionary, kum 1841 aanga Khasi zînga thawkhote kha PCI I-na dinnaah leh Allahabad Inkhâwmpuiah (1904) te hian an tel lo. Presbyterian Church in India (PCI I-na/PCI hmasa)-ah hian Assam ram Presbyterian Kohhran chu a tîrah a tel nghâl mai lo va, PCI I-na Inkhâwmpui chuan lo tel ve ngei se tiin a sâwm a. Kum 1918-ahAssam ram Presbyterian Kohhran chuan PCI I zawm a rêl a, kum 1919 PCI I-na Assembly pawh a lâwm hlea.Kum 1921PCII-naGeneralAssembly-ahinzawmna chu tihfel a ni ta a ni. (1) PCI I-na aanga CSI leh CNI: PCI I-na chuan India ram pum a huap a. A rawngbâwlna kal zêlah Congregationalist
  • 38. 38KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Kohhran nên ang hovin kum 1908-ah India Chhim Kohhran inzawm khâwm (South India United Church – SIUC) an din a. Kohhran pâwl dangte nêna thawh hona leh inpumkhatna kawng a zawng zêl a. Kum 1947-ah India Chhim Kohhran (Church of South India – CSI) a lo ding ta a. India hmâr lamah pawh PCI I hmalâkna kal zêl aang chuan Congregationalist-te thawhpuiin India hmâr chan Kohhran (United Church of Northern India – UCNI) chu kum 1924-ah a lo ding chhuak ve leh ta a. Thawh ho dân kawng ha zâwk a dap zêl a. Kum 1970-ah India Hmarchan Kohhran (Church of North India – CNI )-ah an inchhûng khâwm ta a ni. Assam ram Presbyterian Kohhran chu India hmâr chan Presbyterian inzawm khâwm – UCNI-ah tel ve hin mah se, kum 1968 khân a inhnûk dâwk a. Culture leh hmunhma inhlat leh inpersan lutuk avânga tel zui ta lo nia hriat a ni a. Tichuan, CNI (India hmâr chan Kohhran) an din kum 1970-ah pawh a hâi zui ta a. India ram Presbyterian Kohhran awm chhun leh ziding a ni zui ta zêl zâwk a ni. (2) PCI I-na Thurin: Presbyterian Alliance in India kum 1875-a a lo din khân Thurin puan chhuahna te, dân te leh inkaihhruaina (Confession of faith, Constitution and can- non) te an buatsaih a. An thurin thuhmahruai (Preamble) ah pawh “...Kohhran bul zâwkte thurin (doctrinal standards) hêng Westminster Confession (Sâp ram Presbyterian Kohhranpui thurin) te, Welsh Calvinistic Thurin puan chhuahna te... chu eng mah bân lova sawi mawi zâwkin....,” tih thute hi an telh a. Welsh Calvinistic Methodist emaw Presbyterians of Wales Thurin kum 1823 vêla siam tawh chu thu lâkna hnârah an hmang ngeia hriat a ni.
  • 39. 39KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Kum 1904-a Presbyterian Church in India (PCI I) lo ding ta khân PresbyterianAlliance in Indiathurin lehdân teachhawm nung zêl a.An Thurin thuhmahruai (Preamble) dawtah Thurin puan chhuahna 12 an târ lang a (Chu chu kan Kohhran Thurin 10-te nên a inang hle). Kum 1924-a India ram hmâr chan kohhran inzawm khâwm (United Church of Northern India – UCNI) pawh khân a ngai ngaiin a chhawm a. Kum 1970-a India hmâr Kohhran (Church of North India – CNI) lo ding ta pawh khân Thurin innghahna pakhatah a hmang zui zêl a ni. 2. India Ram Presbyterian Kohhran Pahnihna (Presby- terian Church of India – PCI II) (1) A inan dân: Kum 1841 June 2-ah Rev. Thomas Jones I chu Cherrapunji (chutih laia Assam State khawpui)-ah Khasi-ho zînga rawngbâwl tûrin a lo thleng a.Ani hi Khasi- ho zînga Welsh Presbyterian Kohhran Missionary hmasa ber a ni. A lo thlen hnu kum 26-na, kum 1867 May 20–21 ah Khasi ram Presbytery Inkhâwmpui hmasa ber chu Nawngsawlia (Cherrapunji)-ah an nghat a. Kum 1895-ah Khasi ram chu Presbytery pangaah an hen leh a. Aram pum huap Inkhâwmpui hmingah Assembly an vuah a. Kum 1896 February 15–17 ah Shella khuaah Assembly hmasa ber (tûnah Synod) chu nghah a ni. (2) Mizoramah: Kum 1897 August 31 ah Rev. D.E. Jones (Zosaphluia) Mizorama Welsh Presbyterian Missionaryhmasa ber chuanAizâwl a lo thleng a.Ani hian kum 1891-a Rev. Wil- liam Williams-a kawng lo sial tawh sa zuiin; kum 1894-a Arthington Aborigines missionary pahnih J.H. Lorrain (Pu Buanga) leh F.W. Savidge (Sap Upa) te hnung dâwlin rawng a bâwl an ve leh a. Rei lo têah Kohhran a lo ding a. Kum 1910- ah Mizoramah Presbytery a lo ding ve ta a. Khasi Assembly hnuaiah a awm rih a ni.
  • 40. 40KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org (3) PCI I-na zawm thu: Kum 1912-ah Assam ram Presby- terian Kohhran chuan Dân Bu a lo siam tawh chu kum 1917 Assembly(Mawphlang)-ahanennawna.Kum ngadanaennawn zêl tûrin a rêl a. Kum 1918 SylhetAssemblychuan “...Kohhran thurin thlan khâwm leh thunun dân zâwm chungin,” India ram Presbyterian Kohhran (PCI I-na) zawm a rêl ta a. Hei hi kum 1921-ah report a ni a. Assam ram Presbyterian Kohhran chu Assam Synod vuah a ni a. PCI I-na Synod pasarih zînga Synod pakhat a lo ni ve ta a ni. Kum 1923-ahAssam ram Presbyterian KohhranAssem- blyShillong-ah nghah a ni a. ShillongAssemblychuanAssem- bly pathum – Khasi & JaintiaAssembly te, Phaitual leh Sylhet leh CacharAssemblyte leh Lushai CacharAssembly te insiam a rêl a.Assembly (tûnah Synod) chu kum tin awm tûra tih a ni. Synod (Tûna GeneralAssembly) chu kum thum dana vawi khat awm tûrin a rêl a. Dân Bu en ha tûrin Committee a din bawk. Dân siam chu kum 1924 MairangAssembly-in a nemnghet a. Dân thar ang chuan Assam ram Presbyterian Kohhran Synod (tûnah General Assembly) chu kum 1926-ah a piang ta a ni. Chu Dân Bu thar chu Mizo awngin kum 1925 khân chhuah a ni nghe nghe a. PCI II-na Dân Bu kan hmuh theih hmasa ber a ni bawk. (4) Hming thlâk thu: PCI-II chu a tîrah Assam Ram Pres- byterian Kohhran tiha ni a. Kum 1968 aangin India Hmarchhak Presbyterian Kohhran (PCNEI – Presbyterian Church in North East India) tih a lo ni leh a. Kum 1992 aang chuan India Ram Presbyterian Kohhran (PCI – Presbyterian Church of India) a lo ni leh a. Tûn hma 1904–1924 a a hming hmasa kha a rawn pu thar leh ta a nih chu. Kohhran Rorêl Inkhâwmpui hming pawh thlâkthleng leh tihdanglam a ni a. Inkhâwmpui sâng ber hmingah Synod an lo
  • 41. 41KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org vuah hîn a, a dawttu chuAssembly an ti hîn a. Hei hi 1926– 1953 thlengin an hmang a. mahse, kum 1953-ah rorêlna sâng ber chu Assembly, a dawttu chu Synod tiin a rêl leh ta a. Kum 2002 aang khânAssembly pawh chu GeneralAssembly tih a ni leh ta zâwk a ni. 3. PCI-II Thurin 10 A hma lama sawi tawh ang khân PCI-I chuan hringtu Kohhrante thurin behchhanin Thurin an lo siam tawh a. Pres- byterian Kohhran-II (A tîra Presbyterian Church of Assam) chuan kum 1918 khân PCI I-na chu a zawm a. Kum 1922 aanga Dân Bu en hat khân PCI I-na Thurin chu tlêm tlêma siam remin a chhawm ve ta mai niin a lang. mahse, danglamna a nei nual a ni: PCI-I Thurin leh PCI-II Thurin danglamna: IndiaRam Presbyterian Kohhran hmasa PCI-I leh India Ram Presbyte- rian Kohhran PCI-II kan tih te thurin danglamna leh a inhnaih dân lo sawi leh ila– (1) PCI-IThurin hi hlâwm (article) 12 a ni a, PCI-IIchu hlâwm 10 a ni. (2) PCI-IThurin hlâwm (article) IV-na thumal (words) 57 chu thu tlêm tê, “Lei leh vân leh a chhûnga thil awm zawng zawng siamtu,” tia kai tawiin PCI-II articles V-na nên fin khâwm a ni a. PCI-IIArticles IV-na atân hman zui a ni. (3) PCI-IArticles V-naa, “Pathian chuan mihring hi hriatna, felna leh thianghlimna leh thil siam dangte chunga thuneihnaa ama anpuiin ...a siam a,” tih thua, “leh thil siam dangte chunga thuneihna,” tih chu PCI II-na thurinah telh a ni ve lo.
  • 42. 42KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org (4) PCI-IArticleVI-na chu, “Mihring chuan anmahni duh thu ngeiin Pathian dân an bawhchhia a, thiam lohna leh chhiatnaah chuan anmahni an inbarh lût ta a,” ti chauhva dahin PCI IArticle VII-na nên fin khâwm a ni a, chu chu PCI IIArticle V-na hi a ni. (5) PCIIThurinArticleIX-nabul lam thumal 60chulatel lovin PCI II Thurin VII-na hi an lo siamrem leh ta bawk a ni. A bâk zawng PCI II thurin I, II, III, VI, VIII, IX leh X-te chu belh leh paih hen awm lova a ngai ngaia hman zui a ni. He khaikhinnaa PCI I thurin kan sawi hi PCI II thurin, English-a ziak, kum 1955 Edition nên khaikhin a ni. Tlângkawmna: Tichuan, India Ram Presbyterian Kohhran obul chu Presbyterian Alliance of India 1875 aangin kan chhui a. Chuta ang chuan kum 1904-ah Pres- byterian Church in India din a ni a; chu chu PCI I-na kan vuah a. Hetah hian Presbyterian Alliance-a tel te an lût kim vek lo niin a lang.Assam Ram Presbyterian Kohhran pawhin kum 1918-ah zawm an rêl ve chauh va. An zawm tâk thu chu kum 1921 PCI I General Assembly-ah report a ni tih kan sawi tawh kha. Presbyterian hnahthlâkho hi thawh hona leh inpumkhatna ngai pawimawh tak an nih avângin Congregationalist-hote nên an thawk ho va. Kum 1908-ah SIUC an din a, kum 1947-ah CSI-ah an inchhûng khâwm ta a. Hmar lamah pawh Congre- gationalist leh pâwl dangte nên thawk hovin kum 1924-ah UCNI an din a. Chumi kal zêl chu kum 1970-ah CNI hming puin an ding hrang ve leh ta a ni. Hetianga UCNI-in hma a lâk chhoh mêk lai hian kum 1968-ah Assam Ram Presbyterian Kohhran chu an tel zui ta lo va.An awmna kâr hlat leh Culture
  • 43. 43KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org (hnam ziarâng) inpersan vâng a ni bera sawi a ni. Kohhran hming dang pua an awm tâk avângin Assam ram Presbyte- rian-ho chu PCI ziding an ni ta ber zâwk a. PCI II lo pian chhuahna obul leh lungphûm pawimawh tak leh a hnârkaitu an ni ta zêl a ni. Hetianga an kal zêl lai hian, Assam ram Presbyterian Kohhran, Khasi rama mite chu fa û chan changin a hnua Mizo Presbyterian Kohhrante nên an inpeizâwn chho zêl a. Kum 1968-ah hming thar, India Hmarchhak Presbyterian Kohhran (PCNEI) an invuah a. Kum 1992-ah India Ram Presbyterian Kohhran (PCI) an invuah leh ta a, chu chu India Ram Presby- terian Kohhran Pahnihna (PCI II-na) vuah a ni. Sawi ho atân Presbyterian hnahthlakhoten inpumkhatna kawnga an inhuam zauna hi Kohhran pâwl dang laka kan danglamna langsâr tak a ni a. Hei hi eng vâng nge ni? Invên tûr nge uar zui zêl tûr ni ang?
  • 44. 44KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ZIRLAI 5 INDIA RAM PRESBYTERIAN KOHHRAN THURIN |OBUL II-NA Chhiar tûr: Sam 87:1-7 Sam 87:1-7: A lungphûm chu tlâng thianghlimahte chuan a awm. 2 LALPA chuan Zion kulh kawngkhârte chu Jakob-ho awmna zawng zawng aiin a ngaina zâwk a ni. 3 Aw Pathian khawpui, I chungchâng thu ropui takin an sawi hîn a ni. 4 Mi hretute zîngah an tel ve tiin, Rahab leh Babulon chungchâng thu ka sawi ang; Philistia leh Tura hi, Ethiopia nên hian, en teh u; He mi hi chuta piang chu a ni, 5 A ni, “He mi leh saw mi saw amaha piang an ni a; Chungnungbera ngei chuan amah chu a tinghet ang,” tiin Zion chungchâng thu chu an sawi ang. 6 LALPAN mi tin hming a ziak hunah chuan, “He mi hi chuta piang chu a ni,” tiin a chhiar ang. (Selah) 7 Hla satuten, a lâmate nên chuan, “Ka tuihna zawng zawng chu nangmahah a ni a awm ni,” an ti ang. Thuvawn: “Tin, rinna hi thil beiseite awm ngeia hriatna, thil hmuh lohte hriatfiahna a ni. Chu miah chuan upa hote khân fak an hlawh si a” (Heb 11:1-2) India Ram Presbyterian Kohhran chuan (Apostol thurin te, Nicea thurin te, Westminster thurin leh Wales Ram Presbyterian Kohhran thurinte chu Pathian thu
  • 45. 45KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org hrilhfiahna ha tâwka ngai a, Kohhran tân leh Pathian thu zirna hmunahte zirtîr tlâk nia pawm tlat chungin), a hnuaia thurin puan chhuahna thute hi a Pastor te, Probationary Pastor te, Upate leh Kohhran Dân zawhkim ten an vawn ngheh tlat atân a pawm a ni. Kan Kohhran Thurin Thuhmahruai kan zir dâwn a. Hlâwm thuma henin kan zir ang. 1. Kohhran Thurin Thuhmahruai (Preamble) Kohhran Thurin Thuhmahruai (Preamble) târ lan hi kum 2004 May5–9-a Presbyterian Church of India (PCIkan ti tawh ang) GeneralAssembly,Aizâwl Dâwrpuia pawm tâk kha a ni a. Ahmaa kan lo hman reng hîn kha heAssemblyhian ennawnin a siam ha tihna a nih chu. Hetianga siam hat leh en hat hi kum nga dan zêla tih hin tûrin kum 1917 MawphlangAssembly (Khasi khua)-in a lo rêl tawh a. Ennawn ziah a ni em tih hriat a har hle. Kum 2004-a siamhatnaah hian tûn hma kum 1875-a India ram Presbyterian Kohhran inzawm khâwm (PresbyterianAlliance of India–PAI)- in a lo hman, “Hringtu Kohhrante thurin eng mah hnâwl lova sawimawizâwkchungin,”tihchuathlâka.Kualkhungchhûngah a chunga târ lan ang khian a dah ta zâwk a ni. Thurin pawma, vuan tûrin ‘Dân zawhkimte’ tih a belh bawk. Kohhran pâwl dangte nêna inkhaikhinin kan kohhran mi henkhat, “Kan thurin kan hre tâwk lo,” titu an awm fo va. Kan lo hriat fiah zâwk beiseiin kuminah kan zir dâwn a. Thurin awngkam a theih anga luhchilh kan tum dâwn a. Chuvângin, tûnah pawh thuhmahruaiah kan an a ni.
  • 46. 46KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org 2. Apostol-te Thuvawn/Thurin Kohhran dintirh ata tûn thlenginKohhran member puitling ni tûra buatsaih mêkte chu thurin an zirtîr hîn. Ringthar leh tel tharte chu thu mawl deuh an zâwt a. Entîr nân, Isua Krista chu tu nge ni? “Isua chu Lalpa a ni,” tia chhân tûr angte hi. Tûnlaia dânzawhkimtharlawmluhtûrtepawh,‘Pathianinminchhandam tûrin tu nge a tirh?’ ‘A tirha chuan min chhandam tûrin eng nge a tih?’ ‘Mi sualin engtin nge chhandamna an hmuh theih ang?’ tih te leh a mal mala chhân tûr zawhna dangte zawh hin a ni. Chutiang bawkinKohhran pâwl hrangawm hnu pawha Kohhran tam berin an tih hin chu thurin chham rual hi a ni. Tûnlaia hla kan hmang uartluk thawthângin an hmang lârhîn. Chumi atâna hman chu Tirhkohte Thuvawn te, Nicea Thuvawn ang te hi a ni a, Rinna thupuan nemnghehna a nih avângin a hluin a ril a, a thûk bîk a ni (Affirmation of Faith). Baptisma chang tûr leh Sakramen zirlaiten an zir hîn. Tirhkohte thuvawn hiAD 250 hma lamin Grik awngin a awm deuh vek tawha ngaih a ni a. Tûna kan hman lai ang tak erawh hi chu kum zabi pangana hnu lama mi nia ngaih a ni. Ancyra khuaa Marcellus-a’nAD 340-a Grik awnga a ziak te, T. Rufinus-a’nAD 404 vêla hrilhfiahna Roman awnga a ziak te chu ziaka awm hmasa pâwla ngaih a ni.Athawnthu deuh naa, he thurin lo chhuah dân nia an sawi chu lo târ lang ila: ‘Lal Isua vâna a lâwn hnu ni 10-naah Juda-te hlauva zirtîrte an inkhâwm laiin Lalpan an hnênah thlamuantu a tîr a. Mei alh ang maiin zirtîrte chu an sen vek a, he thuvawn hi an puang chhuak ta a. Peteran: “Engkimtithei PaPathian, lei leh vân siamtuka ring,” a ti a. Andrian: “A Fapa mal Isua Krista, kan Lalpa ka ring,” a ti a.
  • 47. 47KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Jakoban: “Ani chu Thlarau Thianghlim paitîrin,nula thianghlim Marin a hring a,” a ti a. Johanan: “Pontia Pilatannasa takin a tuartîr a,khenbehin a awm a, a thi a, phûmin a awm,” a ti a. Thoman: “Mitthi khuaaha zuk kal a, ni thum niahmitthi zîngata a lo tho leh a,” a ti a. Jakoban: “Vânah a lâwn chho va, Engkimtithei Pa Pathian ding lamah a han hu ta a,” a ti a. Philipan: “Chuta ang chuan mitthi leh mi nung ro rêlsak tûrin a lo kal leh ang,” a ti a. Bartholomaian: “Thlarau Thianghlim ka ring,” a ti a. Matthaian: “Huapzo Kohhran Thianghlim leh Mi thianghlim inpâwl khâwm ka ring,” a ti a. Simonan: “Sual ngaihdamna ka ring,” a ti a. Thaddaian: “Tisa thawhlehna ka ring,” a ti a. Matthian: “Chatuan nunna ka ring,” a ti a. Tichuan, Tirhkohte Thuvawn hi a lo piang ta a ni,’an ti. Finfiahna tak erawh kan nei rih lo.Aobul tak hre tawh lo mah ila, thurin ropui tak a ni e. 3. Nicea Thuvawn Jerusalem Inkhâwmpuiin Kohhran iak tîra Jentail ringtharte awm dân tûr an rêl fel thu kan hria a (Tirh 15:22– 29). Nicea Thuvawn pawh hi an hun laia Kohhran chhûnga harsatna ching fel tûra Nicea Inkhâwmpuiin AD 325-a a lo siam chhuah a ni.Alo pian chhuah dân tlângpui lo târ lang ila:
  • 48. 48KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org AD 320 vêl khânAlexandria khaw PastorArius-a (A-rias- a), mi thiam, mi hneh thei leh thusawi thiam tak mai chuan Isua Pathianna thu sawiin, “Pathian thil siam hmasa ber a ni a, Pa nên an nihnaathuhmunlo.Fapaani a,awmannî nei lehawm lohlai hun nei ani. Chuvângin,Pathiantaktakani lova,mihringtaktak anihek lo,”tiinazirtîra.Chuchuthulehhlahmanginathehdarh a, mi tin a fan chhuak a, chu zirtîrna chuan nasa takin Kohhran a tibuai ani. Arius-a chuAlexandria BishopAlexander-a’n a zilh a, a pawm duh lo va, Puithiamhote nên an sawi ho leh a, an thu a hnial chauh ni lovin Sabelius-a zirtîrna, Kohhranin a lo hnâwl tawh hnu pawmtuah Bishop chu apuh lêt ta hial zâwk a. Bishop- in lehkha thawnin amah leh a zuituteho chu a ûm zui a,Arius-a leh a hote chuan an thu chu an put darh luih zêl si avânginAD 320 vêlah Bishop 100 zet ko khâwminArius-a chu Kohhran aangin a hnawt chhuak ta a ni. Hetih laiaRom ram lalber(Emperor)Constantine-a(Kawn- stan-tin-a) chu ringthar, baptisma la chang lo a ni a. Rom ram bung hnih, khawchhak leh khawthlang lam ramte chunga lalber a nih tirh lai a ni a.A ram khua leh tuite inpumkhata, rorêlna hmun khata kaihhruai a ul zual lai ber a lo ni bawk si a.Arius- a hote chu a ngaihven lo thei lo a ni. Kohhran leh Rom ramin inpumkhatna a mamawh zual lai a nih avângin Constantine-a chuan Cordova Bishop Hosius-a leh Kohhran lam thila lalber thurâwn petu (adviser)-te chuAlexan- dria-ah a tîr a. ‘Inhnialna sâwt lo leh angkai lo’ te bânsan tûra ngenna lehkha a thawn bawk a. mahse, a thiltih hian an kâr boruak a tichhe zual sauh zâwk a. Bishop Hosius-a thurâwn angin a ram pum huap Kohhran Inkhâwmpui chuAD 325 May 20-ah Nicea (Tunah Turkey rama Isnik) khuaah a ko ta a.
  • 49. 49KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Khawthlang lam aangin bishop paruk leh khawchhak lam aangin Bishop 312; an vaiin bishop 318 lai an kal khâwm a. Hun rei tak chhûng tihduhdahna râpthlâk tak an lo tuar tawh avângin palaite hi mit khing del te, kebai te, thir linga an dehna ser deudo te, kut ke zeng te, piangsual chi hrang hrangte an ni hlawm a.An tuar chhan, an Lalpa Isua chungchânga thurin dik humhim leh tundinantum ruhhlea ni.Palaite hi pâwlthum an ni a. Pawl khat chu Arius-a thlâwptu, Nicomedia khaw bishop Eusebius-a hote an ni a. Bishop 15 an ni. Pâwl hnihna chuAl- exandria khaw bishopAlexander-a leh a Secretary,Athanasius- a te leh anmahni thlâwptute an ni a. Kohhran thurin ding lai urhsun taka vuantuho (Orthodox) bishop 30 rual an ni a. Pâwl thumna, a tam berho chu thu lai duhho, Kaisari khaw bishop Eusebius-a leh a pâwlte an ni. Inkhâwmpui chu Constantine-a koh leh sênsova ruahman a ni a. Rorêlna chu Bishop Hosius-a’n a kaihruai a. Lalberin hawnna thuchah a sawi hnuah Arius-a chu a zirtîrna (thurin) sawi fiah tûrin an ko va.Athurin leh a zirtîrna chu Inkhâwmpui antirh lamah an hnâwl nghâl a.Ahiante chuan an an ngam ta lo a ni. Kaisari Bishop Eusebius-a’n a thurin phuahsa a pharh ve thung a, ha an ti hle a. mahse,Arius-a zirtîrna paih thla tûra phuah belh ûl awmin Athanasius-a chuan a hria a. Kaisari Bishop thurinah chuan Isua Pathianna tifiah tûrin awngkam pakhat an zep tel ta a.Chu chu Grik awngchuan ‘homo-ousion’ a ni a. A awmzia chu ‘nihna (substance) thuhmun’tihna a ni. Chutichuan, Fapa chu Pa nên nihna inang (Homo-i-ousion) ni lovin, “Fapa leh Pa Pathian chu nihna thuhmun (homo-ousion), chatuanmi,hrin,siam ni lo,”tihnaani.InkhâwmpuichuanArius- a leh a thu pawmtute chua hnawt chhuak nghâl a. Ânchhedawng tlâkah a ngai bawk a ni. Inkhâwmpuiin Thurin a siam thar chu an pawm tih entîr nân Bishop pahnih chauh lo chuan an hming an ziah hnan vek a ni.
  • 50. 50KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Nicea Inkhâwmpui zawh hnu hian Arius-a zirtîrna paih thlâknaatânaGrikthumal ‘homo-ousion’anhmanhianinhnialna a titâwp mai lo. Kum sawmnga chhûng lai Kohhranhote an la inhnial zui a. Arius-a pâwlten nasa takin an an la zui a, Constantine-a lamangah siaminArius-a pawhAlexandria khuaa Pastor hna thawk chhunzawm leh tûrin an ko kîr hial nghe nghe a ni. Hetih rual hianArius-a zirtîrna pawmtuten Macedonius-a hovin Thlarau Thianghlim pawh Pa nênainang(homo-i-ousion) niin an zirtîr a.Athanasius-a leh a lamanghote erawh chuan he zirtîrna hi dodalin, Fapa ang bawka Pa nêna nihna thuhmun ni zâwkin an zirtîr a.Athanasius thih hnuahpawh Kapadokia rama Bishop pathum, ‘Capadocean Fathers’ an tih mai hin, Basil-a te, Gregoryof Nyssa leh Gregory of Nizianzus ten theihtâwpin Athanasius-a pâwlte zirtîrna hi an thlâwp tlat a. Kum AD 381 khân hetih hun laia Rom Emperor, Theodosious-a chuan ConstantinoplekhawpuiahKohhranInkhâwmpui liankovin,chu Inkhâwmpui chuan Pa leh Fapa te ang bawkin, Pa leh Thlarau Thianghlim pawh nihna thuhmun (homo-ousion) an ni tih a pawmin, a nemnghet veleh ta a ni. Tichuan, Nicene thurin kan tih hi Nicea Inkhâwmpui kum 325AD-a an neih uma Fapa chu Pa nên nihna thuhmun an nih thu puan chhuahna ni mai lovin,Constantinople khuaa Kohhran InkhâwmpuiinThlarauThianghlimpawhPanênanihnathuhmun (homo-ousion) an nih thu an puan chhuahna a ni tel bawk. Thlarau Thianghlim, nunna petu leh nunna Lalpa chu ka ring. Amah chu Pa leh Fapa nêna ang khata biak leh chawimawi, Zâwlneite hmanga thu sawitu a ni, tiin. Hei vâng hian Nicea thurin hi ‘Niceano-Constinopolitan Creed’ tih a ni bawk hîn. Augustine-a lo chhuah hnu khân ‘Pa ata lo chhuak’ tih hi ‘Pa leh Fapa ata lo chhuak’ tih tûr zâwk niin a rawn zirtîr a. Kum zahnih dâwn lai aninhnial hnuah khawthlang
  • 51. 51KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org lama kohhranhote chuanAugustine-a zirtîrna hi kum 589AD-a Toledo khuaa Kohhran Inkhâwmpui an neih umin an pawm ve leh ta bawk a. Tichuan, Nicea thurin kan tih hi tûna kan hman lai ang taka an siam fel chhûng hian kum 200 lai a awh a ni. Nicea Thurin leh Nicea Inkhâwmpui hi a pawimawh hle mai. Sawi tawh angin Kristiante tiduhdahtu Rom sawrkâr lû ber Kristianah a inpe a. Kristian an lo pung phut phut a; an rinna leh ngaihtuahna lam a khawvêl hle si a. Pathian pakhat ringtu nih an duh a, Isua Krista Pathianna chungchâng thurinah an inchhuih thlu ta a.Arius-a zirtîrna hi dingchang zâwk ta sela, kohhranin Krista a rinna hi paih thlâkin a awm anga. Isua Krista chu pathian tê zâwk (demigod) biak leh rin tlâk loh a lo ni ang. Isua Krista nihna dik tak, Lalber leh Pathian a nihzia puangtu leh he thurin vawng himtu Nicea Inkhâwmpui (Council) avâng hian Pathian hnênah lâwm thu i sawi ang u. Sawi ho atân 1. ‘Mi thianghlimho inpâwl khâwm hi ka ring’tih hi Kohhran Inkhâwmpui sawina a ni thei ang em? 2. Kohhran Inkhâwmpui hlutzia leh angkaizia sawi ni se.
  • 52. 52KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ZIRLAI 6 INDIA RAM PRESBYTERIAN KOHHRAN THURIN |OBUL III-NA Chhiar tûr: Hebrai 13:7-8, 17 Hebrai 13:7-8, 17: In hotu, Pathian thu lo hrilhtute che u chu hre reng ula, an awm dâna thil chhuak chu ngaihtuahin an rin dân zir rawh u. 8 Isua Krista chu niminah nên, vawiinah nên, kumkhua pawhin a pângngaiin a awm fo vang. 17 In hotute thu awih ula, an thu thuin awm rawh u; chanchin sawi tûr an nih avângin, lungngai chunga sawi lova, hlim chunga an sawi theihna tûrin in thlarau an vênsak hîn che u a ni; lungngai chunga sawi chu in tâna pawi tûr a ni si a. Thuvawn: “In hotu, Pathian thu lo hrilhtute che u chu hre reng ula, an awm dâna thil chhuak chu ngaihtuahin an rin dân zir rawh u” (Heb 13:7) India Ram Presbyterian Kohhran chuan (...Westminster Thurin leh Wales Ram Presbyterian Kohhran Thurinte chu Pathian thu hrilhfiahna ha tâwka ngaia... pawm tlat chungin...) Kan Kohhran Thurin |obul III-naah hian Thurin thuhmahruaiin a sawi Westminster Thurin leh Wales ram Pres- byterian Kohhran Thurin chungchâng kan zir dâwn a ni. 1. Westminster Confession (Thurin) He thurin hi John Calvina zirtîrna behchhana Presbyterian hnahthlâkhotethurinpuanchhuahpawimawhberani a.Khawvêl puma Presbyterian Kohhrante thurin puanchhuahna lâr ber a ni.
  • 53. 53KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Kum 1643–1649 chhûng khân London khawpuia WestminsterAbbey hmunah WestminsterAssembly ruat, Or- dained Minister 121 leh parliament aiawh mi 30 an palai a.An zîngah hian Baptist, Episcopalian (Bishop nei Kohhran) leh Congregationalist tlem tih loh chu PresbyterianKohhran mi vek an ni. Kum ruk chhung hian ni 1163 lai rorêl inkhawm hi an nei a, hemi chhûng hian Westminster Confession bâkah Thu inchhâng bu lian (Larger Catechism) leh Thu inchhâng bu tê (Smaller Catechism) te, Pathian biak inkhâwm kaihhruaina (Di- rectory) te an siam a ni. HeAssemblyhian a awh reiin rorêl pawh an uluk tak meuh va. Vawi tam fe an hut khâwm hnuah vantlâng Pathian Biak Inkhâwm Kaihhruaina chu kum 1644-ah an peih fel a. Kum 1645-ahBritishParliament,chutihlaiaram nitlasênglovarorêltu sawrkâr chuan apawm fel a. Kum 1646-ah thurin puanchhuahna chu zawh fel a ni leh a, hemi kum December thla hian British Parliament pawm tûrin pêk a ni a, a kum leh 1647 February thlaah British Parliament chuan an pawm fel ta a ni. Kum 1647 August ni 27-ah Scotland ram Presbyterian Kohhran (Church of Scotland) GeneralAssemblychuan hman nghâl tûrin a pawm fel ve ta nghe nghe a ni. Hetianga uluk leh urhsûn taka buatsaih thurin innghahna atâna hmang kan ni hi a ropui a, PCI thurin 10-te hian belhchian a dâwl bîk hle a ni. Westminster Confession hlutna: Westminster Thurin chu khawvêl ram hrang hranga Presbyterian Kohhran bâkah Protestant Kohhrante rêng rêngin thurin innghahna atân an hmang a.Americarama Presbyterian Kohhran lianber ber thurin te, Great Britain-a Baptist thurin te,American Baptist thurin te chu Westminster Thurin a innghat an ni. HeThurin hrûlah hian
  • 54. 54KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Welsh Presbyterian Kohhranin anmahni pual thurin hlâwm 44 (Articles 44) an siam ve leh a. He Welsh Thurin leh Presbyte- rian Alliance of India (India rama Presbyterian Mission pâwl 10-te) thurin hlâwm 12 aangin tuna kan thurin 10 te hi kum 1918 hma lamah khân an lo siam chhuak ve leh ta a ni. Westminster Thurin hi bung 33 lai a ni a, phêk 47 zet a ni. Kan thurin thuhmahruaiin a sawi angin hêngte hi Pathian thu hrilhfiahna ha tâwka ngaih, Kohhran tân leh Pathian thu zirna hmunah te zirtîr tlâk an ni a. mahse, khawvêl hun inher zêlah mihring thiamna leh thil thlîr dân a inthlâk zêl a. Zir chian tham leh zawhna tam tak pai a ni ve thung. 2. Wales ram Presbyterian Kohhran thurin Wales ram Presbyterian Kohhran hi Welsh Presbyterian Kohhran tih te, Welsh Calvinistic Methodist Mission ti tein sawi a ni hîn. Harhna hruaitu ropui Howel Harris-a pianthar kum 1735-a inan anga sawi a ni hîn a. Wales ram Methodist- hote hi Howell Harris-a leh a hiante harhnain a hrin chhuah nia sawi a ni a. Welsh Methodist tih an ni nghe nghe hîn. Methodist tih hi kum zabi 18-na hun laia England leh Wales rama harhna changtute, dân ang thlapa nung, Bible zirtîrna zâwmtu, nun thianghlim uarhote sawina atâna hming lem ang deuhva hman a ni. John Wesley-a hianpa George Whitefield- a khân Wales ramah rawnga bâwl a, Howell Harris-a leh a hiante nên an thawk ho hain, Calvin-a zirtîrna an tuipui tlâng hle a. Hei vâng hian Wales ram Methodist hote hi Arminus-a zirtîrna pawmtu, Methodist-hote nêna an hriat pawlh loh nân Welsh Calvinistic Methodist tih an ni. Kum 1823-a Anglican Kohhran chhuahsana, Kohhran hranga an lo awm aang khân Welsh Calvinistic Methodist Connexion tih hming hi an lo pu ta bawk a ni.
  • 55. 55KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Welsh Calvinistic Methodist-hote hian a tîraangin Calvin- azirtîrnapawmin,PresbyterianKohhrankalhmanganzuitlângpui a. Kohhran hranga an din fel hma kum 1801-ah khân Invawn Dân (Rules of Discipline) hmasa ber an siam a. Kum 1823-ah Thurinpuanchhuahna(WelshConfessionofFaith)Welshawnga siam chu pawm felin, kohhran hrang angin an ding zui nghâl a. An Thurin hi kum 1824 khân a chhut khatna chuAberystwyth leh Bala-ah chhuahzui nghâl a ni. English-a letlingin, kum 1827 khân an chhuah zui ve leh nghâl a. GeneralAssemblyhming leh thurêl anga Committee ruat bîkin an en fiah hnua an chhuah kum tak erawh chu kum 1876 a ni. Welsh Thurin hi ram pumah theh darh a ni a. Inkhâwmnaah mipuiin châng vawn angin an sawi rual a. Upa ni tûrte chu vawng tûr leh pawm tlat tûra beisei an ni.Welsh thurin hi a sei hle, thurin hlâwm (articles)44 a awm a. Bible châng tlawh chhan leh hrilhfiahna a awm nghâl bawk. Hei hian Bible behchhana siam a nihzia a hril tel âwm e. Calvina zirtîrnaa innghat a nih avângin Kohhran pâwl dang– England rama Presbyterian Kohhran te, Congregationalist Kohhran te, Baptist Kohhran te lehKohhran pâwl engemaw zâtin an hmang ve a ni. WelshKohhranThununDânlehThurinthlankhâwm(Rules ofDisciplineandConfessionofFaith)tehi PuZosâphluianMizo awngin a letling a. He thurin hi ngun taka han zir hian kan Kohhran Thurin siamtute pawhin an lo en tel ve ngei a ni tih a rin theih.WelshThurin hiAizâwlTheological College-a Calvin StudyCentre-inWestminsterThurin nên, WestminsterThurin leh Welsh Thurin tih hming puin a buin a chhuah a. Rawngbâwltute leh Sunday School zirtîrtute tân lehkhabu ha leh angkai tak a ni.
  • 56. 56KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org 3. India Ram Presbyterian Kohhran Thurin (Welsh Thurin aanga PCI Thurin) Sawi lantawh angin Khasi ram Cherrapunji-ahWelsh Mis- sionary hmasa ber Rev. Thomas Jones I chu kum 1841 June ni 2-ah a lo thleng a. Kum 1867-ah Khasi ram Presbytery Inkhâwmpui hmasa ber chu Nawngsawlia (Cherrapunji)-ah an nei a. Hemi aanga kum 23-ah Mizorama Chanchin |ha thlentu hmasaber,Rev.WilliamWilliams-achuKhasiramShellaaangin Mizoram en thlithlaiin a kal a, kum 1891 March ni 15 aanga April ni 17, 1891 thleng a châm a. A zin report aangin kum 1892 Welsh Kohhran General Assembly chuan Mizoram chu Mission Field-ah a thlang a. Thawk tûra ruat chu Rev. William Williams-a bawk kha a ni. Mahse, Rev. William Williams-a chu kum 1892 April 21-ah a thi hlauh mai a. Welsh Mission Board-in mi dang an rawn tirh leh hmain Pu Buanga (Rev. J.H. Lorrain) leh Sâp Upa (Rev. F.W. Savidge)-te chu kum 1894 January 11-ah Mizoramah Arthington Mission tirhin an lo lût ta a ni. Kum li an awm a, hna tam tak an thawk a. Kum 1897 August 31-ah Rev. D.E. Jones-a chu Welsh Mission tirhinAizâwl a lo thleng a. Pu Buanga te hian dûn nên inrem takin an thawk ho va. Kum 1897 December 31-ah an haw ta a ni. Kum 1906-ah Welsh ram harhna aang phei chuan ringtu an lo pung ta hle a. Kum 1910-ah Mizoramah Presbytery a ding ve ta a. Khasi Assembly hnuaiah a awm a ni. Assam Ram Presbyterian Kohhran chuan kum 1912-ah Dân Bu a siam a. Kum 1917 Mawphlang Assembly chuan a ennawn a. Kum 1918 Sylhet Assembly chuan, “Kan Kohhran Thurin thlan khâwm leh Kohhran Thunun dân zâwm chungin,” India Ram Presbyterian Kohhran zawm a rêl ta a.An zawm thu hi 1921-ah report a ni a.Assam Synod vuah a ni.
  • 57. 57KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Welsh Kohhran thurin, kum 1823 vêla neih an tawh chu kum 1912-ah Zosâphluian Mizo awngin a letling a.An hmang zui ta a. mahse, kum 1924-a Dân Bu thar an pawma thurin chu tûna PCI thurin hi a ni a.Article 12 chu 10-a siam rem a lo ni ta bawk a ni. India Ram Presbyterian Kohhran leh a Thurin puanchhuahna hi a ril hle mai a. Kum zabi tam tak kal tawh aanga Kohhranhoten an lo duan leh chumi aanga tûna kan hman mêk hi lo piang chhuak a ni a. Mahnia a lan dân leh thlîr dân zîm tê aanga lo sawisêl leh lo chai nghîn/danglam chi a ni lo.Westminsterthurinphei hi chuBritishParliamentmeuhvinmi thiam rualte ruaia, kum tam tak inkulh hranga an lo phuah leh an lo pawm a ni a. Chumi thurin pawmtu Presbyterian hnahthlâk Mission pâwl hrang 10 lai, India rama rawngbâwltuten thurin an lo duan chhuah te, Westminster Thurin leh Welsh Kohhran Thurinte nêninlaichînna thûk tak neia siam leh duan chhuaha ni bawk. Hetiang taka thurin bul fûk leh ril vuantute kan lo ni reng mai hi a ropuiin a vanneihthlâk hle a. Zir chiangin bel chiang deuh deuh ila, thlarau lam chaw tak leh han lenna kan hmu chhuak ngeiin a rinawm. Sawi ho atân India Ram PresbyterianKohhran obul hi arilin chhui tham a awm tak meuh va. Zirlai bu hran siama zir leh a bua siam a hun tawhin kan hria em?
  • 58. 58KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org |HEN II THURIN I-NA BIBLE CHUNGCHÂNG |hen I-na kan zir zo va, |hen II-na kan lo kai ta a. Thurin kan luhchilh tak tak dâwn ta a ni. |hen II-naah hian Thurin I-na kan zir ang a. Zirlai pahnih: ‘Bible – Pathian Thu’ tih kan zir hmasa dâwn a ni. Chu chu Zirlai 7-na chhûngah dahin kawng thumin kan chhui ang a. Zirlai 8-naah ‘Rinna leh Thiltih tehna’ tiin kan zir leh dâwn a ni. ZIRLAI 7 BIBLE – PATHIAN THU Chhiar tûr: 2 Timothea 3:16-17; Hebrai 4:12 2 Timothea 3:16-17: Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathian thâwk khuma pêk a ni a, zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt bawk a ni; 17 Pathian mi chu hna ha tinrêng thawk tûra kim taka inthuamin a famkim theih nân. Hebrai 4:12: Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a, khandaih hriam tawn eng ang ai pawhin a hriam a, nunna leh thlarau, ruhtuah leh thlîng phel hrang khawp hialin a chhun thei a, thinlunga ngaihtuah leh tumte hi a hre nghâl thei a ni.
  • 59. 59KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Thuvawn: Sam 119:105. I thu hi ka ke atânte hian khawnvâr a ni a, ka kawng atân êng a ni. THURIN 1-NA Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar Bute hi Pathian Thu a ni a, hêng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a ni. Kan zir tûr hi thurin pakhatna a ni a.Athu hlâwm hmasa zâwk hi kan zir tûr chu a ni a, a dang chu zirlai dawt lehah kan zir ang a, hlâwm thuma henin kan zir dâwn a ni. 1. Pathian Thu – Bible hi eng nge ni? Welsh Thurin (Welsh Confession) Bung 2-naah chuan, “Pathian Lehkhabu Thianghlim Pathian thu ziak chu Bible tiin a hmingvuahania,achhûngahchuanThuthlungHluilehThuthlung Thar-a lehkhabu zawng zawng hi an tel,” tiin ziah a ni a. Bible- a bu mal malte ziah chhuah vek a ni. Lehkhabu apiang hi Grik awng chuan Biblos, Biblia (plu- ral) tih vek a ni a; mahse, Bible tih hi chu lehkhabu dang sawi nânahmanglovin,KristiantePathianlehkhabuhmingatânahman bîk a ni. Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar tia vuah a ni a, Pathian, mihring leh thil siam dangte inlaichînna chungchâng sawina a ni a, chu inlaichînna chu Pathianin a bul tumin, a thu ang zêla a enkawlna leh mihringin an lochhân lêtna chungchâng a ni. Juda sakhaw vuantute leh Kristianten Pathian lehkhabuah Thuthlung Hlui hi kan pawm a. Thuthlung Hlui hian Genesis bu aanga Malakia bu thleng a huam a, bu 39 a ni. Thuthlung Thar hian Chanchin |ha Matthaia ziak aanga Johana hnêna Isua Krista Thupuan Chhuah thleng a huam a, bu 27 a awm a. A vaiin bu 66 a awm a ni.
  • 60. 60KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Thuthlung Hlui bu 39-te hi Juda Rabbi-hoten Pathian lehkhabu-a an pawm kum chu AD 90-a Jamnia khuaa Inkhâwmpuiah a ni a. Thuthlung Thar bu 27-te kohhran Inkhâwmpuiin an pawm fel chuAD 397-a Carthage khuaah a ni. WestminsterThurin1:6-ahchuan,“Pathianlehkhabuahhian Pathian remruat pum pui, a ropuina chungchâng te, mihring chhandamna chungchâng te, rinna leh nun dân chungchângte fiah taka sawi a ni a, fiah taka sawi loh pawh a ul dân ang zêla chhui chhuah theih a ni,” tih thu kan hmu. Westminster Thurin Bung 1:5-ah, “Kohhran zirtîrna hian Pathian Lehkhabu Thianghlim min ngaihsantîrin min zahtîr thei a; vân lam thil a nihzia te, a thu zirtîrna thiltihtheih nasatzia te, a thu kalhmang mawizia te, a bung hrangzawngzawng inmil tlân dân te, a pum pui hian Pathian ropuina a tihlan dân te, mihring tâna chhandamna kawng awm chhun a dap chhuah kim dân te, tehkhin rual lohva a hatna kawngtam tak te, afamkimna zawng zawngte hi Pathian thu ngei a nihzia fiah taka tilangtu a ni a; amaherawhchu, thutak, dik lo thei lo a ni tih kan hriatfiahna leh kan pawmnachu rilru lama Thlarau Thianghlim hnathawh vâng a ni a, kan thinlungah thu tak chu min rawn hriattîr a ni,” tih kan hmu leh a. Welsh Thurin Bung 2-ah pawh, “Pathian lehkhabu zawng zawng hi... Pathian thu a ni a,Amah aanga lo chhuak, Pathian Mi thiangghlimte sawi chhâwn ani. Kanchhandamnaatânahriat tûr ûl leh pawimawh, Pathian rilru leh duhzâwng kimchang tihlanna hatâwklehfamkim, Pathianinpuannachu he lehkhabu hian a keng a ni,” tih thu kan hmu bawk. 2. Bible hi Pathian Inpuanna a ni WelshThurin No.2-ah Bible chu Pathianinpuanna a nihzia hetianginkanhmu:
  • 61. 61KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org “Pathian lehkhabu zawng zawng - Thuthlung Hlui leh ThuthlungThar lehkhabute hi Pathian thu an ni a,Amah aanga lo chhuak, Pathian mi thianghlimte sawi chhâwn a ni ...Pathian rilruduhzâwngkimchangtihlannahatâwklehfamkimchuchûng lehkhabute chuan an keng tel a... A chhûnga thutak, Pathian chungchâng leh Pathian ze famkim a ken te chu thûk leh zau tak ania;chutichuan,amachungchânghrefamkimtuAmah(Pathian) chauh lo tu mah puang chhuak zo an awm lo.A ziaktute hun hrang hranga mi hrang hrang ziak ni mah se, a bu hrang hrangte inremzia te, khawvêl thuneitu chak ber berten tihboral tumin beiin do hin mah sela, him taka vawn hat a lo nih rengna te hian Pathian Lalzia leh ropuizia chu a entîr a. Chûngthil zawng zawngte chuan rinhlelh rual lohvin Pathian thuziakte hi Pathian kutchhuak an nihzia a finfiah a ni,” tiin. Pathian inpuanna dang leh chu a thil siamte hi an ni. ‘Vânte khian Pathian ropuizia chu a hriattîr a, boruak zau tak khian a kutchhuak chu a lantîr hîn a’ (Sam 19:1). Thil siamte hmanga a inhriattîrna chu inhriattîrna, inpuanna tlângpui (Gen- eral Revelation) an ti hîn. A Fapa Isua Krista hmangin a inhriattîr a. Chu chu a bîka Pathian inpuanna (Special Revelation) an vuah. Hlaah pawh, “Pathian rilru a lang, Krista-in,” tiin kan sa hîn (KHB. 5). Hebrai 1:1-2 thuah a lang chiang hle. “Pathian, hmasânga thlahtute hnêna bungtam tak leh kawngtinrênga zâwlneitea thu lo sawitu khân, hêng ni tâwpah hian keimahni hnênah a Fapaah chuan thu a sawi ta...,” tiin. Pathian inpuanna famkim chu Isua Krista a ni. Bible hi Pathian aw a ni a, Pathian pêk a ni a, Pathian dân a ni bawk. A kutah a awm a, a tinung a, a hmang a, a Thlarau chuan Bible thu eng pawh hmangin mi rilruah thu a sawi thei a, a thu hmangin a inlantîr bawk hîn.
  • 62. 62KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org 3. Bible hrilhfiah dân Mizovin Bible hrilhfiahna, Commentary kan tih mai hi a dikhlel deuhvin a lang. Bible pum emaw, bu mal emaw, châng mal sawi zuinahi commentarya ni a. Hrilhfiahna a tlingthei a, a tling zo lo thei hle bawk a ni. Grik thawnthu-ah chuan Pathian Vantirhkoh Hermes-a a awm a, Pathian thuchah mihringte hriat thiam rual lohchuanhriat thiamtheihdântûrin ahrilhfiahhîn a. Chumi hming chawi chuan English-in ‘Hermeneutics’ (har-me- niu-tiks) tih a lo ni ta a. A awmzia chu thuril sawi fiahna, hrilhfiahna tihnaa ni. Mizote hian mahni hriatthiam dân te, kan hmuh leh hriat dân tein Pathian thu hrilhfiah kan tum fo va. Mahni lama a fiah dân leh a chian dân ber tinghet tûr leh an chhan tûrin Bible châng kan fawm khâwm hîn. Hei hi zirna lam thlîr dân chuan mahni ngaih dân leh pawm dân nemnghet zâwnga hrilhfiahna ‘eisegesis’ a ni. A dang leh chu Bible-in eng nge a sawi hre tûra, a ziaktu, ziah hun, ziah chhan, a awngkam hman leh a awmzia zir chiana, a chhiartu tâna a thuchah hriat tumna ‘ex- egesis’hi ani a,Biblehrilhfiahdânzirmitenansawimawizâwka chu a ni. Hemi hrilhfiah tûrinBible thu har hrilhfiahnabu (Bible Dictionaryleh Commentary)kohhranin a lo pawm leh zirtîr hin dânte ngaihven a pawimawh. A chunga hrilhfiah dân chi hnih kan sawite khi lâk kawp thiam a ûl a. Mahni lama achian dân kan uarlutuk chuan mahni duh dân dâna hrilhfiahin mite hruai bona hmanrua a ni thei a. Chutih laiin Pathian thu nung a ni a. Keimahni lama a chian dân khân thlarau lam nun thui takin a châwmin a hruai thei bawk. “Pathian lehkha Thu-a chhelna leh thlamuanna hmua beiseina kan neih theihna tûrin, hmânlaia ziak apiangte chu keimahni min zirtîrna tûrin ziak a ni si a” (Rom 15:4). Hetih lai hian a pahnihna hi sawi bo/mal mâk theih a ni lo.
  • 63. 63KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Aziaktusawitumlehathuchahkanngaihpawimawhavânga chhiarkawp dân (formula) ang mai a; a ziaktu, a hun, a hmun, a ziah chhanleh achhehvêl thilainham buaiin kan inhmangral dêr thei a,chu chuanhmânlai thuziakhlui,tutetânemawaziak,keini tâna awmze nei mang hauh lohva ngaih theihin a chhuak thei bawk a. Thutak leh thu nung a nihna kan ngaihthah der thei bawk ang. Tin, thlarau lam thil hi mihring finna hmanga chhui chhuah theih emaw tih mai a awl bawk. Pathian thu leh amah Isua Krista ngei pawh ‘ka ta’ ‘ka tân’ tih aiin mi dang, hnam dang taa ngaiin mikhual enin kan râl thlîr thei bawk. Kum 1949-aWorld Council of Churches (WCC), khawvêl pum huap Kohhran Inzawm khâwm pâwlin Pathian thu zir dân ha ngaihtuaha, mi thiam rual a koh khâwmten Pathian thu hrilhfiahna tûra zir thiam ûl an tihte chu: Thu zir tûr chin thliar hran thiam te, a awngkam leh a hla kalhmang hriat te, a ziak hun lai dinhmunlehthil thlengngaihpawimawhte,aziaktuleha chhiartu tâna thumal pawimawh awmzia hriat te, a chhehvêl leh a obul aanga a thu awmze hriat te hi a ni. HêngbâkahhianGermanmithiamGadamer-achuan,“Pathian thu hriat fiah dân chuBible leh achhiartu inkawmna (Dialectical Method) ani zâwk tûr ani,” a lo ti ve thunga. Chu chu ngaih dân hrangte luan khâwmna (Fusion of Horizon) a vuah a. |hian dûn innêltakinthilaninhrilhtawna,anngaihdâninhrilhtawninaninhnial a, atâwp atâwpaaninhmintaanghiani e.Biblechhiartutenihna te,hnamnunlehngaihdânlehBibleThuinhialtawnaangaPathian thu awmze tharthûk tak, mihringnunsiam ha thei lopiangchua ni, tih tûrni zâwkinangai vethungani. Hetih laihianWestminsterThurin bung1:7chuan: “Pathian thua thil langte hi chhandamna khawpa hrethiam tûr chuan rilru lamaPathianThlarautihênnaaûla; Pathianbiakdânte,kohhran
  • 64. 64KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org invawn dân te, mi mal leh vantlâng nun dânte pawh hi Pathian lehkhabu zirtîrna tlângpui anga khawvêl kalphungpangngai leh Kristian inzirtîrna nên inrema tih vek tûr a ni,” a ti a, “Pathian lehkhabua thutehi anmahni chuan achiangvek lo va,mi tinin an hriatthiam dân a inchen hek lo. mahse, chhandam nih theih nâna hriat tûr, rintûrlehhmantûrpawimawhchinchusawilehtihlana ni zêl a. Mi thiam chauh ni lovin mi mâwl te pawhin an hman phawt chuan a tâwk a fang chu an hrethiam heuh a ni. Pathian thu hrilhfiahna ha ber chu Pathian lehkhabu vêk hi ani. Pathian Thu awmzekim leh dik takhre tûra harsatna aawm chuan hmun danga chiang zâwka sawina zawn chhuah tûr a ni,” a lo ti bawk. Bible châng engpawh hi Bible zirtîrna pum pui êngah hrilhfiah tum tûr a ni a, a awmze chiang mang lovah innghah loh tûr a ni (cf. Is 34:16). Kan zirlaiahhianBiblehi PathianThuanihziakawnghrang hrangin kan zir a, lehkhabu hralh tla ber a la ni zêl mai hi a danglamna tak pakhat chu a ni. Hringtu Kohhranten an pawm dân te pawh târ lan a ni a. Bible hi Pathian inpuanna lehkhabu kim ber anihzia pawh târ lanani a. Kawngdangdangainpuanna leh a Fapa, kan Lalpa Isua Kristaa a inpuanna pawh inpuanna famkim ber a nih rualin Bible-a kan hmuh leh a mitea thlarauva ainpuannazêlani.Chutiangtakalehkhabupawimawhchuengtin nge kan hriat fiah ang a, kan sawi fiah tak ang? He zawhna pawimawh tak chhâng fiah tûra Thurin hmasa lo awm tawhte leh mi thiamte ngaih dan hi a taka hman tumin i chhui zui ang u. Sawi ho atân Bible pawimawhzia leh a hlutzia te kan sawi tâk aang hian Bible hi kan neih tam ang hû-in kan hmangangkai tâwkin kan hria em? Engtin nge tûn aia kan chhawr angkai lehzual tâk ang le?
  • 65. 65KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ZIRLAI 8 BIBLE -RINNALEH THILTIH TEHNA Chhiar tûr: Sam 19:7–11 Sam 19:7-11: LALPA dân chu a ha famkim a, nunna a siam ha hîn; Lalpa thuhriattîr chu a rinawm a, mi mâwl a tifing hîn; 8 LALPA thununna thu chu a dik a, thinlung a tilâwm hîn; LALPA thupêk chu a thianghlim a, mitte a tivâr hîn. 9 LALPA ihna chu a fai a, kumkhua atân a awm hîn; LALPA rorêlnate chu a tak a, a fel vêl vek a ni. 10 Chûng chu rangkachak aia duhawm zâwk a ni a, a ni, rangkachak thianghlim tam tak ai pawhin; Khawizû leh khawithlâr aiin a thlum zâwk bawk a ni. 11 Chu lo pawh chu, chûng chuan i chhiahhlawh hi zilhin ka awm hîn a: Chûng zawm chu lâwmman nasa tak neihna a ni hîn. Thuvawn: “Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathian thâwk khuma pêk a ni a, zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt bawk a ni; Pathian mi chu hna ha tinrêng thawk tûra kim taka inthuamin a famkim theih nân” (2 Tim 3:16-17) THURIN 1-NA Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar Bute hi Pathian Thu a ni a, hêng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a ni. Bible hi Pathian Thu a ni a, hei chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo ani tih thu kan zir dâwn a. He thu pawimawh tak mai hi mahni duh dân tâwk chinah kan rêk bung a.Asawi
  • 66. 66KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org tum tak ngaihtuah si lovin, “Pathian thu a ni a, dik lo thei lo a ni,”tiinkan sahuai thingvawntlut a.Inhnialnasâwtlolehangkai lovah kaninhnial a, kan inmawhpuh tawn a. Zir chiana ngaihzia leh a ûlzia a lang chiang hle. Kan Thurin sawi dân tak chu, “Bible - Pathian Thu hi Rinna leh Thiltih tehna dik lo thei lo a ni,” tih a ni a.Akhâwl chhut leh khâwl hâ te nên lama dik lo thei lova ngaih tûr a ni lêm lo ve. 1. Thurin sawi dân Kan KohhranThurinchuan‘...hêngchauhhirinnalehthiltih tehna dik lo thei lo a ni’a ti mai a.Atawi fel hle mai.Aaia sei deuh zâwka Bible-in min hrilh dân chu thuvawna kan târ lan khi a ni a. “Pathian lehkha thu zawng zawng hi Pathian thâwk khuma pêk a ni a. Zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt bawk a ni,” tiin (2 Tim. 3:16). Westminster Thurin Bung 1:10-ah chuan, “Rinna thua inhnialna zawng zawng te, Inkhâwmpui thurêl te, hmân laia mi thiamtengaihdânte,mihringthurinziahchhuahte,mimalthlarau chan te hi finfiahna tûr leh tehna pui ber leh kan rin ber tûr chu Pathian lehkhabu hmanga Thlarau Thianghlimin a rawn sawi chauh hi a ni tûr a ni,” tih kan hmu a. Chhânna him leh rin tlâka ngaih tûr a ni ngei ang. Welsh Thurin chuan, hemi thu a sawinaah, “Pathian rilru leh duh zâwng kimchang tihlanna ha tâwk chu ...a ni a. Rinna leh thu awihna tehna dik lo thei lo awm chhun a ni.Achhûnga thutak, Pathian ze famkim a kente chu uluk leh zau tak a ni a; ... ama chungchâng hrefamkimtuAmah (Pathian) chauh lo tu mah puang chhuak zo an awm lo,” a lo ti bawk a. “Pathian lam rinna leh thiltih (thu awihna) tehna dik lo thei lo awm chhun a ni,” ti meuhvin minhrilhani.
  • 67. 67KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Tehna dik lo thei lo kan sawi a. Tu ngaiha dik nge? Tu tehna nge rin tûr ni ta ang? “Mi tin awm dân hi mahni mitah chuan dik tih a ni a; nimahsela, Lalpan thinlung a bûk hîn” tih Thufingah kan hmu a (21:2). Tehtu tling ber chu Lalpa kan Pathian hi a ni a, a taksa, a kohhranho, a duh zâwng tihlawhtling tûra dinte an ni leh a. Atehna Bible – Pathian thu a ni. Mahni chhia leh ha hriatna te, mahni ngaih dân leh pawm dân sawi mawia, “Pathian Thlarau aanga ka dawn,” tihte hi tehna tling ber a ni phâk lo. Pathian thu Bible hi Pathian chhûng te, kohhranhovin an pawm dân leh hrilhfiah dân hi a him ber a ni. Diklotheilotihhimithiamtechuan‘tehnasângber,thuneitu sângber, tehnasual thei lo’tihtenênangkhatahanngai a.Pathian thu ni ngeiahriat leh dawn thar lo awm zêl mah se, Bible thu nên a inmil loh chuan emaw, a inrem loh emaw chuan hnâwl mai tûr tihna ani. Miten zirtîrna thar,nungtak leh thiam takin hrilin sawi hin mah se, Bible zirtîrna nên a inrem loh chuan âwih loh tûr a ni. Rinna leh thil tih hat leh hat loh thuah pawh, kan ngaih dâna ha pawh, mi tam tak ngaiha ha pawh ni se hnâwl ngam tûrin kan thurinin minfuih ani. 2. Bible Thuneihna TlêmlaideuhkhânmihenkhatinBiblethuneihnalehPathian thu nung a nihzia an ringhlel a.An dinhmun tifiah tûrin Bible an rap bet a.Achungah an chuang a. Chu chu fiahna ha tâwk a ni thei ang em? Rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo, sual thei lo leh tehna sâng ber a nihna chhan eng nge ni ang? Ahma lama kan sawi takte belhchhahin tlêmin lo sawi zau leh ila. Engtin chiah nge Bible thuneihna chu a tak tak a nih theih? “In hnêna ka thusawite hi thlarau a ni a, nunna pawh a ni,” Lal Isuan a ti a (Jn. 6:63). “Tu pawh amah ringchu thiam lohvin an awm lovang, tu pawh ringlo chu tun apanginthiam lohvin an
  • 68. 68KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org awm...,” a ti bawk a (Jn 3:18). “In hmaah nunna leh thihna, malsâwmna leh ânchhia ka dah tih tûnah hian in chungchâng thua hretu atân lei leh vân ka ko a ni; chutichuan, nunna chu thlang rawh u, in nun theih nân...,” Pathianin a ti a (Deut 30:19). Israel-te chungah a thleng dik a.Athleng dik zêl dâwn a ni. Thu narân a ni lo. WestminsterThurin Bung1:4-6 chuan, “Pathian Lehkhabu Thianghlim thuneihna, rin leh zawm ngei tûr a nih chhan hi mihringte leh kohhrante puan dânah a innghat lo va, a bulpui Pathianah (Amah chu thutak a ni) a innghat pumhlûm a. Chuvângin, Pathian thu a nih ang taka pawm tûr a ni... Pathian lehkhabuah hian ...rinna leh nun dân chungchângte fiah taka sawi a ni a...thlarau hriattîrna thar emaw, mihring thurochhiah emaw eng pawh eng lai mahin belh tûr a ni lo,” tiin a lo sawi bawk a ni. Welsh Thurin Bung 2-na pawhin, “Pathian lehkhabu zawng zawng ...hi Pathian thu an ni a, amah aanga lo chhuak, Pathian mi thianghlimte sawi chhâwn a ni... Khawvêl thuneitu chak ber berten tihboral tumin bei hîn mah se, him taka vawn hat a lo nih rengna te hian Pathian Lalzia leh ropuizia chu a entîr a; mihring thinlung leh nuna thu a neihziate leh Pathian lehkhabu nei hnamte chetzia leh hriatna kawngah hnam dangte aia kum khaw tlaitluana an chungchuan bîkzia te tilangin mihringcheimawituber a ni. Chungthil zawngzawngte chuan rinhlelh rual lohvin Pathian thu ziakte hi Pathian kutchhuak an nihzia a finfiah a ni,” a ti a. Bible thuneihna sawi fiahna ha leh thûk tak a ni. BibleThuneihnachungchânghi siamhat KohhrantelehRo- man Catholic Kohhranteinkâra danglamna langsârtaka ni.Anni lamin Bible hi Kohhran hnêna Pathian pêkah an ngai a, chuvângin, kohhran an dah sâng a, kohhran hmasate chanchin
  • 69. 69KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org leh thurochhiah an ngaisang êm êm a. A hlutna leh hatna lai pawh a awm. Siamhat Kohhranhote chuan Bible hi kohhranho zawm tûra Pathian siam, Pathian inpuanna bu a ni a. Thuneitu sâng berah kan ngai a, rinna leh thiltih leh inzirtîrna kawng tinrêngah Bible zirtîrna nêna inrem tûr a ni kan tihna a ni a. Rin dân dik leh dik lo teh nân te, thiltih leh nun dân dik leh dik lo teh nân te, Bible zirtîrna hi a tling tâwk a, hêng bâk hi tehna tluan tling aawm lo va. Chuvângin, Bible thuneihna hi a sângin a thûk a, hnial rual a ni lo. 3. Bible – Pathian thâwk khum “PathianLehkhaThuzawngzawnghiPathianthâwkkhuma pêk a ni a, zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt bawk a ni.” He thu hiBible thuneihna nemnghettu leh Biblehi rinna leh thiltih tehna sâng ber leh tehnadik lo thei lo a nih thu sawina a ni bawk.WestminsterThurinBung1:8-na,“ThuthlungHlui,Hebrai awng(chutihlaiaPathianmiteawnghman)-aziaklehThuthlung Thar, Grik awng (a ziak hun laia awng tlânglawn ber)-a ziak te hi Pathian thâwk khum ngei a ni a.Amah ngeiin eng lai pawhin him takin a enkawlin a vêng zui a, chuvângin, a rin tlâk a ni. Rinna thua inhnialna zawng zawngah thutâwp siamna atân kohhranten innghahnânanhmangtûrani.Amaherawhchu,hêng a ziakna awngte hi Pathian miten an hrethiam vek lo va, awng dang danga lehlin zêl a lo ûl a ni,” tiin sawi a ni. Pathian thâwk khum a nih avângin thu nungleh thiltithei a ni. “Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a, khândaih hriam tawn eng angai pawhina hriam a,nunnalehthlarau,ruhtuahlehthlîng phel hrang khawp hialin a chhun thei a, thinlunga ngaihtuah leh tumte hi a hre nghâl thei a ni” (Heb 4:12).
  • 70. 70KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org ‘...ka kâ aanga ka thu chhuak chu ...eng mah tih nei lovin ka hnênah a kîr leh lo vang a, ka duh ang chu a ti zo zâwk ang a, ...a hlawhtling bawk ang” (Is 55:11) tih thute leh hmun dang danga Pathian thu thiltihtheihzia te, hun hranghranga thil thleng (history)-a Pathian thu thiltihtheihzia kan hmuh leh hriatte hian Pathian thu nung, thiltithei a nihzia a tifiah a, thu tak a nihzia a lantîr hîn. Bible Pathian thâwk khum tih hi phat hauh lo mah ila, a chhiartu leh ngaithlatu nunah a del hup châng a awm fo si a. Engtiachhânfiahtûrngeniang? “Pathianinathlarauvinatinung,” tih angahpawm ila.Aaw ngaithlaa, thlarau leh tih tak zeta amah chibai bûka awngai a ûl a ni tih kan hre thei ang (Jn 4:23-24; 6:63). Engtin chiah nge Pathian thâwk khum a nih tih hi zawhna pawimawh leh ngaihtuah zui ngai chu a ni leh a. |henkhatin ngialngan taka thâwk khum (mechanical inspiration) a ni, an ti a.Athu phuah leh awngkammal zawngzawnghi Pathian thâwk khum vekah an ngai a (verbal inspiration). |henkhatin a ziaktu a thâwk khum a ni, an ti a (dynamic inspiration). A ziaktu Pathianin thlarauvin a chên chilh a, a tinung a, Pathian thu a lo ziak thei ta a, chutia a ziah chu thâwk khum a lo ni ta a. mahse, a thu ziahah chuan a ziaktu mizia te, a thiamna emaw, a thiam tâwk lohna emaw pawh a lang tel hîn niin an ngai a. |henkhat leh chuan a ziaktu leh a thu ziakah Pathian chu nungin a inpuang (organic inspiration) niin an ngai a. Thlarau Thianghlimin a ziaktu a thlang a, achên chilh a, a tinunga, mal a sâwmsakani...,”tilaminanngai.Pathianthâwkkhumsawidânah hian a hmasa ber hi chu pawm a ni tawh meuh lo, Pathian thu zirnanêninkalhahriat a nihavângin.Pahnihnaleh pathumnahi a eng zâwk emaw, a pahnihna emaw pawm tum ila, a ha ang e.
  • 71. 71KOHHRANTHURIN www.mizoramsynod.org Eng pawh ni se, kan Pathian hi hla phuahtu sawi angin a ropui a, mihringmihrinna pawhin a ngaihtuahchhuah zawh rual a ni lo va. Bible a tihnuna, a thâwk khum dân pawh sawi chhuah phâk rual a ni lo. Pathian Lehkha thuin: “Mita hmuh ngai loh benga hriat ngai loh, mihring rilru a lût ngai lo, Pathianin a hmangaihtute tân a buatsaih apiangte chu, tih ziak ang zâwk khân” (1 Kor 2:9), a dawngtute tâna fiah si, sawi chhuah thiam rual si loh thilmak tak chu a lo ni e. He zirlaiin min hrilh a tum tak chu Pathian Thu Bible hi lehkhabu danglam bîk tak, Pathianin a mite tâna a pêk chu a ni. Pathian mi, hna ha tinrêng thawk thei tûra kim taka inthuama kan famkim theih nân inzirtîr kawngah te, thutihtlûkna tûrah te, inzilh kawngah te, felna kawnga inzirtîrnaah te, rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo chu a ni a. Chutiang taka tehna sâng ber, dik lo thei lo a nihna chu Pathian thu a ni a, Thuneitu a nih avâng te, Engkimtithei Pathian thâwk khuma pêk a nih avângte a ni. Sawi ho atân ‘Rinna leh thiltih tehna dik lothei lo’tih te,‘tehna sângber’ tihte hi mi thiamte sawi dân a ni a. Kan ngaih dân sawi ni se.