1. ®iÖn t©m ®å b×nh th-êng
vµ mét sè bÖnh lý trªn ®iÖn t©m ®å
TS. Tr−¬ng Thanh H−¬ng
Bé m«n Tim m¹ch
1. Nguyªn lý §T§
1.1 §Þnh nghÜa
§T§ lµ mét ®−êng cong ghi l¹i c¸c biÕn thiªn cña
dßng ®iÖn do tim ph¸t ra trong khi ho¹t ®éng co bãp.
1.2 §iÖn sinh lý häc c¬ tim
Hai yÕu tè quan träng tham gia vµo qu¸ tr×nh h×nh
thµnh dßng ®iÖn t¹o ra trong khi tim co bãp lµ sù chªnh
lÖch nång ®é ion Na, K, Ca, Mg trong vµ ngoµi tÕ bµo vµ
tÝnh thÊm cã chän läc cña mµng tÕ bµo c¬ tim. Qu¸ tr×nh
nµy diÔn ra qua c¸c giai ®o¹n sau:
Lóc tÕ bµo nghØ ng¬i
- Mµng tÕ bµo c¬ tim chØ cã tÝnh thÊm chän läc víi
ion K. B×nh th−êng K ë trong tÕ bµo lín h¬n ngoµi tÕ
bµo 30 lÇn (kho¶ng 150 mmol/l ). NÕu ta ®Æt hai ®iÖn
cùc ë mÆt trong vµ ë mÆt ngoµi tÕ bµo c¬ tim ta sÏ thu
®−îc 1 hiÖu ®iÖn thÕ qua mµng lóc nghØ lµ - 90 mV. Lóc

2. nµy mÆt ngoµi tÕ bµo d−¬ng tÝnh t−¬ng ®èi h¬n mÆt
trong.
H.1: C¸c kªnh
Na+, Ca2+, K+,
thÈm thÊu qua
mµng tÕ bµo
Khi tÕ bµo ho¹t ®éng: tøc lóc bÞ kÝch thÝch do xung
®éng tõ nót xoang ®Õn.
- Trong thêi ®iÓm nµy mµng tÕ bµo c¬ tim trë nªn
thÈm thÊu chän läc víi Na. B×nh th−êng nång ®é Na ë
ngoµi tÕ bµo lín gÊp 10 lÇn bªn trong ( kho¶ng 142
mmol/l ), nªn phÇn lín Na å ¹t, nhanh chãng vµo trong
tÕ bµo, lµm cho ®iÖn thÕ qua mµng t¨ng vät lªn + 20
mV vµ ®−îc gäi lµ ®iÖn thÕ ho¹t ®éng. Do Na vµo trong
tÕ bµo, lµm thay ®æi nång ®é ion, nªn mÆt ngoµi trë nªn
©m tÝnh h¬n mÆt trong.

3. - HiÖn t−îng mÊt cùc d−¬ng bªn ngoµi cßn gäi lµ
hiÖn t−îng khö cùc, t−¬ng øng víi giai ®o¹n 0 trªn s¬ ®å
®−êng cong ®iÖn thÕ sinh lý tÕ bµo c¬ tim. TiÕp theo giai
®o¹n khö cùc lµ giai ®o¹n t¸i cùc, bao gåm t¸i cùc chËm
( giai ®o¹n 1,2 ) vµ t¸i cùc nhanh (giai ®o¹n 3). Trong
giai ®o¹n nµy Na vµo chËm dÇn vµ ngõng h¼n, K b¾t
®Çu ra ngoµi, sau ®ã ®¹t tèi ®a cho ®Õn th¨ng b»ng ®iÖn
thÕ qua mµng. Do K ra ngoµi nhiÒu, mÆt ngoµi tÕ bµo trë
nªn d−¬ng tÝnh h¬n mÆt trong
Khö cùc chËm t©m tr−¬ng (giai ®o¹n 4)
- Khi tÕ bµo b−íc vµo tr¹ng th¸i nghØ ng¬i, nhê mét
b¬m tù ®éng vËn chuyÓn K vµo trong tÕ bµo (sau khi ra
ngoµi) vµ Na trë ra ngoµi (sau khi ®i vµo trong tÕ bµo).
Qu¸ tr×nh nµy x¶y ra t−¬ng ®èi h»ng ®Þnh vµ kÐo dµi ®¹t
®Õn ®iÖn thÕ ng−ìng - 60 mV, sÏ b−íc vµo giai ®o¹n
khö cùc míi vµ t¹o nªn ®iÖn thÕ ho¹t ®éng míi. Qu¸
tr×nh nµy lµ 1 ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña tim, cßn gäi lµ tÝnh tù
®éng tim. Trªn hÖ thèng thÇn kinh tim tÝnh tù ®éng ë nót
xoang, nót nhÜ thÊt cao h¬n ë c¬ nhÜ vµ thÊt.

4. Sau khi h×nh thµnh, dßng ®iÖn tim ®−îc lan truyÒn
tõ tÕ bµo c¬ tim nµy ®Õn tÕ bµo c¬ tim kh¸c vµ ra c¬, bÒ
mÆt c¬ thÓ. NÕu ta ®Æt 2 ®iÖn cùc kh¸c nhau ë trªn bÒ
mÆt c¬ thÓ vµ nèi víi bé phËn khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu cña
m¸y ®iÖn tim sÏ ghi c¸c sãng ®iÖn t©m ®å, cßn gäi lµ
chuyÓn ®¹o tim.
H.2: §iÖn thÕ ho¹t ®éng vµ c¸c kªnh Na+, Ca2+, K+

5. H.4: C¸c thêi kú tr¬ cña tÕ bµo
2. Ghi ®iÖn t©m ®å
2.1 M¸y §T§ 1 cÇn
2.2 C¸c b−íc tiÕn hµnh:
2.2.1 KiÓm tra m¸y ghi ®iÖn tim: ®iÖn ¸p, d©y ®Êt
chèng nhiÔu..
2.2.2 ChuÈn bÞ bÖnh nh©n: BN n»m ngöa, th¼ng
ng−êi trªn mÆt gi−êng, tho¶i m¸i.
2.2.3 M¾c ®Æt c¸c b¶n cùc sau khi ®−îc b«i kem
chèng nhiÔu ë c¸c chuyÓn ®¹o cÇn ghi
2.2.3.1 M¾c c¸c chuyÓn ®¹o ngo¹i biªn (h×nh 1):

6. H×nh 1: S¬ ®å c¸ch m¾c 3 chuyÓn ®¹o l−ìng cùc
ngo¹i biªn.
H×nh 2: S¬ ®å c¸ch m¾c 3 chuyÓn ®¹o ®¬n cùc
ngo¹i biªn.
- B¶n cùc nèi víi d©y ®á ®Æt t¹i vÞ trÝ cæ tay ph¶i

7. - B¶n cùc nèi víi d©y vµng ®Æt t¹i vÞ trÝ cæ tay tr¸i
- B¶n cùc nèi víi d©y xanh ®Ët t¹i vÞ trÝ cæ ch©n tr¸i
- B¶n cùc nèi víi d©y ®en ( d©y ®Êt chèng nhiÔu )
®Æt t¹i vÞ trÝ cæ ch©n ph¶i
Víi c¸ch m¾c nµy ta thu ®−îc 6 chuyÓn ®¹o, bao
gåm 3 chuyÓn ®¹o l−ìng cùc DI, DII, DIII vµ 3
chuyÓn ®¹o ®¬n cùc aVR, aVL, aVF (h×nh 1 vµ h×nh
2)
2.2.3.2 M¾c 6 chuyÓn ®¹o tr−íc tim: §iÖn cùc ®Æt ë
c¸c vÞ trÝ (h×nh 3)
H×nh 3: S¬ ®å c¸ch m¾c 6 chuyÓn ®¹o tr−íc tim.
- V1: Khoang liªn s−ên IV, s¸t bê øc ph¶i
- V2: Khoang liªn s−ên IV, s¸t bê øc tr¸i
- V3: N»m gi÷a V2 vµ V4
- V4: Khoang liªn s−ên V, ®−êng gi÷a ®ßn tr¸i

8. - V5: Khoang liªn s−ên V, ®−êng n¸ch tr−íc
- V6: Khoang liªn s−ên V, ®−êng n¸ch gi÷a
2.2.4 C¸ch ghi
- Test chuÈn m¸y: ChiÒu cao test 10 mm, t−¬ng øng
dßng ®iÖn 1 mV
- Tèc ®é giÊy ch¹y b×nh th−êng 25 mm/s
- Ghi lÇn l−ît c¸c chuyÓn ®¹o DI, DII, DIII, aVR,
aVL, aVF, V1, V2, V2, V3, V4, V5, V6. Mçi chuyÓn
®¹o ghi 4-5 phøc bé, trong tr−êng rèi lo¹n nhÞp ghi
dµi h¬n
3. C¸ch ®äc ®iÖn t©m ®å
H×nh 4: §iÖn t©m ®å b×nh th−êng

9. 3.1 Ph©n tÝch h×nh ¶nh c¸c sãng ë §T§ ng−êi b×nh
th−êng (h×nh 4)
Mçi nh¸t bãp cña tim trªn §T§ b×nh th−êng thÓ hiÖn
bëi 5 sãng chÝnh cña nhÜ ®å vµ thÊt ®å, ®ã lµ sãng P, Q,
R, S, T, ngoµi ra cã U thÊp tiÕp theo sãng T. C¸c nh¸t
bãp nèi tiÕp nhau b»ng ®−êng ®¼ng ®iÖn. C¸c sãng n»m
trªn ®−êng ®¼ng ®iÖn lµ sãng d−¬ng: P, R, T vµ n»m
d−íi: sãng Q, S. Ngoµi c¸c sãng trªn cßn cã c¸c ®o¹n:
PQ, QRS, ST vµ QT
3.1.1 Ph©n tÝch h×nh ¶nh §T§ b×nh th−êng 6
chuyÓn ®¹o ngo¹i biªn
3.1.1.1 Sãng P
- Lµ h×nh ¶nh cña nhÜ ®å, biÓu hiÖn khö cùc hai nhÜ
ph¶i vµ tr¸i
- H×nh d¸ng kiÓu h×nh vßm
- ChiÒu cao tõ 0,5 ®Õn 2,5 mm
- ChiÒu réng tõ 0,05 ®Õn 0,11 gi©y, trung b×nh 0,08
gi©y
- P (+) ë DI, DII, aVF, P (-) aVR vµ P cã thÓ ( +/- ) ë
DIII, aVL
3.1.1.2 §o¹n PQ ( hoÆc PR )

10. - Lµ thêi gian dÉn truyÒn xung ®éng thÇn kinh tõ nhÜ
xuèng thÊt
- §o b¾t ®Çu ch©n sãng P cho ®Õn b¾t ®Çu ch©n
xuèng sãng Q (hoÆc ch©n lªn sãng R)
- Thêi gian b×nh th−êng tõ 0,12 ®Õn 0,20 gi©y
3.1.1.3 Phøc bé QRS
- Bao gåm 3 sãng q, R, s, thÓ hiÖn qu¸ tr×nh khö cùc
cña 2 thÊt
- Thêi gian QRS ®o b¾t ®Çu sãng Q ( hoÆc R ) ®Õn
ch©n lªn sãng S, tøc ë ®iÓm J, b×nh th−êng tõ 0,05 ®Õn
0,10 gi©y, trung b×nh 0,07gi©y
- Q b×nh th−êng chiÒu s©u 1-2 mm, réng <0,03 gi©y
- R cao kh«ng v−ît qu¸ 22 mm, nhän, thanh m¶nh,
®èi xøng,
- S ®øng sau sãng R, s©u kh«ng qu¸ 6 mm
3.1.1.4 §o¹n ST
- B¾t ®Çu ®iÓm J cho ®Õn b¾t ®Çu ch©n lªn sãng T
- Lµ qu¸ tr×nh t¸i cùc chËm cña thÊt
- B×nh th−êng ST n»m trïng ®−êng ®¼ng ®iÖn, mét
sè tr−êng hîp chªnh lªn 1 mm vµ chªnh xuèng 0,5
mm
3.1.1.5 Sãng T

11. - Lµ phÇn t¸i cùc nhanh cña thÊt, trõ ë aVR sãng T
©m, c¸c chuyÓn ®¹o cßn l¹i sãng T d−¬ng. H×nh d¸ng
sãng T cao h¬n P, ®øng sau sãng R, kh«ng ®èi xøng,
s−ên lªn thoai tho¶i, s−ên xuèng dèc h¬n
- ChiÒu cao sãng T th−êng d−íi 1/3 chiÒu cao sãng
R ®øng tr−íc nã
3.1.1.6 §o¹n QT
- §−îc tÝnh tõ b¾t ®Çu sãng Q cho ®Õn hÕt sãng T
- §©y lµ thêi gian t©m thu ®iÖn häc cña thÊt, bao
gåm qu¸ tr×nh khö cùc vµ t¸i cùc thÊt
- Thêi gian b×nh th−êng tõ 0,36 ®Õn 0,40 gi©y
3.1.2 Ph©n tÝch h×nh ¶nh §T§ b×nh th−êng ë 6
chuyÓn ®¹o tr−íc tim
3.1.2.1 Sãng P
- PhÇn lín sãng P d−¬ng ë tÊt c¶ c¸c chuyÓn ®¹o
tr−íc tim
- VÒ h×nh d¸ng, chiÒu cao vµ réng gièng sãng P ë
c¸c chuyÓn ®¹o ngo¹i biªn
3.1.2.2 §o¹n PQ
- Thêi gian tõ 0,12 ®Õn 0,20 gi©y
3.1.2.3 Phøc bé QRS

12. - C¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim ph¶i V1, V2: Cã d¹ng
rS, tØ lÖ R/S < 1, sãng r cao < 7 mm vµ sãng S s©u
< 25 mm
- C¸c chuyÓn ®¹o chuyÓn tiÕp V3, V4: Cã d¹ng RS,
tØ lÖ R/S = 1
- C¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim tr¸i V5, V6: Cã d¹ng Rs,
tØ lÖ R/S > 1, sãng R cao < 25 mm vµ sãng s s©u <
7 mm. XuÊt hiÖn sãng q cã chiÒu s©u 1-2 mm,
réng < 0,03 gi©y
- Thêi gian phøc bé QRS tõ 0,05 ®Õn 0,10 gi©y,
trung b×nh 0,07 gi©y
3.1.2.4 §o¹n ST
- Th−êng n»m trïng ®−êng ®¼ng ®iÖn. Riªng ë V3,
V4 cã thÓ chªnh lªn 2 mm vµ chªnh xuèng d−íi 1
mm
3.1.2.5 Sãng T
- PhÇn lín sãng T d−¬ng ë tÊt c¶ c¸c chuyÓn ®¹o
tr−íc tim
- VÒ h×nh d¸ng, chiÒu cao, réng gièng c¸c chuyÓn
®¹o ngo¹i biªn
3.1.2.6 §o¹n QT
- Thêi gian QT tõ 0.36 ®Õn 0,40 gi©y

13. 3.2 Mét sè d¹ng bÊt th−êng cña c¸c sãng, c¸c ®o¹n
3.2.1 Sãng P
- Sãng P ©m, P ®¼ng ®iÖn, P 2 ®Ünh, P cã mãc, P 2
pha, P réng, P cao nhän
- Sãng P cao nhän > 2,5 mm, ®èi xøng: th−êng do
dµy nhÜ ph¶i
- Sãng P réng > 0,11 gi©y, 2 ®Ünh hoÆc 2 pha víi
pha ©m s©u: dµy nhÜ tr¸i
3.2.2 §o¹n PQ
- KÐo dµi > 0,20 gi©y: Blèc nhÜ thÊt cÊp 1
- Ng¾n l¹i < 0,12 gi©y: Héi chøng tiÒn kÝch thÝch
Wolff-Parkinson-White
3.2.3 Phøc bé QRS
- Sãng Q bÊt th−êng khi réng 0,04 gi©y vµ s©u 4mm
trë lªn: NMCT ho¹i tö, sÑo
- D¹ng QS: GÆp trong NMCT
- Sãng R cao > 25 mm ë V5: Dµy thÊt tr¸i, hay R >
7 mm víi R/S > 1 ë V1: Dµy thÊt ph¶i
- Sãng R d·n, cã mãc, ®Çu tï hoÆc d¹ng chö “M“:
Blèc nh¸nh
- Sãng S d·n, cã mãc: Blèc nh¸nh

14. - Thêi gian QRS kÐo dµi > 0,10 gi©y: Blèc nh¸nh,
dµy c¬ thÊt, NTT thÊt…
3.2.4 §o¹n ST
- Chªnh vßm lªn trªn ë c¸c chuyÓn ®¹o trùc tiÕp æ
nhåi m¸u vµ chªnh lâm xuèng d−íi ë chuyÓn ®¹o
gi¸n tiÕp: NMCT tèi cÊp, cÊp d−íi th−îng t©m m¹c,
xuyªn thµnh
- Chªnh lâm xuèng d−íi, kh«ng cã sãng Q bÊt
th−êng hay QS ë c¸c chuyÓn ®¹o trùc tiÕp: NMCT
d−íi néi t©m m¹c
- Chªnh xuèng, ®i ngang, kÐo dµi > 0,08 gi©y ë V5,
V6: Suy m¹ch vµnh
- Chªnh xuèng kÌm sãng T ©m: ThiÕu m¸u c¬ tim,
dµy c¬ thÊt
- Chªnh xuèng lâm h×nh ®Êy chÐn: nhiÔm ®éc
Digitalis
3.2.5 Sãng T
- Cao nhän, ®èi xøng, hÑp l¹i: T¨ng K m¸u, c−êng
thÇn kinh giao c¶m, NMCT
- DÑt hay ©m: ThiÕu m¸u c¬ tim, dµy c¬ thÊt, h¹ K
m¸u, viªm mµng ngoµi tim m·n
3.2.6 §o¹n QT

15. - KÐo dµi > 0,40 gi©y: H¹ K nhiÒu, h¹ Ca, mhiÔm
®éc Quinidine..
3.3 X¸c ®Þnh nhÞp xoang
3.3.1 NhÞp xoang lµ nhÞp ë ng−êi b×nh th−êng, xung
®éng ph¸t ra tõ nót xoang
3.3.2 C¸c tiªu chuÈn §T§ chÈn ®o¸n nhÞp xoang
- Nh×n thÊy sãng P tèi thiÓu 1 trong 12 chuyÓn ®¹o
- Sãng P ®øng tr−íc mçi phøc bé QRS
- Kho¶ng PQ trong giíi h¹n b×nh th−êng
- Sãng P d−¬ng ë D1, D2, aVF, V5, V6 vµ ©m ë
aVR
- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c sãng P ®Òu, hay kho¶ng
c¸ch gi÷a QRS ®Òu
- TÇn sè tõ 60 - < 100 lÇn/phót
• Chó ý: Khi nhÞp xoang cã tÇn sè < 60 lÇn/phót:
nhÞp xoang chËm, khi > 100 lÇn/phót: nhÞp nhanh
xoang
3.4 X¸c ®Þnh tÇn sè tim
- §o b»ng th−íc ®o ®iÖn tim
- HoÆc tÝnh theo: TÇn sè tim = 60 : kho¶ng thêi gian
RR ( gi©y )

16. 3.5 X¸c ®Þnh trôc ®iÖn tim vµ tÝnh gãc ∝
H×nh 6: Quy −íc trôc ®iÖn
timvµ c¸ch x¸c ®Þnh nhanh
trôc ®iÖn tim
H×nh 5: Quy −íc h−íng cña
c¸c chuyÓn ®¹o ngo¹i biªn
3.5.1 Trôc ®iÖn tim (h×nh 5 vµ h×nh 6)
- Khi xung ®éng tõ nót xoang ph¸t ra ®−îc dÉn
truyÒn ®Õn c¬ nhÜ, thÊt kÝch thÝch c¬ tim khö cùc vµ
t¹o nªn nhiÒu vÐc t¬ h−íng ra bÒ mÆt c¬ thÓ. Tæng
hîp c¸c vÐc t¬ thµnh mét vÐc t¬ trung b×nh, ®ã
còng chÝnh lµ trôc ®iÖn tim. Th−êng trôc ®iÖn tim
trïng víi trôc gi¶i phÉu cña tim h−íng tõ ph¶i sang
tr¸i vµ tõ trªn xuèng d−¬Ý. Khi c¬ tim dµy lªn trôc

17. ®iÖn tim sÏ lÖch ®i so víi trôc b×nh th−êng. V× thÕ
ng−êi ta dùa trôc ®iÖn tim ®Ó chÈn ®o¸n dµy c¬ tim
3.5.2 TÝnh gãc ∝
- Th−êng dùa 2 chuyÓn ®¹o ngo¹i biªn D1 vµ D3
- Gãc ∝ ®−îc x¸c ®Þnh bëi 1 c¹nh lµ vÐc t¬ D1 vµ
c¹nh kh¸c lµ trôc ®iÖn tim
- Gãc ∝ ë ng−êi b×nh th−êng kho¶ng + 58°
* Dùa gãc ∝ vµ h−íng trôc ®iÖn tim mµ ng−êi ta
chia ra 6 lo¹i trôc ®iÖn tim:
- Trôc trung gian ( trôc ®iÖn tim b×nh th−êng ): khi
gãc ∝ n»m tõ - 30° ®Õn + 110°
- Trôc tr¸i, dµy thÊt tr¸i: khi gãc ∝ n»m gi÷a - 30°
vµ - 90°
- Trôc ph¶i, dµy thÊt ph¶i: khi gãc ∝ n»m gi÷a +
110° vµ + 180°
- Trôc v« ®Þnh: khi gãc ∝ n»m tõ - 90° ®Õn - 180°
- Trôc xu h−íng ph¶i: khi gãc ∝ n»m tõ + 75° ®Õn +
110°
- Truc xu h−íng tr¸i: khi gãc ∝ n»m tõ + 15° ®Õn -
30°

18. * §Ó chÈn ®o¸n trôc §T§, trªn thùc tÕ l©m sµng c¸c
thÇy thuèc th−êng dùa h×nh d¹ng R, S ë D1 vµ D3:
- Trôc trung gian: R D1 vµ R D3, trôc ph¶i: R D1 vµ
S D3, trôc tr¸i: R D1 vµ S D3, trôc v« ®Þnh: S D1
vµ S D3, trôc xu h−íng ph¶i: sãng r, s nhá, b»ng
nhau ë D1 vµ R D3, trôc xu h−íng tr¸i: S D1 vµ
sãng r, s nhá, b»ng nhau ë D3
3.6 X¸c ®Þnh t− thÕ tim
Tim cã thÓ xoay quanh trôc, lµm buång thÊt quay
theo nhiÒu h−íng kh¸c nhau so víi thµnh ngùc vµ
c¸c chi, chÝnh ®iÒu ®ã lµm ®iÖn tr−êng tim thµnh
nhiÒu h×nh th¸i.
3.6.1 C¸c lo¹i t− thÕ tim nh− sau:
- T− thÕ tim b×nh th−êng kh«ng xoay, cßn gäi lµ t−
thÕ tim trung gian
- T− thÕ tim th¼ng ®øng: tim xoay theo chiÒu ®ång
quanh trôc, mám tim quay xuèng d−íi vµ sang
ph¶i
- T− thÕ tim n»m ngang: tim xoay ng−îc kim ®ång
hå quanh trôc, mám tim quay sang tr¸i
- T− thÕ tim nöa ®øng: lµ t− thÕ chuyÓn tiÕp gi÷a t−
thÕ tim trung gian vµ th¼ng ®øng

19. - T− thÕ tim nöa n»m: lµ t− thÕ chuyÓn tiÕp gi÷a t−
thÕ tim trung vµ n»m ngang
- T− thÕ tim v« ®Þnh kh«ng x¸c ®Þnh t− thÕ th¼ng
®øng hay n»m ngang
3.6.2 Cã thÓ dùa vµo h×nh ¶nh sãng R, S ë chuyÓn
®¹o aVL vµ aVF x¸c ®Þnh t− thÕ tim:
- T− thÕ tim trung gian: d¹ng R aVL vµ R aVF, t− thÕ
tim th¼ng ®øng: d¹ng S aVL vµ R aVF, t− thÕ tim
n»m ngang: d¹ng R aVL vµ S aVF, t− thÕ tim nöa
®øng: d¹ng r, s b»ng nhau ë aVL vµ R aVF, cßn t−
thÕ tim nöa n»m: d¹ng R aVL vµ d¹ng r, s b»ng
nhau ë aVF
3.7 Mét sè héi chøng bÖnh lý th−êng gÆp vÒ §T§
3.7.1 Dµy c¬ nhÜ:
- TÊt c¶ bÖnh lý lµm ø m¸u ë nhÜ, lµm t¨ng ¸p lùc
buång nhÜ, sau ®ã g©y d·n vµ dµy c¬ nhÜ tõ ®ã g©y
biÕn ®æi qu¸ tr×nh khö cùc nhÜ. Trªn §T§ chñ yÕu
thay ®æi h×nh d¹ng, thêi gian vµ biªn ®é sãng P
3.7.1.1 Dµy nhÜ tr¸i (h×nh 7).

20. H×nh 7: Dµy nhÜ tr¸i
* Th−êng gÆp trong c¸c bÖnh van 2 l¸: hÑp van 2 l¸,
hÑp hë van 2l¸, hë van 2 l¸. C¸c bÖnh g©y suy tim
tr¸i: hÑp van §MC, hë van §MC, THA..
• C¸c tiªu chuÈn §T§ chÈn ®o¸n dµy nhÜ tr¸i
• Sãng P réng > 0,11 gi©y, P 2 ®Ønh ho¨c P cã mãc
ë D2, D1, D3, aVF, V5, V6
- Sãng P 2 pha víi pha ©m s©u, réng ë V1, V2
3.7.1.2 Dµy nhÜ ph¶i (h×nh 8)

21. H×nh 8: Dµy nhÜ ph¶i, dµy thÊt ph¶i
* Th−êng gÆp trong bÖnh t©m phÕ m·n, t©m phÕ
cÊp, c¸c bÖnh van: hÑp van §MP, hë van §MP, hë
van 3 l¸..
* C¸c tiªu chuÈn §T§ chÈn ®o¸n dµy nhÜ ph¶i:
Sãng P cao > 2,5 mm, nhän, ®èi xøng ë D2, aVF hoÆc P
2 pha víi pha d−¬ng cao nhän ë V1
3.8 Dµy c¬ thÊt
- TÊt c¶ nguyªn nh©n lµm t¨ng g¸nh nÆng thÊt, t¨ng
¸p lùc buång thÊt ®−a ®Õn hËu qu¶ d·n vµ sau ®ã

22. dµy c¬ thÊt. Khi c¬ thÊt dµy lªn th−êng g©y ra
nh÷ng biÕn ®æi qu¸ tr×nh khö cùc vµ t¸i cùc thÊt.
HËu qu¶:
- Trôc ®iÖn tim lÖch sang ph¶i hoÆc tr¸i
- §iÖn thÕ sãng R ë vïng c¬ thÊt dµy lªn sÏ t¨ng
cao h¬n b×nh th−êng
- Thêi gian khö cùc vïng c¬ tim dµy kÐo dµi, QRS
d·n réng
- Qu¸ tr×nh t¸i cùc vïng c¬ tim dµy biÕn ®æi, sãng T
th−êng ©m
3.8.1 Dµy thÊt ph¶i (h×nh 8 vµ h×nh 9).
H×nh 9: Dµy thÊt ph¶i.

23. * Th−êng thÊy trong bÖnh hÑp van 2 l¸, hë van 3 l¸,
hÑp van §MP, t©m phÕ m·n, bÖnh Fallot, héi chøng
Eisenmenger
* Trôc ph¶i víi S D1 vµ R D3
* C¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim ph¶i V1, V2:
- D¹ng qR, R, Rs hoÆc RS
- TØ lÖ R/S ≥ 1 vµ R ≥ 7 mm
- Thêi gian nh¸nh néi ®iÖn tõ 0,03 ®Õn 0,05 gi©y
- ChØ sè R V1 + S V5 ≥ 10,5 mm
- Sãng T ©m tõ V1 ®Õn V3
* ChuyÓn ®¹o tr−íc tim tr¸i V5
- D¹ng r S hoÆc RS
- TØ lÖ R/S < 1 vµ sãng S ≥ 7 mm
3.8.2 Dµy thÊt tr¸i (h×nh 10 vµ h×nh 19).

24. H×nh 10: Dµy thÊt tr¸i.
* Th−êng gÆp trong bÖnh hÑp van §MC, hë van
§MC, hë van 2 l¸, t¨ng huyÕt ¸p, hÑp eo §MC,
th«ng liªn thÊt, cßn èng §M, dß chñ phÕ..
* C¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim tr¸i V5, V6:
- R V5 ≥ 25 mm
- ChØ sè Sokolow - Lyon: S V2 + R V5 ≥ 35 mm
- ChØ sè Scott: S V1 + R V5 hoÆc V6 ≥ 35 mm
- Nh¸nh néi ®iÖn tõ 0,04 ®Õn 0,06 gi©y

25. - Sãng T ©m trong dµy thÊt tr¸i kiÓu t¨ng g¸nh t©m
thu, cßn sãng T d−¬ng trong dµy thÊt tr¸i kiÓu t¨ng
g¸nh t©m tr−¬ng
*ChuyÓn ®¹o ngo¹i biªn: Trôc tr¸i víi R D1 vµ S D3 (
DÊu hiÖu muén )
3.9 Blèc ( t¾c nghÏn )
- lµ sù t¾c nghÏn hoµn toµn hoÆc kh«ng hoµn
toµn, do tæn trªn ®−êng dÉn truyÒn cña thÇn kinh tù ®éng
tim. Bao gåm:
- Blèc xoang nhÜ
- Blèc nhÜ thÊt
- Blèc nh¸nh
3.9.1 Blèc nhÜ thÊt
Lµ t¾c nghÏn dÉn truyÒn tõ nhÜ ®Õn thÊt. Bao gåm
blèc nhÜ thÊt kh«ng hoµn toµn vµ hoµn toµn. Nguyªn
nh©n chñ yÕu ë bÖnh van tim do thÊp, nhåi m¸u c¬
tim, bÖnh viªm c¬ tim, bÖnh c¬ tim thiÕu m¸u côc bé,
bÈm sinh, ngé ®éc c¸c thuèc Digitalis, Quinidine..
3.9.1.1 Blèc nhÜ thÊt kh«ng hoµn toµn cÊp I (h×nh
11):
Kho¶ng PQ kÐo dµi > 0,20 gi©y

26. H×nh 11: Bloc nhÜ thÊt cÊp I, Bloc nh¸nh ph¶i hoµn
toµn.
3.9.1.2 Blèc nhÜ thÊt kh«ng hoµn toµn cÊp II (h×nh
12).
Gåm 2 lo¹i:

27. H×nh 12: Bloc nhÜ thÊt cÊp II kiÓu 2/1 xen kÏ víi
nh÷ng ®o¹n cã chu kú Luciani-Wenckebach.
* Blèc nhÜ thÊt cÊp II kiÓu chu kú Luciani -
Wenckebach, hay Mobitz I
- Mçi chu kú bao gåm 4,5 phøc bé nèi tiÕp, b¾t ®Çu
víi phøc bé cã kho¶ng PQ b×nh th−êng, sau ®ã dµi dÇn
cho ®Õn nh¸t bãp cã sãng P mµ mÊt hoµn toµn phøc bé
QRS vµ sãng T
- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c sãng P ®Òu nhau
* Blèc nhÜ thÊt cÊp II mét phÇn, hay Mobitz II
- Th−êng cø sau 1, 2, 3 nh¸t bãp cã ®ñ sãng P ®i
kÌm theo phøc bé QRS vµ sãng T th× l¹i nh¸t bãp cã 1
sãng P mÊt phøc bé QRS vµ sãng T. Blèc lo¹i nµy cã

28. thÓ theo quy luËt kiÓu 1/1, 2/1, 3/1, 4/1.. VÝ dô blèc nhÜ
thÊt cÊp II mét phÇn kiÓu 1/1: Tøc 1 nh¸t bãp cã ®ñ sãng
P, QRS vµ T th× 1 nh¸t bãp tiÕp theo cã sãng P mµ
kh«ng cã QRS vµ T
* Blèc nhÜ thÊt hoµn toµn cÊp III (h×nh 13).
H×nh 13: Bloc nhÜ thÊt hoµn toµn víi nhÞp tho¸t thÊt.
Ph©n ly nhÜ thÊt do t¾c nghÏn hoµn toµn ®−êng dÉn
truyÒn: nhÜ ho¹t ®éng nhê xung ®éng tõ nót xoang ®Õn,
cßn thÊt do ®iÓm ph¸t tõ c¬ thÊt chi phèi. TÇn sè thÊt
chËm h¬n nhÜ

29. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c sãng P ®Òu, tÇn sè b×nh
th−êng cña nót xoang vµ sãng P th−êng kh«ng liªn quan
víi phøc bé QRS
Kho¶ng c¸ch c¸c phøc bé QRS ®Òu, tÇn sè chËm <
60 lÇn / phót. H×nh d¸ng th−êng d·n réng, cã mãc, sãng
T tr¸i chiÒu víi R hoÆc S
Trong mét sè tr−êng hîp blèc nhÜ thÊt cÊp III cã nhÞp
thÊt qu¸ chËm cã thÓ g©y ra ngo¹i t©m thu thÊt, xo¾n
®Ønh, ngÊt, héi chøng Adams “ Stokes
3.10 Blèc nh¸nh: tæn th−¬ng b¾t ®Çu chæ ph©n chia
th©n bã His cña c¸c nh¸nh dÈn truyÒn thÇn kinh trong
thÊt ph¶i, tr¸i, g©y ra t¾c nghÏn hoµn toµn hay kh«ng
hoµn toµn, ¶nh h−ëng qu¸ tr×nh khö cùc thÊt, thêi gian
phøc bé QRS kÐo dµi, h×nh d¸ng biÕn ®æi kh¸c b×nh
th−êng
3.10.1 Blèc nh¸nh ph¶i (h×nh 14).

30. H×nh
H×nh 14: Bloc nh¸nh ph¶i ho n to n
H×nh ¶nh trùc tiÕp ë c¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim ph¶i
V1, V2: D¹ng ch÷ “M” víi rsR, rsRs hoÆc R cã mãc, RR′
kÌm sãng T ©m. Thêi gian phøc bé QRS kÐo dµi tõ 0,10
®Õn 0,11 gi©y trong blèc nh¸nh ph¶i kh«ng hoµn toµn vµ
≥ 0.12 gi©y trong blèc nh¸nh ph¶i hoµn toµn
H×nh ¶nh gi¸n tiÕp ë c¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim tr¸i
V5, V6: Sãng S d·n réng, cã mãc
C¸c chuyÓn ®¹o ngo¹i biªn cã h×nh ¶nh trùc tiÕp rsR
ë aVR, D3, aVF vµ gi¸n tiÕp sãng S réng, cã mãc ë aVL,
D1

31. Th−êng gÆp trong suy vµnh, nhåi m¸u c¬ tim, t©m
phÕ m·n, cÊp, bÖnh van 2 l¸, 3 l¸, tim bÈm sinh: th«ng
liªn nhÜ, nhÜ thÊt chung..
3.10.2 Blèc nh¸nh tr¸i (h×nh 15).
H×nh 15: Bloc nh¸nh tr¸i hoµn toµn, ngo¹i t©m thu thÊt.
- H×nh ¶nh trùc tiÕp ë c¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim tr¸i V5, V6:
D¹ng R d·n
-
H×nh 15: Bloc nh¸nh tr¸i hoµn toµn.
H×nh ¶nh trùc tiÕp ë c¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim tr¸i
V5, V6: sãng R réng, cã mãc hoÆc ®Çu tï, kh«ng cã
sãng q, s, kÌm ST chªnh xuèng vµ sãng T ©m. Thêi gian
phøc bé QRS kÐo dµi tõ 0,10 ®Õn 0,11 gi©y trong blèc
nh¸nh tr¸i kh«ng hoµn toµn vµ ≥ 0.12 gi©y trong blèc
nh¸nh tr¸i hoµn toµn

32. H×nh ¶nh gi¸n tiÕp ë c¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim ph¶i
V1, V2: Sãng S d·n réng, cã mãc
C¸c chuyÓn ®¹o ngo¹i biªn: h×nh ¶nh sãng R gi·n,
cã mãc ë D1, aVL
Th−êng gÆp trong bÖnh c¬ tim thiÕu m¸u côc bé,
t¨ng huyÕt ¸p, bÖnh van §MC, tim bÈm sinh: hÑp eo
§MC, cßn èng ®éng m¹ch..
3.11 Ngo¹i t©m thu
* Lµ 1 nh¸t bãp xuÊt ph¸t tõ 1 æ “ ngo¹i vÞ“, n»m ë
vïng c¬ nhÜ, bé nèi, c¬ thÊt khö cùc co bãp tr−íc khi
xung ®éng b×nh th−êng dÉn truyÒn tõ nót xoang ®Õn.
Nh− vËy nh¸t bãp ngo¹i t©m thu trªn §T§ cã ®Æc
®iÓm c¬ b¶n:
- Nh¸t bãp ®Õn sím vµ cã kho¶ng nghØ bï dµi
- H×nh d¸ng nhÜ ®å, thÊt ®å cña nh¸t ®Õn sím hoµn
toµn kh¸c víi nh¸t c¬ b¶n
* Dùa vÞ trÝ xuÊt ph¸t æ “ ngo¹i vÞ “, ng−êi ta chia ra:
- Ngo¹i t©m thu trªn thÊt: Ngo¹i t©m thu nhÜ, ngo¹i
t©m thu bé nèi
- Ngo¹i t©m thu thÊt

33. 3.11.1 Ngo¹i t©m thu trªn thÊt (h×nh 16).
H×nh 16: Ngo¹i t©m thu nhÜ.
- Sãng P′ cña nh¸t ngo¹i t©m thu ®Õn sím, víi
kho¶ng PP′ < PP
- Sãng P′ cã h×nh d¸ng hoµn toµn kh¸c víi h×nh
d¸ng sãng P c¬ b¶n: d−¬ng, dÑt, mãc..
- Kho¶ng P′Q′ ng¾n hoÆc b×nh th−êng
- Q′R′S′, sãng T′ cña nh¸t ngo¹i t©m thu gièng víi
h×nh ¶nh thÊt ®å QRS, T nh¸t c¬ b¶n
- Ngo¹i t©m thu trªn thÊt nãi chung lµ dÞch nhÞp

34. - Hay gÆp ë ng−êi c−êng thÇn kinh giao c¶m, hÑp
van 2 l¸, bÖnh c¬ tim thiÕu m¸u côc bé, bÖnh
c−êng tuyÕn gi¸p..
3.11.2 Ngo¹i t©m thu thÊt (h×nh 15, 17 vµ 19).
H×nh 17: Ngo¹i t©m thu thÊt.
Phøc bé Q′R′S′ vµ sãng T′ cña nh¸t ngo¹i t©m thu
®Õn sím, kho¶ng RR′ < RR
Phøc bé Q′R′S′ biÕn ®æi hoµn toµn so víi phøc bé
QRS nh¸t c¬ b¶n: D·n réng≥ 0,13 gi©y, R′ cã mãc
Sãng T′ ng−îc h−íng víi Q′R′S′ vµ S′T′ còng chªnh
theo h−íng sãng T′

35. Ngo¹i t©m thu thÊt cã thÓ nghØ bï, xen kÏ, dÞch nhÞp (
hiÕm )
Ngo¹i t©m thu thÊt cã thÓ ®i lÎ tÎ trªn nÒn t¶ng nhÞp
xoang, hoÆc ®i thµnh chïm 2-3 c¸i, nhÞp ®«i, nhÞp ba,
xuÊt ph¸t tõ 1 æ hay nhiÒu æ, 1 d¹ng hay nhiÒu d¹ng,
®Õn rÊt sím, n»m ë thÊt tr¸i hay ph¶i, mám, ®¸y, v¸ch
tim..
Ngo¹i t©m thu thÊt cã thÓ lµ c¬ n¨ng, nh−ng th−êng
lµ thùc tæn do bÖnh c¬ tim, bÖnh van tim, tiªn l−îng nÆng
3.12 C¬n nhÞp nhanh kÝch ph¸t
3.12.1 C¬n nhÞp nhanh kÝch ph¸t bé nèi (h×nh 18).
H×nh 18: C¬n tim nhanh kÝch ph¸t bé nèi.

36. * C¬ chÕ: Do vßng vµo l¹i x¶y ra trong lßng nót nhÜ
thÊt. B×nh th−êng cã 2 nh¸nh dÉn truyÒn qua nót nhÜ
thÊt tõ nót xoang xuèng, ®ã lµ nh¸nh α cã tÝnh chÊt
dÉn truyÒn chËm, nh−ng thêi kú tr¬ ng¾n vµ nh¸nh β
cã tÝnh chÊt ng−îc l¹i. V× lý do nµo ®ã nh− sau 1
ngo¹i t©m thu cã kho¶ng nghØ bï kÐo qu¸ dµi, lµm
dÉn truyÒn trong nh¸nh α cµng chËm h¬n tõ nót
xoang qua nã ®Õn th©n bã His, trong khi ®ã thêi kú
tr¬ cña ®−êng β võa kÕt thóc nªn xung ®éng chuyÓn
ng−îc l¹i lªn nhÜ vµ vµo l¹i ®−êng α, t¹o nªn kÝch
thÝch míi. Vßng l¹i tiÕp diÔn nhiÒu lÇn vµ sinh ra c¬n
nhÞp nhanh
* H×nh ¶nh §T§:
- C¸c phøc bé QRS rÊt ®Òu, nhanh, tÇn sè 160 ®Õn
220 lÇn/phót
- H×nh d¹ng thÊt ®å QRS b×nh th−êng. §o¹n ST vµ
sãng T nãi chung b×nh th−êng, trõ khi c¬n nhÞp
nhanh kÐo dµi qu¸ l©u ST cã thÓ chªnh xuèng vµ
sãng T ©m do thiÕu m¸u c¬ tim
- Sãng P th−êng khã thÊy do lÉn vµo QRS, nÕu cã
th× P d−¬ng ë aVR vµ ©m ë D3, aVF

37. * Nguyªn nh©n: 20-30% tr−êng hîp x¶y ra ë ng−êi
b×nh th−êng ( gäi lµ bÖnh Bouveret ). Cßn l¹i gÆp ë
bÖnh van tim, bÖnh c¬ tim thiÕu m¸u côc bé, c−êng
gi¸p, nhiÔm ®éc Digital
3.12.2 C¬n nhÞp nhanh kÝch ph¸t thÊt (h×nh 19).
H×nh 19: Tim nhanh thÊt kÝch ph¸t, rung nhÜ, ngo¹i
t©m thu thÊt, dµy thÊt tr¸i.
* C¬ chÕ: Do vßng vµo l¹i x¶y ra ë nh¸nh bã His,
m¹ng Purkinje, hoÆc 1 nhãm c¬ thÊt tæn th−¬ng mÊt
ho¹t ho¸ b×nh th−êng, t¹o ra c¬n nhÞp nhanh cã phøc
bé QRS d·n réng. PhÇn lín c¬n nhÞp nhanh thÊt kÐo

38. dµi, tiªn l−îng xÊu do g©y ra rèi lo¹n huyÕt ®éng
nÆng, tôt ¸p vµ dÉn ®Õn rung thÊt
* H×nh ¶nh §T§:
- Phøc bé QRS biÕn ®æi: d·n réng > 0,12 “ 0,14
gi©y, cã mãc. Sãng T ng−îc h−íng QRS vµ ST
chªnh theo h−íng cña sãng T. PhÇn lín QRS
®ång h−íng ë c¸c chuyÓn ®¹o tr−íc tim ( ®Òu
d−¬ng hay ®Òu ©m ). Phøc bé QRS th−êng cã
d¹ng R mãc, qR, Rr ë chuyÓn ®¹o V1
- Kho¶ng c¸ch c¸c phøc bé QRS ®Òu hay h¬i ®Òu,
tÇn sè nhanh 130 “ 200 lÇn/phót
- Ph©n ly nhÜ thÊt, víi sãng P b×nh th−êng, t¸ch rêi
QRS, tÇn sè chËm h¬n QRS
- Nh¸t hçn hîp hoÆc nh¸t b¾t ®−îc thÊt, rÊt cã gi¸ trÞ
chÈn ®o¸n c¬n nhÞp nhanh thÊt
* Nguyªn nh©n: C¸c bÖnh tim thùc tæn: BÖnh van
tim, suy tim, suy vµnh, nhåi m¸u c¬ tim vµ nhiÔm ®éc
Digitalis, rèi lo¹n ®iÖn gi¶i..

39. 3.13.1 Rung nhÜ (h×nh 19 vµ h×nh 20).
H×nh 20: Rung nhÜ.
* C¬ chÕ: Do khö cùc v« tæ chøc, mÊt ®ång bé c¸c
nhãm c¬ nhÜ, t¹o nªn nhiÒu vßng vµo l¹i nhá, ®a
d¹ng trong nhÜ. PhÇn lín xung ®éng bÞ blèc tr−íc khi
xuèng thÊt, mét sè v−ît qua ®−îc nót nhÜ thÊt nh−ng
kh«ng ®Òu, ®−a ®Õn hËu qu¶ gi¶m l−u l−îng tim vµ
t¹o huyÕt khèi trong buång tim
* H×nh ¶nh §T§:
- MÊt sãng P thay b»ng sãng f, kh«ng ®Òu nhau vÒ
biªn ®é vµ thêi gian, tÇn sè f kho¶ng 400 - 600

40. lÇn/phót. C¸c sãng f nh×n râ ë chuyÓn ®¹o D2, D3
vµ V1, V2
- Phøc bé QRS h×nh d¸ng b×nh th−êng, kh«ng ®Òu
* Nguyªn nh©n: 10-20% rung nhÜ tiªn ph¸t ë ng−êi
b×nh th−êng, sè cßn l¹i rung nhÜ triÖu chøng bÖnh tim:
hÑp van 2 l¸, t¨ng huyÕt ¸p, suy vµnh, NMCT, bÖnh
c¬ tim. Ngoµi tim: c−êng tuyÕn gi¸p tr¹ng..