2. Գրիգոր Զոհրապը ծնվել է 1861 թվականին
Կ. Պոլսի Պեշիկթաշ թաղամասումֈ Հայրը` Խաչիկ
էֆենդին, սարաֆ էր, բնիկ ակնեցի, մայրը` Էֆթիկ
հանըմը, Մալաթիայից էրֈ
Զոհրապը նախնական կրթությունը ստացել է
Պեշիկթաշի Մաքրուհյան վարժարանումֈ 1870- ին
մահանում է Խաչիկ էֆենդինֈ Մայրը ամուսնանում է
նշանավոր փաստաբան Ավետիս Յորտումյանի հետ և
երկու որդիների` Միհրանի ու Գրիգորի հետ
տեղափոխվում է Օրթագյուղֈ Եղբայրները ուսումը
շարունակում են տեղի նշանավոր Թարգմանչաց
վարժարանումֈ Այստեղ սովորելու տարիներին են
վերաբերում Զոհրապի առաջին գրական
նախափորձերը` ոտանավորներ, հաջող
շարադրություններֈ

3. 1876 թվականին Զոհրապն ընդունվում է այդ
ժամանակ Թուրքիայի միակ բարձրագույն հաստատությունը`
Կալաթասարայի վարժարանը, որը բացվել էր 1868
թվականին ֆրանսիական կառավարության հովանովորությամբ և Կ.
Պոլսի ֆրանսիական դեսպանի անմիջական հսկողությամբֈ Ուսանում
է երկրաչափական գործըֈ Բաժինն ավարտում է փայլուն
գիտելիքներովֈ 1880 թվականին աշխատանքի է անցնում խորթ հոր
իրավաբանական գրասենյակում, իբրև գրագիր և միաժամանակ
սկսում է հաճախել Կալաթասարայի իրավագիտության բաժինըֈ
Սակայն շուտով վարժարանը, որն ուներ 45 հայ, 2 իսլամ, 2 հրեա և
3 հույն ուսանող, փակվում է իսլամ աշակերտներ չունենալու
պատճառովֈ

4. 1881-ին բացվում է «Հուգուգի» վարժարանըֈ Մեկ
տարի անց Զոհրապը տեղափոխվում է
«Հուգուգ», որտեղ երկու տարի սովորելուց հետո
հեռանում է` վկայական չստանալովֈ 1884-ին Էդիրնե
քաղաքում քննություն է հանձնում և ստանում
փաստաբան-իրավաբանի վկայականֈ

5. Զոհրապը գրական ասպարեզ է մտնում, երբ 1878-ին
հանդիպում է Նիկողայոս Թյուլպենճյանին և դառնում նրա
հրատարակած «Լրագիր» օրաթերթի աշխատակիցըֈ Ընդամենը
17 տարեկան էր նա, սակայն դրսևորեց իրեն իբրև ազգի
ճակատագրով մտահոգ անհատֈ
1880-ական թվականների սկզբներին մուտք գործելով
հրապարարակախոսական ասպարեզ՝ Զոհրապը դարձավ
ժամանակի գրական շարժման մասնակիցներից և
արդյունավետ գործիչներից մեկըֈ
1883թ. նա հրատարակում է Ասիական ընկերության
«Երկրագունտ» հանդեսը, Հակոբ Պարոնյանի խմբագրությամբֈ
1885թ. հանդեսում սկսում է տպագրել իր անդրանիկ վեպը`
«Անհետացած սերունդ մը» վերնագրովֈ 1887-ին վեպը
տպագրում է առանձին գրքովֈ

6. 1888թ. Զոհրապն ամուսնանում է Կլարա Յազըչյանի
հետֈ
1889թ. ծնվում է Զոհրապի անդրանիկ որդին՝
Լևոնը, 1891-ին՝ ավագ դուստրը՝ Դոլորեսը, 1892-ին՝
կրտսեր որդին՝ Արամը և 1896-ին՝ կրտսեր դուստրը՝
Հերմինենֈ
1891թ. Զոհրապն ընտրվում է Ազգային ժողովի
երեսփոխան, սակայն Ժողովի նիստում նրա
ընտրությունը չի վավերացվում, 30 տարեկանը
լրացած չլինելու պատճառովֈ

7. ստորագրվեց հայկական բարեփոխումների վերաբերյալ
համաձայնագիրը, որը արևմտահայերի՝ Թուրքիայում
ապահով կյանքի երաշխիքն էրֈ Այդ գործում Զոհրապի
մասնակցությունը վճռական էրֈ Սակայն սկսվեց Առաջի
համաշխարհային պատերազմը , և համաձայնագրիրը
մնաց թղթի վրաֈ Թուրքիայի համար ստեղվեցին
նպաստավոր պայմաններ հայերի ցեղասպանությունն
իրականացնելու համարֈ Մեկ գիշերվա
ընթացքում, ապրիլի 24-ին, ձերբակալվեց և աքսորվեց
Պոլսի հայ մտավորականությունըֈ Զոհրապը ամեն ջանք
գործադրեց՝ ազատելու անմեղ ազգակիցներինֈ Նա
դիմեց պետական բարձրաստիճան
պաշտոնյաներին, որոնցից շատերի հետ մտերիմ
հարաբերություների մեջ էր, այդ թվում՝ ներքին գործոց
նախարար Թալեաթ փաշային, Խորհրդարանի
նախագահ Սայիդ Հալիմ փաշայինֈ Նրանք բոլորն էլ
տալիս էին դրական, հուսադրող պատասխաններֈ
Սակայն շուտով Զոհրապին ևս ձերբակալեցինֈ Նրան էլ
սպասվում էր նույն դաժան ճակատագիրը, ինչպես իր
միլիոնավոր տարաբախտ հայրենակիցներինֈ
1915 թվականի հուլիսին աքսորի ճանապարհին
դաժանորեն սպանվեց Գրիգոր Զոհրապըֈ

8. «Օր մը,- կ՚ ըսե,- ապահով եղեք, որ հաշիվ պիտի
պահանջվի ձեզմե, և դուք չպիտի կարենաք արդարացնել
ձեր արարքներր: Թալեաթ պեյ հեգնանքով կը հարցնե.
- Ո՞վ պիտի պահանջե այդ հաշիվը:
- Ե՛ս,- կը պատասխանե Զոհրապ,- Խորհրդարանի մեջ իբր
հայ մե-բուս ձենե հաշիվ պիտի պահանջեմ:
Այդ վայրկյանեն իսկ վճռված էր իր մահը»:

9.  ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
 Հպարտություն
 Ժամանակը թևես բռնած կը տանի.
 Եւ կուրորեն կը հետևիմ ես անոր,
 Փըճացող հեք իղձերուս տեղ մեկ քանի,
 Մեկ քանի հույս, լույս դընելով ամեն օր:Մերթ կը քալեմ գնացքով համր ու տարտամ,
 Հորձանքին հետ մերթ կը վազեմ շուտափույթ,
 Կընկըղմիմ և իսկույն նորեն կը ծփամ,
 Կը ծփամ, վերն է միշտ երկինքը կապույտ:
 Փախչի՞լդ ինե, իրավունքդ է, ո՛վ սերդ իմ,
 Ինչպես բոլոր երազներուս ծերունի,
 Թռչուններու խուճապ, որուն կը ժպտիմ,
 Ժպիտով մը, որ լացի շատ կը նմանի:
 Եվ կամքով մը հըզոր սիրուս հավասար,
 Ես անտրտունջ կերթամ ճամփես զարտուղի,
 Հիմա գոցված գիշերով թանձր ու ըստվար,
 Թանձր ու ըստվար` վաղորդյանով մը հղի:

10. Համկերպություն
Դուն լայն ճամփեդ գընա, ա՛ղվոր,
Ես կերթամ մութ արահետես,
Երջանիկ այն համոզմամբ, որ
 Լուսանալու դեմ
Սրտով գոնե ինծի հետ ես:
 Լուսանալու դեմ գիշեր մըն է լուռ ու տխուր.
Ու անխռով կայքես նըսեմ
 Մութ մը վճիտ, լեցուն լույսե բիծերով,
Աչքըս
հառած շավղիդ, ո՛վ իմ իղձի մը պես, ուր
Գիշեր հստակ, համեստ
Դալուկ լույսըս, պիտի սպասեմտարտամ գիծերովֈ
 Կը գծագրվի աշխարհ`
 Այս մութը չէ այրիին քողն, այլ աղվոր
Քեզի որչափ որ ես ապրիմ:
 Երևնալու համար հնարված թելը նուրբ.
Մեկ խնդիրք մը միայն. վերջին
 Ընդնշմարել միայն տըվող շղարշը` որ
Ժամուս կուզեմ որ մոտս ըլլաս, գողտր ու սուրբֈ
 Կը ցուցընե դեմքերն ամեն
Եվ երբ ամենքնավելիփախչին,
 Ես ինե կը սիրեմ մութն այս պայծառ
Դու գեթ անուշ դեմքըդ ցույց տաս: լույսերեն.
 Անգաղտնապահ ցորեկներու
 Ինչպես կնոջ համակրությունն անբարբառ
Եվ ամեն փառքի փոխարեն,
 Բացե ի բաց խոստովանած իր սերենֈ
Միայն պատկերըդ հստակ ու ջինջ
Հետըս տանիմ այս աշխարհեն
Չը հիշելով ուրիշ ոչինչ:

11.  Ձյունը
 Ակնախըտիղ անբըծություն մը վերեն
 Երկնից վճիտ բարձրութենեն կիջնար վար,
 Վարանելով, օրորվելով, ծուլորեն,
 Քալվածքին պես կնոջ մը մարմնեղ և ըստվար:
 Ու փողոցին մայթին վրա կը փռեր
 Ճերմակությունն իրեն քընքուշ` ցեխին քով.
 Ոտքերու տակ կը կոխկըրտվեր, կը լռեր,
 Անտրտունջ միշտ ու քիչ մըն ալ հաճույքով:
 Վերեն հիմա ձյունը առատ կը մաղվեր,
 Հոժարակամ թողլով եթերը կապույտ.
 Անձնամատույց կին էր ան որ կը թաղվեր
 Փոսի մը մեջ ցեխի, անհոգ ու անփույթ:

12.  Ոչ ոք
Զատկիառթիվ
Անկյուն մ’ունիմ սրտիս մեջ ուր՝  Դաշնակ մըն է հոգիս լեցուն
 Նվագներով շատոնց լռած`
Կառանձնանամ ամեն ատեն,  Որ մատիդ ծայրը դիպչելուն
 Կը սարսըռա, կերգե հանկարծ:
Վերհիշումներ երբոր տըխուր
Երկրեն զիս պահ մը կանջատենֈ  Երգեր մոռցուկ, երգերս իմ հին,
 Խոր քուներնին թողածի պես,
Հոն` կը կենամ ես ծնադիր
 Որ շըփելով գոց աչվընին
Ինչպես առաջքը խորանին,  Կանցնին կարգով ահա դեմես:
Եվ ուր միայն կը ծաղկի իր  Նախ երգերը օրորոցիս
 Որոնցմով մայրս զիս մեծցուց.
Կես սուգին մեջ եղրևանինֈ
 Ու խոլ երգերն իմ փողոցիս
Հոդ շարված են իրարու մոտ  Զոր տակավին գիտեմ բերնուց:
Մութ փոսերը իմ իղձերուս,
 Վերջը, սիրո երգերը որ
Հիշատակներ` հիմա աղոտ,  Կես մը իրավ, կես մը կատակ,
 Նետեցի չորս դին ամեն օր,
Անուններ` զոր չըսեր լեզուսֈ  Ծաղկանց նըման ոտքերու տակ:
Խոլ տենչանքներ, թռիչք անհուն
 Վերջը, վերջը բոլոր զվարթ
Զոր ձեռքովըս տվի հողին,  Այդ երգերուն, – դադարը մեծ,
 Լըռությունը, զոր մինչև ցարդ
Մեռելներ` զոր ուրիշներուն
 Քեզնից զատ ո՛չ ոք չէ վըրդովեր:
Պես հարության հույսը չունինֈ