ES-1 Unit-4 B.Ed sem-1 IITE

1. Dr.Jignesh Gohil
SMT M M SHAH COLLEGE OF EDUCATION
સેમેસ્ટર-1 ES-1 શિક્ષણના પશરપ્રેક્ષો
યુશનટ-૪ રાષ્ટ્રીય શિક્ષણનીશિ ૨૦૨૦
ડૉ જીજ્ઞેિશસિંહ એમ. ગોશહલ
આશસસ્ટન્ટ પ્રોફેસર
શ્રીમિી એમ એમ િાહ કોલેજ ઓફ એજ્યુકેિન
વઢવાણ, સુર ેન્રનગર

2. Dr.Jignesh Gohil

3. Dr.Jignesh Gohil
•અચૂક યાદ રાખો..
• મિંજૂ રી-૨૯ જુલાઇ ૨૦૨૦- કેન્રીય કેશિનેટ મિંત્રાલય, ભારિ દ્વારા
• રચના- ડૉ શિષ્નસ્વામી કસ્િૂરીરિંગનના વડપણ હેઠળ રચાયેલ કશમટી દ્વારા
• રાષ્ટ્રીય શિક્ષણનીિ. -૧૯૮૬ નુિં સ્થાન લેિે
• લક્ષ્ય- ૨૦૩૦ સુધીમાિં ભારિીય શિક્ષણ વ્યવસ્થામાિં પશરવિતન લાવવુિં
• ભારિ કેન્રી શિક્ષણ વ્યવસ્થા
• ગુણવત્તાસભર શિક્ષણ દ્વારા જ્ઞાની સમાજની રચના

4. Dr.Jignesh Gohil
૧. ભાષા
•માિૃભાષા/પ્રાદેશિક ભાષા પર ભાર
•ધોરણ-૫ સુધી માિૃભાષામાિં જ શિક્ષણ
•સિંસ્કૃિ/શવદેિી ભાષાને પણ મહત્વ

5. Dr.Jignesh Gohil
૨. શાળા-શશક્ષણ
•૧૦+૨ નુિં માળખુિં રદ થિે
•૫+૩+૩+૪ નુિં માળખુિં લાગુ કરાિે

6. Dr.Jignesh Gohil
૩. ઉચ્ચ શશક્ષણ
•૪ વષષનો સ્નાતક કોર્ષ (મશટિપલ એકશિિ નો શવકટપ)
•૧ વષે ર્શિષશિકેિ
•૨ વષષ- શિપ્લોમા ર્શિષશિકેિ
•૩ વષષ સ્નાતક શિગ્રી
•૪ વષષ મટિી-શિશર્શપ્લનરી સ્નાતક

7. Dr.Jignesh Gohil
૪. શિક્ષક-પ્રશિક્ષણ (TEACHER EDUCATION)
• ધોરણ-૧૨ પછી ૪ વષષ બી.એિ્
• ૨૦૩૦ ર્ુધીમાાં તમામ કોલેિોમાાં ૪ વષષ બી.એિ્ લાગુ પાિવુાં
• પારદશષક અને શનયશમત રીતે શશક્ષક ભરતી કરવી
• NCTE (NATIONAL COUNCIL FOR TEACHER EDUCATION ) દ્વારા NCF
(NATIONAL CURRICULUM FRAMEWORK) ની ૨૦૨૧ માાં રચના કરી અાંશતમ
માગષદશશષકા આપશે

8. Dr.Jignesh Gohil
4.1 િાળા-શિક્ષણનુિં નવુિં માળખુિં

9. Dr.Jignesh Gohil
રાષ્ટ્રીય શિક્ષણનીશિ 2020 મુજિ પ્રવિતમાન િાળા-શિક્ષણનુિં 10 + 2 ના માળખાની જગ્યાએ 5+3+3+4 નુિં
નવુિં માળખુિં લાગુ કરવામાિં આવિે. જેમાિં 3 થી 18 વષતના િાળકોને આવરી લેવામાિં આવિે.
• વતષમાન 10+2 શૈક્ષશણક માળખામાાં 3
થી 6 વયિૂથના બાળકો નો ર્માવેશ
થતો નથી. કારણ કે, ધોરણ 1 માાં પ્રવેશ
લેતી વખતે શવદ્યાથીઓ 6 વષષના હોય છે.
નવા 5+3+3+4 માળખામાાં, 3 વષષની
ઉાંમરથી િ પ્રારાંશભક બાળ ર્ાંભાળ અને
શશક્ષણ નો ર્માવેશ કરવામાાં આવ્યો છે
િેનો ધ્યેય શરૂઆતથી િ બાળકના
ર્વાષગી અધ્યયન, શવકાર્, ર્ુખાકારીનો
છે.

10. Dr.Jignesh Gohil
1. િાઉન્િેશનલ સ્િેિ: આાંગણવાિી/ પૂવષ પ્રાથશમક/બાલવાશિકા અને ધોરણ 1 અને 2 (ઉમર 3-8 વષષ)
• નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણનીશિ 2020 મુજિ પ્રથમ 5 વષતના માળખામાિં આિંગણવાડી/પૂવત
પ્રાથશમક/િાળવાશટકાના 3 વષત ઉપરાિંિ ધોરણ 1 અને 2 નો સમાવેિ કરવામાિં આવિે.
• િાળકને 3 વષે આિંગણવાડી કે િાલવાશટકામાિં પ્રવેિ આપવામાિં આવિે. જેમાિં િાળક ત્રણ વષત સુધી
એટલે કે િેની 6 વષતની ઉમર થાય ત્યાિં સુધી અભ્યાસ કરિે.
• અિંહી પ્રારિંશભક િળસિંભાળ અને શિક્ષણને મહત્વ આપવામાિં આવિે. આિંગણવાડી/પૂવત
પ્રાથશમક/િાળવાશટકાને ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ માટે સક્ષમ િનાવવામાિં આવિે િેમજ િેના
કાયતકરો/શિક્ષકોને કભશ િં
રાપ્ર
ળાિ
ળાભ િં
સ
ે ે
નઅ
ણક્ષિશ માટે િાલીમિધ્ધ કરાિે. ત્યારિાદ 6 વષતનીઓ
ઉમર ેિાળકને ધોરણ-1 માિં પ્રવેિ અપાિે. આ 5 વષતનો િબ્િકો ફાઉન્ડેિનલ સ્ટેજ િરીકે ઓળખાિે.

11. Dr.Jignesh Gohil
2. પ્રીપેર ેટરી સ્ટેજ : પ્રારાંશભક -ધોરણ 3 થી 5 (ઉમર 8-11 વષષ)
• આિંગણવાડીથી ધોરણ-2 સુધીના 5 વષત પૂણત કયાત િાદ િાળક ધોરણ 3 થી 5 ના િબ્િકામાિં પ્રવેિિે
જેને ‘પ્રીપેર ેટરી સ્ટેજ’ કહેવામાિં આવિે.
• 8 વષતથી 11 વષતની ઉમરના િાળકોને આ સ્ટેજમાિં આવરી લેવામાિં આવિે. આ સ્ટેજમાિં રમિ-ગમિ,
િોધ અને પ્રવૃશત્ત આધાશરિ શિક્ષણકાયત થિે. શિક્ષણ પધ્ધશિ અને અભ્યાસિમિૈલી ફાઉન્ડેિનલ
સ્ટેજ જેવી રાખવામાિં આવિે.
• આ ઉપરાિંિ િાળકમાિં વાિંચન, લેખન, કથન, િારીશરક શિક્ષણ, કલા, ભાષાઓ, શવજ્ઞાન અને ગશણિ
જેવા શવષયોનો પાયો મજિૂિ કરવા માટે હળવા પુસ્િકો દ્વારા ઔપચાશરક પણ જીવિંિ શિક્ષણ પર
ધ્યાન કેશન્રિ કરવામાિં આવિે.

12. Dr.Jignesh Gohil
3. શમડલ સ્ટેજ : ઉચ્ચ પ્રાથશમક -ધોરણ 6 થી 8 (ઉમર 11-14 વષષ)
• ધોરણ 6 થી 8 માિં 8 થી 11 વષતની ઉમરના િાળકોનો સમાવેિ થિે.િાળા શિક્ષણના આ
િબ્િકાને શમડલ સ્ટેજ િરીકે ઓળખવામાિં આવિે.
• આ સ્ટેજની શિક્ષણ પધ્ધશિ અને અભ્યાસિમિૈલી ‘પ્રીપેર ેટરી સ્ટેજ’ જેવી રાખવામાિં આવિે.
• પરિંિુ અિંહી શવષય શિક્ષક દ્વારા જે િે શવષયના અમૂિત ખ્યાલો પર ચચાત અને શિક્ષણકાયતને મહત્વ
આપવામાિં આવિે જેથી શવદ્યાથી શવજ્ઞાન,ગશણિ, સામાશજક વજ્ઞાન, આટતસ અને વાશણજ્ય જેવા
શવષયો માટે િૈયાર થાય.
• િાળકોને જે િે શવષય શિક્ષક દ્વારા દર ેક શવષયમાિં પ્રાયોશગક શિક્ષણ અને જુદા જુદા શવષયોના
સહસિંિિંધ સમજવા માટે પ્રોત્સાશહિ કરવામાિં આવિે.

13. Dr.Jignesh Gohil
4. ર્ેકન્િરી સ્િેિ: માધ્યશમક -ધોરણ 9 થી 12 (ઉમર 14-18 વષષ)
• સેકન્ડરી સ્ટેજ િરીકે ઓળખાિા આ િબ્િકામાિં ધોરણ 9 થી 12 નો સમાવેિ થિે જેમાિં 14 થી 18
વષતની ઉમરના િાળકોને આવરી લેવામાિં આવિે.
• આ ચાર વષતના અભ્યાસમાિં મશટટશડશસશ્્લનરી અભ્યાસ પર ભાર મુકાિે. આ િબ્િકામાિં શિક્ષણ
પધ્ધશિ અને અભ્યાસિમિૈલી ‘શમડલ સ્ટેજ’ જેવી હિે પરિંિુ િેમાિં ઊ
િં ડાણપૂવતકની માશહિી,વધુ
િાશકત ક શવચારો,જીવનની મહત્વકાિંક્ષાઓ, સુગમિા અને શવદ્યાથીની શવષય પસિંદગીને મહત્વ
આપવામાિં આવિે.
• અિંહી ખાસ કરીને શવદ્યાથીને ધોરણ-10 પછી અભ્યાસ છોડી િકવાનો અને ઈચ્છે િો ધોરણ-11-
12 માિં ઉપલબ્ધ વ્યાવસાશયક અથવા અન્ય કોઈપણ અભ્યાસિમોનો અભ્યાસ કરવા માટે ફરી
પ્રવેિનો શવકટપ મળિે.

14. Dr.Jignesh Gohil
•આ િમામ િિક્કાઓ સિંપૂણત પણે અભ્યાસિમ અને પધ્ધશિિાસ્ત્ર આધાશરિ છે.
િમામ િબ્િકા િાળકોના જ્ઞાનાત્મક શવકાસના આધાર ે શવદ્યાથી અસરકારક
શિક્ષણ મેળવી િકે િે રીિે રચવામાિં આવ્યા છે.

15. Dr.Jignesh Gohil
4.1 પ્રારાંશભક બાળ ર્ાંભાળ અને શશક્ષણ
(Early Childhood Care and Education)

16. Dr.Jignesh Gohil
•બાળકના ર્ાંશચત મગિનો 85 િકાથી વધુ શવકાર્ 6 વષષની ઉમર પહેલા થાય છે
•2030 ર્ુધીમાાં શક્ય હોય તેિલુાં વહેલુાં અમલીકરણ
•આદશષ ગુણોના શવકાર્ પર પણ ધ્યાન કેશન્િત

17. Dr.Jignesh Gohil
•ECCE નો એકાંદર ઉદ્દેશ શારીશરક શવકાર્, જ્ઞાનાત્મક શવકાર્, ર્ામાશિક-ભાવનાત્મક-
નૈશતક શવકાર્, ર્ાાંસ્કૃશતક / કલાત્મક શવકાર્, પ્રત્યાયન, ભાષા અને ગાશણશતક
કૌશટયોના પ્રારાંશભક શવકાર્માાં શ્રેષ્ઠ પશરણામો પ્રાપ્ત કરવાનો રહેશે.

18. Dr.Jignesh Gohil
• (A NATIONAL CURRICULAR AND PEDAGOGICAL FRAMEWORK FOR EARLY CHILDHOOD
CARE AND EDUCATION -NCPFECC) NCERT દ્વારા 0-3 વષષ માિે અને 3-8 વષષ માિે એમ બે
ભાગમાાં શવકશર્ત કરવામાાં આવશે. આ માળખુાં એક રીતે માતાશપતા અને પ્રાથશમક બાળ ર્ાંભાળ અને
શશક્ષણ ર્ાંસ્થાઓ બાંનેને માગષદશષન આપશે.

19. Dr.Jignesh Gohil
•ECCE ની ર્ાવષશિક પ્રાશપ્ત માિે આાંગણવાિી કેન્િોને ઉચ્ચ ગુણવ્ા ર્ાથે ઇન્રાસ્િરક્ચર,
રમતના ર્ાધનો અને ર્ારી રીતે પ્રશશશક્ષત આાંગણવાિી કાયષકરો / શશક્ષકો થકી
મિબૂત બનાવવામાાં આવશે.

20. Dr.Jignesh Gohil
• દરેક આાંગણવાિીમાાં હવાની અવરિવરવાળી, ર્ારી રીતે શિઝાઇન કરેલી, બાળ-મૈિીપૂણષ અને ર્ારી રીતે
શનમાષણવાળી ઇમારતનુાં શનમાષણ કરવામાાં આવશે.
• આાંગણવાિી કેન્િોમાાં બાળકો પ્રવૃશ્થી ભરેલા પ્રવાર્ો કરશે – અને પ્રાથશમક શાળામાાં ર્હિતાથી પ્રવેશે
તે હેતુથી સ્થાશનક પ્રાથશમક શાળાઓના શશક્ષકો અને શવદ્યાથીઓને મળશે.
• આાંગણવાિીઓને શાળામાાં ર્ાંપૂણષ રીતે એકીકૃત કરવામાાં આવશે. ગણવાિી બાળકો, માતાશપતા અને
શશક્ષકોને શાળા/ર્ાંકુલ કાયષક્રમોમાાં હાિર રહેવા તેમિ ભાગ લેવા આમાંિણ આપવામાાં આવશે.
• મધ્યાહન-ભોિન યોિના પણ શપ્રપેરેિરી વગો ર્ુધી શવસ્તૃત કરવામાાં આવશે. આાંગણવાિી શર્સ્િમમાાં
ઉપલબ્ધ આરોગ્ય ચેક-અપ અને ગ્રોથ મોશનિશરાંગ પણ શપ્રપેરેિરી વગષના શવદ્યાથીઓને ઉપલબ્ધ
કરવામાાં આવશે.

21. Dr.Jignesh Gohil
• આાંગણવાિીમાાં ઉચ્ચ ગુણવ્ાવાળા ઇર્ીર્ીઈ શશક્ષકોની પ્રારાંશભક કેિર તૈયાર કરવા વતષમાન
આાંગણવાિીમાાં કાયષકરો / શશક્ષકોને એનર્ીઇઆરિી દ્વારા શવકશર્ત અભ્યાર્ક્રમ / શશક્ષણ શવષયક
માળખા આધારે તાલીમબધ્ધ કરવામાાં આવશે.
• આાંગણવાિી કાયષકરો / શશક્ષકો કે િે 10 + 2 અને તેથી વધુ લાયકાત ધરાવતા હોય તેમને ECCE નો 6-
મશહનાનો પ્રમાણપિ કાયષક્રમ આપવામાાં આવશે.
• તેનાથી ઓછી શૈક્ષશણક લાયકાત ધરાવનારને એક વષષનો ECCE ના અન્ય ર્ાંબાંશધત પાર્ાાંનો શિપ્લોમા
કાયષક્રમ આપી આવરી લેવામાાં આવશે.

22. Dr.Jignesh Gohil
• ECCE અભ્યાસિમ અને પધ્ધશિિાસ્ત્ર માટેની જવાિદારી MHRD ની રહેિે જે પૂવત-પ્રાથશમક
િાળાથી લઈ પ્રાથશમક િાળા સુધી ચાલુ રખાિે. પ્રારિંશભક િાળ સિંભાળ અને શિક્ષણનુિં આયોજન
અને અમલીકરણ MHRD, WOMEN AND CHILD DEVELOPMENT (WCD), HEALTH AND
FAMILY WELFARE (HFW), AND TRIBAL AFFAIRS દ્વારા સિંયુક્ત રીિે હાથ ધરવામાિં આવિે.

23. Dr.Jignesh Gohil
•4.2 શાળા અભ્યાર્ક્રમ અને પધ્ધશત
(SCHOOL CURRICULUM AND PEDAGOGY)

24. Dr.Jignesh Gohil
1. અધ્યેિાનો સવતગ્રાહી શવકાસ
શશક્ષણમાાં આિ ર્ુધી પ્રવતી રહેલી ગોખણપટ્ટી દૂર થાય અને શશક્ષણ ર્મિદારીભયુું બને તેમિ શવદ્યાથી
શીખવા માિે શીખે તે હેતુથ શશક્ષણના તમામ સ્તરે અભ્યાર્ક્રમ અને પધ્ધશતશાસ્ત્રમાાં ર્ુધારા કરવામાાં આવશે
21 મી ર્દીના જીવન કૌશટયો કેળવી એક ઉ્મ નાગશરક બને તે છે. આખરે જ્ઞાન એ વ્યશિમાાં પહેલેથી િ
પિેલો ખજાનો છે અને શશક્ષણ તેને બહાર લાવવાનુાં કામ કરે છે. આ શનણાષયક લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માિે
અભ્યાર્ક્રમ અને પધ્ધશતશાસ્ત્રના તમામ પાર્ાઓમાાં ર્ુધારણા કરી પુનિીશવત કરવામાાં આવશે
એનર્ીઇઆરિી આ આવશ્યક કૌશટય ર્મૂહને ઓળખશે અને તેમના માિેના શમકેશનઝમ્ર્નો પ્રારાંશભક
બાળપણ અને શાળા શશક્ષણ માિે રાષ્ટ્રીય અભ્યાર્ક્રમ રેમવકષમાાં ર્માવેશ કરશે.

25. Dr.Jignesh Gohil
2. આવશ્યક શિક્ષણ અને શનણાતયક શવચારસરણીને વધારવા માટે
અભ્યાસિમની સામગ્રીમાિં ઘટાડો
• તાશકષક અને ર્વષગ્રાહી શવચારર્રણી, તપાર્ આધાશરત, શોધ-આધાશરત, ચચાષ-આધાશરત અને શવશ્લેષણ
આધાશરત શશક્ષણને તક આપવા માિે દરેક શવષયમાાં તેની મુખ્ય આવશ્યકતાને ધ્યાનમાાં રાખીને,
અભ્યાર્ક્રમની ર્ામગ્રી ઘિાિવામાાં આવશે.
• તમામ શવષયવસ્તુ ચાવીરૂપ ખ્યાલો, શવચારો, ઉપયોશગતા તેમિ ર્મસ્યા ઉકેલ પર ધ્યાન કેશન્િત કરશે.
અધ્યયન-અધ્યાપન પ્રશક્રયા વધુ જીવાંતરૂપે હાથ ધરવામાાં આવશે;
• પ્રશ્નોને પ્રોત્ર્ાહન અપાશે અને વગષખાંિ તાર્ વધુ મનોરાંિક, ર્િષનાત્મક, ર્હકારી અને ર્ાંશોધનાત્મક
પ્રવૃશતઓથી ભરપૂર રહેશે િેથી શવદ્યાથીને ઊ
ાં િાણપૂવષકનુાં અને પ્રાયોશગક શશક્ષણ મળી રહે.

26. Dr.Jignesh Gohil
3. અનુભવ આધાશરિ શિક્ષણ
• શશક્ષણના તમામ તબક્કામાાં અનુભવ આધાશરત શશક્ષણ અપનાવવામાાં આવશે િેમાાં હેન્્ર્-ઓન
લશનુંગ, આર્ટર્ષ-ઇશન્િગ્રેિેિ ર્શહત, પ્રાયોશગક શશક્ષણ, રમત-ર્ાંકશલત શશક્ષણ, વાતાષ-કથન આધાશરત
શશક્ષણ પધ્ધશતનો ર્માવેશ થશે.
• આ ઉપરાાંત દરેક શવષયની પ્રમાણભૂત પધ્ધશત અને દરેક શવષયના એક બીજા ર્ાથે ર્હર્ાંબાંધને મહત્વ
આપવામાાં આવશે.
• અધ્યયન શનષ્પશ્ઓ હાાંર્લ કરવામાાં રહેતો ગેપ પુરવા માિે વગષખાંિ વ્યવહારને ર્ક્ષમતા આધાશરત
બનાવવામાાં આવશે. મૂટયાાંકન ઉપકરણો કે િે અધ્યયનનુાં અને અધ્યયન માિે હોય તે રીતે અધ્યયન
શનષ્પશ્ઓ, કાયષક્ષમતા અને દરેક શવષયની વ્યવસ્થા મુિબ નક્કી કરવામાાં આવશે.

27. Dr.Jignesh Gohil
કલા અને શશક્ષણનો ર્મન્વય
• આ એક ર્હ-અભ્યાર્ક પ્રયુશિ છે
• કળા દ્વારા અનૌપચારીક કેળવણી શક્ય બને છે
• કલા અને ર્ાંસ્કૃશતના ર્મન્વયથી શશક્ષણ મનોરાંિક િ નહીાં રર્પ્રદ અને નૈશતક બનશે

28. Dr.Jignesh Gohil
ખેલ અને શશક્ષણનો ર્મન્વય
• આ પણ એક ર્હ-અભ્યાર્ક પ્રવૃશ્ છે
• ર્હયોગ, સ્વ-પહેલ, સ્વ-શદશા, સ્વ-શશસ્ત, િીમ કાયષ, િવાબદારી, નાગશરકત્વ િેવા ગુણો શવકર્ાવે
• શિિ ઈશન્િયા મુવમેન્િના ભાગરૂપે શવદ્યાથી શારીશરક રીતે તાંદુરસ્ત અને સ્વસ્થ રહે તેવા પ્રયાર્ો
• રમત આધાશરત શશક્ષણથી શારીશરક તેમિ માનશર્ક શવકાર્

29. Dr.Jignesh Gohil
4. અભ્યાર્ક્રમની પર્ાંદગીની તક દ્વારા શવદ્યાથીઓને ર્શિ બનાવવો
• માધ્યશમક કક્ષાએ શારીશરક શશક્ષણ, કળા અને હસ્તકલા અને વ્યાવર્ાશયક કુશળતા ર્શહતના શવષયોમાાં
પર્ાંદગીની તક િેથી આજીવન વ્યવર્ાયની પર્ાંદગીના રસ્તે તૈયાર થઈ શકે
• હાલના અલગ-અલગ પ્રવાહોનો શવચાર રદ થશે
• કળા, શવજ્ઞાન,શવનયન, ભાષાઓ, રમતગમત અને વ્યાવર્ાશયક શવષયોની પર્ાંદગીની તક

30. Dr.Jignesh Gohil
5. ભાષા અને આાંતરભાષીયતા
• શશક્ષણ ઓછામાાં ઓછા ધોરણ ૫ ર્ુધી સ્થાશનક ભાષા/ માતૃભાષામાાં હશે પરાંતુ પ્રાધાન્ય રૂપે ધોરણ ૮
ર્ુધી,
• ધોરણ -૩ પછીથી શવશવધ ભાષાઓનુાં પાયાનુાં જ્ઞાન આપવામાાં આવશે
• ઉચ્ચ ગુણવ્ાવાળા પાઠયપુસ્તકો સ્થાશનક ભાષાઓમાાં િરૂરી અને ર્ાંભશવત રૂપે ઉપલબ્ધ કરાશે, અને
શદવ્યાાંગ શવદ્યાથીઓ માિે ર્ામગ્રી શવકર્ાવવામાાં આવશે.
• િણ ભાષાનુાં ર્ૂિ ર્મગ્ર દેશ માાં ભાવનાત્મક રીતે અમલ માાં મુકવામાાં આવશે. ભાષા શશક્ષકોને
શવકર્ાવવા અને ભરતી માિે ખાર્ પગલાાં લેવામાાં આવશે.

31. Dr.Jignesh Gohil
6. આવશ્યક શવષયો, કુશળતા અને ક્ષમતા ર્ાથે અભ્યાર્ક્રમનો ર્મન્વય
• આિની ઝિપથી બદલાતી દુશનયામાાં નવીન, અનુકૂલનશીલ અને ઉત્પાદક, ર્ારા, ર્િળ બનવા માિે,
ર્ૌએ કેિલાક શવષયો, કુશળતા અને ક્ષમતા શીખવા િોઈએ.
• શવષય પર્ાંદગી દ્વારા ગાશણશતક, વ્યાવર્ાશયક, પ્રાદેશશક કલાઓ, લોકલ વ્યવર્ાય, રમત વગેરે િેવા
કૌશટયોનો શવકાર્ થાય તેવા પ્રયત્નો કરાશે
• તમામ પાઠ્યક્રમ અને શશક્ષણ શાસ્ત્ર, પાયાના તબક્કેથી, િરીથી બનાવવામાાં આવશે
• ભારતીય અને સ્થાશનક ર્ાંદભષમાાં અને ર્ાંસ્કૃશત, પરાંપરાઓ, વારર્ો,શરવાિો, ભાષા, દશષન, ભૂગોળ,
પ્રાચીન અને ર્મકાલીન જ્ઞાન, ર્ામાશિક અને વૈજ્ઞાશનક િરૂશરયાતો, દેશી અને પરાંપરાગત શશક્ષણની
રીતોનો ર્માવેશ થશે

32. Dr.Jignesh Gohil
7. સ્થાશનક ર્ામગ્રી અને આસ્વાદયુિ રાષ્ટ્રીય પાઠયપુસ્તકો
• NCERT દ્વારા NCF ની રચના થશે. દર ૮-૧૦ વષે તેમાાં ર્ુધારા કરવાનુાં લક્ષ્ય
• પ્રાદેશશક થી રાષ્ટ્રીય ર્ાંદભોનો પાઠ્ય પુસ્તકોમાાં ર્માવેશ
• ભાર વગરનુાં ભણતર’ શવચારને મહત્વ અપાશે
• ઉચ્ચ કક્ષાના પાઠ્યપુસ્તકો તૈયાર કરવા

33. Dr.Jignesh Gohil
8. શવદ્યાથી શવકાર્ માિે મૂટયાાંકનમાાં પશરવતષન
• ર્તત અને ર્વષગ્રાહી મૂટયાાંકનને મહત્વ
• ગોખણપટ્ટીનુાં મહત્વ ઓછ
ુાં થાય તેવા પ્રયત્નો
• શવદ્યાથીનો રેકોિષ શનભાવવો અને વાલીઓને મૂટયાાંકન-પશરણામથી ર્મયે ર્મયે અવગત કરવા
• ૧૦-૧૨ ની બોિષ પરીક્ષાઓ ર્ુધારા ર્ાથે શરૂ રહેશે

34. Dr.Jignesh Gohil
4.3 શશક્ષક

35. Dr.Jignesh Gohil
4.3 શશક્ષક
•શશક્ષક- બાળકો અને રાષ્ટ્રના ભાવીનો ઘિનાર
•શશક્ષક શશક્ષણની ગુણવ્ા, શશક્ષકોની ભરતી, શસ્થશત, ર્ેવાની શરતો અને
ર્શશિકરણ િેવુ હોવુાં િોઈએ તેવુાં નથી
•શશક્ષકો માિે ઉચ્ચ આદર અને શશક્ષણ વ્યવર્ાયની ઉચ્ચ શસ્થશતને પુનસ્થાષશપત કરવી
આવશ્યક છે.

36. Dr.Jignesh Gohil
1. શશક્ષક ભરતી
• ગ્રામ્ય શવસ્તારમાાંથી પણ શવદ્યાથી શશક્ષક પ્રશશક્ષણમાાં િોિાય એ હેતુથી 4 વષષના B. ED નો કોર્ષ કરવા મેરીિ
આધાશરત શશષ્યવૃશ્ આપવામાાં આવશે.
• કોર્ષ પૂણષ કરતા પ્રાદેશશક કક્ષાએ િ શશક્ષક તરીકે કામ કરી શકે તેવા પ્રયત્નો
• પછાત શવસ્તારોમાાં શશક્ષક તરીકે ર્ેવામાાં િોિાય તેવી પ્રેરણા આપવી
• શશક્ષક-બદલીના ધોરણો બદલાવામાાં આવશે
• TET પરીક્ષા માળખુાં ચાર તબ્બકાઓને ર્ાાંકળીને તેના પદ્ધશતશાસ્ત્ર અને શવષયવસ્તુની બાબતે વધુ મિબૂત
બનાવવામાાં આવશે
• સ્વ-શનભષર શાળાઓમાાં શશક્ષક બનવા માિે પણ TET લાયકાત િરશિયાત બનાવવી
• શાળાઓમાાં કલા, ભાષા, વ્યાવર્ાશયક શશક્ષણ, કૃશષ, ઉદ્યોગ િેવા શવષયોના માસ્િર િરેનર રાખે તેવુાં પ્રોત્ર્ાહન
આપાશે
• આગામી બે દર્કામાાં િેકનોલોજી આધાશરત પારદશષક શશક્ષક-ભરતી કરી દરેક રાજ્યોમાાં શશક્ષકની ઘિ પૂરી કરવી

37. Dr.Jignesh Gohil
• અનુકૂળ, આનાંદદાયક,ર્લામત શાળા વાતાવરણ
• શવષય-શનષ્ણાાંતની ભરતી અને એક-બીજી શાળા ર્ાથે શશક્ષણ-વ્યવહાર
• શશક્ષણ શર્વાયની કામગીરીમાાંથી શશક્ષકને મુિ કરવા
• શશક્ષકને પોતાના શવષય માિે પરીરશથશતને અનુકૂળ પધ્ધશતશાસ્ત્ર અપનાવવાની છ
ૂ િ
2. ર્ેવા ભાવાવરણ

38. Dr.Jignesh Gohil
3. ર્તત વ્યાવર્ાશયક શવકાર્
CONTINUOUS PROFESSIONAL DEVELOPMENT (CPD)
• પ્રાદેશશક, રાજ્ય, રાષ્ટ્રીય કક્ષાના વકષશોપ, ઓનલાઈન મો્યુઅટર્, તાલીમ દ્વારા શશક્ષક/આચાયષને
પોતાના વ્યાવર્ાશયક ર્જ્જતમાાં વધારો કરવાની તક આપવી
• શશક્ષક/આચાયષએ તાલીમના ભાગ રૂપે વાશષષક 50 કલાકના મો્યુઅટર્ પૂરા કરવા
• શૈક્ષશણક ઇનોવેશન, પધ્દશતશાસ્ત્રીય પ્રયોગો માિે પ્રોત્ર્ાહન

39. Dr.Jignesh Gohil
4. CAREER MANAGEMENT AND PROGRESSION (CMP)
• શશક્ષકને તેની શ્રેષ્ઠ કામગીરી બદલ પગાર, બઢતી તેમિ ર્ન્માન થકી પ્રોત્ર્ાશહત કરવા
• શશક્ષક ર્ેવ માિે પગાર ધોરણના યોગ્ય માળખાન ઇરચના કરવી
• શશક્ષકની કામગીરી અને પગાર બાબતે રાજ્ય કક્ષાએ શવશવધ ધોરણો નક્કી કરવા
• ર્ક્ષમ શશક્ષકોને નેતૃત્વ કરવાની તક, તાલીમબધ્ધ કરવા

40. Dr.Jignesh Gohil
5.શશક્ષક માિે વ્યાવર્ાશયક ધોરણો
• 2022 ર્ુધીમાાં NCTE દ્વારા NATIONAL PROFESSIONAL STANDARDS FOR TEACHERS
(NPST) ઘિાશે
• શશક્ષક પ્રશશક્ષણ ઉપરાાંત શશક્ષક ર્શવષર્નો ર્મય, પગાર, તાલીમ, બઢતી વગેરેના ધાર-ધોરણો ઘિાશે
• દર દર્ વષે વ્યાવર્ાશયક ધોરણોમાાં િેરિાર કરવો

41. Dr.Jignesh Gohil
6. શવશશષ્ટ્ શશક્ષક
• અમુક િરૂશરયાતમાંદ શવસ્તાર કે શાળા કે િય શવકલાાંગ/શદવ્યાાંગ બાળકો હોય ત્યાાં શવષય શનષ્ણાાંતની
શનમણૂક કરવાાં આવશે
• આવા શશક્ષકો પાર્ે માિ શવષય િ નહીાં પરાંતુ શવશશષ્ટ્ બાળકો માિે ખાર્ કૌશટયોનુાં જ્ઞાન પણ હોય
• શાળા-કોલેિ તમામ તબ્બકે આવા શશક્ષકોની શનમણૂક અથવા તાલીમબધ્ધ કરવામાાં આવશે

42. Dr.Jignesh Gohil
7. શશક્ષક પ્રશશક્ષણ
• ઉચ્ચ ગુણવ્ાવાળા શશક્ષકો તૈયાર કરવા માિે 2030 ર્ુધીમાાં દરેક કોલેિ-યુશનવશર્ષિીમાાં બી. એિ્, એમ.
એિ્, પી. એચિી ના અભ્યાર્ક્રમો ચલાવાશે
• B. ED નો કોર્ષ ધોરણ 12 પછી ઇશન્િગ્રેિેિ 4 વષષનો કરવો. 2030 ર્ુધીમાાં તેની અમલવારી કરવી. 2
વષષનો B. ED કોર્ષ માિ MULTIDISCIPLINARY કોલેિ િ ચલાવી શકે.
• B. ED કોર્ષમાાં ખાર્ કરીને શવષય શનષ્ણાાંત અને પધ્ધશતશક્ષિના શનષ્ણાાંત તૈયાર કરવાને મહત્વ આપવુાં
• 2021 માાં NEP 2020 ના ધોરણો પ્રમાણે રાષ્ટ્રીય અભ્યાર્ક્રમ માળખુાં NCERT દ્વારા રચવામાાં આવશે
• નોન િાાંકશશનાંગ મોિ પર ચાલતી B.ED કોલેિો બાંધ કરવામાાં આવશે
• B. ED ઉપરાાંત ખાર્ શનષ્ણાાંત શશક્ષક બનવા માિે શોિષ િમષ ર્શિષશિકેિ કોર્ષ ઉપલબ્ધ કરવામાાં આવશે

43. Dr.Jignesh Gohil
•4.4 ભારતીય ભાષા, કલા અને ર્ાંસ્કૃશતનુાં શશક્ષણ

44. Dr.Jignesh Gohil
4.4 ભારતીય ભાષા, કલા અને ર્ાંસ્કૃશતનુાં શશક્ષણ
• ભારિીય ભાષાઓ, કલા અને સિંસ્કૃશિનુિં મહત્વ
• નવી પેઢીને ભારિીય ભાષાઓ, કલા અને સિંસ્કૃશિનો પશરચય
• કલા દ્વારા જ્ઞાનાત્મક અને ભાવાત્મક શવકાસ
• ભાષા એ કલા અને સિંસ્કૃશિનુિં દ્વાર
•િદનસીિે ભારિીય ભાષાઓની જોઈએ િેટલી સિંભાળ લેવાઈ નથી. છેટલા 50
વષતમાિં 220 જેટલી ભારિીય ભાષાઓ નાિ થવાના આર ેછે.
•ભારિીય ભાષાઓના માધ્યમથી શિક્ષણકાયત થાય િે ખૂિ જરૂરી છે.

45. Dr.Jignesh Gohil
•કોઈ પણ ભાષાને તેની ર્ાંસ્કૃશત ર્ાથે શર્ધો ર્ાંબાંધ હોય છે. કોઈ પણ ર્ાંસ્કૃશતને
ઓળખવા માિે તેની ભાષા ર્મિવી િરૂરી છે.
•ર્ાંસ્કૃશતની ભાષાનુાં જ્ઞાન િે તે ર્ાંસ્કૃશત ર્ાથેનો લગાવ ઉત્પન્ન કરે છે. કોઈ પણ
ર્ાંસ્કૃશતની કલા,ર્ાશહત્ય,ર્ાંગીત, શિટમો વગેરેને ર્મિવા તેની ભાષાનુાં જ્ઞાન હોવુાં િરૂરી
છે. માિે િ રાષ્ટ્રની ર્ાંસ્કૃશતને ર્મિવા રાષ્ટ્રની શવશવધ ભાષાનુાં શશક્ષણ આપવુાં િરૂરી
છે.
•આ ભાષાઓમાાં પાઠ્યપુસ્તકો, અધ્યયન ર્ામગ્રી,શબ્દકોશ,શવિીયો,ઓશિયો વગેરેની
રચના થાય તેવા પ્રયત્નો થાય તે િરૂરી છે. ભારતમાાં આ કાયષ બાબતે ખૂબ ધીમુાં રહ્ુાં
છે.

46. Dr.Jignesh Gohil
• ભાષા શિક્ષકોની ગુણવત્તામાિં સુધારો કરવાની ખૂિ જરૂશરયાિ છે. શિક્ષક માત્ર ભાષાના
વ્યાકરણ,િબ્દો, વાક્યોને મહીવ ન આપિા જે િે ભાષા દ્વારા પ્રત્યાયન કર ેિે જરૂરી છે.
• શિક્ષણના િમામ સ્િર ેકલા,સિંસ્કૃશિ,ભાષા,સિંગીિનુિં શિક્ષણ, ત્રણ-ભાષાનુિં માળખુિં,િહુ -
ભાષીયિા,માિૃભાષામાિં શિક્ષણ,પ્રાદેિીક કલાકારો,લેખકો,વ્યવસાયકારો, શવદ્વાનોની મુલાકાિ
વગેર ેિાિિોને મહત્વ આપવામાિં આવ્યુિં છે.
• આ િમામ પ્રયત્નો માટે કુિળ ભવનો, શિક્ષકોની ટીમ િૈયાર કરવી જરૂરી િને છે. આ માટે
ભારિીય ભાષાઓ, િુલનાત્મક સાશહત્ય, સજતનાત્મક લેખન, કળા, સિંગીિ, િત્વજ્ઞાન, વગેર ેમાિં
મજિૂિ શવભાગો અને કાયતિમો દેિભરમાિં િરૂ અને શવકશસિ કરવામાિં આવિે, અને આ
શવષયોમાિં 4 વષતના િી.એડ. સશહિની શડગ્રીનો શવકાસ કરવામાિં આવિે.
• આ શવભાગો અને કોસત ખાસ કરીને ઉચ્ચ ગુણવત્તાની ભાષાના શિક્ષકો - િેમજ કલા, સિંગીિ, દિતન
અને લેખનના શિક્ષકોના મોટા કેડરને શવકસાવવામાિં સહાય કરિે.

47. Dr.Jignesh Gohil
 વધુને વધુ ઉચ્ચ શિક્ષણ સિંસ્થાઓ શદ્વ-ભાષીય કોસત ચલાવે િેમજ શિક્ષણનુિં મધ્યમ માિૃભાષા
રાખે િેવુિં પ્રોત્સાહન અપાિે. ઉચ્ચ શિક્ષણ ક્ષેત્રે ભારિીય ભાષાઓને મહત્વ આપવાિં આવિે.
 અનુવાદ અને અથતઘટન, આટત અને મ્યુશિયમ, વહીવટ, પુરાિત્ત્વ, આશટતફેક્ટ સિંરક્ષણ, ગ્રાશફક
શડિાઇન અને વેિ શડિાઇન ક્ષત્રોના ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા પ્રોગ્રામ અને શડગ્રી કોસત ચલાવવામાિં
આવિે અને િેના માટે ઉચ્ચ શિક્ષણ પદ્ધશિ પણ શવકસાવવામાિં આવિે.
 ભારિના ઉચ્ચ વારસાને ઓળખવા માટે િૈક્ષશણક સિંસ્થાઓમાિં પ્રવાસ પર ભાર મૂકવામાિં આવિે.
‘એક ભારિ શ્રેષ્ઠ ભારિ’ અિંિગતિ ૧૦૦ જેટલા પ્રવાસન સ્થળો ઓળખવામાિં આવિે અને િાળા-
કોલેજો આ સ્થળોએ પ્રવાસ કર ેિેવુિં પ્રોત્સાહન અપાિે.

48. Dr.Jignesh Gohil
• ઉચ્ચ ગુણવ્ાયુિ અધ્યયન ર્ામગ્રી ઉપલબ્ધ કરવા માિે ગુણવ્ાયુિ અનુવાદ અને અથષઘિન કાયષ
કરી અન્ય ભાષાઓમાાં તેમિ શવદેશી ભાષાઓની અધ્યયન ર્ામગ્રી તૈયાર કરવામાાં આવશે.
• આ માિે INDIAN INSTITUTE OF TRANSLATION AND INTERPRETATION (IITI) ની સ્થાપના કરવામાાં
આવશે. આવી ર્ાંસ્થા દેશ માિે ખરેખર મહત્વની ર્ેવા પૂરી પાિશે તેમિ અર્ાંખ્ય ભાષા અને શવષય
શનષ્ણાતોને રોિગારી પૂરી પાિશે, અને ભાષાાંતરના શનષ્ણાતો થકી તમામ ભારતીય ભાષાઓને
પ્રોત્ર્ાશહન મળશે.

49. Dr.Jignesh Gohil
• ર્ાંસ્કૃત ભાષાની ર્મૃશધ્ધ તેમિ ભવ્યતાના કારણે તેનો ર્માવેશ શિ-ભાષાના માળખામાાં કરી તેનો
પશરચય શાળા-કોલેિ શશક્ષણમાાં મળે તેવો પ્રયત્ન થશે. ર્ાંસ્કૃતને મનોરાંિક,નાવીન્ય રીતે તેમિ અન્ય
શવષયોની ર્ાથે િોિી શીખવવામાાં આવે તેવા પ્રયત્નો થશે.
• ર્ાંસ્કૃત ભાષાના ર્ાવષશિક પ્રચાર માિે ર્ાંસ્કૃત યુશનવશર્ષિીમાાં ર્ાંશોધનો, પધ્દશતઓને પ્રોત્ર્ાહન
આપવામાાં આવશે. ર્ાંસ્કૃત શવષય પર ૪ વષષના B.ED કોર્ષ દ્વારા ર્ાંસ્કૃતના શશક્ષકો તૈયાર કરવામાાં
આવશે.

50. Dr.Jignesh Gohil
• ભારતીય ક્લાશર્ક ભાષાઓના શશક્ષણનુાં કાયષ કરતી યુશનવશર્ષિી અને કોલેિો દ્વારા ભારતીય ક્લાશર્ક
ભાષાઓને પ્રોત્ર્ાહન આપશે તેમિ ભારતીય ક્લાશર્ક ભાષાઓમાાં ઉપલબ્ધ ૧૦ હજાર િેિલી પ્રતો કે િેના
પર આિ ર્ુધી કોઈ ધ્યાન કેશન્િત નથી થયુાં તેનો અભ્યાર્, ર્ાંગ્રહ,અનુવાદ થાય તેવુાં કરવામાાં આવશે.
• ભારતની બધી ભાષાઓ, અને તેમની ર્ાથે ર્ાંકળાયેલી કળા અને ર્ાંસ્કૃશતનુાં વેબ-આધાશરત
પ્લેિિોમષ/પોિષલ/શવશક ની મદદથી દસ્તાવેજીકરણ કરવામાાં આવશે. પ્લેિિોમષમાાં શવશિઓઝ, શબ્દકોશો,
રેકોશિુંગ્ર્, વાતાષ, કશવતા અને નાિકો, લોકગીતો અને નૃત્યો, બોલી નો ર્માવેશ કરવામાાં આવશે.
• સ્થાશનક ભારતીય ભાષાઓ, કળા અને ર્ાંસ્કૃશતનો અભ્યાર્ કરવા માિે દરેક વયના લોકો માિે માસ્િર્ષ અથવા
ઉચ્ચ શશક્ષણમાાં શશષ્યવૃશ્ આપવામાાં આવશે. ઉ્મ કશવતાઓના ઇનામો અને ભારતીય ભાષાઓમાાં ગદ્ય,
વાઇબ્રેન્િ કશવતા, નવલકથાઓ, નોનશિક્શન પુસ્તકો, પાઠયપુસ્તકો, પિકારત્વ ક્ષેિે પ્રોત્ર્ાહક ઇનામો અને
ર્ન્માન આપવાના પ્રયાર્ થશે.

51. Dr.Jignesh Gohil
•ઓનલાઈન અને શડશજટલ શિક્ષણ

52. Dr.Jignesh Gohil
• નવી પશરશસ્થશતઓમાાં નવી પહેલથી શશક્ષણકાયષ શરૂ રહે તે આિની િરૂશરયાત છે. વતષમાન મહામારીના ર્મયે કહી
શકાય કે આપને પરાંપરાગત કે ભૌશતક શશક્ષણકાયષની િગ્યાએ અન્ય વૈકશટપક માગે શશક્ષણકાયષ કરી શકી છીએ. આ
બાબતે નવી રાષ્ટ્રીય શશક્ષણનીશત િેકનોલોજીના િાયદાઓને તેની મયાષદા ર્શહત સ્વીકારે છે. આ ક્ષેિમાાં વધુ
ર્ાંશોધનો થાય અને નવતર પ્રયોગો થાય તે આવશ્યક છે.

53. Dr.Jignesh Gohil
• યોગ્ય પ્રયાર્ો અને પ્રયોગો વગર ઓનલાઈન શશક્ષણના િાયદા સ્વીકારી શકાય નહીાં. તેના માિે શિશિિલ ઈશન્િયા
અશભયાન અાંતગષત શિવાઇશર્ર્ ને વ્યાપકપણે ઉપલબ્ધ કારવવી િરૂરી છે. િો કે ઓનલાઈન શશક્ષણનુાં ઔશચત્ય
એક શચાંતાનો શવષય છે.

54. Dr.Jignesh Gohil
• અર્રકારક ઓનલાઈન શશક્ષણ માિે શશક્ષકોને તાલીમબધ્ધ કરવામાાં આવે.પરાંપરાગત પધ્ધશતથી ર્ારાં શશક્ષણકાયષ
કરનાર ઓનલાઈન શશક્ષણકાયષ ર્ારી રીતે કરી િ શકે એવુાં કહી ન શકાય. તે માિે પ્રયુશિઓ અને પધ્ધશતઓમાાં
યોગ્ય પશરવતષન િરૂરી છે. ઓનલાઈન મૂટયાાંકનમાાં પણ મયાષશદત પ્રશ્ન પ્રકારો,ગેરરીશત ર્શહતના ઘણા બધી
મયાષદાઓ રહેલી છે.અશભનય, શવજ્ઞાન િેવા શવષયોનુાં શશક્ષણકાયષ ઓનલાઈન મોિમાાં શક્ય નથી.
• પ્રવતષમાન ર્મયમાાં િેકનોલોજીનો પ્રભાવ અને શશક્ષણકાયષમાાં તેની િરૂશરયાતને ધ્યાનમાાં લઈ આ શશક્ષણનીશત
શાળા કક્ષાથી લઈ ઉચ્ચ શશક્ષણમાાં શનચેની ભલામણો કરે છે.

55. Dr.Jignesh Gohil
ઓનલાઈન શિક્ષણ માટે પાઈલોટ અભ્યાસો-
• NETF, CIET,NIOS,IGNOU,IITS,NITS િેવી યોગ્ય ર્ાંસ્થાઓ દ્વારા ઓનલાઈન શશક્ષણ પર પાઈલોિ અભ્યાર્ો
કરે. તેના િાયદા-મયાષદાઓનુાં મૂટયાાંકન કરે. ઇ-કન્િેન્િ,અધ્યેતાનુાં શિવાઇર્ જ્ઞાન િેવા ક્ષેિો ર્ાંબાંશધત અભ્યાર્ો કરે.
આ અભ્યાર્ોના પશરણામ જાહેર કરવામાાં આવે અને તે બાબતે િરૂરી ર્ુધારાઓ ર્તત કરવામાાં આવે.

56. Dr.Jignesh Gohil
2. શડશજટલ ઇન્રાસ્ટરક્ચર-
• શશક્ષણમાાં આાંતરપ્રશતશક્રયાશીલ, શવકશર્ત અને જાહેર શિશિિલ ઇન્રાસ્િરક્ચર બનાવવા માિે રોકાણ કરવાની
િરૂર છે િેનાથી શવવધ પ્લેિિોમષ દ્વારા ભારતના સ્કેલ, ઉપકરણ,અર્માનતા,િશિલતા ર્ાંબાંશધત ર્મસ્યાદ Eઓનો
ઉકેલ લાવી શકાય.

57. Dr.Jignesh Gohil
3. ઓનલાઈન શિક્ષણ માધ્યમો અને ઉપકરણો-
• SWAYAM, DIKSHA જેવા યોગ્ય ઇ-લશનિંગ ્લેટફોમતને અધ્યેિાની પ્રગશિ પર નજર રાખવા માટે શિક્ષકોને
માળખાગિ, સરળ, સહાયક સાધનોનો સમૂહ આપવા માટે શવસ્િૃિ કરવામાિં આવિે ટુ-વે શવશડઓ અને ટુ-
વે ઓશડયો ઇિંટરફેસ જેવા ઉપકરણો દ્વારા ઓનલાઈન શિક્ષણકાયત થાય િે આજના સમયની વાસ્િશવક
જરૂશરયાિ છે.

58. Dr.Jignesh Gohil
4. શડશજટલ અધ્યયન સામગ્રી,સ્ટોર ેજનો શવકાસ અને
પ્રસાર
• શડશજટલ સામગ્રી અને સ્ટોર ેજ શવકસાવી િેની અસરકારકિા અને ગુણવત્તા પરના વપરાિકિાતઓ દ્વારા
ર ેશટિંગ્સ માટેની સુશવધા આપવામાિં આવે. સામગ્રીમાિં અભ્યાસિમની રચના, િીખવાની રમિો અને
શસમ્યુલેિન્સ, ઓગમેન્ટેડ શરયાશલટી અને વચ્યુતઅલ શરયાશલટીનો સમાવેિ કરવો. મનોરિંજન આધાશરિ
શિક્ષણ માટે શવદ્યાથીને ગમે િેવા સાધનો જેવા કે ભારિીય કલા અને સિંસ્કૃશિ આધાશરિ એશ્લકેિન્સ અને
ગેમ્સ શવશવધ ભાષાઓમાિં િનાવવામાિં આવિે. શવદ્યાથીઓ ઇ-કન્ટેન્ટનો સિંગ્રહ કરી િકે િે માટે
શવશ્વસનીય િેકઅપ શમકેશનિમ શવકસાવવામાિં આવિે.

59. Dr.Jignesh Gohil
5. શડશજટલ ગેપનો ઉકેલ-
• દેિની ઘણી િધી જગ્યાએ શડશજટલ સાધનોનો વપરાિ ખૂિ મયાતશદિ છે એ હકીકિને સ્વીકારી ર ેશડયો
અને ટેશલશવિનને મશહિીના પ્રસારણ માટે ઉપયોગમાિં લેવામાિં આવિે. િૈક્ષશણક કાયતિમોને 24X7 શવશવધ
ભાષાઓમાિં ઉપલબ્ધ કરવામાિં આવિે. શડશજટલ અધ્યયન સામગ્રી ભારિીય ભાષાઓમાિં િૈયાર થાય િેના
પર ધ્યાન કેશન્રિ કરવામાિં આવિે. શિક્ષણકાયતમાિં શડશજટલ સામગ્રીનો િક્ય હોય એટલો વધુ ઉપયોગ
કરવામાિં આવે િેવા પ્રયાસો થિે.

60. Dr.Jignesh Gohil
6. વચુતઅલ લેિ-
• અશસ્િત્વમાિં છે િેવા ઇ-લશનિંગ ્લેટફોમ્સત જેમ કે DIKSHA, SWAYAM અને SWAYAMPRABHA નો વચ્યુતઅલ
લેબ્સ િનાવવા માટે લાભ લેવામાિં આવિે જેથી િમામ શવદ્યાથીઓ ગુણવત્તાયુક્ત વ્યવહારુ અને સમાન
અભ્યાસ અનુભવો મેળવે. શડશજટલ ઉપકરણો જેવા કે ટેિલેટ દ્વારા શવદ્યાથીઓ અને શિક્ષકોને પૂરિી
શડશજટલ સામગ્રીનો પૂરિો લાભ મળે િેવા પ્રયત્નો કરવામાિં આવિે.

61. Dr.Jignesh Gohil
7. શિક્ષકો માટે િાલીમ અને પ્રોત્સાહનો
• શિક્ષકો શવદ્યાથી-કેશન્રિ પધ્ધશિિાસ્ત્રની સખિ િાલીમ લેિે અને ઓનલાઈન શિક્ષણકાયત માટેની શવશવધ
્લેટ્ફોમતસનો ઉપયોગ કરી અધ્યયન સામગ્રી શવકસાવવાની િાલીમ પણ મેળવિે. અધ્યયન સામગ્રી સાથે
શવદ્યાથીને સશિય રાખવામાિં શિક્ષકની ભૂશમકા પર પણ ભાર મૂકવામાિં આવિે.

62. Dr.Jignesh Gohil
8. ઓનલાઈન મૂટયાિંકન અને પરીક્ષાઓ
• સૂશચિ સિંસ્થાઓ જેવી કે NATIONAL ASSESSMENT CENTRE, PARAKH, SCHOOL BOARDS, NTA અને
અન્ય ઓળખાિી સિંસ્થાઓ મૂટયાિંકન માટેનુિં યોગ્ય માળખુિં ઘડિે અને અમલમાિં મૂકિે. િેમાિં પોટતફોશલયો,
રુબ્રીક્સ,સ્ટાન્ડડત મૂટયાિંકન અને મૂટયાિંકન શવશ્લેષણ પર પાઈલોટ અભ્યાસો થિે અને 21 મી સદીના
કૌિટયો આધાશરિ િૈક્ષશણક ટેકનોલોજી દ્વારા મૂટયાિંકનની શવશવધ પ્રયશક્તઓ પર ધ્યાન કેશન્રિ કરવામાિં
આવિે.

63. Dr.Jignesh Gohil
9. અધ્યયનના િલેશન્ડિંગ મોડેટસ
• શડશજટલ શિક્ષણના પ્રચાર ઉપરાિંિ ભૌશિક (FACE TO FACE) શિક્ષણકાયતના મહત્વને ધ્યાનમાિં રાખવામાિં
આવિે અને િે અનુસાર બ્લેન્ડેડ અધ્યયન ના શવશવધ અસરકારક મોડેટસ ઓળખી િેનો અમલ કરવામાિં
આવિે.

64. Dr.Jignesh Gohil
10. ધારા-ધોરણો િનાવવા
• શડશજટલ શિક્ષણ પરના સિંિોધનોને આધાર ે NETF અને અન્ય સિંસ્થાઓ અધ્યયન
સામગ્રી,ટેકનોલોજી,ઓનલાઈન શિક્ષણ પધ્ધશિિાસ્ત્ર માટેના યોગ્ય ધારા-ધોરણો સુશનશશ્વિ કરિે. આ
ધારા-ધોરણો રાજ્યો,િોડતસ,િાળાઓ,અને ઉચ્ચ શિક્ષણ સિંસ્થાઓ માટે ઓનલાઈન શિક્ષણ માિંિેની
ગાઈડ-લાઇન ઘડવામાિં મદદરૂપ થિે.

65. Dr.Jignesh Gohil
આિંિરરાષ્ટ્રીય કક્ષાનુિં શડશજટલ ઇન્રાસ્ટરક્ચર, અધ્યયન સામગ્રી, અને
કૌિટયોનુિં ઘડિર
• શિક્ષણમાિં ટેકનોલોજીનો ઉપયાઓગ એ એક યાત્રા છે, લક્ષ્ય નહીિં. િેના હેિુઓને સાકર કરવા માટે
ઘણા કૌિટયોની જરૂર પડે. આ માટે મિંત્રાલયના માગતદિતન હેઠળ યોગ્ય અને ઉચ્ચ કક્ષાનુિં શડશજટલ
ઇન્રાસ્ટરક્ચર ઘડાય અને િેના દ્વારા ગુણવત્તાયુક્ત શડશજટલ શિક્ષણકાયત થાય િેના પર ધ્યાન કેશન્રિ કરવામાિં
આવિે.શિક્ષણ ઉપરાિંિ અનેક સિંઘષોને પિંહોચી વળવા માટે ટેકનોલોજી એક શ્રેષ્ઠ માધ્યમ છે પરિંિુ
ટેકનલોલોજી અને િેમાિં થિા િડપી પશરવિતનોના કારણે િેના શવદ્વાન વ્યશક્તઓની જરૂર પડિે. માટે આ
કાયતમાિં વહીવટ,શિક્ષણ,િૈક્ષશણક ટેકનોલોજી,શડશજટલ પધ્ધશિિાસ્ત્ર અને મૂટયાિંકન વગેર ેના શનષણિો િૈયાર
થાય અને ભાગ લે િે ખૂિ જરૂરી છે.

66. Dr.Jignesh Gohil