2. ZER DA ENERGIA?
Energia, gure inguruan gertatzendiran aldaketa guztien erantzulea da. Ezin
dogu energia ikusi, baina gorputzetan zer eragin daukan igarri daikegu.
Energia leku guztietan dago eta hainbat modutara agertu daiteke.
ENERGIA MOTAK
BERO
ENERGIA
ENERGIA
KIMIKOA
ARGI
ENERGIA
ENERGIA
MEKANIKOA
ENERGIA
NUKLEARRA
ENERGIA
MOTAK
ENERGIA
ELEKTRIKOA
3. *ENERGIA MEKANIKOA:
Mogitzendogunobjektuekdaukien energia da.
Adibidez: olatuak.
*ARGI ENERGIA: Hainbat gorputzek argi moduan
igortzendabena da. Adibidez: naturala, eguzkia eta
artifiziala, bonbilla.
*BERO ENERGIA: Gorputzek bero moduan
igortzendabe. Adibidez: eguzkiak edo suak
igortzendauana.
*ENERGIA KIMIKOA: Hainbat substantziatan
batzen dauan energia da, adibidez: petrolioa.
*ENERGI NUKLEARRA: Hainbat substantzietatik
sortzen da, adibidez: poloniotik.
*ENERGIA ELEKTRIKOA: Etxeetan gehien erabiltzen
den energia da. Adibidez, ur jausietatik lortzen da.
ENERGIA ALDATU EGITEN DA
Energia ez da sortzen, ezta suntsitzen ere;
aldatu egiten da. Hau da, hainbat motatako
energiek beste mota batzuetako energiak
sortzen dira. Adibidez esku biak igurtzi
ezkero, energi mekanikoa, bero energia
bihurtzen da.
4. ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK
EGUZKI ENERGIA
HAIZE ENRGIA EDO ENERGIA EOLIKOA
ENERGIA HIDRAULIKOA
BIOMASA
*Eguzki panelen bidez eguzki energia
aprobetxatu eta bero energia edo energia
elektrikoa bihurtu daikegu
*Aerosorgailuenbidez haize energia edo energia
eolikoa ustiatzen dugu. Energia mekanikoa
energia elektrikoa bihurtzen da.
*Presak eta urtegiak eraikiz, ura batzen da eta
garaiera jakin batetik isurtzen da energia
hidraulikoa zentral hidroelektrikoetan ustiatzen
da. Ur jausietako energia mekanikoa, energia
elektrikoa bihurtzen da.
*Instalaziomaremotrizen bidez, itsasgorako eta
itsasbeherako ur masen mogimendua eta
itsasoko olatuena erabili daiteke. Energia
mareomotriza energia elektrikoa lortzeko
usiatzen da.
*Materia organikoa landara hondakinak edo
zaborrak errez edo tratatuz, energia lortzen da.
Energia iturri horri biomasa deitzen jako.
5. ENERGIA ITURRI EZ BARRIZTAGARRIAK
PETROLIOA
IKATZA
GAS NATURALA
SUBSTANTZIA ERRADIOAKTIBOAK
ENERGIA GEOTERMIKOA
*Petrolioa mundu osoan gehien erabiltzen den energia
iturria da. Jendeak esaten dau, 50 urte barru agortu
egingo dela. Petroliotik hainbat erregai ateratzen dira
adibidez gasolina edo gasolioa, hortik aparte ere,
plastikoak fabrikatzen dira.
*Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa
lortzen dabe.
*Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzan
erabiltzen da.
*Zentral nuklearretan, substantzia erradioaktiboetatik
abiatuta, energia nuklearra lortzen da eta gero energia
elektriko bihurtzen da.
*Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia
geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia elektriko
bihurtzeko erabili daiteke.
6. ENERGIA ITURRIEI LOTUTAKO
ARAZOAK
Energia oinarrizko elementua da gizarteen
garapenean. Gizartea zenbat eta garatuago egon,
orduan eta makina gehiago. Horrek hainbat arazo
eragiten dauz, adibidez, energia iturri ezbarriztagarriak agortzea eta ingurumena hondatzea.
GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA
ITURRIAK
ENERGIA KONBENTZIONALA
Herrialde garatuen eta garapen bidean dagozan
herrialdeek energia asko kontsumitzen dabe. Energia hori
iturri ez-barriztagarrietatik lortua izaten da. Hori dalaeta gehien erabiltendiran energiak diralez, energia
konbentzional deitzen jake.
ENERGIA ALTERNATIBOA
Energia barriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak
hartzen dabilz , adibidez, eguzki eta haize energien
kontsumoa sustatzeko. Mota horretako energiei energia
alternatibo deitzen jake. Energia barriztagarriak ez
dira agortzen.
*PAISAIA HONDATU:Gasa,petrolioa edo ikatza
lortzeko, meatzeak edo hobiak hondeatzen dira. Paisaia
hondatu eta lurzoruak eta landaradiak suntsitzen dabez.
7. *ENERGIA LORTZEKO INSTALAZINOAK
ARRISKUAN JARRI:Energia lortzeko instalazinoek
arriskuan jarri daikiez inguru horretako animalia
espezieak. Adibidez, aerosorgailuak arrisku handia
dira hegaztientzat.
*ERREGAIAK ERRETEAN SUBSTANTZIA KUTSAGARRI ASKO
IGORTU:Erregaiak erretzean,
substantzia asko eta asko igorten dira
atmosferara.
>atmosferara karbono dioxido asko
igorten da, eta, horren
ondorioaz, berotegi efektu naturala
handitu egiten da.
>erregaiak erretzean atmosferako ura
kutsatzen daben beste gas batzuk askatzen dira.
*HONDAKIN NUKLEARREN
ARRISKUA:Zentral nuklearrek, hondakin
nuklear deitutako arrisku handiko beste
hondakin batzuk sortzen dabez. Hondakin
horreek lurperatzean, inguruko lurzorua, ura
eta airea kutsatu daikiez.
OZONO GERUZEAREN SUNTSIKETA
Ozono geruzea estratosferan dago, eta izaki
bizidunentzat kaltegarriak diran eguzki izpiak
iragazteko eginkizuna betetendau. Hozte aparatuak
eta aerosolak erabiltearen eraginez, ozonogeruza
suntsitzen doa.
8. ENERGIA ARDURAZ ERABILTEA
Garapen iraunkorra baliabide naturalen eta, batez ere, energiaren erabilera
arduratsuan oinarritzen da, etorkizuneko belaunaldien beharrizanak ere
asetzeari begira.
ENERGIA GARBIA
LORTZEKO
• Energia garbia lortzeko
energia alternatiboen
erabilera bultzatzen
dabe, diru laguntza
publikoen bidez eguzki
plakak eta
aerosorgailuak
instalatzea sustatuz.
GURE HERRIKO
ENERGIA
AURREZTEKO
KANPAINETAN
PARTE HARTU
GARBIGAILUA
BETETA
DAGOANEAN
BAKARRIK
ETABILI
ENERGIA
ERAGINKORTASUNA
• Energia eraginkortasuna
hobetzen ahalegintzen
dira: energia hobeto
aprobetxatzeko
neurriak hartzen dabez.
KONTSUMO
TXIKIAGOKO
BONBILAK
ERABILTEA
ENERGIA
AURREZTEA
• Energia aurreztea
sustatzen
dabe, informazino
kanpaonen bidez.
erakunde txikiek
adibidez udalek eta
alkarteek energia
aurrezteko neurriak
zabaltzen
dabez, adibidez garraio
publikoa.
ARGIAK ETA
MAKINAK
ERABILTEAN
AMATATU
BANAKAKO
EKINTZAK
BEROKUNTZA ETA
AIRE GIROTUA
BEHARREZKOA
DANEAN ERABILI
