1. XIXILIREN APOSTUA
Orain dela mende bat eta urte batzuk, Bermeon galerna bat egon zenean
baino urte batzuk lehenago, Bermeo eta Mundakaren artean, lehiaketa
bat egon zen. Lehiaketa honetan,
Bermeotik bi trainera eta Mundakatik
beste bik lasterketa bat egitea
antolatu zan. Herri bietatik ikusten
dan Izaro uharteraino, Bermeoko
portutik hasita Izarora heldu, buelta
osoa emon eta gero, nor etortzen zan
Bermeoko porturaino lehenago. Eta zer
jokatu eben? Ba Irabazleek Xixili eta Lamerapunteko lurrak lortuko
ebezan. Egun hareetan herri bietako txutxumutxua horixe zan: denak
jakin nahian ea nork irabaziko zuen.
Lasterketa baino aste bete lehenago, han ibiltzen ziran herrian kartelak
jartzen eta itxasoan trainerekin entrenatzen. Bitartean herritar guztien
ahotan estropada horren gainekoak baino ez ziren entzuten. Bermeokoak
esanez Bermeok irabaziko ebala eta Mundakakarrak eurek esanez, nola
ez. Aste horretan, trainera bakoitzak izen bat jarri behar eutsen bere
taldeari. Bermeok Santa Eufemia izena ipini eutsen eta mundekarrak
Santa Katalina, eleizengaitik.
Lasterketaren eguna iritsi zanean, denak jaiki ziran ohetik oilarraren
kukurruku bategaz, goizeko 8-etan. Lasterketa goizeko 11tan puntuan
izango zan. Tik-tok-tik-tok... ordua pasatzen joan zen. 10:45ak heldu eta
denak bermeotarrak nahiz mundakakarrak Bermeoko portuetaan egozan.
Portuko bokale eta inguruko tala bietan jende guztia bildu zan, euren
traineruei animoak emoten.
Goizeko 11ak heldu zirenean, hasiera emon eta han hasi ziran lau
trainerak, arraun, arraun, arraun... gero eta urrunago, gero eta gutxiago
ikusten ziran...

2. Urrunetik, ekaitza zetorren eta Bermeoko trainera bati, estiborrean
zegoenari, korronteak ipar alderantz eraman eutson. Iparralderantz baina
oso urrun! Orduan beste trainera danak buelta emon eta portura joan
ziran arribadan. Jende guztiak hiru trainerak porturantza zetozela eta
laugarrena falta zala ikusirik, txarrena pasatu zala pentsatu eben. Beste
trainerak heldu, dena kontatu eta lasterketa anulatu egin behar eben.
Trainera horretan egon ziran arraunlarien familikoak negarrez egozan,
jakin ezinean non egozan euren familikoak.
Egunak pasatu ziran, aste bat ere eta ezer
berririk eurena! Ia, jendeak pentsatzen
eban hilda egongo zirela! Baina, halako
baten, Martina izeneko umetxo bat, 4
urtekoa, bere neba-arreba eta gurasoekaz
Aritxatzura joan zan eguna pasatzera.
Martina ur-hertzan egoan bere balde,
gaztelu, pala eta arearekin jolasten.
Eta orduan, boteila bat etorri jakon izter ondora, berak hartun eta
amarengana eroan eban jakiteko zer den. Amak botila hartuta, ikusi eban
barruan mezuren bat egoala eta pentsatzen jarri zen: nork botako ote
eban... burura etorri zitzaion lehiaketarena eta bere senarrak esan
eutson irekitzeko begirada bat emanez, botila barruan zer ote dagoan
jakitzeko.
Botila ireki eta hau ekarren papeltzo baten:
Bonjour(egunon) Bermeotar maiteok:
Gu gara, estropadetan itxasoan galdu ginenak.
Korronteak oso urrun eroan gaitun, baina itxasoan gagozela frantziar
batzuekin topa ginen eta euren baporera igotzeko esan euskuen. Gu igo
egin ginen eta horregaitik gagoz orain Parisen.
Bardin zaigu nor dagoan orain momentuan hau irakurtzen, baina mesede
bat eskatu behar deutsugu: mezu hau erakutsi gure familiakoei eta
herritarrei, esan trankil egoteko, ondo gagozala.
Bihar arratsaldean joango garala Euskal Herrirantz.
Besarkada bat eta laster arte! Au revoir(agur).

3. Martinak eta bere familiak hori irakurrita, segituan papeltxoa gorde eta
udaletxera joan ziren.
Udaletxera heldu ziranean alkateari esan eta alkateak Bermoko postontzi
denetara bidali ebazan mensajeak esanez bihar 4:00etan gelditu direla
denak portuan, arrantzaleei ongi etorria emoteko(nahiz eta ez jakin noiz
etorriko ziren).
Ilargia joan eta eguzkia etorri zenean, hurrengo eguna zan. Eguerdiko
hiruretarako, denak egozan portuan. Laurak, bostak, seirak, zazpirak
zortzirak... pasatu ziran eta ez zen inor ere agertu! Herritarrek pentsatu
eben han geratzea lo egiten, itxarotea etorri arte. Hurrengo goizean,
itxaroten egon ziran eta 11-12ak inguruan, han etorri ziren denak
“cruzero” txiki batean. Bermeotar denak, aldarrika eta saltoka hasi ziren
pozaren pozez. Bermeotar danei, ahoan, kurba eder bat ikusten jaken,
benetako irribarrea.
Bermeoko eta Mundakako alkateek, jai bat antolatu eban herritarrentzat.
Han egon ziran denak Frantziako
kontakizunak kontatzen, txisteak
kontatzen, barreka... oso ondo pasatu
eben.
Alkateek
azkenean,
apostuarekin, hau da nor geratuko
zen Xilirekin, honela erabaki eben:
Xixili Bermeokoa izango zela, baina
lurraldea Mundekakoa. Eta halaxe da,
gaur egun Xixili Bermeotarrena da eta lurraldea Mundakarrena.
Ala bazan ala ez bazan, sar dadila kalabazan, eta irten dadila Bermioko
plazan.
EGILEA: IRATI AGIRRE