1. ZER DA ENERGIA?
Enegia gure inguruan gertatzen diran aldaketa guztien erantzulea da.Orokorrean ezin
dugu energia ikusi baina gorputzean zer eragin daukan igarri daikegu.
ENERGIA MOTAK
*Mekanikoa:mogitzen dagoan objetuak daukien energia da.Adibidez, olatuek edo
haizeak daukiena.
*Argi energia:hainbat gorputzek argi moduan igorten dabena da.Gorputz argidunak
naturalak (adibidez, eguzkia) edo artifizialak (adibidez, bonbilea) izan daitekez.
*Bero energia:Gorputzek bero moduan igorten dabena da, adibidez, eguzkiak edo
suak igorten dabena.Gorputz batek zenbat eta tenperatura altuagoa izan, orduan eta

2. energia termiko gehiago izango dau.
*Energia kimikoa:hainbat substantziatan batzen dan energia da; Adibidez, petrolioan,
elikagaietan edo dinamitan batzen dana; eta substantzia horeek erretean, oxidatzean
edo lehertzean askatzen da.Pilak eta bateriek ere energia kimikoa gordetzen dabe, eta
erergia hori energia elektrikoa bihurtzen dabe.
*Energia nuklearra:hainbat substantzietatik lortzen da, adibidez, uraniotik, erradiotik
eta poloniotik.
*Energia elektrikoa:Etxeetan gehien erabilten dan energia da.Errez lortzen da ur
jauzien, eguzkiaren argiaren nahiz airearen igidurearen bidez.

3. ENERGIA ALDATU EGITEN DA
Energia ez da sortzen, ezta suntzitzen ere;aldatu egiten da.Hau da, hainbat
motatako energiak beste mota batzuetako energiak bihurtzen dira.Adibidez, esku
biak igurtzi ezkero, energia mekanikoa (mogimendua) bero energia (beroa)
bihurtzen dogu.
Energia elektrikoa errez lortu daiteke eta beste hainbat motatako energia bihurtu
daiteke, adibidez, energia mekanikoa, argi energia edo bero energia.Horregaitik,
sarrien erabilten dogun energia motea da.Halan ere, unitate honeetan ikusiko
dozunez, energia elektrikoa sortzeak ingurumena hondatu daiteke.
ENERGIA ITURRIAK
Energia iturriek energia emoten deuskuen materialak edo fenomenoak dira.Material
batzuk, adibidez, ikatza eta petroleoa, eta fenomeno batzuk, adibidez, haizea edo
olatuak, energia iturriak dira.

4. ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK
Energia iturri barriztagarrietatik energia garbia lortzen da, hau da, ingurumena
kutsatzen ez dauana.Iturri barriztagarri nagusiak Eguzkia, haizea, ura eta biomasea
dira.
*Eguzkia:Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu eta bero energia edo
energia elektriko bihurtu daikegu.

5. *Haizea:Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia eolikoa ustiatzen dogu, eta
energia mekanikoa energia elektriko bihurtzen da.
*Ura:Presak eta urtegiak eraikiz, ura batzen da;eta, gero, garaiera jakin batetik
isurten da, uraren mogimendua aprobetxatzeko.Energia hidraulikoa zentral
hidroelektrikoetan ustiatzen da, ur jauzien energia mekanikoa energia elektriko
bihurtzeko.

6. *Mariomotriza:Instalazino mareomotrizen bidez, itsasgorako eta itsas beherako ur
masen mogimendua eta itsasoko olatuena erabili daiteke.Energia mareomotriza
energia elektrikoa lortzeko ustiatzen da.
*Biomasa:Materia organikoa (adibidez, landara hondakinak edo zaborrak)errez edo
tratatuz, energia lortzen da, eta energia hori energia termiko edo elektriko bihurtu
daiteke.Energia iturri horri biomasa deitzen jako.
ENERGIA ITURRI EZ-BARRIZTAGARRIAK
Energia iturri ez barriztagarriak oso arin kontzumitzen dira, oso mantso birsortzen
dira eta horreen erabilereak ingurumena kutsatzen dau.Iturri ez barriztagarri
nagusiak honeek dira:Petroleoa, Ikatza, Gas naturala, Substantzia erradioaktiboak
eta lurraren barruko beroa.

7. *Petroleoa:Mundu osoan gehien erabilten dan energia iturria da.Gaur egungo
kontsumo erritmoari eutsi ezkero, ostera, 50 urte barru agortu egingo dala
aurreikusi deuskue adituek.Petroleotik abiatuta, hainbat erregai lortzen dira,
(adibidez, gasolinea eta gasoleoa) eta hortik aparte plastikoak fabrikatzen dira.
*Ikatza:Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa lortzen dabe.

8. *Gas naturala:Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzatan erabilten da.
*Substantzia erradioaktiboak:Zentral nuklearretan substantzia erradioaktiboetatik
abiatuta energia nuklearra lortzen da eta gero energia elektriko bihurtzen da.
*Energia geotermikoa:Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia geotermikoa
lortzen da, eta, gero, energia elektriko bihurtzeko erabili daiteke.

9. GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA ITURRIAK
Herrialde garatuek eta garapen bidean dagozan herrialdeek energia asko
kontsumitzen dabe.Energia hori iturri ez barriztagarrietatik lortua izaten da, modu
nagusian eta hori dala eta hori dala eta energia konbentsional deitutako energia
iturri horreei, horreexek diralako gehien erabilten diranak.
ENERGIAK INGURUMENEAN SORTZEN DAUZAN ONDORIOAK
*Paisaia hondatzen dabe:Gasa petrolioa edo ikatza lortzeko meatzeak eta hobiak
hondeatzen dira, eta behar horreek paisaia hondatzen dabe.

10. *Arriskua:Energia lortzeko instalazioek arriskuan jarri daikiez inguru horreetako
animalia ezpeziek.
*Erregaiak erretean:substantzea kutsagarri asko eta asko igorten dira, adibidez,
atmosferara karbono dioxido asko igorten da, eta horreen ondorioz, berotegi efektu
naturala handitu egiten da.Erebai kutsatutako ur horri ur hazido deitsen jako eta
landaradiaren eta faunearen gainean jaustean, horreek suntsitu daikiez.Eta eraikin
nuklearrak ere hondatzen dabe.

11. EKINTZA KOLEKTIBOAK
*Energia garbia:Energia garbia lortzeko energia alternatiboen erabilerea bultzatzen
dabe, diru laguntza publikoen bidez eguzki plakak eta aerosorgailuak instalatzea
sustatuz.
*Energia eginkortasuna:hobetzen ahalegintzen dira eta energia hobeto
aprobetzatzeko aukerea emoten dabe.

12. *Energia aurreztea:sustatzen dabe; informazino kanpainen bidez.Energia gutzi
erabiltzen deutseneei saritzen deutsie eta larregi erabilten dabenei isuna jartzen
diote.
BANAKAKO EKINTZAK
*kontsumo txikiko bonbilak erabiltea, ohiko bonbilek kontsumitzen daben
energiaren laurena erabilten dalako.

13. *Argiak eta makinak erabilten bukatzean itzali.
*berokuntza eta aire girotua beharrezkoa denean besterik ez erabiltea.
*Garbigailua beteta dagoanean bakarrik jartea.

14. *Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea.
*Gure udalak edo herriko alkarteek sustatutako energia aurrezteko kanpainetan
parte hartzea.
EGILEA:GAROA MORALES