बे पर्दगी और बे हयाई की तबाह कारियां, इस तअल्लुक से एतिराजात और गलत फहमियों के जवाबात, इश्के मजाजी, हीजडों और कुफू के तअल्लुक से अहकाम, मियां बीवी के हुकूक और दीगर बे शुमार मुफीद म-दनी फूलों पर मुश्तमिल एक रहनुमा तहरीर.

2. ÐÎïü ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
²ïã çÜU¼¢Ï¢ (ÐÎïü ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢)
à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜGU¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï §SH¢}¢è ãG…GÚ¼
¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè Ú-…G±è
Ýï ©Îêü …GÏ¢¢Ý }¢ïæ ¼ãGÚèÚ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ J
}¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï §„ çÜU¼¢Ï¢ ÜU¢ï çã‹Îè ÚS}¢éH
¶G¼G }¢ïæ ¼Ú¼èÏ¢ Îï ÜUÚ ÐïࢠçÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ „ï ࢢ»¥G
ÜUÚ±¢²¢ ãñ J §„ }¢ïæ ¥x¢Ú çÜU„è …x¢ã ÜU}¢è Ï¢ïà¢è Т»æ ¼¢ï }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ ÜU¢ï
(Ï¢ …GÚè¥G» }¢v¼êÏ¢, §ü-}¢ï§H ²¢ SMS) }¢éœ¢GH¥G ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ „±¢Ï¢ ÜU}¢¢§²ï J
Ú¢çÏ¢¼G¢ : }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è)
}¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢, ç„HïvÅïÇ ã¢©„, ¥çHÈGU ÜUè }¢çS…Î ÜUï „¢}¢Ýï,
¼èÝ ÎÚ±¢…G¢, ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î-1, x¢é…Ú¢¼
MO. 9374031409 E-mail : translationmaktabhind@dawateislami.net
çÜU¼¢Ï¢ ÐÉGÝï ÜUè Îé¥G¢
¥…G : à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜUG¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï §SH¢}¢è, ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢
}¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜUG¢çÎÚè Ú-…G±è
ÎèÝè çÜU¼¢Ï¢ ²¢ §SH¢}¢è „Ï¢ÜUG ÐÉGÝï „ï ÐãHï …ñGH }¢ïæ Îè ãé§ü Îé¥G¢ ÐÉG
Hèç…²ï …¢ï ÜéUÀ ÐÉGïæx¢ï ²¢Î Úãïx¢¢ J Îé¥G¢ ²ïã ãñ :
¼Ú…}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ! ã}¢ ÐÚ §GË}¢¢ï çãGv}¢¼ ÜïU ÎÚ±¢…Gï ¶¢ïH Îï ¥¢ñÚ ã}¢
ÐÚ ¥ÐÝè ÚãG}¢¼ Ý¢ç…GH ÈUGÚ}¢¢ ! »ï ¥G-…G}¢¼ ¥¢ñÚ Ï¢é…Géx¢èü ±¢Hï J
Ý¢ïÅ : ¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈUG ÐÉG Hèç…²ï J
¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢
± Ï¢ÜUGè¥G
± }¢çxGÈUGÚ¼
13 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ 1428 çã.
A-1

3. A-2
²¢Î ΢à¼
΢ñÚ¢Ýï }¢é¼G¢-H¥G¢ …GMÚ¼Ý ¥‹ÇÚ H¢§Ý ÜUèç…²ï, §à¢¢Ú¢¼ çH¶ ÜUÚ „ÈGUãG¢
Ý}Ï¢Ú Ý¢ïÅ ÈGUÚ}¢¢ Hèç…²ï J §GË}¢ }¢ïæ ¼ÚvGÜGUè ã¢ïx¢è J
©G‹±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹±¢Ý „ÈGUãG¢

4. A-3
²¢Î ΢à¼
΢ñÚ¢Ýï }¢é¼G¢-H¥G¢ …GMÚ¼Ý ¥‹ÇÚ H¢§Ý ÜUèç…²ï, §à¢¢Ú¢¼ çH¶ ÜUÚ „ÈGUãG¢
Ý}Ï¢Ú Ý¢ïÅ ÈGUÚ}¢¢ Hèç…²ï J §GË}¢ }¢ïæ ¼ÚvGÜGUè ã¢ïx¢è J
©G‹±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹±¢Ý „ÈGUãG¢

5. A-4
§S¢ çÜU¼¢Ï¢ }¢ï´ Á¢x¢ã Ï¢ Á¢x¢ã §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜïU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ï´
¥¢ñÚ }¢-ÎÝè ÜU¢}¢¢ï´ ÜUè }¢-ÎÝè Ï¢ã¢Úï´ Ï¢-Ú-ÜU¼ï´ HéÅ¢ Úãè ãñ´
ÐÎïü ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
}¢é¥çËHÈGU :
à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜGU¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï §SH¢}¢è
ãGÁ¢GÚ¼ ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢S¢
¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè Ú-Á¢G±è
Ý¢çà¢Ú :
}¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î

6. A-5
}¢-ÎÝè §ç˼Á¢¢ : çÜUS¢è ¥¢ñÚ ÜU¢ï ²ïã çÜU¼¢Ï¢ À¢ÐÝï ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´ ãñ J
Ý¢}¢ çÜU¼¢Ï¢ : ÐÎïü ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
}¢é¥çËHÈGU : à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜGU¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï
§SH¢}¢è ãGÁ¢GÚ¼ ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H
}¢éãG}}¢Î §Ë²¢S¢ ¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè Ú-Á¢G±è
çS¢Ýï ¼GÏ¢¢¥G¼ : ࢢ’Ï¢¢ÝéH }¢é¥GÁG…G}¢ 1435 ç„. çã.
Ý¢çà¢Ú : }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢, ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î
}¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢éwG¼çHÈGU ࢢ¶Gï´
}¢é}Ï¢§ü : 19,20, }¢éãG}}¢Î ¥GHè Ú¢ïÇ, }¢¢æDZè ТïSÅ ¥¢õçÈGUS¢
Üï S¢¢}¢Ýï, }¢é}Ï¢§ü ÈGU¢ïÝ : 022-23454429
ÎïãHè : 421, }¢çŲ¢ }¢ãGH, ©Îêü Ï¢¢Á¢G¢Ú, Á¢¢}¢ï¥G }¢çSÁ¢Î,
ÎïãHè ÈGU¢ïÝ : 011-23284560
Ý¢x¢ÐéÚ : }¢éãG}}¢Î ¥GHè S¢Ú¢² Ú¢ïÇ (C/o) …¢ç}¢¥G¼éH }¢ÎèÝ¢,
ÜU}¢¢H ࢢã Ï¢¢Ï¢¢ ÎÚx¢¢ã ÜïU ТS¢, }¢¢ïç}¢ÝÐéÚ¢, Ý¢x¢ÐêÚ
ÈGU¢ïÝ : 0712 -2737290
¥Á¢}¢ïÚà¢ÚèÈGU : 19 / 216 ÈGUH¢ãïG ΢ÚñÝ }¢çS…Î ÜïU ÜGUÚèÏ¢, ÝH¢
Ï¢¢Á¢G¢Ú, SÅïà¢Ý Ú¢ïÇ, ÎÚx¢¢ã, : (0145) 2629385
ãéÏHè : A.J. }¢éÉ¢ïH ÜU¢ï}ÐHïv„, A.J. }¢éÉ¢ïH Ú¢ïÇ, Ï¢íè… ÜïU
Т„, ãéÏHè -580024. ÈGU¢ïÝ : 09343268414
ãGñÎÚ¥¢Ï¢¢Î : ТÝè ÜUè ÅæÜUè, }¢éx¢GH ÐéÚ¢, ãñGÎÚ¥¢Ï¢¢Î
ÈGU¢ïÝ : 040-24572786

7. A-6
“²¢ ÈGU¢ç¼G}¢¢ çÏ¢‹¼ï }¢éS¼GÈGU¢” ÜïU ЋÎÚã ãGéMÈGU
ÜUè çÝSÏ¢¼ S¢ï ²ïã çÜU¼¢Ï¢ ÐÉGÝï ÜUè 15 çÝIJ¼ï´
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ²¢’Ýè
“}¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜUè çÝIJ¼ ©S¢ ÜïU ¥G}¢H S¢ï Ï¢ïã¼Ú ãñ J”
΢ï }¢-ÎÝè ÈêUH : (1) çÏ¢x¢GñÚ ¥ÓÀè çÝÄÄ¢¼ ÜïU çÜUS¢è |¢è ¥G-}¢Hï ¶GñÚ ÜU¢
S¢±¢Ï¢ Ýãè´ ç}¢H¼¢ J
(2) çÁ¢¼Ýè ¥ÓÀè çÝIJ¼ï´ çÁ¢G²¢Î¢, ©¼Ý¢ S¢±¢Ï¢ |¢è çÁ¢G²¢Î¢ J
1 §wGH¢S¢ ÜïU S¢¢‰¢ }¢S¢¢§H S¢è¶ ÜUÚ çÚÁ¢G¢» §H¢ãè ÜUè ãGÜGUÎ¢Ú Ï¢Ýêæx¢è
2 ãGœ¢H ±éS¥G §S¢ ÜU¢ Ï¢¢ ±éÁG¢ê ¥¢ñÚ 3 çÜGUÏH¢ M }¢é¼G¢-H¥G¢ ÜUMæx¢è
4 §S¢ ÜïU }¢é¼G¢-H»G ÜïU Á¢GÚè»G ÈGUÁ¢Gü ©GHê}¢ S¢è¶êæx¢è 5 Á¢¢ï }¢S¥H¢ S¢}¢Û¢ }¢ï´
Ýãè´ ¥¢»x¢¢ ©S¢ ÜïU çH²ï ¥¢²¼ï ÜUÚè}¢¢ ¼Ú-Á¢-}¢»
ÜU‹Á¢GéH §ü}¢¢Ý : “¼¢ï »ï H¢ïx¢¢ï ! §GË}¢ ±¢H¢ï´ S¢ï ÐêÀ¢ï ¥x¢Ú ¼é}ãï´ §GË}¢ Ýãè´ J”
ÐÚ ¥G}¢H ÜUÚ¼ï ãé» ©G-H}¢¢ S¢ï LÁ¢ê¥G ÜUMæx¢è 6 (¥ÐÝï Á¢G¢¼è ÝéS¶Gï ÐÚ)
§G‹ÎÁGÁ¢GMÚ¼ ¶G¢S¢ ¶G¢S¢ }¢ÜGU¢}¢¢¼ ¥‹ÇÚ H¢§Ý ÜUMæx¢è 7 (Á¢G¢¼è ÝéS¶Gï ÜïU)
²¢Î ΢༠±¢Hï S¢ÈGUãGï ÐÚ Á¢GMÚè çÝÜU¢¼ çH¶êæx¢è 8 çÁ¢S¢ }¢S¥Hï }¢ï´ Îéà±¢Úè
ã¢ïx¢è ©S¢ ÜU¢ï Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú ÐÉGêæx¢è 9 çÁ¢G‹Îx¢è |¢Ú ¥G}¢H ÜUÚ¼è Úãêæx¢è 10 Á¢¢ï
§SH¢}¢è Ï¢ãÝï´ Ýãè´ Á¢¢Ý¼è´ ©‹ãï´ çS¢¶¢ªæx¢è 11 Á¢¢ï §GË}¢ }¢ï´ Ï¢Ú¢Ï¢Ú ã¢ïx¢è ©S¢ S¢ï
}¢S¢¢§H }¢ï´ ¼ÜUÚ¢Ú ÜUMæx¢è 12 ÎêS¢Úè §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜU¢ï ²ïã çÜU¼¢Ï¢ ÐÉGÝï ÜUè
¼Úx¢GèÏ¢ çÎH¢ªæx¢è 13 (ÜU}¢ ¥Á¢G ÜU}¢ 12 ¥GÎÎ ²¢ ãGSÏ¢ï ¼¢ñÈGUèÜGU) ²ïã çÜU¼¢Ï¢
¶GÚèÎ ÜUÚ ÎêS¢Ú¢ï´ ÜU¢ï ¼¢ïãGìÈGU¼Ý Îêæx¢è 14 §S¢ çÜU¼¢Ï¢ ÜïU }¢é¼G¢-H»G ÜU¢ S¢±¢Ï¢
S¢¢Úè ©}}¢¼ ÜU¢ï §üS¢¢H ÜUMæx¢è 15 çÜU¼¢Ï¢¼ ±x¢GñÚ¢ }¢ï´ à¢Ú-§üG x¢G-H¼Gè ç}¢Hè ¼¢ï
Ý¢çà¢ÚèÝ ÜU¢ï çH¶ ÜUÚ }¢éœ¢GH¥G ÜUMæx¢è J (Á¢GÏ¢¢Ýè ÜUãÝ¢ ²¢ ÜUãH±¢Ý¢ ¶G¢S¢
}¢éÈGUèÎ Ýãè´ ã¢ï¼¢)

8. ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ HzGÁ¢Gè }¢¢’Ý¢
v²¢ ¥¢Á¢ ÜUH |¢è Ð΢ü Á¢GMÚè ãñ ?
Á¢G}¢¢Ý» Á¢¢çãçHIJ¼ ÜUè }¢ég¼ çÜU¼Ýè ?
Ï¢ï ÐÎüx¢è ÜU¢ ±Ï¢¢H
Û¢¢æÛ¢Ý S¢ï }¢éڢΠÜU¢ñÝ S¢¢ Á¢Gï±Ú ãñ ?
ãÚ Í¢éæx¢éM ÜïU S¢¢‰¢ à¢ñ¼G¢Ý ã¢ï¼¢ ãñ
Û¢¢æÁ¢ ±¢Hï Í¢Ú }¢ï´ çÈGUçÚà¼ï Ýãè´ ¥¢¼ï
Á¢Gï±Ú ÜUè ¥¢±¢Á¢G ÜU¢ ãGév}¢
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ࢢïãÚ ÜïU çH²ï Á¢Gï±Ú ÐãÝÝ¢
à¢ã‹à¢¢ãï }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ ÎèÎ¢Ú ÝS¢èÏ¢ ã¢ï x¢²¢
çS¢~¢ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
çS¢~¢ çÜUS¢ï ÜUã¼ï ãñ´ ?
}¢Îü ÜU¢ çS¢~¢ ÜUã¢æ S¢ï ÜUã¢æ ¼ÜU ãñ ?
ãG¢Á¢è S¢¢çãGÏ¢¢Ý ¥¢ñÚ ÝèÜUÚ Ð¢ïà¢
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ çS¢~¢
Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ ‰¢¢ïÇG¢ S¢¢ çS¢~¢ ¶éH¢ ã¢ï ¼¢ï.....?
}¢ñ´ Ý}¢¢Á¢G Ýãè´ ÐÉG¼è ‰¢è
çÎH ¶GéࢠÜUÚÝï ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼
çS¢~¢ ÜUè çÜGUS}¢ï Îé±é}¢ ÜïU Ó¢¢Ú çãGSS¢ï
}¢Îü ÜU¢ }¢Îü ÜïU çH²ï çS¢~¢
Ï¢ÓÓ¢ï ÜU¢ çS¢~¢
Ï¢ãé¼ À¢ïÅï Ï¢ÓÓ¢ï ÜUè Ú¢Ý ÜU¢ï ÀêÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
¥}ÚÎ ÜU¢ï Îï¶Ýï ÜU¢ ãGév}¢
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU çH²ï çS¢~¢
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¥Á¢ÝÏ¢è }¢Îü ÜU¢ï Îï¶Ý¢
ÜU¢çÈGUÚ¢ ΢§ü S¢ï Á¢GÓ¢x¢è ÜUÚ±¢Ý¢
}¢Îü ÜïU çH²ï ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ çS¢~¢
}¢Îü ÜU¢ ¥ÐÝè Á¢G¢ñÁ¢¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢
}¢Îü ÜU¢ ¥ÐÝï }¢ãG¢çÚ}¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢
}¢Îü ÜU¢ }¢¢æ ÜïU Т©æ ÎÏ¢¢Ý¢
A-7
}¢Îü ÜU¢ ¥¢Á¢G¢Î ¥G¢ñÚ¼ ¥ÁÝçϢIJ¢
ÜU¢ï Îï¶Ý¢
Ó¢ïãÚ¢ Îï¶Ýï ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ ÜUè S¢êÚ¼ }¢ï´
ÜU¢Ý ¥¢ñÚ x¢ÚÎÝ Îï¶Ýï ÜU¢ }¢S¥H¢
Ï¢ï ÐÎüx¢è S¢ï ¼¢ñÏ¢¢
çÁ¢S¢ S¢ï çÝÜU¢ãG ÜUÚÝ¢ ãñ ©S¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢
¥x¢Ú Îï¶Ý¢ }¢éç}ÜUÝ Ý ã¢ï ¼¢ï v²¢ ÜUÚÝ¢ Ó¢¢çã²ï
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ }¢Îü S¢ï §GH¢Á¢ ÜUÚ±¢Ý¢
ÜU}¢Ú ÜU¢ ÎÎü ¥¢ñÚ }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢
¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜïU ÜUÐÇG¢ï´ ÜUè ¼GÚÈGU }¢Îü ÜU¢ Îï¶Ý¢
΢}¢Ý ÜU¢ {¢x¢¢
Í¢Ú S¢ï Ï¢¢ãÚ çÝÜUHÝï ÜUè »ãGç¼²¢¼Gï´
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ çÜUS¢ çÜUS¢ S¢ï Ð΢ü ãñ ?
}¢ãG¢çÚ}¢ ÜUè çÜGUS}¢ï´
Îê{ ÜïU çÚà¼ï }¢ï´ Ð΢ü ÜUÚÝ¢ }¢éÝ¢çS¢Ï¢ ãñ
Ý-S¢Ï¢è }¢ãG¢çÚ}¢ }¢ï´ ÜU¢ñÝ ÜU¢ñÝ à¢¢ç}¢H ãñ´ ?
Ï¢¢’Á¢G S¢éS¢Ú ÐéÚ ¶G¼GÚ ã¢ï¼ï ãñ´
Îï±Ú |¢¢|¢è ÜU¢ Ð΢ü
S¢éS¢Ú¢H }¢ï´ çÜUS¢ ¼GÚãG Ð΢ü ÜUÚï ?
Ð΢üÎ¢Ú ÜïU çH²ï ¥¢Á¢G}¢¢§à¢ï´
¥¢çS¢²¢ ÜUè ÎÎüÝ¢ÜU ¥¢Á¢G}¢¢§à¢
}¢ãGêü}¢¢ ¥}}¢èÁ¢¢Ý Ýï }¢-ÎÝè ÜU¢}¢ ÜUÚÝï
ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ çÎH±¢§ü
}¢-ÎÝè ÜU¢}¢ ÜUè ¼ÇGÐ }¢ÚãGÏ¢¢ !
Ó¢¢Ú ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢
Í¢Ú }¢ï´ ÐÎïü ÜU¢ Á¢GïãìÝ ÜñUS¢ï Ï¢Ýï ?
}¢¢ ¼ãGì¼ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ ÐêÀ¢ Á¢¢»x¢¢
À¢ïÅï |¢¢§ü ÜUè §ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢
ÎIJêS¢ ÜUè ¼¢’ÚèÈGU
¥x¢Ú ¥G¢ñÚ¼ Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ýè ÜUÚï ¼¢ï.....?
v²¢ }¢éæã Ï¢¢ïHï |¢¢§ü Ï¢ãÝ ÜU¢ Ð΢ü ãñ ?
1
1
2
3
4
5
6
6
8
9
10
12
12
13
14
15
16
17
19
20
21
22
22
23
24
24
25
26
27
27
29
29
31
31
34
35
36
37
39
41
42
44
44
45
46
47
48
50
52
55
57
59
59
60
61
62
64
67
67
ÈGïUãçÚS¼
©G‹±¢Ý ©G‹±¢Ý S¢ÈGUãG¢
S¢ÈGUãG¢

9. Hï ТHÜU Ï¢ÓÓ¢ï ÜU¢ ãGév}¢
Ï¢ÓÓ¢è x¢¢ïÎ HïÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
Hï ТHÜU S¢ï Ð΢ü Á¢¢§Á¢G ã¢ïÝï ÜUè S¢êÚ¼
HÇGÜU¢ ÜUÏ¢ Ï¢¢çHx¢G ã¢ï¼¢ ãñ ?
HÇGÜUè ÜUÏ¢ Ï¢¢çHx¢G¢ ã¢ï¼è ãñ ?
çÜU¼Ýè ©G}¢í ÜïU HÇGÜïU S¢ï Ð΢ü ãñ ?
ÜU¢çÈGUÚ¢ ¥G¢ñÚ¼ S¢ï Ð΢ü
¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼ ÜU¢ ÈGU¼±¢
ÈGU¢çÁ¢Ú¢ ¥G¢ñÚ¼ S¢ï Ð΢ü
}¢ïÚè çÁ¢G‹Îx¢è ÜU¢ }¢vGS¢Î
883 §çÁ¼}¢¢¥G¢¼
}¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ çÜUS¢ ÜïU çH²ï çÜU¼Ýï ?
¥G¢ç}¢HèÝï }¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ ÜïU çH²ï çÏ¢à¢¢Ú¼ï ©GÁG}¢¢
v²¢ ©S¼¢Î S¢ï |¢è Ð΢ü ãñ ?
ÐèÚ ¥¢ñÚ }¢éÚè-ÎÝè ÜU¢ Ð΢ü
¥G¢ñÚ¼ Ý¢ }¢ãGÚ}¢ ÐèÚ ÜU¢ 㢉¢ Ýãè´ Ó¢ê}¢ S¢ÜU¼è
x¢GñÚ ¥G¢ñÚ¼¢ï´ S¢ï 㢉¢ ç}¢H¢Ýï ÜU¢ ¥GÁ¢G¢Ï¢
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ÜGéUÚ¥¢Ý S¢è¶Ýï ÜïU çH²ï Í¢Ú S¢ï çÝÜUHÝ¢
§çS¼ÜGU¢}¢¼ ÜU¢ ÈUH
ãÚ Ï¢¢¼ ÐÚ »ÜU S¢¢H ÜUè §GÏ¢¢Î¼ ÜU¢ S¢±¢Ï¢
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ÐèÚ S¢ï §GË}¢ ãG¢çS¢H ÜUÚÝ¢
¥G¢ñÚ¼ ÐèÚ S¢ï Ï¢¢¼Ó¢è¼ ÜUÚï ²¢ Ý ?
ÐèÚ ¥¢ñÚ }¢éÚè-ÎÝè ÜUè ÈGU¢ïÝ ÐÚ Ï¢¢¼Ó¢è¼
¥G¢ñÚ¼ ÜïU çH²ï ÈGU¢ïÝ ±éS¢êH ÜUÚÝï ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢ ?
ϢΠÝS¢èÏ¢ ¥G¢çϢΠ¥¢ñÚ Á¢±¢Ý HÇGÜUè
à¢ãì±¼ ÐÚS¼è ÜéUÈGí ¼ÜU Hï x¢§ü
¥G¢çH}¢ Á¢G¢Îè ¥x¢Ú Ï¢ï Ð΢ü ã¢ï ¼¢ï ?
¥G¢çH}¢ Ï¢¢Ð ÜU¢ ÎÎüÝ¢ÜU ¥‹Á¢¢}¢
¥G¢ñÚ¼ ©G}Úã ÜUÚï ²¢ Ý ÜUÚï ?
©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ©G}¢í |¢Ú Í¢Ú S¢ï Ï¢¢ãÚ Ý çÝÜUHè´
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï }¢çSÁ¢Î ÜUè ãG¢çÁ¢GÚè }¢‹¥G ã¢ïÝï ÜUè ±Áã
15 çÎÝ ÜïU Ï¢¢’Î Á¢Ï¢ ÜGUÏ¢í ¶éHè....
¶GÚÏ¢êÁ¢Gï ÜU¢ï Îï¶ ÜUÚ ¶GÚÏ¢êÁ¢G¢ Úæx¢ ÐÜUÇG¼¢ ãñ
Î鋲¢ Ï¢ãé¼ ¥¢x¢ï çÝÜUH Ó¢éÜUè ãñ !
ࢢïãÚ Ï¢¢ãÚ Ý çÝÜUHÝï Îï ¼¢ï......?
7 ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢
ç}¢²¢æ ÜU¢ ãGÜGU çÁ¢G²¢Î¢ ²¢ }¢¢æ Ï¢¢Ð ÜU¢ ?
ࢢïãÚ ÐÚ Ï¢è±è ÜïU ãGéÜGêUÜGU
Í¢Ú ¥}Ý ÜU¢ x¢ã±¢Ú¢ ÜñUS¢ï Ï¢Ýï ?
2 ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢
Ý}¢ÜU çÁ¢G²¢Î¢ Ç¢H çβ¢
Ï¢è±è ÜïU çH²ï Á¢‹Ý¼ ÜUè çϢࢢڼ
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜU¢ }¢-ÎÝè S¢ïãÚ¢
S¢ÓÓ¢è çÝIJ¼ ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼ S¢ï
x¢é}¢à¢é΢ ã¢Ú ç}¢H x¢²¢
¥ÓÀè çÝIJ¼ ÜïU ÈGUÁ¢G¢§H
x¢é}¢à¢é΢ Ó¢èÁ¢G ç}¢HÝï ÜïU çH²ï Ó¢¢Ú ¥±Ú¢Î
¶G¢ñÈGïU ¶Gé΢ ÜïU S¢Ï¢Ï¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ çÝÜU¢ãG
S¢ï Ï¢¢Á¢G ÚãÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
v²¢ çÝÜU¢ãG Ý ÜUÚ ÜïU ¥G¢ñÚ¼ x¢éÝãx¢¢Ú ã¢ïx¢è
Ï¢ï §ÁGÝï ࢢïãÚ Í¢Ú S¢ï çÝÜUHÝï ÜU¢ ±Ï¢¢H
݉¢Ý¢ï´ ÜU¢ wG¢êÝ ÐèÐ Ó¢¢Åï ¼Ï¢ |¢è......
}¢ñ´ ÜU|¢è ࢢÎè Ý ÜUMæx¢è
}¢ñÜïU ±¢Hï }¢¢ïãG¼¢¼G Úãï´
ࢢïãÚ Ï¢ï ÐÎüx¢è ÜU¢ ãGév}¢ Îï ¼¢ï......?
Ï¢ÓÓ¢¢ï´ ÜU¢ ÐãH¢ }¢v¼Ï¢ }¢¢æ ÜUè x¢¢ïÎ ãñ
2 ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢
¥G¢ñÚ¼ ࢢïãÚ S¢ï §GË}¢ ãG¢çS¢H ÜUÚï
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¥G¢çH}¢¢ ÜïU ТS¢ Á¢¢ ÜUÚ ÐÉGÝ¢
§GË}¢ S¢è¶Ýï ÜU¢ Á¢GÚè¥G¢ S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G¢¼ |¢è ãñ´
çÁ¢G²¢Ú¼ï }¢éS¼GÈGU¢
¥¢ÜGU¢ ©}}¢¼ ÜUè ãG¢H¼ S¢ï Ï¢¢ ¶GÏ¢Ú Úã¼ï ãñ´
§Á¢¢Á¢G¼ ÜïU çÏ¢x¢GñÚ §çÁ¼}¢¢¥G ÜïU çH²ï Í¢Ú S¢ï çÝÜUHÝ¢
}¢Îü ÜïU ТS¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ÐÉGÝ¢
68
69
70
71
72
72
73
76
77
78
80
81
82
83
84
84
85
86
86
88
89
90
90
91
93
97
98
99
100
102
103
107
109
111
111
113
116
117
118
119
120
121
122
124
126
127
127
129
130
131
132
134
135
136
137
137
139
140
141
143
144
145
©G‹±¢Ý ©G‹±¢Ý S¢ÈGUãG¢
S¢ÈGUãG¢
A-8

10. ¥G¢ñÚ¼ ¥G¢çH}¢ ÜU¢ Ï¢²¢Ý S¢éÝÝï ÜïU çH²ï
çÝÜUH S¢ÜU¼è ãñ ²¢ Ýãè´ ?
Á¢‹Ý¼ }¢ï´ Hï Á¢¢Ýï ±¢Hï ¥¢’}¢¢H
΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜU¢ 99% ÜU¢}¢ §ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢ S¢ï ãñ
¶G¼GÚÝ¢ÜU Á¢GãÚèH¢ S¢¢æÐ
v²¢ Ð΢ü ¼ÚvGÜGUè }¢ï´ LÜU¢±Å ãñ ?
ãGÜGUèÜGU¼ }¢ï´ ÜU¢}²¢Ï¢ ÜU¢ñÝ ?
Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜUè ÜUS¢Ú¼
Ï¢ï x¢GñÚ¼è ÜUè §ç‹¼ã¢
S¢œ¢Ú70
ãÁ¢G¢Ú ãGÚ¢}¢è Ï¢ÓÓ¢ï
Ó¢¢ÎÚ ¥¢ñÚ Ó¢¢Ú Îè±¢Úè ÜUè ¼¢’Hè}¢ çÜUS¢ Ýï Îè ?
¥G¢ñÚ¼ ÜUè }¢éH¢-Á¢G}¢¼ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
Í¢Ú }¢ï´ ÜU¢}¢ ±¢Hè Ú¶ S¢ÜU¼ï ãñ´ ²¢ Ýãè´ ?
»²Ú ã¢ïSÅïS¢ ÜUè Ý¢ïÜUÚè ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
}¢Îü ÜU¢ »²Ú ã¢ïSÅïS¢ S¢ï ç¶GÎ}¢¼ HïÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¼‹ã¢ S¢ÈGUÚ ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ã±¢§ü Á¢ã¢Á¢G }¢ïæ ¼‹ã¢ S¢ÈGUÚ ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ Ï¢ x¢G-ÚÁ¢Gï §GH¢Á¢ x¢Hè }¢ï´ ÅãHÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
ã}¢ ¥Ï¢ çS¢ÈGüU }¢-ÎÝè Ó¢ïÝH Îﶼï ãñ´
Ý}¢¢Á¢G Ï¢éÚ¢§²¢ï´ S¢ï Ï¢Ó¢¢¼è ãñ
§çœ¢Ï¢¢»G Ý-Ï¢±è }¢ï´ ¶GéàÜU ÅãÝè çãH¢§ü
v²¢ ¥G¢ñÚ¼ Ç¢õvÅÚ ÜïU ТS¢ Á¢¢ S¢ÜU¼è ãñ ?
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ }¢Îü S¢ï §‹Á¢ïvà¢Ý Hx¢±¢Ý¢
}¢Îü ÜU¢ ÝS¢ü S¢ï §‹Á¢ïvà¢Ý Hx¢±¢Ý¢
S¢Ú }¢ï´ H¢ïãï ÜUè ÜUèH
ÝS¢ü ÜUè Ý¢ïÜUÚè ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
Á¢GçwG}¢²¢ï´ ÜUè ç¶GÎ}¢¢¼ ¥¢ñÚ S¢ãG¢çϢIJ¢¼
ÝS¢ü ÜUè Ý¢ïÜUÚè ÜïU Á¢±¢Á¢G ÜUè »ÜU S¢êÚ¼
¥ÏÏ¢ê ÜU¢ï Ï¢ñMÝï }¢éËÜU Ý¢ïÜUÚè ç}¢H x¢§ü
}¢wGHê¼G ¼¢’Hè}¢ ÜU¢ à¢Ú-§üG ãGév}¢
¥G¢ñÚ¼ ¥¢ñÚ ÜU¢õHïÁ¢
Ð΢ü Ýà¢èÝ HÇGÜUè ÜUè ࢢÎè Ýãè´ ã¢ï¼è
ãGévÜU¢}¢ ÜUè }¢éH¢-Á¢G}¢¼
¥¢Á¢G}¢¢§à¢ }¢ï´ Ý ÇÚï´
Ý¢ç±Hï´ ÐÉGÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
}¢ñ´ ÈGïUà¢Ý »Ï¢H ‰¢è
}¢éSÜéUÚ¢ ÜUÚ Ï¢¢¼ ÜUÚÝ¢ S¢é‹Ý¼ ãñ
v²¢ ¥¢Á¢ ÜUH Ð΢ü Á¢GMÚè Ýãè´ ?
¥¢Ð ¼¢ï Í¢Ú ÜïU ¥¢Î}¢è ãñ´ !
}¢Îü ÜïU 㢉¢ S¢ï Ó¢êçÇG²¢æ ÐãÝÝ¢
Ð΢ü ÜUÚÝï }¢ï´ }¢é¥G¢-à¢Úï S¢ï ÇÚ Hx¢¼¢ ãñ
çãGÜU¢²¼
v²¢ Í¢Ú }¢ï´ }¢çIJ¼ ã¢ï Á¢¢» ¼Ï¢ |¢è Ð΢ü Á¢GMÚè ãñ ?
Ï¢ïÅ¢ ¶¢ï²¢ ãñ ãG²¢ Ýãè´ ¶¢ï§ü
Ï¢ïÅè ÜïU x¢Hï ÜU¢ ÎÎü ÎêÚ ã¢ï x¢²¢
x¢GñÚ }¢ãGìÚ}¢¢ S¢ï ¼¢’çÁ¢G²¼ ÜUÚ S¢ÜU¼ï ãñ´ ²¢ Ýãè´ ?
x¢GñÚ }¢ãGÚ}¢ ÜUè §G²¢Î¼ ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
Á¢GÓ¢x¢è ÜïU }¢é-¼¥GçËHÜGU S¢é±¢H ± Á¢±¢Ï¢
ÜU¢çÈGUÚ¢ ΢§ü S¢ï Á¢GÓ¢x¢è ÜUÚ±¢Ýï ÜU¢ }¢S¥H¢
v²¢ çÎH ÜU¢ Ð΢ü ÜU¢ÈGUè ãñ ?
Á¢GïãìÝè }¢ÚèÁ¢G ¼‹ÎéLS¼ ã¢ï x¢²¢
Ð΢ü ÜUÚÝï }¢ï´ çÛ¢Á¢ÜU ã¢ï¼è ã¢ï ¼¢ï......
Ï¢èÏ¢è ÈGU¢ç¼G}¢¢ ÜïU ÜUÈGUÝ ÜU¢ |¢è Ð΢ü !
Ï¢èÏ¢è ÈGU¢ç¼G}¢¢ ÜU¢ ÐéH çS¢Ú¢¼G ÐÚ |¢è Ð΢ü
ç}¢HÝ-S¢¢Úè ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼ï´
¥G¢ñÚ¢¼ ÜUè }¢Á¢G¢Ú¢¼ ÐÚ ãG¢çÁ¢GÚè
¥G¢ñÚ¼ Á¢‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G }¢ï´ ãG¢çÁ¢GÚè Îï ²¢ Ýãè´ ?
¥G¢ñÚ¼ ÜUè Ú¢ñÁ¢G» ÚS¢êH ÐÚ ãG¢çÁ¢GÚè
¥G¢ñÚ¼ }¢ÎèÝï }¢ï´ çÁ¢G²¢Ú¼ï´ ÜUÚ S¢ÜU¼è ãñ´ ²¢ Ýãè´
¥G¢ñÚ¼ }¢çSÁ¢Îï Ý-Ï¢±è }¢ï´ »’ç¼ÜU¢ÈGU ÜUÚï ²¢ Ý ÜUÚï ?
S¢ãG¢çϢIJ¢¼ ÜïU ÐÎïü ÜUè ÜñUçÈGUIJ¢¼
ãG¢H¼ï »ãGÚ¢}¢ }¢ï´ |¢è Ó¢ïãÚï ÜU¢ Ð΢ü
¥‹S¢¢çÚIJ¢¼ ÜUè çS¢²¢ã Ó¢¢ÎÚï´
¼ãÏ¢‹Î ÈU¢ÇG ÜUÚ ÎéÐ^ï Ϣݢ çH²ï
A-9
146
147
149
151
152
154
155
156
158
159
160
161
162
162
163
165
167
167
168
169
171
171
171
172
172
172
173
174
176
176
177
178
179
179
182
183
185
185
186
187
187
188
189
190
191
191
192
192
193
196
198
199
201
202
204
205
206
209
209
210
210
211
212
©G‹±¢Ý ©G‹±¢Ý S¢ÈGUãG¢
S¢ÈGUãG¢

11. ÐÎïü ÜUè »ãGç¼²¢¼G ! !!
ÎéÐ^ï Ï¢¢ÚèÜU Ý ã¢ï´
Ï¢¢ÚèÜU ÎéÐ^¢ ÈU¢ÇG çβ¢
¥GãÎï çÚS¢¢H¼ }¢ï´ çãGÁ¢¢Ï¢ ¥¢Á¢G¢Î }¢éS¢Ë}¢¢Ý
¥G¢ñÚ¼ ÜUè ¥GH¢}¢¼ ‰¢¢
ãÚ ãG¢H }¢ï´ Ð΢ü
Ï¢è±è Í¢Ú S¢ï Ï¢¢ãÚ çÝÜUHè ãè v²êæ !
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï ÀïÇG¢ ¼¢ï Á¢æx¢ çÀÇG x¢§ü
¥G¢ñÚ¼ ¥¢ñÚ à¢¢õôÐx¢ S¢ï‹ÅÚ
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï Í¢Ú }¢ï´ ÜGñUÎ Ú¶¢ï !
S¢¢ñ΢ S¢éHÈGU }¢Îü ãè H¢»æ
¥G¢ñÚ¼ ÜïU ÅïvS¢è }¢ï´ Ï¢ñÆÝï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
Í¢Ú ÜïU Ý¢ïÜUÚ S¢ï ¥G¢ñÚ¼ ÜUè Ï¢ï ¼ÜUËHéÈGUè ÜU¢ ãGév}¢
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ ¥¢ñÚ Ú¢ãï ¶Gé΢ }¢ï´ S¢ÈGUÚ
}¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ï´ ÜUè 6 Ï¢ã¢Úï´
x¢éÎïü ÜU¢ ÎÎü ÎêÚ ã¢ï x¢²¢
}¢zGHêÁ¢ ÜUè 㢉¢¢ï´ 㢉¢ çà¢ÈGU¢²¢Ï¢è
ÏHÇ Ðíïà¢Ú ÜUè }¢ÚèÁ¢G¢ ¼‹ÎéLS¼ ã¢ï x¢§ü
100 Í¢Ú¢ï´ S¢ï Ï¢H¢»æ ÎêÚ
S¢éÜêUÝ ÜUè Ýè´Î
x¢ÚÎÝ ÜU¢ ÎÎü ÜU¢ÈGêUÚ ã¢ï x¢²¢
ݢϢèÝ¢ Ï¢ÓÓ¢ï ÜUè ãGñÚ¼ ¥æx¢ïÁ¢G çãGÜU¢²¼
}¢éÛ¢ï ÜGñU ã¢ï Á¢¢¼è ‰¢è
S¢¢ïÝï ÜU¢ x¢é}¢à¢é΢ Ï¢é‹Î¢ ç}¢H x¢²¢
Á¢‹Ý¼ ÜUè |¢è v²¢ à¢¢Ý ãñ !
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ ¥¢ñÚ ÝïÜUè ÜUè ΢’±¼
¥¢±¢Á¢G ÜñUS¢ï ¶éHè !
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜU¢ }¢-ÎÝè }¢à±Ú¢
΢ñÚ¢Ýï §Gg¼ S¢é‹Ý¼ï´ S¢è¶Ýï ÜïU çH²ï çÝÜUHÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜU¢ §çÁ¼}¢¢¥G ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
x¢GñÚï ¥G¢çH}¢ ÜU¢ï Ï¢²¢Ý ÜUÚÝ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ
¥G¢çH}¢ ÜUè ¼¢’ÚèÈGU
x¢GñÚï ¥G¢çH}¢ ÜïU Ï¢²¢Ý ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
}¢éÏ¢çËHx¢GèÝ ÜïU çH²ï ¥ã}¢ çã΢²¼
§SH¢}¢è Ï¢ãÝï´ Ý¢’¼ï´ ÐÉGï´ ²¢ Ýãè´ ?
§SH¢}¢è Ï¢ãÝï´ }¢¢§üÜU §çS¼’}¢¢H Ý ÜUÚï´
¥G¢ñÚ¼ ÜïU Ú¢x¢ ÜUè ¥¢±¢Á¢G
}¢ïÚè ¥¢±¢Á¢G ÜU¢æÐ¼è ‰¢è
Ï¢Ú¥¢-}¢Îï S¢ï »ÜU ÎêS¢Úè ÜU¢ï ÐéÜU¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
Ï¢ÓÓ¢¢ï´ ÜU¢ï Ç¢æÅÝï ÜUè ¥¢±¢Á¢G
¥G¢ñÚ¼ Ý¢’¼¢ïæ ÜUè ç±çDz¢ï ÜïUçS¢Å Îï¶ï ²¢ Ýãè´ ?
¥G¢ñÚ¼ Ý¢’¼¢ï´ ÜUè ÜïUçS¢Å S¢éÝï ²¢ Ýãè´ ?
§SH¢}¢è Ï¢ãÝï´ Ý¢’¼ wG±¢Ý¢ï´ ÜUè ÜïUçS¢Åï´ Ý S¢éÝï´
v²¢ §SH¢}¢è Ï¢ãÝï´ }¢ãGêü}¢ Ý¢’¼ wG±¢Ý ÜUè
Ý¢’¼ïæ S¢éÝ S¢ÜU¼è ãñ´ ?
}¢éÛ¢ï }¢-ÎÝè Ó¢ïÝH Ýï }¢-ÎÝè Ï¢éÚÜGU¥G ÐãÝ¢ çβ¢ !
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜïU }¢-ÎÝè Ó¢ïÝH Îï¶Ýï
ÜU¢ à¢Ú-§üG }¢S¥H¢
¥G¢ñÚ¼ ¥G¢ç}¢H ÜïU ТS¢ Á¢¢» ²¢ Ýãè´ ?
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ }¢ïÜU¥Ð ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
çHÏ¢¢S¢ ÜïU Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ Ýæx¢è
çζ¢±ï ÜïU çH²ï Á¢Gï±Ú¢¼ ÐãÝÝ¢
¥G¢ñÚ¼ ¶GéàÏ¢ê Hx¢¢» ²¢ Ý ?
¥G¢ñÚ¼ ¶GéàÏ¢ê Hx¢¢ ÜUÚ Ï¢¢ãÚ Ý çÝÜUHï
¶GéàÏ¢ê Hx¢¢Ýï ±¢Hè ¥G¢ñÚ¼ ÜUè çãGÜU¢²¼
ÐéÚ ÜUçà¢à¢ Ï¢éÚÜGU¥G
}¢-ÎÝè Ï¢éÚÜGU¥G
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜU¢ï ¼}Ï¢èã
}¢ãGËHï }¢ï´ Ï¢éÚÜGU¥G ¶¢ïH ÎïÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
}¢-ÎÝè Ï¢éÚÜGU»G }¢ï´ x¢Ú}¢è Hx¢¼è ã¢ï ¼¢ï....?
¥¢ÜGU¢ ¼Ð¼ï ãé» S¢ãGÚ¢ }¢ï´
Ï¢¢H¢ï´ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
Ï¢¢H¢ï´ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ »ãGç¼²¢¼Gï´
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ S¢Ú }¢éæDZ¢Ý¢
A-10
212
213
214
215
216
217
217
219
219
220
222
228
228
230
231
232
234
234
235
237
238
240
241
242
243
244
247
247
247
249
250
251
252
254
255
256
257
259
260
261
261
262
263
264
265
267
268
268
270
271
272
273
273
274
275
276
276
277
278
279
279
©G‹±¢Ý ©G‹±¢Ý S¢ÈGUãG¢
S¢ÈGUãG¢

12. ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ }¢Î¢üÝ¢ Ï¢¢H ÜUű¢Ý¢
±¢ïã ÜUÈGUÝ ÈU¢ÇG ÜUÚ ©Æ Ï¢ñÆè
ÜU}¢Á¢G¢ïÚ Ï¢ã¢Ýï
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ÎÚÁ¢Gè ÜU¢ï ݢРÎïÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
|¢¢§ü ¥¢ñÚ |¢¢|¢è ÜUè §ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢
Í¢Ú ±¢H¢ï´ ÜUè §SH¢ãG ÜUèçÁ¢²ï
¥ãHï ¶G¢Ý¢ ÜU¢ï ΢ïÁ¢G¶G S¢ï ÜñUS¢ï Ï¢Ó¢¢»æ
çãÁ¢ÇGï S¢ï |¢è Ð΢ü
}¢é¶G‹ÝS¢ çÜUS¢ï ÜUã¼ï ãñ´ ?
çãÁ¢ÇG¢ ÐÝ S¢ï Ï¢Ó¢Ýï ÜUè ¼¢ÜUèÎ
ÝvGHè çãÁ¢ÇG¢
Á¢¢ï }¢é¶G‹ÝS¢ Ý ã¢ï ©S¢ ÜU¢ï çãÁ¢ÇG¢ ÜUã
ÜUÚ ÐéÜU¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
}¢é¶G‹ÝS¢ ÜU¢ï çãÁ¢ÇG¢ ÜUã ÜUÚ Ï¢éH¢Ý¢
çãÁ¢ÇG¢ï´ ÜU¢ çÜUÚ΢Ú
¼èS¢Úè çÁ¢‹S¢ ²¢’Ýè ¶Gé‹S¢¢ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´
¥ã}¢ }¢¢’Hê}¢¢¼
»ÜU ãèÁ¢ÇGï ÜUè }¢çxGÈGUÚ¼ ÜUè çãGÜU¢²¼
ÎéËãÝ ÜïU ÜGUÎ}¢¢ï´ ÜU¢ {¢ï±Ý çÀÇGvÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
ÝÁ¢GÚ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
4 ¥ãG¢ÎèS¢ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢
ÝÁ¢GÚ ÈñUÚ H¢ï
Á¢¢Ý Ï¢êÛ¢ ÜUÚ ÝÁ¢GÚ }¢¼ Ç¢H¢ï
ÝÁ¢GÚ ÜUè çãGÈGU¢Á¢G¼ ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼
§ÏHèS¢ ÜU¢ Á¢GãÚèH¢ ¼èÚ
¥¢æ¶¢ï´ }¢ï´ ¥¢x¢ |¢Ú Îè Á¢¢»x¢è
¥¢x¢ ÜUè S¢H¢§ü
ÝÁ¢GÚ çÎH }¢ï´ à¢ãì±¼ ÜU¢ Ï¢èÁ¢ Ï¢¢ï¼è ãñ
¥G¢ñÚ¼ ÜUè Ó¢¢ÎÚ |¢è }¢¼ Îﶢï
ϢΠçÝx¢¢ãè ÜUÚ Ï¢ñÆï ¼¢ï v²¢ ÜUÚï ?
x¢éÝ¢ã ç}¢Å¢Ýï ÜU¢ ÝéS¶G¢
¼¢ñÏ¢¢ ÜïU §Ú¢Îï S¢ï x¢éÝ¢ã ÜUÚÝ¢ ÜéUÈGí ãñ
»ÜU ¥¢æ¶ ±¢H¢ ¥¢Î}¢è
}¢ñ´ x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜUè ÎHÎH S¢ï çÝÜUH ¥¢§ü
Îé¥G¢ ÜïU ÈGUÁ¢G¢§H
çÜUS¢è ÜïU Í¢Ú }¢ï´ }¢¼ Û¢¢æçÜU²ï
¥¢æ¶ ÈU¢ïÇG Ç¢HÝï ÜU¢ §çwG¼²¢Ú
x¢ézG¼-x¢ê }¢ï´ çÝx¢¢ã ÜUã¢æ ã¢ï ?
çÝx¢¢ãï }¢éS¼GÈGU¢ ÜUè ¥Î¢»æ
Á¢àÝï ç±H¢Î¼ ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼ S¢ï }¢ïÚè
çÁ¢G‹Îx¢è Ï¢ÎH x¢§ü
Á¢àÝï ç±H¢Î¼ Îï¶ ÜUÚ ÜGUÏ¢êHï §SH¢}¢
§GàÜGïU }¢Á¢¢Á¢Gè ÜïU }¢é-¼¥GçËHÜGU S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
¥G¢çà¢ÜGU ± }¢¢’à¢êÜGU ࢢÎè ÜUÚ S¢ÜU¼ï ãñ´ ²¢ Ýãè´ ?
x¢GñÚ à¢Ú-§üG §GàÜGïU }¢Á¢¢Á¢Gè ÜUè ¼Ï¢¢ã ÜU¢çÚ²¢æ
¼èÝ Á¢±¢Ý Ï¢ãÝ¢ï´ ÜUè §çÁ¼}¢¢§üG ¶GéÎÜéUà¢è
Ý¢ ÜU¢}¢¢Ýï §GàÜGU ÜUè ¶GéÎÜéUçࢲ¢æ
§GàÜGïU }¢Á¢¢Á¢Gè S¢ï Ï¢Ó¢Ýï ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
ࢢÎè çÜU¼Ýè ©G}¢í }¢ï´ ã¢ïÝè Ó¢¢çã²ï ?
çÁ¢‹Ý ¥x¢Ú ¥G¢ñÚ¼ ÐÚ ¥G¢çà¢ÜGU ã¢ï Á¢¢» ¼¢ï...?
çÁ¢‹Ý ¥x¢Ú ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï Á¢GÏ¢Ú ÎS¼è ¼¢ïãGÈGU¢ Îï ¼¢ï...?
¥G¢çà¢ÜGU ± }¢¢’à¢êÜGU ÜïU ¼¢ïãGÈGïU ÜU¢ ãGév}¢ï à¢Ú-§üG
Ý¢ …¢§…G ¼¢ïãGÈGUï H¢ñÅ¢Ýï ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
¥}ÚÎ ÜU¢ï ¼¢ïãGÈGU¢ ÎïÝ¢ ÜUñ„¢ ?
¥G¢ñÚ¼ Ý¢ }¢ãGÚ}¢ ÜU¢ï ¼¢ïãGÈGU¢ Îï „ÜU¼è ãñ ²¢ Ýãè ?
Á¢GéHñ¶G¢ ÜUè ΢S¼¢Ý
¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ý¢Î¢Ý ÜU¢ ÚÎ ã¢ï x¢²¢ !
Ï¢éÚÜGU¥G Тïࢠ¥¢’Ú¢çϢIJ¢
§GàÜGUÏ¢¢Á¢Gè S¢ï ÐèÀ¢ ÀéÇG¢Ýï ÜU¢ MãG¢Ýè §GH¢Á¢
¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜUè ¼¢ñÏ¢¢ ÜU¢ S¢Ï¢Ï¢
S¢¢æÐ }¢x¢S¢ Ú¢Ýè ÜUÚ Ú㢠‰¢¢
¶GéࢠÝS¢èÏ¢ ¥G¢çϢΠÜUè S¢¢çÏ¢¼ ÜGU-Î}¢è
¥ç}Ï¢²¢» çÜUÚ¢}¢ ÐÚ |¢è §ç}¼ãG¢Ý¢¼ ¥¢»
§GàÜïU }¢Á¢¢Á¢Gè Ýï ¼Ï¢¢ãè }¢Ó¢¢§ü ãñ»
A-11
280
280
281
283
284
286
286
287
287
288
288
289
290
290
292
294
295
296
297
297
297
298
298
298
299
299
300
300
301
302
302
306
308
310
310
312
312
314
316
318
320
321
323
324
324
325
328
328
328
329
330
330
334
337
339
343
343
345
345
350
353
©G‹±¢Ý ©G‹±¢Ý S¢ÈGUãG¢
S¢ÈGUãG¢

13. ¥G¢çà¢ÜGU¢ï´ ÜïU Á¢ÁGÏ¢¢¼ ÜïU S¢¢¼ ãG²¢ S¢¢ïÁ¢G ÜUçH}¢¢¼
¥G¢çà¢ÜGU¢¼ ÜïU Á¢ÁGÏ¢¢¼ ÜïU 12 ãG²¢ S¢¢ïÁ¢G ÜUçH}¢¢¼
§GàÜGU }¢ï´ ã¢ïÝï ±¢Hè ࢢçβ¢ï´ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
ÜU¢ïÅü ÜUè ࢢÎè
ÜéUÈGêU çÜUS¢ï ÜUã¼ï ãñ´ ?
ÜéUÈGêU ÜUè ¼}¢¢}¢ à¢Ú¢§¼G ÜUè ±Á¢G¢ãG¼
ÝS¢Ï¢ ÜU¢ Ï¢²¢Ý
¥G-Á¢}¢è HÇGÜU¢ ¥¢ñÚ ¥G-ÚÏ¢è HÇGÜUè
¥G¢çH}¢ ÜUè »ÜU Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGè ÈGUÁ¢GèH¼
}¢ñ}¢Ý ¥¢ñÚ S¢çIJÎã ÜU¢ ÜU¢ïÅü }¢ïÚïÁ¢
S¢çIJΠÁ¢G¢Îï ¥¢ñÚ }¢ñ}¢Ý HÇGÜUè ÜU¢ ÜU¢ïÅü }¢ïÚïÁ¢
x¢GñÚï S¢çIJΠ¥¢ñÚ S¢çIJÎã ÜU¢ çÝÜU¢ãG
§SH¢}¢ }¢ï´ ÜéUÈGêU ã¢ïÝ¢
}¢éS¢Ë}¢¢Ý HÇGÜUè ÜU¢ Ý¢ñ }¢éçSH}¢ S¢ï çÝÜU¢ãG
Ðïà¢ï (ÜU¢}¢ {‹Îï) }¢ï´ ÜéUÈGêU ã¢ïÝ¢
¼¢çÁ¢Ú ÜUè HÇGÜUè ÜU¢ ÜéUÈGêU ãñ ²¢ Ýãè´ ?
ãGÁÁ¢¢}¢ ¥¢ñÚ }¢¢ïÓ¢è ÜU¢ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ ÜéUÈGêU ã¢ïÝ¢
çβ¢Ý¼ }¢ï´ ÜéUÈGêU ã¢ïÝ¢
ÈGU¢çS¢ÜGU ¥¢ñÚ çÏ¢‹¼ï }¢éœ¢ÜGUè
}¢¢H }¢ï´ çÜUÈGU¢¥¼ (²¢’Ýè ÜéUÈGêU ã¢ïÝ¢)
ÜéUÈGêU S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU }¢é-¼ÈGU<ÚÜGU¢¼
ÎêS¢Úï ÜU¢ï Ï¢¢Ð Ϣݢ HïÝ¢
ࢢÎè ÜU¢Çü }¢ï´ Ï¢¢Ð ÜU¢ Ý¢}¢ x¢GH¼G Ç¢HÝ¢
ç}¢²¢æ Ï¢è±è ÜU¢ »ÜU ÎêS¢Úï ÐÚ à¢ÜU ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
çÜUS¢è ÜU¢ï Ú‹Çè ÜUãÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
x¢¢Hè ÜUè Î鋲±è S¢Á¢G¢
à¢ÜU ÜUè çϢݢ ÐÚ §ËÁ¢G¢}¢ }¢¼ Hx¢¢§²ï
H¢ïãï ÜïU 80 ÜU¢ïÇGï
»ïGÏ¢ ÀéТ¥¢ï Á¢‹Ý¼ }¢ï´ Á¢¢¥¢ï !
»ïGÏ¢ ¶¢ïHÝï ÜU¢ ¥GÁ¢G¢Ï¢
Á¢¢Îê Å¢ïÝ¢ ÜUÚ±¢Ýï ÜU¢ §ËÁ¢G¢}¢
Ï¢¢ïã¼¢Ý ÜU¢ ¥GÁ¢G¢Ï¢
¼¢ñÏ¢¢ ÜïU ¼ÜGU¢Á¢Gï ÐêÚï ÜUÚ HèçÁ¢²ï !
ϢΠx¢é}¢¢Ýè ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
Ú¢ïÝï ±¢Hï ÐÚ Ï¢Î x¢é}¢¢Ýè ÜU¢ ÝévGS¢¢Ý
ç}¢²¢æÏ¢è±èÜïUx¢GéSHï}¢çIJ¼ÜïUÏ¢¢Úï}¢ï´S¢é±¢HÁ¢±¢Ï¢
A-12
354
355
357
357
360
361
361
362
363
365
366
369
370
370
371
372
372
373
374
375
375
379
379
385
386
386
389
389
390
391
391
392
393
394
39s5
396
}¢¢ñ¼ ÜUè ²¢Î }¢ï´ |¢êÜUè ÚãÝï ±¢Hè ¶G¢¼êÝ
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJ-μéÝ¢ }¢é¥G¢Á¢Gã ¥G-Îç±Ä²¢ Ú¢ïÁ¢G¢Ý¢
S¢éÏãG ÜïU ±vG¼ ÈGUÚ}¢¢¼è´ : (ࢢ²Î) ²ïã ±¢ïã çÎÝ ãñ çÁ¢S¢ }¢ï´ }¢éÛ¢ï }¢ÚÝ¢
ãñ J çÈUÚ à¢¢}¢ ¼ÜU ÜéUÀ Ý ¶¢¼è´ çÈUÚ Á¢Ï¢ Ú¢¼ ã¢ï¼è ¼¢ï ÜUã¼è´ :
(ࢢ²Î) ²ïã ±¢ïã Ú¢¼ ãñ çÁ¢S¢ }¢ï´ }¢éÛ¢ï }¢ÚÝ¢ ãñ J çÈUÚ S¢éÏãG ¼ÜU Ý}¢¢Á¢G
ÐÉG¼è Úã¼è´ J
¥ËH¢ãé ÚÏÏ¢éH §GÁGÁ¢G¼ ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU S¢ÎÜGïU
ã}¢¢Úè }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï J
}¢ïÚ¢ çÎH ÜU¢æÐ ©Æ¼¢ ãñ ÜUHïÁ¢¢ }¢éæã ÜU¢ï ¥¢¼¢ ãñ
ÜUÚ}¢ ²¢ ÚÏ¢ ¥æ{ïÚ¢ ÜGUÏ¢í ÜU¢ Á¢Ï¢ ²¢Î ¥¢¼¢ ãñ
©G‹±¢Ý ©G‹±¢Ý S¢ÈGUãG¢
S¢ÈGUãG¢

14. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
à¢ñ¼G¢Ý H¢¶ S¢éS¼è çÎH¢» ²ïã çÜU¼¢Ï¢ (406 S¢ÈGUãG¢¼)
}¢éÜU}}¢H ÐÉG HèçÁ¢²ï }¢¢’Hê}¢¢¼ ÜU¢ ¶GÁ¢G¢Ý»
H¢ Á¢±¢Ï¢ 㢉¢ ¥¢»x¢¢ J
ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼
ãGÁ¢GÚ¼ï ©Ï¢Ä² çÏ¢Ý ÜU¢’Ï¢ Ýï ¥GÁ¢Gü ÜUè, çÜU }¢ñ´
(S¢¢Úï ç±Îü, ±Á¢GèÈGïU, Îé¥G¢»æ À¢ïÇG Îêæx¢¢ ¥¢ñÚ) ¥ÐÝ¢ S¢¢Ú¢ ±vG¼ ÎéMÎ
wG±¢Ýè }¢ï´ S¢ÈGüU ÜUMæx¢¢ J ¼¢ï S¢ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “²ïã ¼é}ã¢Úè çÈGURU¢ï´ ÜU¢ï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ÜU¢ÈGUè ã¢ïx¢¢ ¥¢ñÚ
¼é}ã¢Úï x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ÜUÚ çβï Á¢¢»æx¢ï J”
ãÚ ÎÎü ÜUè α¢ ãñ ¼¢’±èÁ¢Gï ãÚ Ï¢H¢ ãñ
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ HzGÁ¢Gè }¢¢’Ý¢
S¢é±¢H : ¥G¢ñÚ¼ ÜïU HzGÁ¢Gè }¢¢’Ý¢ v²¢ ãñ´ ?
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã ©S¢
1

15. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
Á¢±¢Ï¢ : ¥G¢ñÚ¼ ÜïU Hé-x¢G±è }¢¢’Ý¢ ãñ´ “ÀéТÝï ÜUè Ó¢èÁ¢G J” ¥ËH¢ã
ÜïU }¢ãGÏ¢êÏ¢, ΢ݢ» x¢Gé²êÏ¢, }¢éÝÁGÁ¢GãéÝ ¥GçÝH ©G²êÏ¢
ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ãñ çÜU : ¥G¢ñÚ¼,
“¥G¢ñÚ¼” (²¢’Ýè ÀéТÝï ÜUè Ó¢èÁ¢G) ãñ Á¢Ï¢ ±¢ïã çÝÜUH¼è ãñ ¼¢ï
©S¢ï à¢ñ¼G¢Ý Û¢¢æÜU ÜUÚ Îﶼ¢ ãñ J (²¢’Ýè ©S¢ï Îï¶Ý¢ à¢ñ¼G¢Ýè ÜU¢}¢
ãñ)
v²¢ ¥¢Á¢ ÜUH |¢è Ð΢ü Á¢GMÚè ãñ ?
S¢é±¢H : v²¢ Ð΢ü §S¢ ΢ñÚ }¢ï´ |¢è Á¢GMÚè ãñ ?
Á¢±¢Ï¢ : Á¢è ã¢æ J Ó¢‹Î Ï¢¢¼ï´ ¥x¢Ú Ðïà¢ï ÝÁ¢GÚ Úãï´ ¼¢ï ÐÎïü
ÜïU }¢S¢¢§H S¢}¢Û¢Ýï }¢ï´ ¥¢S¢¢Ýè Úãïx¢è J ТÚã 22 S¢ê-Ú¼éH
¥ãGìÁ¢G¢Ï¢ ÜUè ¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú 33 }¢ï´ ÐÎïü ÜU¢ ãGév}¢ Îï¼ï ãé»
ÐÚ±Îü x¢¢Ú ÜU¢ §à¢¢üÎï ÝêÚÏ¢¢Ú ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
¥ÐÝï Í¢Ú¢ï´ }¢ï´ ÆãÚè Úã¢ï ¥¢ñÚ Ï¢ï Ð΢ü Ý
Úã¢ï Á¢ñS¢ï ¥x¢Hè Á¢¢çãçHIJ¼ ÜUè Ï¢ï
ÐÎüx¢è J
¶GHèÈGU» ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼ S¢ÎLH ¥ÈGU¢çÁ¢GH ãGÁ¢GÚ¼ï
¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ S¢çIJΠ}¢éãG}}¢Î ݧüG}¢égèÝ }¢éڢΥ¢Ï¢¢Îè
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ©S¢ à¢wGS¢ ÜUè Ý¢ÜU ¶G¢ÜU ¥¢HêÎ ã¢ï çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã
}¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉGï J ( )
2

16. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
§S¢ ÜïU ¼ãGì¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “¥x¢Hè
Á¢¢çãçHIJ¼ S¢ï }¢éڢΠÜGUÏHï §SH¢}¢ ÜU¢ Á¢G}¢¢Ý¢ ãñ, ©S¢
Á¢G}¢¢Ýï }¢ï´ ¥G¢ñÚ¼ï´ §¼Ú¢¼è çÝÜUH¼è ‰¢è´, ¥ÐÝè Á¢Gèݼ ±
}¢ãG¢çS¢Ý (²¢’Ýè Ϣݢ± çS¢æÍ¢¢Ú ¥¢ñÚ çÁ¢S}¢ ÜUè wG¢êçÏ¢²¢æ
}¢-S¢HÝ S¢èÝï ÜïU ©|¢¢Ú ±x¢GñÚ¢) ÜU¢ §ÁGã¢Ú ÜUÚ¼è ‰¢è´ çÜU x¢GñÚ
}¢Îü Îï¶ï´ J çHÏ¢¢S¢ »ïS¢ï ÐãÝ¼è ‰¢è´, çÁ¢Ý S¢ï çÁ¢S}¢ ÜïU
¥¢’Á¢G¢ ¥ÓÀè ¼GÚãG Ý ÉÜïU´ J” (¶GÁ¢G¢§ÝéH §GÚÈGU¢Ý, S¢. 673)
¥zGS¢¢ïS¢ ! }¢¢ñÁ¢ê΢ ΢ñÚ }¢ï´ |¢è Á¢G}¢¢Ý» Á¢¢çãçHIJ¼ ±¢Hè
Ï¢ï ÐÎüx¢è Т§ü Á¢¢ Úãè ãñ J ²ÜGUèÝÝ Á¢ñS¢ï ©S¢ Á¢G}¢¢Ýï }¢ï´ Ð΢ü
Á¢GMÚè ‰¢¢ ±ñS¢¢ ãè ¥Ï¢ |¢è ãñ J
Á¢G}¢¢Ý» Á¢¢çãçHIJ¼ ÜUè }¢ég¼ çÜU¼Ýè ?
}¢éÈGUçSS¢Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãGÁ¢GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú
¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ÜU¢à¢ ! §S¢ ¥¢²¼ S¢ï
}¢¢ñÁ¢ê΢ }¢éçSH}¢ ¥G¢ñÚ¼ï´ §GÏ¢í¼ ÐÜUÇGï´ J ²ïã ¥G¢ñÚ¼ï´ ©Ý ©}}¢ã¢¼éH
}¢é¥ç}¢ÝèÝ S¢ï Ï¢ÉG ÜUÚ Ýãè´ J S¢¢çãGÏ¢ï MãGéH
Ï¢²¢Ý Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢
¥¢Î}¢ ± yG¢êÈGU¢Ýï S¢çIJÎéÝ¢ ÝêãG
ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ÜU¢ Á¢G}¢¢Ý¢
Á¢¢çãçHIJ¼ï ªH¢ ÜUãH¢¼¢ ãñ Á¢¢ï Ï¢¢Úã S¢¢ï Ï¢ãœ¢Ú (1272)
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Î„ }¢Ú¼Ï¢¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGï ¥ËH¢ã ©S¢ ÐÚ S¢¢ï ÚãG}¢¼ï´
Ý¢ç…GH ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ J
3

17. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
S¢¢H ãñ ¥¢ñÚ §üGS¢¢ ¥¢ñÚ ãGéÁG¢êÚ
ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ÜU¢ Á¢G}¢¢Ý¢ Á¢¢çãçHIJ¼ï ©wGÚ¢ ãñ Á¢¢ï ¼vGÚèÏ¢Ý
À S¢¢ï (600) Ï¢ÚS¢ ãñ J
(ÝêLH §GÚÈGU¢Ý, S¢. 673, )
Ï¢ï ÐÎüx¢è ÜU¢ ±Ï¢¢H
S¢é±¢H : Ï¢ï ÐÎüx¢è ÜU¢ v²¢ ±Ï¢¢H ãñ ?
Á¢±¢Ï¢ : ¥G¢ñÚ¼ ÜUè Ï¢ï ÐÎüx¢è }¢êçÁ¢Ï¢ï x¢G-Á¢GÏ¢ï §H¢ãè ¥¢ñÚ S¢Ï¢Ï¢ï
¼Ï¢¢ãè ãñ J §S¢ S¢é±¢H ÜU¢ Á¢±¢Ï¢ ТÚã 18 S¢êÚ» ÝêÚ ÜUè
¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú 31 ÜïU §S¢ çãGSS¢ï ÜUè ¼zGS¢èÚ }¢ï´ }¢éH¢-ãGÁ¢G¢
ã¢ï Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï §à¢¢üÎï §H¢ãè ã¢ï¼¢ ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
Á¢G}¢èÝ ÐÚ Ð¢©æ Á¢G¢ïÚ S¢ï Ý Ú¶ï´ çÜU Á¢¢Ý¢
Á¢¢» ©Ý ÜU¢ ÀéТ ãé±¢ ôS¢x¢¢Ú J
Ï¢²¢Ý ÜU΢ü ¥¢²¼ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ ÜïU ¼ãGì¼ }¢éÈGUçSS¢Úï ÜGéUÚ¥¢Ý,
¶GHèÈGU» ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, S¢ÎLH ¥ÈGU¢çÁ¢GH ãGÁ¢GÚ¼ï
¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ S¢çIJΠ}¢éãG}}¢Î ݧüG}¢égèÝ }¢éڢΥ¢Ï¢¢Îè
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ²¢’Ýè ¥G¢ñÚ¼ïæ Í¢Ú ÜïU ¥‹ÎÚ
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉG¢
¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã ϢΠϢwG¼ ã¢ï x¢²¢ J
4

18. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
Ó¢HÝï çÈUÚÝï }¢ï´ |¢è Т©æ §S¢ ÜGUÎÚ ¥¢çãS¼¢ Ú¶ïæ çÜU ©Ý
ÜïU Á¢Gï±Ú ÜUè Û¢‹ÜU¢Ú Ý S¢éÝè Á¢¢», }¢S¥H¢ : §S¢è çH²ï
Ó¢¢çã²ï çÜU ¥G¢ñÚ¼ï´ Ï¢¢Á¢ïÎ¢Ú Û¢¢æÛ¢Ý Ý ÐãÝï´ J ãGÎèS¢ à¢ÚèÈGU
}¢ï´ ãñ : “¥ËH¢ã ©S¢ ÜGU¢ñ}¢ ÜUè Îé¥G¢ Ýãè´ ÜGUÏ¢êH
ÈGUÚ}¢¢¼¢ çÁ¢Ý ÜUè ¥G¢ñÚ¼ï´ Û¢¢æÛ¢Ý Ðãݼè ã¢ï´ J”
§S¢ S¢ï S¢}¢Û¢Ý¢ Ó¢¢çã²ï çÜU Á¢Ï¢
Á¢Gï±Ú ÜUè ¥¢±¢Á¢G ¥G-Î}¢ï ÜGUÏ¢êHï Îé¥G¢ (²¢’Ýè Îé¥G¢ ÜGUÏ¢êH
Ý ã¢ïÝï) ÜU¢ S¢Ï¢Ï¢ ãñ ¼¢ï ¶G¢S¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜUè (¥ÐÝè) ¥¢±¢Á¢G
(ÜU¢ çÏ¢H¢ §Á¢¢Á¢G¼ï à¢Ú-§üG x¢GñÚ }¢Î¢ïZ ¼ÜU ÐãéæӢݢ) ¥¢ñÚ §S¢ ÜUè
Ï¢ï ÐÎüx¢è ÜñUS¢è }¢êçÁ¢Ï¢ï x¢G-Á¢GÏ¢ï §H¢ãè ã¢ïx¢è, ÐÎïü
ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï Ï¢ï ÐÚ±¢§ü ¼Ï¢¢ãè ÜU¢ S¢Ï¢Ï¢ ãñ J
(¶GÁ¢G¢§ÝéH §GÚÈGU¢Ý, S¢. 566)
Û¢¢æÛ¢Ý S¢ï }¢éڢΠÜU¢ñÝ S¢¢ Á¢Gï±Ú ãñ ?
S¢é±¢H : ãGÎèS¢ }¢ï´ çÁ¢S¢ Ï¢¢Á¢ïÎ¢Ú Û¢¢æÛ¢Ý ÐãÝÝï ÜUè }¢é}¢¢-Ý-¥G¼ ÜUè
x¢§ü §S¢ S¢ï ÜU¢ñÝ S¢¢ Á¢Gï±Ú }¢éڢΠãñ ?
Á¢±¢Ï¢ : §S¢ S¢ï Í¢éæx¢éM ±¢H¢ Á¢Gï±Ú }¢éڢΠãñ J »ïS¢ï Á¢Gï±Ú ÐãÝÝï
±¢çH²¢ï´ S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU »ÜU ãGÎèS¢ }¢ï´ §à¢¢üÎ ã¢ï¼¢ ãñ :
¥ËH¢ã Ï¢¢Á¢ïÎ¢Ú Û¢¢æÛ¢Ý ÜUè ¥¢±¢Á¢G ÜU¢ï »ïS¢ï ãè Ý¢
ÐS¢‹Î ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ çÁ¢S¢ ¼GÚãG çx¢GÝ¢ ÜUè ¥¢±¢Á¢G ÜU¢ï Ý¢ ÐS¢‹Î
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ S¢éÏãG ± ࢢ}¢ ÎS¢ ÎS¢ Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ©S¢ï çÜGU²¢}¢¼
ÜïU çÎÝ }¢ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼ ç}¢Hïx¢è J
5

19. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©S¢ ÜU¢ ãGàÚ Á¢¢ï »ïS¢ï Á¢Gï±Ú Ðãݼè ã¢ï ±ñS¢¢
ãè ÜUÚïx¢¢ Á¢ñS¢¢ çÜU }¢Á¢G¢}¢èÚ ±¢H¢ï´ ÜU¢ ã¢ïx¢¢, ÜU¢ï§ü ¥G¢ñÚ¼
Ï¢¢Á¢ïÎ¢Ú Û¢¢æÛ¢Ý Ýãè´ Ðãݼè }¢x¢Ú ²ïã çÜU ©S¢ ÐÚ H¢’ݼ
Ï¢ÚS¢¼è ãñ J
ãÚ Í¢éæx¢éM ÜïU S¢¢‰¢ à¢ñ¼G¢Ý ã¢ï¼¢ ãñ
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý Á¢GéÏ¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ çÜU ã}¢¢Úï ²ã¢æ ÜUè H¢ñæÇè ãGÁ¢GÚ¼ï Á¢GéÏ¢ñÚ ÜUè
HÇGÜUè ÜU¢ï ãGÁ¢GÚ¼ï ©G}¢Ú ÜïU ТS¢ H¢§ü ¥¢ñÚ ©S¢
ÜïU Т©æ }¢ï´ Í¢éæx¢éM ‰¢ï J ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ©G-}¢Úï ÈGU¢MÜGU
Ýï ©‹ãï´ ÜU¢Å çβ¢ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU }¢ñ´ Ýï
ÚS¢êHéËH¢ã S¢ï S¢éÝ¢ ãñ çÜU ãÚ Í¢éæx¢éM ÜïU
S¢¢‰¢ à¢ñ¼G¢Ý ã¢ï¼¢ ãñ J
Û¢¢æÁ¢ ±¢Hï Í¢Ú }¢ï´ çÈGUçÚà¼ï Ýãè´ ¥¢¼ï
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJ-μéÝ¢ Ï¢éݢݢ ÈGUÚ}¢¢¼è ãñ´ çÜU
±¢ïã ©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJ-μéÝ¢ ¥G¢§à¢¢ çS¢gèÜGU¢
ÜïU ТS¢ ‰¢è´ çÜU ¥¢Ð ÜUè
ç¶GÎ}¢¼ }¢ï´ »ÜU Ï¢ÓÓ¢è H¢§ü x¢§ü çÁ¢S¢ ÐÚ Û¢¢æÛ¢Ý ‰¢ï Á¢¢ï
¥¢±¢Á¢G ÜUÚ Úãï ‰¢ï ¥¢Ð Ï¢¢ïHè´ çÜU §S¢ï }¢ïÚï
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU Ý ÐÉG¢ ©S¢
Ýï Á¢ÈGU¢ ÜUè J
6

20. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
ТS¢ ãÚçx¢Á¢G Ý H¢¥¢ï }¢x¢Ú §S¢ S¢êÚ¼ }¢ï´ çÜU §S¢ ÜïU Û¢¢æÛ¢Ý
¼¢ïÇG çβï Á¢¢»æ }¢ñ´ Ýï ÚS¢êHéËH¢ã ÜU¢ï
ÈGUÚ}¢¢¼ï S¢éÝ¢ çÜU ©S¢ Í¢Ú }¢ï´ çÈGUçÚà¼ï Ýãè´ ¥¢¼ï çÁ¢S¢ }¢ï´ Û¢¢æÁ¢ ã¢ï J
§S¢ Ï¢¢Ï¢ ÜUè ¥ãG¢ÎèS¢ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ ÜïU ¼ãGì¼ }¢éÈGUçSS¢Úï à¢ãèÚ
ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãGÁ¢GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢Ý
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “¥Á¢Ú¢S¢ Á¢}¥G Á¢Ú„ ÜUè Ï¢
}¢¢’Ý¢ Á¢H¢Á¢H ²¢’Ýè Í¢éæx¢éM ¥¢ñÚ §S¢ Á¢ñS¢è ¥¢±¢Á¢G ÎïÝï
±¢Hè Ó¢èÁ¢G, ªæÅ ÜïU x¢Hï }¢ïæ Í¢éæx¢éM ¥¢ñÚ Ï¢¢Á¢G (Ý¢}¢è ÐçÚ‹Îï)
ÜïU Т©æ ÜïU ÀËH¢ï´ ÜU¢ï |¢è ¥Á¢Ú¢S¢ ²¢ Á¢H¢Á¢H ÜUã¼ï ãñ´ J
ã}¢¢Úï çã‹ÎéS¼¢Ý }¢ï´ |¢è ÐãHï ¥G¢ñÚ¼¢ï´ }¢ï´ Û¢¢æÛ¢Ý ÜU¢ Ú±¢Á¢
‰¢¢ J” ãGÎèS¢ï ¥G¢§à¢¢ }¢ï´ Á¢¢ï Û¢¢æÛ¢Ý ¼¢ïÇG ÎïïÝï
ÜU¢ çÁ¢GRU ãñ ©S¢ ÜUè à¢ãGü ÜUÚ¼ï ãé» }¢ézG¼è S¢¢çãGÏ¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “§S¢ ¼GÚãG (¼¢ïÇG Îï´) çÜU ©Ý ÜïU ¥‹ÎÚ ÜïU ÜæUÜUÚ
çÝÜU¢H çβï Á¢¢»æ ²¢ §S¢ ¼GÚãG çÜU ©S¢ ÜïU Í¢éæx¢éM ¥Hx¢ ÜUÚ
çβï Á¢¢»æ ²¢ §S¢ ¼GÚãG çÜU ¶GéÎ Û¢¢æÛ¢Ý ãè ¼¢ïÇG çβï Á¢¢»æ
x¢G-ÚÁ¢Gï çÜU ©Ý }¢ï´ ¥¢±¢Á¢G Ý Úãï J”
(ç}¢Ú¥¢¼éH }¢Ý¢Á¢èãG, çÁ¢. 6, S¢. 136)
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGïx¢¢ }¢ñ´ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©S¢ ÜUè
à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J ( )
7

21. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
Á¢Gï±Ú ÜUè ¥¢±¢Á¢G ÜU¢ ãGév}¢
S¢é±¢H : v²¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU çH²ï ¥¢±¢Á¢G ±¢H¢ Á¢Gï±Ú ÐãÝÝ¢ çÏ¢ËÜéUH
}¢‹¥G ãñ ?
Á¢±¢Ï¢ : Ýãè´ »ïS¢¢ ãÚçx¢Á¢G Ýãè´, }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼,
§}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼, }¢¢ñH¢Ý¢ ࢢ㠧}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý
ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢ çÁ¢ËÎ 22 S¢ÈGUãG¢ 127
¥¢ñÚ 128 ÐÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : Ï¢çËÜU ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ Ï¢¢ ±SÈGïU
ÜGéUÎÚ¼ çÏ¢ËÜéUH Ï¢ï Á¢Gï±Ú ÚãÝ¢ }¢vMã ãñ çÜU }¢Î¢ïüæ S¢ï
¼à¢ÏÏ¢¢ïã (}¢éࢢ-Ï¢ã¼) ãñ J }¢Á¢GèÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ãGÎèS¢ }¢ï´ ãñ :
ÚS¢êHéËH¢ã Ýï }¢¢ñH¢ ¥GHè
S¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ “ ” ¼ÚÁ¢}¢¢ :
»ï ¥GHè ! ¥ÐÝï Í¢Ú ÜUè ¶G±¢¼èÝ ÜU¢ï ãGév}¢ ΢ï çÜU Á¢Gï±Ú ÜïU
çÏ¢x¢GñÚ Ý}¢¢Á¢G Ý ÐÉGï´ J
©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãGÁ¢GÚ¼ï çS¢gèÜGU¢ ¥G¢ñÚ¼
ÜU¢ Ï¢ï Á¢Gï±Ú Ý}¢¢Á¢G ÐÉGÝ¢ }¢vMã (²¢’Ýè Ý¢ ÐS¢‹Îè΢)
Á¢¢Ý¼èæ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢¼è´ ÜéUÀ Ý Ð¢» ¼¢ï »ÜU Ç¢ïÚ¢ ãè x¢Hï }¢ï´
Ï¢¢æ{ Hï J ¥¢’H¢
ãGÁ¢GÚ¼ Ï¢Á¢Ýï ±¢Hï Á¢Gï±Ú ÜïU §çS¼’}¢¢H ÜïU
}¢é-¼¥GçËHÜGU §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : Ï¢Á¢Ýï ±¢H¢ Á¢Gï±Ú ¥G¢ñÚ¼
ÜïU çH²ï §S¢ ãG¢H¼ }¢ï´ Á¢¢§Á¢G ãñ çÜU Ý¢ }¢ãGìÚ}¢¢ï´ }¢-S¢HÝ
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉG¢ ©„
Ýï Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ À¢ïÇG çβ¢ J
8

22. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
¶G¢H¢ }¢¢}¢êæ Ó¢Ó¢¢ ÈêUÈUè ÜïU Ï¢ïÅ¢ï´, Á¢ïÆ, Îï±Ú, Ï¢ãÝ¢ï§ü ÜïU S¢¢}¢Ýï
Ý ¥¢¼è ã¢ï Ý ©S¢ ÜïU Á¢Gï±Ú ÜUè Û¢‹ÜU¢Ú (²¢’Ýè Ï¢Á¢Ýï ÜUè
¥¢±¢Á¢G) Ý¢ }¢ãGÚ}¢ ¼ÜU ÐãéæÓ¢ï J ¥ËH¢ã ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH
§ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ ¥ÐÝ¢ ôS¢x¢¢Ú Á¢G¢çãÚ Ý ÜUÚï´ }¢x¢Ú ¥ÐÝï ࢢïãÚ¢ï´
ÐÚ... ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢»
ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : Á¢G}¢èÝ ÐÚ Ð¢©æ Á¢G¢ïÚ S¢ï Ý Ú¶ï´ çÜU Á¢¢Ý¢ Á¢¢»
©Ý ÜU¢ ÀéТ ãé±¢ ôS¢x¢¢Ú J ÈGU¢»Î¢ : ²ïã ¥¢²¼ï
ÜUÚè}¢¢ çÁ¢S¢ ¼GÚãG Ý¢ }¢ãGÚ}¢ ÜU¢ï x¢ãÝï (²¢’Ýè Á¢Gï±Ú) ÜUè
¥¢±¢Á¢G ÐãéæӢݢ }¢‹¥G ÈGUÚ}¢¢¼è ãñ ²êæãè Á¢Ï¢ ¥¢±¢Á¢G Ý ÐãéæÓ¢ï
(¼¢ï) §S¢ ÜU¢ ÐãÝÝ¢ ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜïU çH²ï Á¢¢§Á¢G Ï¢¼¢¼è ãñ çÜU
{}¢ÜU ÜUÚ Ð¢©æ Ú¶Ýï ÜU¢ï }¢‹¥G ÈGUÚ}¢¢²¢ Ý çÜU ÐãÝÝï ÜU¢ï J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 22, S¢. 127, 128, }¢éHwG¶GS¢Ý)
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ࢢïãÚ ÜïU çH²ï Á¢Gï±Ú ÐãÝÝ¢
S¢é±¢H : ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜU¢ ¥ÐÝï ࢢïãÚ ÜUè çÚÁ¢G¢ }¢‹Îè ÜïU çH²ï Á¢Gï±Ú
ÐãÝÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
Á¢±¢Ï¢ : ÜU¢Úï S¢±¢Ï¢ ãñ J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï
S¢é‹Ý¼, }¢¢ñH¢Ý¢ ࢢ㠧}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¥ÐÝï ࢢïãÚ ÜïU çH²ï x¢ãÝ¢ (Á¢Gï±Ú)
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÜUè ÜUS¢Ú¼ ÜUÚ¢ï Ï¢ïà¢ÜU ¼é}ã¢Ú¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU
ÐÉGÝ¢ ¼é}ã¢Úï çH²ï ТÜUè…Gx¢è ÜU¢ Ï¢¢§G„ ãñ J
9

23. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
ÐãÝÝ¢, Ϣݢ± ôS¢x¢¢Ú ÜUÚÝ¢ Ï¢¢§GS¢ï ¥Á¢íï ¥GÁ¢Gè}¢ ¥¢ñÚ ©S¢ ÜïU
ãGÜGU }¢ï´ Ý}¢¢Á¢Gï ÝzGH S¢ï ¥zGÁ¢GH ãñ, Ï¢¢’Á¢G S¢¢çHãG¢¼ (²¢’Ýè
ÝïÜU Ï¢èçÏ¢²¢æ) çÜU ¶GéÎ ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU ࢢïãÚ Î¢ïÝ¢ï´ ¥¢ñçH²¢»
çÜUÚ¢}¢ S¢ï ‰¢ï ãÚ à¢Ï¢ Ï¢¢’Îï Ý}¢¢Á¢Gï §Gࢢ ÐêÚ¢ ôS¢x¢¢Ú ÜUÚ ÜïU
ÎéËãÝ Ï¢Ý ÜUÚ ¥ÐÝï ࢢïãÚ ÜïU ТS¢ ¥¢¼è´ ¥x¢Ú ©‹ãï´ ¥ÐÝè
¼GÚÈGU ãG¢Á¢¼ Т¼è´ ãG¢çÁ¢GÚ Úã¼è´ ±ÚÝ¢ Á¢Gï±Ú ± çHÏ¢¢S¢ ©¼¢Ú
ÜUÚ }¢éS¢ËHï çÏ¢À¢¼è´ ¥¢ñÚ Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ }¢àxG¢êH ã¢ï Á¢¢¼è´ J ¥¢ñÚ
ÎéËãÝ ÜU¢ï S¢Á¢¢Ý¢ ¼¢ï S¢é‹Ý¼ï ÜGUÎè}¢¢ ¥¢ñÚ Ï¢ãé¼ ¥ãG¢ÎèS¢ S¢ï
S¢¢çÏ¢¼ ãñ Ï¢çËÜU ÜéæU±¢Úè HÇGçÜU²¢ï´ ÜU¢ï Á¢Gï±Ú ± çHÏ¢¢S¢ S¢ï
¥¢Ú¢S¼¢ ڶݢ çÜU ©Ý ÜUè }¢æçxݲ¢æ ¥¢»æ, ²ïã |¢è S¢é‹Ý¼ ãñ J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 22, S¢. 126) }¢x¢Ú ²¢Î Úãï ! Ϣݢ±
ôS¢Í¢¢Ú Í¢Ú ÜUè Ó¢¢Ú Îè±¢Úè }¢ï´ ±¢ïã |¢è çS¢ÈGüU }¢ãG¢çÚ}¢ ÜïU
S¢¢}¢Ýï ã¢ï, ©Ý ÜU¢ï Ϣݢ S¢æ±¢Ú ÜUÚ x¢GñÚ }¢Î¢ïZ ÜïU S¢¢}¢Ýï Ï¢ï Ð΢ü
çH²ï çH²ï çÈUÚÝ¢ ãGÚ¢}¢ ¥¢ñÚ Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ Hï Á¢¢Ýï ±¢H¢ ÜU¢}¢
ãñ J
à¢ã‹à¢¢ãï }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ ÎèÎ¢Ú ÝS¢èÏ¢ ã¢ï x¢²¢
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï ! à¢Ú-§üG ÐÎïü ÜïU ¼¥GËHéÜGU S¢ï §çS¼ÜGU¢}¢¼
ТÝï ÜïU çH²ï ¼ÏHèx¢Gï ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï S¢é‹Ý¼ ÜUè ¥G¢H}¢x¢èÚ x¢GñÚ
çS¢²¢S¢è ¼ãGÚèÜU, ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH S¢ï ãÚ
Î}¢ ±¢Ï¢S¼¢ Úçã²ï J ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜU¢ }¢-ÎÝè ÜU¢}¢ |¢è
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU Ý ÐÉGï ¼¢ï ±¢ïã
H¢ïx¢¢ï´ }¢ï´ S¢ï ÜU‹Á¢êS¢ ¼ÚèÝ à¢wGS¢ ãñ J ( )
10

24. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
ÜUÚ¼è Úçã²ï ¥¢ñÚ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU S¢é‹Ý¼¢ï´ ÜUè ¼ÚçϢIJ¼
ÜïU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ï´ ÜUè }¢éS¢¢çÈGUÚ¢ Ï¢ÝÝï ÜUè S¢¥G¢Î¼ |¢è
ãG¢çS¢H ÈGUÚ}¢¢¼è Úçã²ï J1
¥x¢Ú ÜU¢ï§ü ÐêÀï çÜU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ï´
}¢ï´ v²¢ ç}¢H¼¢ ãñ ? ¼¢ï }¢ñ´ ÜUãêæx¢¢ çÜU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ï´ }¢ï´ v²¢
Ýãè´ ç}¢H¼¢ ! §S¢ }¢-ÎÝè Ï¢ã¢Ú ÜU¢ï }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÈGUÚ}¢¢§²ï
¥¢ñÚ §GàÜGïU ÚS¢êH S¢ï HÏ¢ÚïÁ¢G çÎH ÜU¢ ÈGñUS¢H¢ }¢-ÎÝè Ï¢ã¢Ú
ÜïU §çwG¼¼¢}¢ ÐÚ çβï ãé» à¢ï’Ú ÐÚ ÜUã ÜUÚ }¢¢ïãÚï
¼SÎèÜGU Hx¢¢ ÜUÚ ÜUèçÁ¢²ï J Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ãGñÎÚ¥¢Ï¢¢Î (Ï¢¢Ï¢éH
§SH¢}¢ çS¢‹{) ÜUè »ÜU §SH¢}¢è Ï¢ãÝ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ÜéUÀ ²êæ ãñ çÜU
ã}¢¢Úï ¥GH¢ÜGïU }¢ï´ ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜUè §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜU¢
»ÜU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ ¼à¢ÚèÈGU H¢²¢ J ÎêS¢Úï çÎÝ ¥GH¢ÜGU¢§ü
΢ñÚ¢ Ï¢Ú¢» ÝïÜUè ÜUè ΢’±¼ ÜïU Ï¢¢’Î ã¢ïÝï ±¢Hï S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Úï
Ï¢²¢Ý }¢ï´ }¢éÛ¢ï |¢è çà¢ÜüU¼ ÜUè S¢¥G¢Î¼ ç}¢Hè, Ï¢²¢Ý ÜïU Ï¢¢’Î
Á¢Ï¢ S¢H¢¼¢ï S¢H¢}¢ ÜïU ²ïã ¥à¥G¢Ú ÐÉGï x¢», “»ï à¢ã‹à¢¢ãï
}¢ÎèÝ¢ ” ¼¢ï }¢ñ´ Ýï Á¢¢x¢¼è
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ¼é}¢ Á¢ã¢æ |¢è ã¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ ÐÉG¢ï çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ÎéMÎ }¢éÛ¢ ¼ÜU ÐãéæÓ¢¼¢
ãñ J
11
(1) §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜïU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUHï ÜUè ãÚ }¢éS¢¢çÈGUÚ¢ ÜïU S¢¢‰¢ ©S¢ ÜïU Ï¢ÓÓ¢¢ï´ ÜïU
¥ÏÏ¢ê ²¢ ÜGU¢çÏ¢Hï »’ç¼}¢¢Î }¢ãGÚ}¢ ÜU¢ S¢¢‰¢ ã¢ïÝ¢ H¢çÁ¢G}¢è ãñ ÝèÁ¢G çÁ¢G}}¢ïÎ¢Ú¢Ý ÜU¢ï
¥ÐÝè }¢ÚÁ¢Gè S¢ï }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUHï S¢ÈGUÚ ÜUÚ±¢Ýï ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´ }¢-S¢HÝ
ТçÜUS¼¢Ý ÜUè §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜïU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUHï ÜïU çH²ï “§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜUè
}¢Á¢çHS¢ Ï¢Ú¢» ТçÜUS¼¢Ý” ÜUè }¢‹ÁG¢êÚè Á¢GMÚè ãñ J

25. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
¥¢æ¶¢ï´ S¢ï Îﶢ çÜU à¢ã‹à¢¢ãï }¢ÎèÝ¢, S¢éMÚï ÜGUËÏ¢¢ï S¢èÝ¢
ÈêUH¢ï´ ÜU¢ ã¢Ú ÐãÝï ±ã¢æ ¼à¢ÚèÈGU Hï
¥¢» ãñ´ J ¥ÐÝï x¢G}¢ wG±¢Ú ¥¢ÜGU¢ ÜU¢ï
Îï¶ ÜUÚ }¢ñ´ ¶GéÎ ÐÚ ÜGU¢Ï¢ê Ý Ú¶ S¢ÜUè ¥¢ñÚ }¢ïÚè ¥¢æ¶¢ï´ S¢ï
¥¢æS¢ê¥¢ïæ ÜUè Û¢ÇGè Hx¢ x¢§ü J çÈUÚ ±¢ïã §ü}¢¢Ý ¥zGÚ¢ïÁ¢G }¢‹Á¢GÚ
}¢ïÚè çÝx¢¢ã¢ï´ S¢ï ¥¢ïÛ¢H ã¢ï x¢²¢ ²ã¢æ ¼ÜU çÜU §çÁ¼}¢¢¥G
§çwG¼¼¢}¢ ÜU¢ï ÐãéæÓ¢¢ J
ç}¢H x¢» ±¢ïã ¼¢ï çÈUÚ ÜU}¢è v²¢ ãñ
΢ïÝ¢ï´ ¥G¢H}¢ ÜU¢ï Т çH²¢ ã}¢ Ýï
çS¢~¢ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢
çS¢~¢ çÜUS¢ï ÜUã¼ï ãñ´ ?
S¢é±¢H : çS¢~¢ï ¥G¢ñÚ¼ çÜUS¢ï ÜUã¼ï ãñ´ ?
Á¢±¢Ï¢ : çS¢~¢ ÜïU Héx¢G±è }¢¢’Ý¢ ãñ´ ÀéТݢ, É¢æÐÝ¢ J çÁ¢Ý ¥¢’Á¢G¢ ÜU¢
ÀéТݢ Á¢GMÚè ãñ ©Ý ÜU¢ï ¥G¢ñÚ¼ ÜUã¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ }¢Á}¢ê§üG ¼G¢ñÚ ÐÚ
ÀéТÝï ÜïU §S¢ ¥G}¢H ÜU¢ï “çS¢~¢ï ¥G¢ñÚ¼” (²¢’Ýè Тïà¢è΢
¥¢’Á¢G¢ ÜU¢ ÀéТݢ) ÜUã¼ï ãñ´ J ã}¢¢Úï ©GÈGüU }¢ï´ ©Ý }¢wGS¢êS¢ ¥¢’Á¢G¢
ÜU¢ï |¢è çS¢~¢ ÜUã¼ï ãñ´ çÁ¢Ý ÜU¢ ÀéТ²¢ Á¢¢Ý¢ Á¢GMÚè ãñ J ΢’±¼ï
§SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢yGÏ¢ê¥G¢
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï H¢ïx¢ ¥ÐÝè }¢…çH„ „ï ¥ËH¢ã ÜïU ç…GRU ¥¢ñÚ ÝÏ¢è ÐÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU
ÐÉGï çÏ¢x¢GñÚ ©Æ x¢» ¼¢ï ±¢ïã Ï¢ÎÏ¢êÎ¢Ú }¢é΢üÚ „ï ©Æï J ( )
12

26. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
1250 S¢ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢ “Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼”
çÁ¢ËÎ ¥Ã±H S¢ÈGUãG¢ 479 ÐÚ S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã
ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè
¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : çS¢~¢ï ¥G¢ñÚ¼ (²¢’Ýè
çS¢~¢ ÀéТݢ) ãÚ ãG¢H }¢ï´ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ wG±¢ã Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ ã¢ï ²¢ Ýãè´,
¼‹ã¢ ã¢ï ²¢ çÜUS¢è ÜïU S¢¢}¢Ýï J çÏ¢H¢ çÜUS¢è x¢G-ÚÁ¢Gï S¢ãGèãG
ÜïU ¼‹ã¢§ü }¢ï´ |¢è (çS¢~¢) ¶¢ïHÝ¢ Á¢¢§Á¢G Ýãè´ ¥¢ñÚ H¢ïx¢¢ï´ ÜïU
S¢¢}¢Ýï ²¢ Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ ¼¢ï çS¢~¢ (ÀéТݢ) çÏ¢H §Á}¢¢¥G ÈGUÁ¢Gü ãñ J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 1, çãGSS¢¢ : 3, S¢. 479)
çS¢~¢ ÜïU }¢é-¼¥GçËHÜGU ¥ãGÜU¢}¢ ÜUè Î¢ï ¥vGS¢¢}¢ ãñ´ :
1 Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ }¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼ ÜïU çH²ï çS¢~¢ ÜïU ¥ãGÜU¢}¢
2 x¢GñÚï Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ çS¢~¢ ÜïU ¥ãGÜU¢}¢ çÜU ÜU¢ñÝ çÜUS¢ çÜUS¢ ÜïU
çÁ¢S}¢ ÜïU ÜU¢ñÝ S¢ï çãGSS¢ï ÐÚ ÝÁ¢GÚ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ ãñ J ÐãHï çÜGUS}¢ï
¥Ã±H ÜUè }¢éwG¼S¢ÚÝ ¼zGS¢èH S¢é±¢HÝ Á¢±¢Ï¢Ý }¢éH¢-ãGÁ¢G¢
ÈGUÚ}¢¢§²ï :
}¢Îü ÜU¢ çS¢~¢ ÜUã¢æ S¢ï ÜUã¢æ ¼ÜU ãñ ?
S¢é±¢H : }¢Îü ÜïU çÁ¢S}¢ ÜU¢ ÜU¢ñÝ S¢¢ çãGSS¢¢ çS¢~¢ ãñ ¥¢ñÚ Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ §S¢
ÜïU çH²ï çS¢~¢ ÜïU v²¢ ¥ãGÜU¢}¢ ãñæ ?
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ΢ï S¢¢ï Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ©S¢ ÜïU ΢ï S¢¢ï S¢¢H
ÜïU x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ã¢ï´x¢ï J ( )
13

27. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
Á¢±¢Ï¢ : S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
}¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : }¢Îü ÜïU çH²ï Ý¢ÈGU ÜïU ÝèÓ¢ï S¢ï Í¢éÅÝ¢ï´ ÜïU ÝèÓ¢ï ¼ÜU (çS¢~¢)
¥G¢ñÚ¼ ãñ ²¢’Ýè §S¢ ÜU¢ ÀéТݢ ÈGUÁ¢Gü ãñ J Ý¢ÈGU §S¢ }¢ï´ ΢ç¶GH
Ýãè´ ¥¢ñÚ Í¢éÅÝï ΢ç¶GH ãñ´ J §S¢ Á¢G}¢¢Ýï }¢ï´ Ï¢ãé¼ïÚï »ïS¢ï ãñ´ çÜU
¼ãÏ¢‹Î ²¢ ТÁ¢¢}¢¢ §S¢ ¼GÚãG Ðãݼï ãñ´ çÜU ÐïÇGê (²¢’Ýè Ý¢ÈGU
ÜïU ÝèÓ¢ï) ÜU¢ ÜéUÀ çãGSS¢¢ ¶éH¢ Úã¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ÜéUÚ¼ï ±x¢GñÚ¢
S¢ï §S¢ ¼GÚãG ÀéТ ã¢ï çÜU çÁ¢ËÎ (²¢’Ýè ¶¢H) ÜUè Úæx¢¼ Ý
Ó¢}¢ÜïU ¼¢ï ¶GñÚ ±ÚÝ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ ¥¢ñÚ Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ Ó¢¢ñ‰¢¢§ü ÜUè
ç}¢vGÎ¢Ú ¶éH¢ Ú㢠¼¢ï Ý}¢¢Á¢G Ý ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ Ï¢¢’Á¢G Ï¢ïÏ¢¢ÜU »ïS¢ï
ãñ´ çÜU H¢ïx¢¢ï´ ÜïU S¢¢}¢Ýï Í¢éÅÝï Ï¢çËÜU Ú¢Ý ¼ÜU ¶¢ïHï Úã¼ï ãñ´ ²ïã
|¢è ãGÚ¢}¢ ãñ ¥¢ñÚ §S¢ ÜUè ¥G¢Î¼ ãñ ¼¢ï ÈGU¢çS¢ÜGU ãñ´ J
(»ïÁ¢GÝ, S¢. 481)
ãG¢Á¢è S¢¢çãGÏ¢¢Ý ¥¢ñÚ ÝèÜUÚ Ð¢ïà¢
»ãGÚ¢}¢ ÐãÝÝï ±¢Hï Ï¢¢’Á¢G ãG¢Á¢è |¢è Ï¢ï »ãGç¼²¢ç¼G²¢æ ÜUÚ¼ï ãñ´
¥¢ñÚ ©Ý ÜïU çS¢~¢ ÜïU Ï¢¢’Á¢G çãGSS¢ï Á¢ñS¢¢ çÜU Ý¢ÈGU ÜïU ÝèÓ¢ï ÜU¢
ÜéUÀ çãGSS¢¢ ¥¢ñÚ Í¢éÅÝï Ï¢çËÜU Ú¢Ý¢ï´ ÜïU Ï¢¢’Á¢G çãGSS¢ï S¢Ï¢ ÜïU
S¢¢}¢Ýï Á¢G¢çãÚ ã¢ï¼ï Úã¼ï ãñ´, ©Ý ÜU¢ï ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚÝè ¥¢ñÚ ¥¢ç²‹Î¢
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG¢ï ¥ËH¢ã ¼é}¢ ÐÚ ÚãG}¢¼ |¢ïÁ¢ïx¢¢ J
14

28. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
»ãGç¼²¢¼G ÜUÚÝè H¢çÁ¢G}¢è ãñ J ÝèÁ¢G §S¢ S¢ï ÝèÜUÚ (KNICKER)
ÐãÝ ÜUÚ }¢éÜU}}¢H Í¢éÅÝï ¥¢ñÚ Ú¢Ý¢ï´ ÜU¢ ÜéUÀ çãGSS¢¢ ¶éH¢ Ú¶
ÜUÚ Í¢ê}¢Ýï ±¢Hï ¥zGڢΠ|¢è S¢Ï¢ÜGU ãG¢çS¢H ÜUÚï´ ¥¢ñÚ §S¢ S¢ï
¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚï´, Ý ¶GéÎ x¢éÝãx¢¢Ú ã¢ï´ Ý ÎêS¢Ú¢ï´ ÜU¢ï ϢΠçÝx¢¢ãè ÜUè
΢’±¼ Îï´ J ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü ÝèÜUÚ ÐãÝï ãé» ã¢ï ¼¢ï ÎêS¢Úï }¢éS¢Ë}¢¢Ý
ÜïU çH²ï H¢çÁ¢G}¢ ãñ çÜU ©S¢ ÜïU ¶éHï ãé» Í¢éÅÝ¢ï´ ¥¢ñÚ Ú¢Ý¢ï´ ÜU¢ï
Îï¶Ýï S¢ï ¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï Ï¢Ó¢¢» J
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ çS¢~¢
S¢é±¢H : ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜïU çS¢~¢ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ |¢è }¢¢’Hê}¢¢¼ ÈGUÚ¢ã}¢ ÜUÚ ÎèçÁ¢²ï
¥¢ñÚ ²ïã |¢è Ï¢¼¢ ÎèçÁ¢²ï çÜU §Ý ÜU¢ï Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ v²¢ v²¢
ÀéТݢ ã¢ïx¢¢ J
Á¢±¢Ï¢ : }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢yGÏ¢ê¥G¢ Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼ çÁ¢ËÎ 1
çãGSS¢¢ 3 S¢ÈGUãG¢ 481 ÐÚ ãñ : ¥¢Á¢G¢Î ¥G¢ñÚ¼¢ï´ (x¢GéH¢}¢ ±
H¢ñæÇè ÜU¢ ΢ñÚ ¶Gy}¢ ãé±¢ ¥¢Á¢ ÜUH ¼}¢¢}¢ ¥G¢ñÚ¼ï´ ¥¢Á¢G¢Î ãñ´)
¥¢ñÚ wG¢é‹S¢¢ }¢éçàÜUH (²¢’Ýè çÁ¢S¢ }¢ï´ }¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼ ΢ïÝ¢ï´ ÜUè
¥GH¢}¢¼ï´ Т§ü Á¢¢»æ ¥¢ñÚ ²ïã S¢¢çÏ¢¼ Ý ã¢ï çÜU }¢Îü ãñ ²¢ ¥G¢ñÚ¼)
ÜïU çH²ï S¢¢Ú¢ Ï¢ÎÝ ¥G¢ñÚ¼ (²¢’Ýè ÀéТÝï ÜUè Á¢x¢ã) ãñ J çS¢±¢
}¢éæã ÜUè çÅÜUHè ¥¢ñÚ ã‰¢ïçH²¢ï´ ¥¢ñÚ Ð¢©æ ÜïU ¼Ë±¢ï´ ÜïU,
S¢Ú ÜïU HÅÜïU ãé» Ï¢¢H ¥¢ñÚ x¢ÚÎÝ ¥¢ñÚ ÜUH¢§²¢æ |¢è
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÜUS¢Ú¼ S¢ï ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ï Ï¢ïà¢ÜU ¼é}ã¢Ú¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGÝ¢
¼é}ã¢Úï x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜïU çH²ï }¢çxGÈGUÚ¼ ãñ J ( )
15

29. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
¥G¢ñÚ¼ (²¢’Ýè ÀéТÝï ÜUè Ó¢èÁ¢G) ãñ´ (¥¢ñÚ) §Ý ÜU¢ ÀéТݢ
|¢è ÈGUÁ¢Gü ãñ J Ï¢¢’Á¢G ©G-H}¢¢ Ýï Ðéà¼ï ÎS¼ (²¢’Ýè ㉢ïHè ÜUè
ÐèÆ) ¥¢ñÚ (Т©æ ÜïU) ¼Ë±¢ï´ ÜU¢ï ¥G¢ñÚ¼ (²¢’Ýè ÀéТÝï ÜUè
Ó¢èÁ¢G) }¢ï´ ΢ç¶GH Ýãè´ çÜU²¢ J §¼Ý¢ Ï¢¢ÚèÜU ÎéÐ^¢ çÁ¢S¢ S¢ï
Ï¢¢H ÜUè çS¢²¢ãè (²¢’Ýè ÜU¢HÜU) Ó¢}¢ÜïU, ¥G¢ñÚ¼ Ýï ¥¢ïÉG ÜUÚ
Ý}¢¢Á¢G ÐÉGè, Ý ã¢ïx¢è J Á¢Ï¢ ¼ÜU ©S¢ ÐÚ ÜU¢ï§ü »ïS¢è Ó¢èÁ¢G Ý
¥¢ïÉGï çÁ¢S¢ S¢ï Ï¢¢H ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ Úæx¢ ÀéÐ Á¢¢» J (»ïÁ¢GÝ, S¢. 484)
Ý}¢¢Á¢G }¢ï´ ‰¢¢ïÇG¢ S¢¢ çS¢~¢ ¶éH¢ ã¢ï ¼¢ï.....?
S¢é±¢H : ¥x¢Ú ‰¢¢ïÇG¢ S¢¢ çS¢~¢ ¶éH¢ Úã x¢²¢ ¼¢ï v²¢ Ý}¢¢Á¢G ã¢ï Á¢¢»x¢è ?
Á¢±¢Ï¢ : S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
}¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : “±¢Á¢GïãG Úãï çÜU çÁ¢Ý ¥¢’Á¢G¢ ÜU¢ çS¢~¢ (²¢’Ýè ÀéТݢ)
ÈGUÁ¢Gü ãñ ©Ý }¢ï´ ÜU¢ï§ü ©GÁG± Ó¢¢ñ‰¢¢§ü S¢ï ÜU}¢ ¶éH x¢²¢ Ý}¢¢Á¢G ã¢ï
x¢§ü ¥¢ñÚ ¥x¢Ú Ó¢¢ñ‰¢¢§ü ©GÁG± ¶éH x¢²¢ ¥¢ñÚ ÈGU¢ñÚÝ ÀéТ çH²¢
Á¢Ï¢ |¢è ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ ¥x¢Ú Ï¢ ÜGUÎÚ »ÜU LvÝ ²¢’Ýè ¼èÝ
}¢¼üÏ¢¢ ÜUãÝï ÜïU ¶éH¢ Ú㢠²¢ çÏ¢H ÜGUSÎ ¶¢ïH¢
¥x¢Ó¢ïü ÈGU¢ñÚÝ ÀéТ çH²¢ Ý}¢¢Á¢G Á¢¢¼è Úãè J ¥x¢Ú Ó¢‹Î
¥¢’Á¢G¢ }¢ï´ ÜéUÀ ÜéUÀ ¶éH¢ Ú㢠çÜU ãÚ »ÜU ©S¢ ©GÁG± ÜUè
Ó¢¢ñ‰¢¢§ü S¢ï ÜU}¢ ãñ }¢x¢Ú }¢Á}¢ê¥G¢ §Ý ÜU¢ ©Ý ¶éHï ãé» ¥¢’Á¢G¢
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï çÜU¼¢Ï¢ }¢ï´ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU çH¶¢ ¼¢ï Á¢Ï¢ ¼ÜU }¢ïÚ¢ Ý¢}¢ ©S¢
}¢ï´ Úãïx¢¢ çÈGUçÚà¼ï ©S¢ ÜïU çH²ï §çS¼xGÈGU¢Ú (²¢’Ýè Ï¢çwGà¢à¢ ÜUè Îé¥G¢) ÜUÚ¼ï Úãï´x¢ï J
16

30. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
}¢ï´ Á¢¢ï S¢Ï¢ S¢ï À¢ïÅ¢ ãñ ©S¢ ÜUè Ó¢¢ñ‰¢¢§ü Üïïï Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ Ý}¢¢Á¢G Ý
ãé§ü }¢-S¢HÝ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU ÜU¢Ý ÜU¢ ݱ¢æ çãGSS¢¢ ¥¢ñÚ ôÐÇHè ÜU¢
ݱ¢æ çãGSS¢¢ ¶éH¢ Ú㢠¼¢ï }¢Á}¢ê¥G¢ ΢ïÝ¢ï´ ÜU¢ ÜU¢Ý ÜUè Ó¢¢ñ‰¢¢§ü
ÜUè ÜGUÎÚ Á¢GMÚ ãñ (çHã¢Á¢G¢) Ý}¢¢Á¢G Á¢¢¼è Úãè J”
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 1, S¢. 481, 482)
}¢ñ´ Ý}¢¢Á¢G Ýãè´ ÐÉG¼è ‰¢è
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï ! ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼¢ï´ ÜïU v²¢
ÜUãÝï ! §S¢ S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Úï }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH Ýï H¢¶¢ï´ Ï¢ï Ý}¢¢çÁ¢G²¢ï´
ÜU¢ï Ý}¢¢Á¢Gè Ϣݢ çβ¢, »ïS¢è ãè »ÜU }¢-ÎÝè Ï¢ã¢Ú }¢éH¢-ãGÁ¢G¢
ÜUèçÁ¢²ï Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ÐæÁ¢¢Ï¢ (ТçÜUS¼¢Ý) }¢ï´ }¢éÜGUè}¢ §SH¢}¢è Ï¢ãÝ
ÜïU Ï¢²¢Ý ÜU¢ ¶GéH¢S¢¢ ãñ çÜU }¢ïÚï Í¢Ú ÜU¢ }¢¢ãG¢ïH ²êæ ¼¢ï }¢ÁGãÏ¢è
‰¢¢ çÜU }¢ïÚï ¥ÏÏ¢êÁ¢¢Ý }¢çSÁ¢Î }¢ï´ }¢é¥çÁGÁ¢GÝ ¥¢ñÚ Ï¢ÇGè
Ï¢ãÝ ¥¢ñÚ |¢¢§üÁ¢¢Ý ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH
S¢ï ±¢Ï¢S¼¢ ‰¢ï, }¢x¢Ú }¢ïÚ¢ Á¢GïãìÝ Î鋲¢±è HÁGÁ¢G¼¢ï´ }¢ï´ ϢΠ}¢S¼
¥¢ñÚ ÝzGS¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ ÐÚ çÎHïÚ ‰¢¢, Ý}¢¢Á¢Gï´ ÜGUÁ¢G¢ ÜUÚ Ç¢HÝ¢
}¢ïÚè ¥G¢Î¼ ‰¢è J »ÜU çÎÝ Ó¢‹Î §SH¢}¢è Ï¢ãÝï´ ã}¢¢Úï Í¢Ú
΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G ÜUè ΢’±¼ ÎïÝï ÜïU
çH²ï ¼à¢ÚèÈGU H¢§æü J ©Ý ÜïU }¢ãGÏÏ¢¼ |¢Úï ¥‹Î¢Á¢G S¢ï }¢ïÚ¢ çÎH
ÐS¢èÁ¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ }¢ñ´ Ýï §çÁ¼}¢¢¥G }¢ï´ çà¢ÜüU¼ ÜUè çÝIJ¼ ÜUÚ
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU çÎÝ }¢ïæ 50 Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉïG çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ }¢ñæ ©„
„ï }¢é„¢-ÈGUãG¢ ÜUMæ(²¢’Ýè 㢃 ç}¢H¢ªæ)x¢¢ J ( )
17

31. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
Hè J Á¢Ï¢ ±ã¢æ x¢§ü ¼¢ï »ÜU }¢éÏ¢çËHx¢G» ΢’±¼ï §SH¢}¢è Ýï
“Ï¢ï Ý}¢¢Á¢Gè ÜUè S¢Á¢G¢»æ” ÜïU }¢¢ñÁG¢ê¥G ÐÚ çÎH çãH¢ ÎïÝï
±¢H¢ Ï¢²¢Ý çÜU²¢ çÁ¢S¢ï S¢éÝ ÜUÚ }¢ñ´ ‰¢Ú¢ü ©Æè ¥¢ñÚ }¢ñ´ Ýï
ÐvÜUè çÝIJ¼ ÜUè, çÜU ¥¢Á¢ ÜïU Ï¢¢’Î }¢ïÚè ÜU¢ï§ü
Ý}¢¢Á¢G ÜGUÁ¢G¢ Ýãè´ ã¢ïx¢è J çÈUÚ }¢¢ãï ÚÏ¢è©G‹ÝêÚ à¢ÚèÈGU ÜU¢
}¢¢ñçS¢}¢ï Ï¢ã¢Ú ¥¢²¢ ¼¢ï }¢ñ´ §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï´ ÜïU §çÁ¼}¢¢»G
}¢èH¢Î }¢ï´ à¢ÚèÜU ãé§ü Á¢ã¢æ »ÜU §SH¢}¢è Ï¢ãÝ Ýï “T.V. ÜUè
¼Ï¢¢ã ÜU¢çÚ²¢æ”1
Ï¢²¢Ý ÜUè´ J ©S¢ Ï¢²¢Ý ÜU¢ï S¢éÝ ÜUÚ }¢ïÚï
Ú¢ñæx¢Åï ¶ÇGï ã¢ï x¢» ¥¢ñÚ }¢ïÚè ¥¢æ¶¢ï´ S¢ï ¥¢æS¢ê¥¢ïæ ÜUè Û¢ÇGè Hx¢
x¢§ü J ±¢ïã çÎÝ ¥¢ñÚ ¥¢Á¢ ÜU¢ çÎÝ }¢ñ´ ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU
}¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH S¢ï ±¢Ï¢S¼¢ ã¢ï ÜUÚ ¥ÐÝè §SH¢ãG ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢¢ï´
}¢ï´ }¢SMÈGU ãêæ J
¥¢Ð wG¢éÎ ¼à¢ÚèÈGU H¢» ¥ÐÝï Ï¢ï ÜUS¢ ÜUè ¼GÚÈGU
“¥¢ã” Á¢Ï¢ çÝÜUHè ¼ÇGÐ ÜUÚ Ï¢ï ÜUS¢¢ï }¢Á¢Ï¢êÚ ÜUè
¥¢Ð ÜïU ÜGUÎ}¢¢ï´ }¢ï´ çx¢Ú ÜUÚ }¢¢ñ¼ ÜUè ²¢ }¢éS¼GÈGU¢
¥¢ÚÁG¢ê ÜUÏ¢ ¥¢»x¢è Ï¢Ú Ï¢ï ÜUS¢¢ï }¢Á¢Ï¢êÚ ÜUè
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ H¢ïx¢¢ïæ }¢ïæ „ï }¢ïÚï ÜGUÚèÏ¢ ¼Ú ±¢ïã ã¢ïx¢¢ ç…„ Ýï Î鋲¢ }¢ïæ }¢éÛ¢
ÐÚ ç…G²¢Î¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGï ã¢ïæx¢ï J ( )
18
1. ¥}¢èÚï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ ÜUè ¥¢±¢Á¢G }¢ï´ ¥¢õçDz¢ï ÜïUçS¢Å ¥¢ñÚ ±èS¢èÇè
¥¢ñÚ §S¢è Ï¢²¢Ý ÜU¢ çÚS¢¢H¢ }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ S¢ï ãçÎIJ¼Ý ¼GHÏ¢ ÜUèçÁ¢²ï J
-}¢Á¢çHS¢ï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢

32. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
çÎH wG¢éࢠÜUÚÝï ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï ! Í¢Ú Í¢Ú Á¢¢ ÜUÚ ÝïÜUè ÜUè
΢’±¼ ÎïÝï ÜUè |¢è ±¢ÜGïU§üG Ï¢ÇGè Ï¢-Ú-ÜU¼ï´ ãñ´, ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ
¥¢Ð ÜUè ‰¢¢ïÇGè S¢è ÜU¢ïçà¢à¢ çÜUS¢è ÜUè ¼vGÎèÚ Ï¢ÎH ÜUÚ Ú¶
Îï ¥¢ñÚ ±¢ïã ¥¢ç¶GÚ¼ ÜUè Ï¢ïã¼çÚ²¢æ §ÜUnè ÜUÚÝï }¢ï´ }¢SMÈGU
ã¢ï Á¢¢» ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜU¢ |¢è Ï¢ïÇG¢ Ð¢Ú ã¢ï Á¢¢» J S¢¢ïçÓ¢²ï ¼¢ï
S¢ãè ! ¥¢Ð ÜUè ÝïÜUè ÜUè ΢’±¼ S¢éÝ ÜUÚ Á¢¢ï §SH¢}¢è Ï¢ãÝ
}¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH S¢ï }¢é‹S¢çHÜU ã¢ï Á¢¢¼è ã¢ïx¢è ©S¢ ÜU¢ï çÜU¼Ý¢
S¢éÜêUÝ ç}¢H¼¢ ã¢ïx¢¢ ¥¢ñÚ ©S¢ ÜU¢ çÎH çÜUS¢ ÜGUÎÚ ¶Géࢠã¢ï
Á¢¢¼¢ ã¢ïx¢¢ ! ! }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ çÎH ¶GéࢠÜUÚÝ¢ |¢è
Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGï S¢±¢Ï¢ ÜU¢ ÜU¢}¢ ãñ Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï à¢ã‹à¢¢ãï ¶Géࢠç¶GS¢¢H,
ÐñÜUÚï ãGéSÝ¢ï Á¢}¢¢H, ΢ÈGïU»G Ú‹Á¢¢ï }¢H¢H, S¢¢çãGÏ¢ï Á¢ê΢ï ݱ¢H,
ÚS¢êHï Ï¢ï ç}¢S¢¢H, Ï¢èÏ¢è ¥¢ç}¢Ý¢ ÜïU H¢H, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï Á¢GéH
Á¢H¢H Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “Á¢¢ï à¢wGS¢ çÜUS¢è
}¢¢ïç}¢Ý ÜïU çÎH }¢ï´ ¶Géà¢è ΢ç¶GH ÜUÚ¼¢ ãñ ¥ËH¢ã ©S¢
¶Géà¢è S¢ï »ÜU çÈGUçÚ༢ Ðñ΢ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ Á¢¢ï ¥ËH¢ã ÜUè
§GÏ¢¢Î¼ ¥¢ñÚ ¼¢ñãGèΠϢ²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãñ J Á¢Ï¢ ±¢ïã Ï¢‹Î¢ ¥ÐÝè ÜGUÏ¢í
}¢ï´ Ó¢H¢ Á¢¢¼¢ ãñ ¼¢ï ±¢ïã çÈGUçÚ༢ ©S¢ ÜïU ТS¢ ¥¢ ÜUÚ ÐêÀ¼¢ ãñ :
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ç…„ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ ÎéMÎ ÐÉG¢ ¥ËH¢ã ©„ ÐÚ Î„ ÚãG}¢¼ïæ |¢ï…¼¢
¥¢ñÚ ©„ ÜïU Ý¢}¢» ¥¢’}¢¢H }¢ïæ ΄ ÝïçÜU²¢æ çH¶¼¢ ãñ J ( )
19

33. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
“v²¢ ¼ê }¢éÛ¢ï Ýãè´ ÐãÓ¢¢Ý¼¢ ?” ±¢ïã ÜUã¼¢ ãñ çÜU ¼ê ÜU¢ñÝ ãñ ?
¼¢ï ±¢ïã çÈGUçÚ༢ ÜUã¼¢ ãñ çÜU }¢ñ´ ±¢ïã ¶Géà¢è ÜUè à¢vH ãêæ çÁ¢S¢ï ¼êÝï
ÈGéUH¢æ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜïU çÎH }¢ï´ ΢ç¶GH çÜU²¢ ‰¢¢, ¥Ï¢ }¢ñ´ ¼ïÚè ±ãGìࢼ
}¢ï´ ¼ïÚ¢ }¢êçÝS¢ ã¢ï©æx¢¢ ¥¢ñÚ S¢é±¢H¢¼ ÜïU Á¢±¢Ï¢¢¼ }¢ï´ S¢¢çÏ¢¼ ÜGUÎ}¢
Ú¶êæx¢¢ ¥¢ñÚ Ú¢ïÁ¢Gï çÜGU²¢}¢¼ }¢ñæ ¼ïÚï ТS¢ ¥¢ªæx¢¢ ¥¢ñÚ ¼ïÚï çH²ï ¼ïÚï
ÚÏ¢ ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ï´ çS¢ÈGU¢çÚࢠÜUMæx¢¢ ¥¢ñÚ ¼éÛ¢ï Á¢‹Ý¼ }¢ï´
¼ïÚ¢ çÆÜU¢Ý¢ çζ¢ªæx¢¢ J
¼¢Á¢¢ï ¼wG¼¢ï ãGéÜêU}¢¼ }¢¼ Îï, ÜUSÚ¼ï }¢¢H¢ï ΢ñH¼ }¢¼ Îï
¥ÐÝè wG¢éà¢è ÜU¢ Îï Îï }¢éÁG΢, ²¢ ¥ËH¢ã }¢ïÚè Û¢¢ïHè |¢Ú Îï
çS¢~¢ ÜUè çÜGUS}¢ï Îé±é}¢ ÜïU Ó¢¢Ú çãGSS¢ï
¥Ï¢ çS¢~¢ ÜUè ÎêS¢Úè çÜGUS}¢ (²¢’Ýè §GH¢±¢ Ý}¢¢Á¢G ÜïU çS¢~¢) ÜUè
¼zGS¢èH¢¼ S¢é±¢HÝ Á¢±¢Ï¢Ý Ðïà¢ï ç¶GÎ}¢¼ ãñ´ J §S¢ ÜïU ¥ãGÜU¢}¢
ÜUè Ó¢¢Ú ¥vGS¢¢}¢ ãñ´ : 1 }¢Îü ÜU¢ }¢Îü ÜïU çH²ï çS¢~¢ 2
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU çH²ï çS¢~¢ 3 ¥G¢ñÚ¼ ÜïU çH²ï ¥Á¢ÝÏ¢è
}¢Îü ÜU¢ çS¢~¢ 4 }¢Îü ÜïU çH²ï ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ çS¢~¢ J
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : à¢Ï¢ï …é}¢é¥¢ ¥¢ñÚ Ú¢ï…Gï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ ÜUè ÜU„Ú¼ ÜUÚ çH²¢ ÜUÚ¢ï …¢ï »ï„¢
ÜUÚïx¢¢ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ }¢ñæ ©„ ÜU¢ à¢ÈGUè¥G ± x¢±¢ã Ï¢Ýêæx¢¢ J ( )
20

34. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
1 }¢Îü ÜU¢ }¢Îü ÜïU çH²ï çS¢~¢
S¢é±¢H : }¢Îü ÜU¢ çS¢~¢ ÜUã¢æ S¢ï ÜUã¢æ ¼ÜU ãñ ?
Á¢±¢Ï¢ : }¢Îü ÜU¢ çS¢~¢ Ý¢ÈGU ÜïU »ïGÝ ÝèÓ¢ï S¢ï Hï ÜUÚ Í¢éÅÝ¢ï´ S¢}¢ï¼ ãñ,
Ý¢ÈGU çS¢~¢ }¢ï´ ࢢç}¢H Ýãè´ J S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã
ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè
¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : }¢Îü, }¢Îü ÜïU ãÚ ©S¢
çãGSS¢» Ï¢ÎÝ ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ ãñ çS¢±¢ ©Ý ¥¢’Á¢G¢
ÜïU çÁ¢Ý ÜU¢ çS¢~¢ (²¢’Ýè ÀéТݢ) Á¢GMÚè ãñ ±¢ïã Ý¢ÈGU ÜïU ÝèÓ¢ï
S¢ï Í¢éÅÝï ÜïU ÝèÓ¢ï ¼ÜU ãñ çÜU §S¢ çãGSS¢» Ï¢ÎÝ ÜU¢ ÀéТݢ ÈGUÁ¢Gü
ãñ J çÁ¢Ý ¥¢’Á¢G¢ ÜU¢ ÀéТݢ Á¢GMÚè ãñ ©Ý ÜU¢ï ¥G¢ñÚ¼ ÜUã¼ï ãñ´
çÜU çÜUS¢è ÜU¢ï Í¢éÅÝ¢ ¶¢ïHï ãé» Îï¶ï ¼¢ï }¢‹¥G ÜUÚï ¥¢ñÚ Ú¢Ý
¶¢ïHï ãé» Îï¶ï ¼¢ï S¢wG¼è S¢ï }¢‹¥G ÜUÚï ¥¢ñÚ à¢}¢üx¢¢ã ¶¢ïHï ãé»
ã¢ï ¼¢ï ©S¢ï S¢Á¢G¢ Îè Á¢¢»x¢è J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çãGSS¢¢ : 16, S¢. 85)
²¢Î Úãï ! S¢Á¢G¢ ÎïÝ¢ ¥G±¢}¢ ÜU¢ Ýãè´ ãGévÜU¢}¢ ÜU¢ ÜU¢}¢ ãñ J
Á¢GMÚ¼Ý Ï¢¢Ð ¥¢ñH¢Î ÐÚ, ©S¼¢Á¢G ࢢçx¢Îü ÐÚ, ÐèÚ }¢éÚèÎ ÐÚ
S¢wG¼è |¢è ÜUÚ S¢ÜU¼¢ ãñ ¥¢ñÚ S¢Á¢G¢ |¢è Îï S¢ÜU¼¢ ãñ J Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï
Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼ çÁ¢ËÎ 1 S¢ÈGUãG¢ 482 ÐÚ ãñ : ¥x¢Ú ¥G¢ñÚ¼ï
x¢GHèÁ¢G (²¢’Ýè ¥¢x¢ï ¥¢ñÚ ÐèÀï ÜïU }¢wGS¢êS¢ çãGSS¢ï) ¶¢ïHï ãé» ãñ ¼¢ï
Á¢¢ï }¢¢ÚÝï ÐÚ ÜGU¢çÎÚ ã¢ï }¢-S¢HÝ Ï¢¢Ð ²¢ ãG¢çÜU}¢ ±¢ïã }¢¢Úï J
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ ÐÉG¼¢ ãñ ¥ËH¢ã ©S¢ ÜïU çH²ï »ÜU ÜGUèÚ¢¼G ¥Á¢í
çH¶¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ÜGUèÚ¢¼G ©ãGéÎ Ðã¢ÇG çÁ¢¼Ý¢ ãñ J
21

35. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
Ï¢ÓÓ¢ï ÜU¢ çS¢~¢
S¢é±¢H : v²¢ Îê{ Ðè¼ï Ï¢ÓÓ¢ï ¥¢ñÚ Ï¢ÓÓ¢è ÜïU |¢è Í¢éÅÝï ¥¢ñÚ Ú¢Ýï´ ±x¢GñÚ¢
ÀéТݢ Á¢GMÚè ãñ´ ?
Á¢±¢Ï¢ : Á¢è Ýãè´, Îê{ Ðè¼¢ Ï¢ÓÓ¢¢ ÐêÚ¢ ãè Ýæx¢¢ ã¢ï ¼Ï¢ |¢è ©S¢ ÜUè
¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝï }¢ï´ ÜU¢ï§ü ãGÚÁ¢ Ýãè´ J ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU
§à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢yGÏ¢ê¥G¢ 312 S¢ÈGUãG¢¼
ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼” çãGSS¢¢ 16 S¢ÈGUãG¢
85 ÐÚ S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢
}¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è }¢éã}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : Ï¢ãé¼ À¢ïÅï Ï¢ÓÓ¢ï ÜïU çH²ï ¥G¢ñÚ¼ Ýãè´ ²¢’Ýè ©S¢
ÜïU Ï¢ÎÝ ÜïU çÜUS¢è çãGSS¢ï ÜU¢ï ÀéТݢ ÈGUÁ¢Gü Ýãè´, çÈUÚ Á¢Ï¢ ÜéUÀ
Ï¢ÇG¢ ã¢ï x¢²¢ ¼¢ï ©S¢ ÜïU ¥¢x¢ï ÐèÀï ÜU¢ }¢ÜGU¢}¢ ÀéТݢ Á¢GMÚè
ãñ J çÈUÚ Á¢Ï¢ ¥¢ñÚ Ï¢ÇG¢ ã¢ï Á¢¢» ÎS¢ Ï¢ÚS¢ S¢ï Ï¢ÇG¢ ã¢ï Á¢¢»
¼¢ï ©S¢ ÜïU çH²ï Ï¢¢çHx¢G ÜU¢ S¢¢ ãGév}¢ ãñ J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çãGSS¢¢ : 16, S¢. 85)
Ï¢ãé¼ À¢ïÅï Ï¢ÓÓ¢ï ÜUè Ú¢Ý ÜU¢ï ÀêÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
S¢é±¢H : Ï¢ãé¼ À¢ïÅï Ï¢ÓÓ¢ï ÜUè Ú¢Ý ÜU¢ï ÀêÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
Á¢±¢Ï¢ : Àê S¢ÜU¼¢ ãñ J ã¢æ ¥x¢Ú Îï¶Ýï ¥¢ñÚ ÀêÝï S¢ï à¢ãì±¼ ¥¢¼è ã¢ï
¼¢ï ¥Ï¢ »ÜU çÎÝ ÜïU Ï¢ÓÓ¢ï ÜU¢ï |¢è Ý Îï¶ S¢ÜU¼¢ ãñ Ý Àê
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : …Ï¢ ¼é}¢ Ú„êH¢ïæ ÐÚ ÎéMÎ ÐÉG¢ï ¼¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ |¢è ÐÉG¢ï, Ï¢ïà¢ÜU }¢ñæ ¼}¢¢}¢ …ã¢Ý¢ïæ
ÜïU ÚÏ¢ ÜU¢ Ú„êH ãêæ J ( )
22

36. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
S¢ÜU¼¢ ãñ J ¥¢Á¢ ÜUH ãG¢H¢¼ Ï¢ãé¼ Ý¢Á¢GéÜU ã¢ï x¢» ãñ´
Î¢ï ²¢ ¼èÝ S¢¢H ÜUè Ï¢çÓÓ¢²¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢ |¢è x¢‹Îï ÜU¢}¢ ã¢ïÝï ÜUè
¶GÏ¢Úï´ S¢éÝè x¢§ü ãñ´ J
¥}ÚÎ ÜU¢ï Îï¶Ýï ÜU¢ ãGév}¢
S¢é±¢H : ¥}ÚÎ ÜU¢ï Îï¶Ý¢ Á¢¢§Á¢G ãñ ²¢ Ýãè´ ?
Á¢±¢Ï¢ : ¥}ÚÎ ÜU¢ï Îï¶Ý¢ Á¢¢§Á¢G |¢è ãñ ¥¢ñÚ Ý¢ Á¢¢§Á¢G |¢è J §S¢ ÜUè
¼zGS¢èH Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé» S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã
ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè
¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : HÇGÜU¢ Á¢Ï¢ }¢éÚ¢çãÜGU
(²¢’Ýè ÎS¢ Ï¢ÚS¢ ÜUè ©G}¢í ÜïU Ï¢¢’ΠϢ¢çHx¢G ã¢ïÝï ÜïU ÜGUÚèÏ¢) ã¢ï
Á¢¢» ¥¢ñÚ ±¢ïã wG¢êÏ¢ S¢êÚ¼ Ý ã¢ï ¼¢ï ÝÁ¢GÚ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ §S¢ ÜU¢
±¢ïãè ãGév}¢ ãñ Á¢¢ï }¢Îü ÜU¢ ãñ ¥¢ñÚ wG¢êÏ¢ S¢êÚ¼ ã¢ï ¼¢ï ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢
Á¢¢ï ãGév}¢ ãñ ±¢ïã §S¢ ÜïU çH²ï ãñ ²¢’Ýè à¢ãì±¼ ÜïU S¢¢‰¢ ©S¢ ÜUè
¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ ¥¢ñÚ à¢ãì±¼ Ý ã¢ï ¼¢ï ©S¢ ÜUè ¼GÚÈGU
ÝÁ¢GÚ |¢è ÜUÚ S¢ÜU¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©S¢ ÜïU S¢¢‰¢ ¼‹ã¢§ü |¢è Á¢¢§Á¢G
ãñ J à¢ãì±¼ Ý ã¢ïÝï ÜU¢ }¢¼GHÏ¢ ²ïã ãñ çÜU ©S¢ï ²ÜGUèÝ ã¢ï çÜU
ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝï S¢ï à¢ãì±¼ Ý ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ ¥x¢Ú §S¢ ÜU¢ à¢éÏ¢¢ |¢è ã¢ï
¼¢ï ãÚçx¢Á¢G ÝÁ¢GÚ Ý ÜUÚï Ï¢¢ïS¢ï ÜUè wG±¢çãࢠÜU¢ Ðñ΢ ã¢ïÝ¢ |¢è
à¢ãì±¼ ÜUè ãGÎ }¢ï´ ΢ç¶GH ãñ J (»ïÁ¢GÝ) (¼zGS¢èHè }¢¢’Hê}¢¢¼ ÜïU
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ ÐÉG ÜUÚ ¥ÐÝè }¢…¢çH„ ÜU¢ï ¥¢Ú¢S¼¢ ÜUÚ¢ï çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ÎéMÎ
ÐÉGÝ¢ Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ ¼é}ã¢Úï çH²ï ÝêÚ ã¢ïx¢¢ J
23

37. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
çH²ï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ }¢yGÏ¢ê¥G¢ çÚS¢¢H¢ “ÜGU¢ñ}¢ï Hê¼G ÜUè
¼Ï¢¢ã ÜU¢çÚ²¢æ” ÜU¢ }¢é¼G¢-H¥G¢ ÜUèçÁ¢²ï)
2 ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU çH²ï çS¢~¢
S¢é±¢H : v²¢ ¥G¢ñÚ¼, ¥G¢ñÚ¼ ÜïU Ï¢ÎÝ ÜïU ãÚ çãGSS¢ï ÜU¢ï Îï¶ S¢ÜU¼è ãñ ?
Á¢±¢Ï¢ : Á¢è Ýãè´ J ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ Ý¢ÈGU ÜïU ÝèÓ¢ï S¢ï Hï ÜUÚ
Í¢éÅÝ¢ï´ S¢}¢ï¼ ÜU¢ çãGSS¢¢ Îï¶Ýï ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´ Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï
S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
}¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï Îï¶Ý¢, §S¢ ÜU¢ ±¢ïãè ãGév}¢ ãñ Á¢¢ï }¢Îü
ÜU¢ï }¢Îü ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝï ÜU¢ ãñ ²¢’Ýè Ý¢ÈGU ÜïU ÝèÓ¢ï S¢ï Í¢éÅÝï
¼ÜU Ýãè´ Îï¶ S¢ÜU¼è Ï¢¢ÜGUè ¥¢’Á¢G¢ ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚ S¢ÜU¼è
ãñ ϢࢼïüG çÜU à¢ãì±¼ ÜU¢ ¥‹Îïࢢ Ý ã¢ï J ¥G¢ñÚ¼ï S¢¢çHãG¢ (²¢’Ýè
ÝïÜU Ï¢èÏ¢è) ÜU¢ï ²ïã Ó¢¢çã²ï çÜU ¥ÐÝï ÜU¢ï Ï¢ÎÜU¢Ú (²¢’Ýè
Á¢G¢çݲ¢ ± ÈGU¢çãGࢢ) ¥G¢ñÚ¼ ÜïU Îï¶Ýï S¢ï Ï¢Ó¢¢» ²¢’Ýè ©S¢ ÜïU
S¢¢}¢Ýï ÎéÐ^¢ ±x¢GñÚ¢ Ý ©¼¢Úï v²êæ çÜU ±¢ïã ©S¢ï Îï¶ ÜUÚ }¢Î¢ïZ ÜïU
S¢¢}¢Ýï ©S¢ ÜUè à¢vH¢ï S¢êÚ¼ ÜU¢ çÁ¢GRU ÜUÚïx¢è J (»ïÁ¢GÝ, S¢. 86)
3 ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ¥Á¢ÝÏ¢è }¢Îü ÜU¢ï Îï¶Ý¢
S¢é±¢H : ¥G¢ñÚ¼ x¢GñÚ }¢Îü ÜU¢ï Îï¶ S¢ÜU¼è ãñ ²¢ Ýãè´ ?
Á¢±¢Ï¢ : Ý Îï¶Ýï }¢ï´ ¥G¢çÈGUIJ¼ ãè ¥G¢çÈGUIJ¼ ãñ J ¥HÏ¢œ¢¢ Îï¶Ýï
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÜUè ÜUS¢Ú¼ ÜUÚ¢ï Ï¢ïà¢ÜU ²ïã ¼é}ã¢Úï çH²ï ¼Gã¢Ú¼
ãñ J
24

38. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
}¢ï´ Á¢±¢Á¢G ÜUè S¢êÚ¼ |¢è ãñ }¢x¢Ú Îï¶Ýï S¢ï ÜGUÏH ¥ÐÝï çÎH ÐÚ
wG¢êÏ¢ wG¢êÏ¢ ¥¢ñÚ wG¢êÏ¢ x¢G¢ñÚ ÜUÚ Hï ÜUãè´ ²ïã Îï¶Ý¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜïU x¢G¢Ú
}¢ï´ Ý {ÜïUH Îï J ÈGéU-ÜGU㢻 çÜUÚ¢}¢ Á¢±¢Á¢G ÜUè
S¢êÚ¼ Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé» ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ }¢Îïü ¥Á¢ÝÏ¢è
ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝï ÜU¢ ±¢ïãè ãGév}¢ ãñ Á¢¢ï }¢Îü ÜU¢ }¢Îü ÜUè
¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝï ÜU¢ ãñ ¥¢ñÚ ²ïã ©S¢ ±vG¼ ãñ çÜU ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï
²ÜGUèÝ ÜïU S¢¢‰¢ }¢¢’Hê}¢ ã¢ï çÜU ©S¢ ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝï S¢ï
à¢ãì±¼ Ýãè´ Ðñ΢ ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ ¥x¢Ú §S¢ ÜU¢ à¢éÏ¢¢ |¢è ã¢ï ¼¢ï
ãÚçx¢Á¢G ÝÁ¢GÚ Ý ÜUÚï J”
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çãGSS¢¢ : 16, S¢. 86, )
ÜU¢çÈGUÚ¢ ΢§ü S¢ï Á¢GÓ¢x¢è ÜUÚ±¢Ý¢
S¢é±¢H : »ïS¢ï }¢é}¢¢çHÜU Á¢ã¢æ ÜéUzGÈGU¢Ú ÜUè ¥vS¢çÚIJ¼ ã¢ï¼è ãñ ±ã¢æ
ÜU¢çÈGUÚ¢ ΢§ü S¢ï Á¢GÓ¢x¢è ÜUÚ±¢ S¢ÜU¼ï ãñ´ ²¢ Ýãè´ ?
Á¢±¢Ï¢ : Ýãè´ ÜUÚ±¢ S¢ÜU¼ï J Á¢¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý »ïS¢ï }¢é}¢¢çHÜU }¢ï´ Úã¼ï ãñ´
©Ý ÜU¢ï ÐãHï S¢ï »ïS¢ï ¥Sм¢H Á¢GïãìÝ }¢ï´ Ú¶Ýï Ó¢¢çã»æ Á¢ã¢æ
HïÇè Ç¢õvÅÁ¢üG, ÝS¢ïZ ¥¢ñÚ Î¢§²¢æ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÎS¼-²¢Ï¢ ã¢ï
Á¢¢¼è ã¢ï´ J ¥x¢Ú §}¢ÚÁ¢‹S¢è ã¢ï Á¢¢» ¥¢ñÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ΢§ü
(MID WIFE) ÜUè ÈGUÚ¢ã}¢è }¢éç}ÜUÝ Ý ã¢ï ¥¢ñÚ }¢é-¼Ï¢¢çÎH
ÜU¢ï§ü S¢êÚ¼ Ý ã¢ï ¼¢ï S¢wG¼ }¢Á¢Ï¢êÚè ÜUè ãG¢H¼ }¢ï´ ÜU¢çÈGUÚ¢ S¢ï
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGïx¢¢ }¢ñ´ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©S¢ ÜUè
à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J
25

39. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
²ïã ç¶GÎ}¢¼ Hï Hè Á¢¢» J S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã
ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè
¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : }¢éS¢Ë}¢¢Ý ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï
²ïã |¢è ãGH¢H Ýãè´ çÜU ÜU¢çÈGUÚ¢ ÜïU S¢¢}¢Ýï ¥ÐÝ¢ çS¢~¢ ¶¢ïHï
(}¢éS¢Ë}¢¢Ý ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ ÜU¢çÈGUÚ¢ S¢ï ©S¢è ¼GÚãG Ð΢ü ãñ çÁ¢S¢ ¼GÚãG
¥Á¢ÝÏ¢è }¢Îü S¢ï J ÜU¢çÈGUÚ¢ ÜïU çH²ï ¥G¢ñÚ¼ ÜïU Ï¢ÎÝ ÜïU ±¢ïã ¼}¢¢}¢
çãGSS¢ï çS¢~¢ ãñ´ Á¢¢ï çÜU »ÜU ¥Á¢ÝÏ¢è }¢Îü ÜïU çH²ï ãñ´) Í¢Ú¢ï´ }¢ï´
ÜU¢çÈGUÚ¢ ¥G¢ñÚ¼ï´ ¥¢¼è ãñ´ ¥¢ñÚ Ï¢èçÏ¢²¢æ ©Ý ÜïU S¢¢}¢Ýï §S¢è ¼GÚãG
}¢±¢Á¢Gï»G çS¢~¢ ¶¢ïHï ãé» ã¢ï¼è ãñ´ çÁ¢S¢ ¼GÚãG }¢éçSH}¢¢ ÜïU S¢¢}¢Ýï
Úã¼è ãñ´ ©Ý ÜU¢ï §S¢ S¢ï §çÁ¼Ý¢Ï¢ (ϢӢݢ) H¢çÁ¢G}¢ ãñ J ¥vS¢Ú
Á¢x¢ã ΢§²¢æ (MID WIFES) ÜU¢çÈGUÚ¢ ã¢ï¼è ãñ´ ¥¢ñÚ ±¢ïã Ï¢ÓÓ¢¢
Á¢Ý¢Ýï ÜUè ç¶GÎ}¢¼ ¥‹Á¢¢}¢ Îï¼è ãñ´, ¥x¢Ú }¢éS¢Ë}¢¢Ý ΢§²¢æ
ç}¢H S¢ÜïU´ ¼¢ï ÜU¢çÈGUÚ¢ S¢ï ãÚçx¢Á¢G ²ïã ÜU¢}¢ Ý ÜUÚ¢²¢ Á¢¢»
çÜU ÜU¢çÈGUÚ¢ ÜïU S¢¢}¢Ýï §Ý ¥¢’Á¢G¢ ÜïU ¶¢ïHÝï ÜUè §Á¢¢Á¢G¼
Ýãè´ J (»ïÁ¢GÝ)
4 }¢Îü ÜïU çH²ï ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ çS¢~¢
ÈGUè Á¢G}¢¢Ý¢ §S¢ ÜUè ¼èÝ S¢êÚ¼ï´ ãñ´ : }¢Îü ÜU¢ ¥ÐÝè
Á¢G¢ñÁ¢¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢ }¢Îü ÜU¢ ¥ÐÝï }¢ãG¢çÚ}¢ ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ
ÜUÚÝ¢ }¢Îü ÜU¢ ¥ÁÝçϢIJ¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï Îï¶Ý¢ J
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ©S¢ à¢wGS¢ ÜUè Ý¢ÜU ¶G¢ÜU ¥¢HêÎ ã¢ï çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã
}¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉGï J
26

40. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
}¢Îü ÜU¢ ¥ÐÝè Á¢G¢ñÁ¢¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢
S¢é±¢H : v²¢ ÜU¢ï§ü »ïS¢¢ çãGSS¢» Ï¢ÎÝ |¢è ãñ çÁ¢Ý ÜUè ¼GÚÈGU ç}¢²¢æ
Ï¢è±è ÝÁ¢GÚ Ýãè´ ÜUÚ S¢ÜU¼ï ?
Á¢±¢Ï¢ : Ýãè´, »ïS¢¢ ÜU¢ï§ü çãGSS¢» Ï¢ÎÝ Ýãè´ J S¢ÎLàà¢Úè¥Gã,
Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î
¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : (ࢢïãÚ ¥ÐÝè)
¥G¢ñÚ¼ ÜUè »ÇGè S¢ï Ó¢¢ïÅè ¼ÜU ãÚ ©GÁG± ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚ
S¢ÜU¼¢ ãñ à¢ãì±¼ ¥¢ñÚ çÏ¢H¢ à¢ãì±¼ ΢ïÝ¢ï´ S¢êÚ¼¢ï´ }¢ï´ Îï¶
S¢ÜU¼¢ ãñ J §S¢è ¼GÚãG ²ïã ΢ïÝ¢ï´ çÜGUS}¢ ÜUè ¥G¢ñÚ¼ï´ (²¢’Ýè Ï¢è±è
¥¢ñÚ Ï¢¢æÎè }¢x¢Ú ¥Ï¢ Ï¢¢æÎè ÜU¢ ΢ñÚ Ýãè´ Úã¢) ©S¢ }¢Îü ÜïU ãÚ
©GÁG± ÜU¢ï Îï¶ S¢ÜU¼è ãñ J ã¢æ Ï¢ïã¼Ú ²ïã ãñ çÜU (΢ïÝ¢ï´ }¢ï´ S¢ï ÜU¢ï§ü
|¢è »ÜU ÎêS¢Úï ÜïU) }¢ÜGU¢}¢ï }¢wGS¢êS¢ ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ Ý ÜUÚï v²êæ
çÜU §S¢ S¢ï çÝS²¢Ý Ðñ΢ ã¢ï¼¢ (²¢’Ýè ãG¢çÈGUÁ¢G¢ ÜU}¢Á¢G¢ïÚ ã¢ï¼¢)
ãñ ¥¢ñÚ ÝÁ¢GÚ }¢ï´ |¢è Á¢G¢ï’ÈGU Ðñ΢ ã¢ï¼¢ (²¢’Ýè çÝx¢¢ã |¢è ÜU}¢Á¢G¢ïÚ
ã¢ï Á¢¢¼è) ãñ J (»ïÁ¢GÝ, S¢. 87)
}¢Îü ÜU¢ ¥ÐÝï }¢ãG¢çÚ}¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢
S¢é±¢H : }¢Îü ¥ÐÝï }¢ãG¢çÚ}¢ }¢-S¢HÝ }¢¢æ, Ï¢ãÝ ÜïU çÜUÝ ¥¢’Á¢G¢
ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ ãñ ?
Á¢±¢Ï¢ : }¢ãG¢çÚ}¢ ÜïU Ï¢ÎÝ ÜïU Ï¢¢’Á¢G çãGSS¢¢ï´ ÜU¢ï Îï¶ S¢ÜU¼¢ ãñ ¥¢ñÚ
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã ©S¢ ÐÚ ÎS¢
ÚãG}¢¼ï´ |¢ïÁ¢¼¢ ãñ J
27

41. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
Ï¢¢’Á¢G ÜU¢ï Ýãè´ Îï¶ S¢ÜU¼¢ J §S¢ ÜUè ¼zGS¢èH Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé»
S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è
}¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : Á¢¢ï ¥G¢ñÚ¼ ©S¢ ÜïU }¢ãG¢çÚ}¢ }¢ï´ ã¢ï ©S¢ ÜïU S¢Ú, S¢èÝ¢,
ôÐÇHè, Ï¢¢ÁG¢ê, ÜUH¢§ü, x¢ÚÎÝ, ÜGUÎ}¢ ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚ
S¢ÜU¼¢ ãñ Á¢Ï¢ çÜU ΢ïÝ¢ï´ }¢ï´ S¢ï çÜUS¢è }¢ï´ à¢ãì±¼ ÜU¢ ¥‹Îïࢢ
Ý ã¢ï J }¢ãG¢çÚ}¢ ÜïU ÐïÅ, ÐèÆ ¥¢ñÚ Ú¢Ý ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝ¢
Ý¢ Á¢¢§Á¢G ãñ J §S¢è ¼GÚãG ÜUڱŠ¥¢ñÚ Í¢éÅÝï ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ
ÜUÚÝ¢ |¢è Ý¢ Á¢¢§Á¢G ãñ J (²ïã ãGév}¢ ©S¢ ±vG¼ ãñ Á¢Ï¢ çÁ¢S}¢ ÜïU
§Ý çãGSS¢¢ï´ ÐÚ ÜU¢ï§ü ÜUÐÇG¢ Ý ã¢ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ²ïã ¼}¢¢}¢ ¥¢’Á¢G¢
}¢¢ïÅï ÜUÐÇGï S¢ï ÀéÐï ãé» ã¢ïæ ¼¢ï ±ã¢æ ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝï }¢ï´ ãGÚÁ¢ Ýãè´) ÜU¢Ý
¥¢ñÚ x¢ÚÎÝ ¥¢ñÚ à¢¢Ýï (²¢’Ýè ÜU‹{ï) ¥¢ñÚ Ó¢ïãÚï ÜUè ¼GÚÈGU
ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝ¢ Á¢¢§Á¢G ãñ J }¢ãG¢çÚ}¢ S¢ï }¢éڢΠ±¢ïã ¥G¢ñÚ¼ï´ ãñæ çÁ¢Ý
S¢ï ã}¢ïࢢ ÜïU çH²ï çÝÜU¢ãG ãGÚ¢}¢ ãñ J ãGéÚ}¢¼ ÝS¢Ï¢ S¢ï ã¢ï ²¢
S¢Ï¢Ï¢ S¢ï }¢-S¢HÝ ÚÁ¢G¢¥G¼ (Îê{ ÜU¢ çÚ༢) ²¢ }¢éS¢¢-ãÚ¼ J
¥x¢Ú çÁ¢GÝ¢ ÜUè ±Áã S¢ï ãGéÚ}¢¼ï }¢éS¢¢-ãÚ¼ ã¢ï Á¢ñS¢ï }¢éçÁGݲ¢ ÜïU
©S¢êH ± ÈGéUM¥G (²¢’Ýè çÁ¢S¢ ¥G¢ñÚ¼ S¢ï çÁ¢GÝ¢ çÜU²¢ ©S¢ ÜUè }¢¢æ,
Ý¢Ýè, ÐÚ Ý¢Ýè ªÐÚ......¼ÜU ¥¢ñÚ Ï¢ïçŲ¢æ, ݱ¢çS¢²¢æ, ÐÚ
ݱ¢çS¢²¢æ......ÝèÓ¢ï ¼ÜU) ©Ý ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜU¢ |¢è (Á¢G¢Ýè ÜïU
çH²ï) ±¢ïãè ãGév}¢ ãñ J (»ïÁ¢GÝ, S¢. 87, 88)
28
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ©S¢ à¢wGS¢ ÜUè Ý¢ÜU ¶G¢ÜU ¥¢HêÎ ã¢ï çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã
}¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉGï J ( )

42. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
}¢Îü ÜU¢ }¢¢æ ÜïU Т©æ ÎÏ¢¢Ý¢
S¢é±¢H : §SH¢}¢è |¢¢§ü ¥ÐÝè ¥}}¢èÁ¢¢Ý ÜïU 㢉¢ Т©æ Ó¢ê}¢Ý¢ Ó¢¢ãï
²¢ ÎÏ¢¢Ý¢ Ó¢¢ãï ¼¢ï §S¢ ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ ãñ ²¢ Ýãè´ ?
Á¢±¢Ï¢ : ΢ïÝ¢ï´ }¢ï´ S¢ï çÜUS¢è ÜU¢ï à¢ãì±¼ Ý ã¢ï ¼¢ï çÏ¢ËÜéUH §Á¢¢Á¢G¼
Ï¢çËÜU §SH¢}¢è |¢¢§ü ÜïU çH²ï §S¢ }¢ï´ ΢ïÝ¢ï´ Á¢ã¢Ý¢ï´ ÜUè S¢¥G¢Î¼
ãñ J }¢‹ÜGêUH ãñ : çÁ¢S¢ Ýï ¥ÐÝè ±¢çH΢ ÜU¢ Т©æ Ó¢ê}¢¢ ¼¢ï »ïS¢¢
ãñ Á¢ñS¢ï Á¢‹Ý¼ ÜUè Ó¢¢ñ¶Å (²¢’Ýè ÎÚ±¢Á¢Gï) ÜU¢ï Ï¢¢ïS¢¢ çβ¢
S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï
¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : }¢ãG¢çÚ}¢ ÜïU çÁ¢Ý ¥¢’Á¢G¢ ÜUè
¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ ãñ ©Ý ÜU¢ï Àê |¢è S¢ÜU¼¢ ãñ Á¢Ï¢ çÜU ΢ïÝ¢ï´
}¢ï´ S¢ï çÜUS¢è ÜU¢ï à¢ãì±¼ ÜU¢ ¥‹Îïࢢ Ý ã¢ï J }¢Îü ¥ÐÝè
±¢çH΢ ÜïU Т©æ ÎÏ¢¢ S¢ÜU¼¢ ãñ }¢x¢Ú Ú¢Ý ©S¢ ±vG¼ ÎÏ¢¢
S¢ÜU¼¢ ãñ Á¢Ï¢ ÜUÐÇGï S¢ï ÀéÐè ãé§ü ã¢ï, ²¢’Ýè (ÎÏ¢¢ S¢ÜU¼¢ ãñ
}¢x¢Ú) ÜUÐÇGï ÜïU ªÐÚ S¢ï ¥¢ñÚ çÏ¢x¢GñÚ ãG¢§H ÀêÝ¢ Á¢¢§Á¢G
Ýãè´ J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çãGSS¢¢ : 16, S¢. 88)
}¢Îü ÜU¢ ¥¢Á¢G¢Î ¥G¢ñÚ¼ ¥ÁÝçϢIJ¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢
S¢é±¢H : }¢Îü x¢GñÚ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU Ó¢ïãÚï ÜU¢ï Îï¶ S¢ÜU¼¢ ãñ ²¢ Ýãè´ ?
Á¢±¢Ï¢ : Ý Îï¶ï J ¥HÏ¢œ¢¢ Á¢GMÚ¼Ý Ï¢¢’Á¢G ÜGéU²ê΢¼ ÜïU S¢¢‰¢ Îï¶
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Î„ }¢Ú¼Ï¢¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGï ¥ËH¢ã ©S¢ ÐÚ S¢¢ï ÚãG}¢¼ï´
Ý¢ç…GH ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ J
29

43. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
S¢ÜU¼¢ ãñ J §S¢ ÜUè Ï¢¢’Á¢G S¢êÚ¼ï´ Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé» S¢ÎLàà¢Úè¥Gã,
Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è }¢éãG}}¢Î ¥}¢Á¢Î
¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ¥Á¢ÝÏ¢è ¥G¢ñÚ¼
ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝï ÜU¢ ãGév}¢ ²ïã ãñ çÜU (Á¢GMÚ¼ ÜïU ±vG¼)
©S¢ ÜïU Ó¢ïãÚï ¥¢ñÚ ã‰¢ïHè ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝ¢ Á¢¢§Á¢G ãñ v²êæ
çÜU §S¢ ÜUè Á¢GMÚ¼ ÐÇG¼è ãñ çÜU ÜU|¢è §S¢ ÜïU }¢é±¢çÈGUÜGU ²¢
}¢é¶G¢çHÈGU à¢ã¢Î¼ (x¢±¢ãè) ÎïÝè ã¢ï¼è ãñ ²¢ ÈGñUS¢H¢ ÜUÚÝ¢
ã¢ï¼¢ ãñ ¥x¢Ú ©S¢ï Ý Îﶢ ã¢ï ¼¢ï v²êæÜUÚ x¢±¢ãè Îï S¢ÜU¼¢ ãñ
çÜU §S¢ Ýï »ïS¢¢ çÜU²¢ ãñ J ©S¢ ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶Ýï }¢ï´ |¢è ±¢ïãè ࢼGü
ãñ çÜU à¢ãì±¼ ÜU¢ ¥‹Îïࢢ Ý ã¢ï ¥¢ñÚ ²êæ |¢è Á¢GMÚ¼ ãñ çÜU
(¥¢Á¢ ÜUH x¢çH²¢ï´ Ï¢¢Á¢G¢Ú¢ï´ }¢ï´) Ï¢ãé¼ S¢è ¥G¢ñÚ¼ï´ Í¢Ú S¢ï Ï¢¢ãÚ
¥¢¼è Á¢¢¼è ãñ´ çHã¢Á¢G¢ §S¢ S¢ï ϢӢݢ |¢è Îéà±¢Ú ãñ J Ï¢¢’Á¢G
©G-H}¢¢ Ýï ÜGUÎ}¢ ÜUè ¼GÚÈGU |¢è ÝÁ¢GÚ ÜU¢ï Á¢¢§Á¢G ÜU㢠ãñ J
(»ïÁ¢GÝ, 89) }¢Á¢GèÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ¥ÁÝçϢIJ¢ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU Ó¢ïãÚï
ÜUè ¼GÚÈGU ¥x¢Ó¢ïü ÝÁ¢GÚ Á¢¢§Á¢G ãñ Á¢Ï¢ çÜU à¢ãì±¼ ÜU¢ ¥‹Îïࢢ
Ý ã¢ï }¢x¢Ú ²ïã Á¢G}¢¢Ý¢ çÈGU¼Ýï ÜU¢ ãñ §S¢ Á¢G}¢¢Ýï }¢ï´ »ïS¢ï H¢ïx¢
ÜUã¢æ Á¢ñS¢ï ¥x¢Hï Á¢G}¢¢Ýï }¢ï´ ‰¢ï çHã¢Á¢G¢ §S¢ Á¢G}¢¢Ýï }¢ï´ §S¢ ÜU¢ï
(²¢’Ýè Ó¢ïãÚï ÜU¢ï) Îï¶Ýï ÜUè }¢é}¢¢-Ý-¥G¼ ÜUè Á¢¢»x¢è }¢x¢Ú
x¢±¢ã ± ÜGU¢Á¢Gè ÜïU çH²ï çÜU Ï¢ ±Áãï Á¢GMÚ¼ §Ý ÜïU çH²ï ÝÁ¢GÚ
ÜUÚÝ¢ Á¢¢§Á¢G ãñ J (»ïÁ¢GÝ, S¢. 89, 90)
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉG¢
¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã ϢΠϢwG¼ ã¢ï x¢²¢ J
30

44. ÈGU¢ç¼G}¢¢ÐÎïüÜïUÏ¢¢Úï}¢ïæ„é±¢H…±¢Ï¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
ãGzGS¢¢¶GÎè…¢¥¢G§à¢¢©}}¢ïãGÏ¢èÏ¢¢©}}¢ï„-H}¢ã„¢ñÎã…GñÝÏ¢
„çÈGUIJ¢ …é±ñçÚ²¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ¥¢ç„²¢
Ó¢ïãÚ¢ Îï¶Ýï ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ ÜUè S¢êÚ¼ }¢ï´
ÜU¢Ý ¥¢ñÚ x¢ÚÎÝ Îï¶Ýï ÜU¢ }¢S¥H¢
S¢é±¢H : v²¢ ÜU¢Ý ¥¢ñÚ x¢ÚÎÝ |¢è Ó¢ïãÚï }¢ï´ ΢ç¶GH ãñ´ ¥¢ñÚ Á¢ã¢æ
¥ÁÝçϢIJ¢ ÜïU Ó¢ïãÚï ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶Ýï ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ ãñ ±ã¢æ §Ý
¥¢’Á¢G¢ ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUè Á¢¢ S¢ÜU¼è ãñ ?
Á¢±¢Ï¢ : Á¢è Ýãè´ J ÜU¢Ý, x¢ÚÎÝ, x¢H¢ Ó¢ïãÚï }¢ï´ ΢ç¶GH Ýãè´ ¥¢ñÚ §Ý
¥¢’Á¢G¢ ÜUè ¼GÚÈGU ¥Á¢ÝÏ¢è ÜU¢ ÝÁ¢GÚ ÜUÚÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 1, S¢. 483, }¢éHwG¶GS¢Ý)
Ï¢ï ÐÎüx¢è S¢ï ¼¢ñÏ¢¢
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ï ! ¥G}¢H ÜU¢ Á¢ÁGÏ¢¢ Ï¢ÉG¢Ýï ÜïU çH²ï }¢-ÎÝè
}¢¢ãG¢ïH Á¢GMÚè ãñ, ±ÚÝ¢ ¥G¢çÚÁ¢Gè ¼G¢ñÚ ÐÚ Á¢ÁGÏ¢¢ Ðñ΢ ã¢ï¼¢ |¢è
ãñ ¼¢ï ¥ÓÀè S¢¢ïãGÏ¢¼ ÜïU ÈGéUvGÎ¢Ý (²¢’Ýè ÜU}¢è) ÜïU S¢Ï¢Ï¢
§çS¼ÜGU¢}¢¼ Ýãè´ ç}¢H Т¼è J ¥ÐÝ¢ }¢-ÎÝè Á¢ïGãìÝ Ï¢Ý¢Ýï ÜïU
çH²ï ¼ÏHèx¢Gï ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï S¢é‹Ý¼ ÜUè ¥G¢H}¢x¢èÚ x¢GñÚ çS¢²¢S¢è
¼ãGÚèÜU ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH S¢ï ±¢Ï¢S¼¢ ã¢ï
Á¢¢§²ï J ! ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH, S¢é‹Ý¼¢ï´
|¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G¢¼ ¥¢ñÚ }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ï´ ÜUè |¢è v²¢ wG¢êÏ¢
Ï¢ã¢Úï´ ¥¢ñÚ Ï¢-Ú-ÜU¼ï´ ãñ´ J ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Úï
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ S¢éÏãG ± ࢢ}¢ ÎS¢ ÎS¢ Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ©S¢ï çÜGU²¢}¢¼
ÜïU çÎÝ }¢ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼ ç}¢Hïx¢è J
31