1. 1
1.1. SÔ LÖÔÏC ÑAËC ÑIEÅM CHAÁT THAÛI CHAÊN NUOÂI
Chaát thaûi trong chaên nuoâi ñöôïc chia laøm ba loaïi: chaát thaûi raén, chaát thaûi loûng
vaø chaát thaûi khí. Trong chaát thaûi chaên nuoâi coù nhieàu hoãn hôïp höõu cô, voâ cô , vi sinh
vaät vaø tröùng kyù sinh truøng coù theå gaây beänh cho ñoäng vaät vaø con ngöôøi.
- Chaát thaûi raén bao goàm chuû yeáu laø phaân, xaùc suùc vaät cheát, thöùc aên dö thöøa cuûa thuù,
vaät lieäu loùt chuoàng vaø caùc chaát thaûi khaùc, ñoä aåm töø 56% - 83% vaø tyû leä NPK cao.
- Chaát thaûi loûng (nöôùc thaûi) coù ñoä aåm cao hôn, trung bình khoaûng 93% - 98% goàm
phaàn lôùn laø nöôùc thaûi cuûa thuù, nöôùc röûa chuoàng vaø phaàn phaân loûng hoøa tan.
- Chaát thaûi khí laø caùc loaïi khí sinh ra trong quaù trình chaên nuoâi , quaù trình phaân huûy
cuûa caùc chaát höõu cô - chaát raén vaø loûng.
1.2. CHAÁT THAÛI RAÉN
1.2.1. Phaân vaø nöôùc tieåu gia suùc
Löôïng phaân vaø nöôùc tieåu gia suùc thaûi ra trong moät ngaøy ñeâm tuøy thuoäc vaøo
gioáng, loaøi, tuoåi, khaåu phaàn thöùc aên, troïng löôïng gia suùc. Theo Nguyeãn Thò Hoa Lyù
(1994), löôïng phaân vaø nöôùc tieåu gia suùc thaûi ra trong ngaøy ñeâm trung bình nhö sau:
Baûng 1.1: Soá löôïng chaát thaûi cuûa moät soá loaøi gia suùc gia caàm
Löôïng phaân
Löôïng nöôùc tieåu
(kg/ngaøy)
(kg/ngaøy
Traâu boø lôùn
20 - 25
10 - 15
Heo < 10 kg
0,5 - 1
0,3 - 0,7
Heo 15 – 45 kg
1-3
0,7 - 2
Heo 45 – 100 kg
3-5
2-4
Gia caàm
0,08
Loaøi gia suùc, gia caàm
Nguoàn: Nguyeãn Thò Hoa Lyù (1994) ÑHNL TP.HCM. Trích Phaïm Trung Thuûy
(2002).

2. 2
Phaân heo noùi chung ñöôïc xeáp vaøo loaïi phaân loûng hoaëc hôi loûng, thaønh phaàn
phaân heo chuû yeáu goàm nöôùc (56 - 83%) vaø caùc chaát höõu cô, ngoaøi ra coøn coù tyû leä
NPK döôùi daïng caùc hôïp chaát voâ cô. Theo Tröông Thanh Caûnh vaø ctv (1997 - 1998)
thì thaønh phaàn cuûa phaân heo töø 70 – 100 kg nhö sau:
Baûng 1.2: Thaønh phaàn cuûa phaân heo töø 70 – 100 kg
Ñaëc tính
Ñôn vò tính
Giaù trò
Vaät chaát khoâ
gram/kg
213 - 342
NH4 - N (Ammonia-nitô)
gram/kg
0,66 - 0,76
Nt (Nitô toång soá)
gram/kg
7,99 - 9,32
Tro
gram/kg
32,5 - 93,3
Chaát xô
gram/kg
151 - 261
Carbonates
gram/kg
0,23 - 2,11
Caùc acid beùo maïch ngaén
gram/kg
3,83 - 4,47
pH
6,47 - 6,95
Nguoàn: Tröông Thanh Caûnh vaø ctv (1997-1998). Trích Phaïm Trung Thuûy (2002).
Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa phaân phuï thuoäc nhieàu vaøo dinh döôõng, tình traïng
söùc khoûe, caùch nuoâi döôõng, chuoàng traïi, loaïi gia suùc, gia caàm, bieän phaùp kyõ thuaät
cheá bieán khaùc nhau.
Baûng 1.3: Thaønh phaàn nguyeân toá ña löôïng
Loaïi gia suùc
H2 O (%)
Nitô (%)
P2O 5 (%)
K2O (%)
Ngöïa
74
0,5
0,4
0,3
Boø
84
0,3
0,2
0,2
Heo
82
0,6
0,6
0,2
Gaø
50
1,6
0,2
0,2
Nguoàn: Giaùo trình phaân boùn höõu cô, Khoa Noâng hoïc - Tröôøng ÑHNL TP.HCM.
Trích Nguyeãn Chí Minh (2002).

3. 3
Thaønh phaàn nguyeân toá vi löôïng thay ñoåi phuï thuoäc vaøo löôïng thöùc aên vaø loaïi
thöùc aên Bo = 5 – 7 ppm, Mn = 30 – 75 ppm, Co = 0,2 - 0,5 ppm, Cu = 4 – 8 ppm, Zn
= 20 – 45 ppm, Mo = 0,8 - 1,0 ppm. Trong quaù trình uû vi sinh vaät coâng phaù nhöõng
nguyeân lieäu naøy vaø giaûi phoùng chaát khoaùng hoøa tan deã daøng cho caây troàng haáp thu.
Thaønh phaàn (%) cuûa phaân gia suùc gia caàm ñöôïc trình baøy theo baûng sau:
Baûng 1.4: Thaønh phaàn caùc loaïi phaân gia suùc, gia caàm
Loaïi phaân
Nöôùc
Nitô
P2O 5
K2O
CaO
MgO
Heo
82,0
0,60
0,41
0,26
0,09
0,10
Traâu boø
83,1
0,29
0,17
1,00
0,35
0,13
Ngöïa
75,7
0,44
0,35
0,35
0,15
0,12
Gaø
56,0
1,63
0,54
0,85
2,40
0,74
Vòt
56,0
1,00
1,40
0,62
1,70
0,35
Nguoàn: Leâ vaên Caên . Trích daãn Nguyeãn Thò Quyù Muøi (1997)
Thaønh phaàn dinh döôõng cuûa phaân heo ñöôïc trình baøy trong baûng 1.5.
Baûng 1.5: Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa phaân heo
Chæ soá
Haøm löôïng
N toång soá (%)
4
P2O5
1,76
K2O
1,37
Ca2 + (mldl/100g)
8,47
Mg2+ (mldl/100g)
84,9
Muøn (%)
62,26
C/N
15,57
Cu toång soá
81,61
Zn toång soá
56,363
Nguoàn:Traàn Taán Vieät vaø CTV (2001). Trích Nguyeãn Chí Minh. (2002).

4. 4
Veà maët hoùa hoïc, nhöõng chaát trong phaân chuoàng coù theå ñöôïc chia laøm hai
nhoùm:
- Hôïp chaát chöùa Nitô ôû daïng hoøa tan vaø khoân g hoøa tan.
- Hôïp chaát khoâng chöùa Nitô bao goàm hydratcarbon, lignin, lipid…
Tyû leä C/N coù vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi quaù trình phaân giaûi vaø toác ñoä phaân
giaûi caùc hôïp chaát höõu cô coù trong phaân chuoàng.
Baûng 1.6: Caùc loaïi vi khuaån coù trong phaân
Ñieàu kieän bò dieät
Löôïng
Khaû naêng gaây
kyù sinh truøng
beänh
Salmonella typhi
-
Thöông haøn
55
30
Salmonella typhi A & B
-
Phoù T. Haøn
55
30
Shigella spp
-
Lî
55
60
Teân kyù sinh vaät
T0 (0C)
T. gian (phuùt)

5. 5
Vibrio cholerae
-
Taû
55
60
Escherichia coli
105/100ml
Vieâm daï daøy
55
60
ruoät
Hepatite A
-
Vieâm gan
55
3-5
Taenia saginata
-
Saùn
50
3-5
Micrococcus
-
Ung nhoït
54
10
Streptococcus
102/100ml
Laøm muû
50
10
Ascaris lumbricoides
-
Giun ñuõa
50
60
Mycobacterium
-
Lao
60
20
Tubecudsis
-
Baïch haàu
55
45
Diptheriac
-
Sôûi
45
10
Corynerbacterium
-
Baïi lieät
65
30
Giardia Lamblia
-
Tieâu chaûy
60
30
Tricluris trichiura
-
Giun toùc
60
30
Nguoàn: Leâ Trình. Trích Phaïm Trung Thuûy (2002).
Trong thaønh phaàn phaân gia suùc noùi chung vaø phaân heo noùi rieâng coøn chöùa
caùc virus, vi truøng, ña truøng, tröùng giun saùn vaø noù coù theå toàn taïi vaøi ngaøy, vaøi thaùng
trong phaân, nöôùc thaûi ngoaøi moâi tröôøng gaây oâ nhieãm cho ñaát vaø nöôùc ñoàng thôøi gaây
haïi cho söùc khoûe con ngöôøi vaø vaät nuoâi. Theo quan traéc vaø kieåm soaùt oâ nhieãm moâi
tröôøng nöôùc cuûa Tieán só Leâ Trình ñaõ thoáng keâ caùc loaïi vi truøng gaây beänh trong phaân
gia suùc gia caàm .
Nöôùc tieåu cuûa heo coù thaønh phaàn chuû yeáu laø nöôùc (chieám 90% khoái löôïng
nöôùc tieåu) ngoaøi ra coøn coù haøm löôïng N vaø ureùa khaù cao coù theå duøng ñeå boå sung
ñaïm cho ñaát vaø caây troàng. Theo Tröông Thanh Caûnh vaø ctv (1997 - 1998) thaønh
phaàn hoù a hoïc cuûa nöôùc tieåu heo laø: